• POJĘCIA NA EGZAMIN Z EKONOMII

• AD- popyt globalny: konsumpcja prywatna, inwestycje prywatne, wydatki rządowe, import.

Aktywni zawodowo- pracujący i bezrobotni, którzy poszukują pracy.

Autonomiczna polityka fiskalna- jest to polityka fiskalna uruchamiana przez stan gospodarki. Np. wzrost bezrobocia automatycznie uruchamia wzrost zasiłków.

Bezrobocie cykliczne- pojawia się w recesji, kiedy popyt globalny jest niewystarczający. Zjawisko krótkoterminowe.

Bezrobocie frykcyjne- pochodzi z normalnego obrotu siły roboczej. Jest to zjawisko permanentne lecz nie jest zwykle uważane za problem.

Bezrobocie strukturalne- powstaje gdy postęp technologiczny lub konkurencja międzynarodowa niszczy miejsca pracy wymagające innych umiejętności lub położonych w innych regionach niż tworzone nowe miejsca pracy. Trwa dłużej niż frykcyjne, ponieważ często okazuje się konieczne przekwalifikowanie lub przeprowadzka. Jest to zjawisko długookresowe.

Bezrobotni – według BAEL to tacy, którzy w okresie tygodnia nie były osobami pracującymi, aktywnie poszukiwały pracy, były gotowe podjąć pracę. W statystyce urzędów pracy bezrobotni to tacy, którzy są zdolni do podjęcia pracy ale nie pracują i nie uczą się, nie mają emerytury, nie zarabiają na rolnictwie.

Cele budżetu: określić skalę i kierunki wydatków rządowych oraz plany sfinansowania tych wydatków, stabilizować gospodarkę, wspomagać długoterminowy wzrost gospodarczy oraz zrównoważony rozwój regionalny.

Cena relatywna- relacja ceny jednego dobra do ceny innego dobra. Informuje nabywców o ilości innych dóbr, które należy poświęcić aby towar nabyć. (cena mierzona przy pomocy innych cen)

Cenowa elastyczność popytu- określa o ile się zmieni popyt na dane dobro, jeżeli zmieni się cena, przy innych czynnikach bez zmian.

CPI- indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Miara inflacji i wskaźnik zmian kosztów utrzymania.

Cykl koniunkturalny- okresowy, nieregularny ruch w górę i w dół aktywności gospodarczej, produkcji, zatrudnienia, bezrobocia.

Deflator PKB- mierzy jak zmieniły się ceny wszystkich dóbr i usług finalnych, wyprodukowanych w kraju. D.pkb= pkb nominalny przez pkb realny razy100%.

Długookresowa krzywa globalnej podaży LAS- pokazuje związek między potencjalnym PKB i poziomem cen. LAS jest pionowa przy potencjalnym PKB gdyż potencjalny PKB jest niezależny od poziomu cen.

Dobro normalne- popyt na nie wzrasta wraz ze wzrostem dochodu

Dobro podrzędne- popyt na nie maleje wraz ze wzrostem dochodu. (np. u niektórych dobra z Biedronki imho).

Dochód rozporządzalny- suma bieżących dochodów gospodarstwa domowego z poszczególnych źródeł, pomniejszona o zaliczki na podatek dochodowy

Duopol- na rynku jest tylko dwóch niezależnych, konkurujących ze sobą sprzedawców.

Dyskrecjonalna polityka fiskalna- jest to działanie, którego inicjatorem jest minister finansów. Wymaga ono zmiany w prawie podatkowym lub w jakimś programie wydatków rządowych. Np. obniżka stopy opodatkowania czy wzrost wydatków na służbę zdrowia.

Efekt dochodowy- przy wyższej cenie danego dobra oraz niezmienionym dochodzie, zmniejsza się ilość dóbr jakie można kupić za dany dochód.

Efekt substytucji- kiedy cena jednego dobra wzrasta, przy innych czynnikach bez zmian, wzrasta też jego koszt alternatywny czyli jego cena relatywna. W tej sytuacji ludzie kupują mniej tego dobra a więcej jego substytutów.

Finansowanie deficytu- poprzez oszczędności z lat poprzednich, prywatyzację, pożyczki, drukowanie pieniądza

Funkcja konsumpcji- związek między wydatkami na konsumpcje a rozporządzalnym dochodem, przy innych czynnikach bez zmian.

Funkcja oszczędności- związek pomiędzy oszczędnościami a rozporządzalnym dochodem, przy innych czynnikach bez zmian.

Globalny popyt- przy pozostałych czynnikach bez zmian, im wyższy poziom cen, tym mniejszy popyt na PKB.

Kartel- zmowa państwa lub przedsiębiorstw posiadających decydujący wpływ w tej samej lub podobnej dziedzinie gospodarki, mające na celu całkowitą kontrole nad rynkiem i jego regulację.

Konkurencja doskonała- istnieje wiele firm sprzedających ten sam produkt, wielu kupujących, brak barier wejścia na rynek, wszyscy poinformowani o cenie, na którą pojedynczy sprzedawcy nie mają wpływu. (ryż, kukurydza). Cena i zysk w krótkim okresie: cena równa się koszt krańcowy. W długim okresie: zerowy zysk ekonomiczny, bo nowe firmy wchodzą na rynek, podaż rośnie, cena maleje.

Konkurencja monopolistyczna- istnieje wiele firm konkurujących podobnymi produktami. (kosmetyki, chleb, ubrania, tabletki ibuprofanowe) Brak barier wejścia na rynek, niewielka kontrola nad cenami. Cena i zysk w krótkim okresie- cena jest wyznaczana przez popyt, więc może być wyższa niż koszt krańcowy. Możliwie wyższe zyski niż w konkurencji doskonałej, bo np. reklamy (różnicowanie produktów).

Korzyść krańcowa- korzyść jaką odnosi konsument ze zwiększenia konsumpcji o jedną jednostkę.

Koszt alternatywny- wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. (kosztem alternatywnym mojej edukacji jest to, czego nie zarobię w czasie nauki)

Koszt bezpośredni- ilość pieniędzy, jaką płaci się za dany czynnik produkcji, a którą można by przeznaczyć na coś innego.

Koszt całkowity- suma wynagrodzeń wszystkich czynników wytwórczych. Suma kosztów poniesionych na wszystkie czynniki wytwórcze wykorzystywane do produkcji. Dzielimy na:

Koszt krańcowy- koszt jaki ponosi producent z związku ze zwiększeniem wielkości produkcji jednego dobra o jedna jednostkę.

Koszt pośredni- występuje wtedy gdy firma nie dokonuje płatności, np. używając własny kapitał lub formy finansowe i czas właściciela.

Koszt przeciętny- średni koszt przypadający na jednostkę produkcji.

Koszty całkowite stałe- niezależne od produkcji, wiążą się ze stałymi czynnikami produkcji.

Koszty całkowite zmienne- zmieniają się wraz z produkcją i wiążą się ze zmiennymi czynnikami produkcji.

Krótkookresowa krzywa podaży SAS- pokazuje związek między ilością realnego PKB wyprodukowanego i poziomem cen, kiedy nominalna płaca oraz ceny innych czynników produkcji oraz potencjalny PKB pozostają bez zmian. Krzywa SAS jest rosnąca ponieważ koszt krańcowy przedsiębiorstwa wzrasta wraz ze wzrostem produkcji, tak więc konieczne są wyższe ceny w stosunku do cen czynników produkcji, aby spowodować wzrost wytworzonej ilości PKB.

Krzywa obojętności- taka sama użyteczność całkowita z różnych kombinacji dwóch dóbr)

Liczba, o jaką należy pomnożyć zmianę w popycie autonomicznym, aby określić zmianę w dochodzie globalnym.

Malejąca użyteczność krańcowa- wzrost użyteczności z jednostki na jednostkę jest coraz mniejszy ( im więcej ktoś pije wody tym mniej jest spragniony i tym mniej będzie miał ochotę zapłacić)

Mnożnik- jest to wielkość, o którą trzeba powiększyć/ pomnożyć zmianę w wydatkach globalnych, aby zdeterminować zmianę w wydatkach równowagi i realnym PKB.

Monopol- istnieje jedna firma produkująca dany produkt, nie ma substytutu, poważne bariery wejścia na rynek, firma kontroluje cenę. (gaz, elektryczność) Cena i zysk w krótkim okresie- cena może być wyższa niż koszt krańcowy, bo popyt. W długim- zysk, bo inne firmy nie mogą wejść na rynek.

Nadwyżka ekonomiczna- Korzyść krańcowa minus koszt końcowy. Należy działać tylko gdy dodatkowa korzyść z działania jest większa niż jego dodatkowy koszt.

Nominalny PKB- liczony w cenach z roku bieżącego. Rośnie gdy zwiększa się realny PKB

Normalny zysk- zapłata za łączenie zasobów, podejmowanie decyzji, ponoszenie ryzyka.

Oligopol- konkuruje na nim mało firm, dobra są identyczne lub mało zróżnicowane. Bariery wejścia na rynek, firmy mają duży wpływ na ceny. (linie lotnicze, cola i pepsi). Zysk i cena: krótki okres- cena może być wyższa niż koszt krańcowy, bo jest wyznaczana przez popyt. W długim okresie- zysk ekonomiczny możliwy, bo inne firmy nie mogą wejść na rynek.

Osoba pracująca- to taka, która w danym tygodniu miała prace ale jej nie wykonywała np. z powodu urlopu, wykonywała pracę,

PKB- wartość rynkowa. Wszystkie dobra i usługi końcowe wyprodukowane w kraju w danym okresie.

Płaca nominalna- ilość pieniędzy, które pracodawca przelewa pracownikowi na konto.

PNB- Produkt Narodowy Brutto- wyprodukowane przez obywateli danego kraju.

Podatek liniowy- podatek proporcjonalny- taki podatek, w którym stopa opodatkowania jest stała.

Podatki autonomiczne- niezależne od realnego PKB. Są ustalane na stałym poziomie i zmieniają się tylko wtedy, kiedy zadecyduje o tym rząd.

Polityka fiskalna- jest to użytek, jaki robi z budżetu rząd, aby osiągnąć cele makroekonomiczne.

Polityka pieniężna- to próba kontroli inflacji, łagodzenia cyklu koniunkturalnego i zapewnienia zdrowych fundamentów stabilnego wzrostu przez regulowanie ilości pieniądza, stopy procentowej i/ lub kursu walutowego.

Praca realna- ilość dóbr, jakie można kupić za płacę nominalną.

Prawo malejącego produktu krańcowego- krańcowy produkt dodatkowego zmiennego czynnika produkcyjnego, przy niezmiennych stałych czynnikach, jest mniejszy niż produkt krańcowy poprzedniego zatrudnionego czynnika produkcyjnego. (jeśli np. materiały i kapitał nie wzrosną to i tak każdy nowy pracownik wiele nie stworzy. Przeciwnie im więcej pracowników i ciągle mało surowców, to każdy nowy pracownik będzie robił mniej)

Prawo rosnącego kosztu krańcowego- przy niskim poziomie produkcji koszt krańcowy maleje z powodu większej specjalizacji. W końcu jednak zaczyna rosnąć, ze względu na prawo malejącego produktu krańcowego: aby uzyskać dodatkową jednostkę produktu, trzeba zatrudniać co raz więcej pracowników. Tak więc koszt każdej jednostki jest co raz większy.

Produkt całkowity- całkowita wielkość produkcji wytworzona w jednostce czasu.

Produkt krańcowy- przyrost produkcji spowodowany wzrostem zatrudnienia czynnika produkcji o jednostkę.

Produkt przeciętny- ilość produktu całkowitego przypadająca na jednostkę czynnika wytwórczego.

Rachunek cenowej elastyczności popytu- %zmiana popytu przez % zmianę ceny

Realny PKB- liczony w cenach stałych z roku bazowego, tak jakby ceny się nie zmieniały. Inflacja nie ma wpływu na realny PKB. Rośnie, gdy rośnie liczba dóbr i usług końcowych wyprodukowanych w danym kraju i w danym okresie. Oznacza to wzrost gospodarczy

Redystrybucja dochodów- wtórny podział dochodów społeczeństwa, dokonujący się za pośrednictwem budżetu państwa. Polega na obciążeniu działalności gospodarczej oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarczych różnymi rodzajami podatków i opłat, które stanowią dochód budżetu państwa. ( wykorzystywanie podatków dochodowych, zasiłków oraz subsydiów pewnych usług, aby zmniejszyć nierównomierność dochodów).

Relatywny upadek rolnictwa- kiedy następuje niewielki wzrost popytu, ale za to zdecydowanie większy wzrost podaży.

Równowaga konsumenta- punkt styczności ograniczenia budżetowego i najwyżej położonej krzywej obojętności. ( wyr. Upodobania konsumenta).

Równowaga Nasha- jeśli gracz dokonuje racjonalnego wyboru w celu zrealizowania własnego interesu, wybiera działanie, które jest najlepsze dla niego z uwzględnieniem decyzji drugiego gracza. W przypadku dylematu więźnia obaj więźniowie dochodza do wniosku, że lepiej zeznawać.

Równowaga stacjonarna- równowaga, która nie zmienia się w czasie tylko od niego zależy. Występuje gdy wpływ zmian czasowych ogranicza się do otoczenia rynkowego, a równowaga pozostaje w stałym położeniu, mimo że wykonuje ruchy wraz z otoczeniem rynku.

Siła robocza- część populacji w wieku produkcyjnym, która jest w stanie pracować.

Stopa aktywności ekonomicznej- siła robocza przez populacja w wieku produkcyjnym razy 100%. (pop. w wieku produkcyjnym- studenci też)

Stopa bezrobocia- liczba bezrobotnych przez aktywnych zawodowo razy 100%

Stopa zatrudnienia- pracujący przez populacja w wieku produkcyjnym.

Subsydium- inaczej subwencja. Nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo podmiotom dla poparcia ich działalności.

Użyteczność całkowita- całkowita korzyść/ satysfakcja jaką daje konsumpcja dobra. Im wyższa konsumpcja tym użyteczność całkowita większa.

Użyteczność krańcowa- zmiana w użyteczności całkowitej na wskutek zmiany konsumpcji o jedną jednostkę dobra.

Współczynnik Giniego- w ekonometrii: wskaźnik nierówności społecznej, służy do wyrażania nierównomiernego rozkładu dóbr.

Zysk ekonomiczny- przychody minus koszt alternatywny. Kwota jaka pozostaje po odjęciu od przychodów firmy wszystkich kosztów, wraz z k.alt. i kosztem ryzyka.