Pasma są zapisem dołączania się pewnych fragmentów do kontynentu. W Wielkiej Brytanii mamy Kaledonidy. Potem mamy element waryscyjski, a na końcu na południu Alpy, Karpaty, Dynarydy itd.
W Kambrze mamy Baltikę, Laurencję i Gondwanę. Baltikę tworzyła platforma wschodnioeuropejska. W Kambrze od Gondwany odrywa się Awalonia (dziś tworzy wielką Brytanię). Potem stworzył się Oldred. Pełną Pangeę mamy w Triasie.
Skala wydarzeń geologicznych:
Pierwszy zapis skorupy pojawił się dopiero 600 mln lat temu.
Dryf kontynentalny, tworzenie Atlantyku to 200 mln lat temu.
Hominidy pojawiły się 5-7 mln lat temu.
Najstarsze życie znaleziono 3 mld lat temu- sinice.
Ważne wydarzenia w jednostkach chronostratygraficznych
Pierwsze ryby na granicy kambru i ordowiku.
Pierwsze rośliny lądowe w sylurze.
Pierwsze płazy dewon,
pierwsze gady karbon,
ssaki trias,
orogeneza alpejska od końca kredy do granicy paleogenu i neogenu.
Życie musi się:
Samoorganizować
Samo replikować
Wymiana materii i energii z otoczeniem
Podlegać doborowi naturalnemu
Życie jest głównym narzędziem biostratygraficznym od ediakaranu.
Dominujące fauny
Fauna kambryjska trwa do syluru- rozumie się przez nią trylobity oraz inne stawonogi
Fauna paleozoiczna- Rugosy i tabulaty i ramienionogi
Mezozoiczna- scleractinia i mięczaki (małże, ślimaki, rzadziej głowonogi)
Mikrofosylia- otwornice, na początku bentoniczne, a potem planktoniczne.
4,6 mld lat - wiek ziemi, wiadomy z meteorytów
4,2-3,8 mln- najstarsze skały, zawierają m.in. cyrkon.
2,5 mld lat temu powstają pierwsze kratony, a co za tym idzie szelfy. Czynnik ten sprawia że stromatolity stają się zatem powszechne i podział może być dokładniejsze.
Najstarsze czerwone warstwy pojawiają się 2,5 mld lat temu, to znaczy ze pojawił się tlen który utleniał żelazo.
Pierwsze szkielety pojawiają się w Ediakaranie (Wendozoa). Pojawili się przodkowie koralowców, stawonogów. Konkurencja na szelfach sprawiła, że w Kambrze i Ordowiku sinice przeszły do strefy międzypływowej.
Starszy
Dominacja gromad morskich bezkręgowców
Pojawienie się kręgowców, pierwszych ryb i bezkręgowych organizmów lądowych
Kaledoński cykl diastroficzno –sedymentacyjny
Młodszy
Pełna kolonizacja lądów przez rośliny nasienne,
płazy i gady, zdolność lotu (owady)
Waryscyjski cykl diastroficzno-sedymentacyjny
Cezury
Dolna granica ery paleozoicznej wiąże się z występowaniem organizmów bezkręgowych, które nabyły umiejętność wytwarzania twardych elementów szkieletowych wewnątrz lub na zewnątrz ciała
Górną granicę wyznacza masowe wymieranie organizmów morskich na przełomie permu i triasu.
Laurencja, Baltika, Gondwana, Syberia. Laurencja i Syberia w okolicach równikowych. Dlatego dziś archeocjaty są na Syberii. Anglia i Walia w Kambrze były Gondwaną.
Nie było dużej penetracji dna, co znaczy że zwierząt nie było wiele. Być może pojawiło się drapieżnictwo, które mogło być nawet przyczyną wyginięcia fauny z Ediacara. Na Syberii na początku wczesnego Kambru mamy faunę tommocką. Trylobity pojawiają się pod koniec wczesnego Kambru. Szkielety być może pojawiły się w Kambrze w wyniku obrony przed drapieżnikami, zmiany chemizmu wód lub ewolucyjnej konieczności zwiększenia mobilności.
Świat organiczny:
Trylobity- mnóstwo gatunków, wiele przewodnich
Ramienionogi- głównie bezzawiasowe
Archeocjaty- pierwsze zwierzęta rafotwórcze, zasiedlające ciepłe, płytkie wody
Gąbki
Otwornice- głównie aglutynujące
Robaki (oraz ich ichnoskamieniałości)
Mięczaki- hyolity- łódkonogi , ślimaki
Szkarłupnie
Łupki z Burgess:
Fossillagerstatten- składnica skamieniałości, z pięknie zachowanymi elementami
Występowały na granicy szelfu i zostały gwałtownie zasypane.
Animalocaris- drapieżny wodny bezkręgowiec; Opabinie, Halucynogenie.
Ordowik
Główne wydarzenia:
Więcej zwierząt penetrujących dno, wiemy to z bioturbowanych osadów
Pomiędzy Baltiką i Laurencją zamyka się Japetus. Awalonia odłącza się od Gondwany i wędruje do Baltiki.
Powstawanie i topnienie czaszy lodowej spowodowało eustatyczne ruchy poziomu oceanu
światowego oraz masowe wymieranie organizmów.
Skamieniałości:
Na znaczeniu zyskują rafy stromatoporoidowo-koralowcowe
Graptolity- szybkie tempo ewolucji, liczne występowanie w skałach o sedymentacji głębokomorskiej (dictyonema flabelliforme- wyznacza spąg ordowiku, Diplograptus)
Trylobity- charakterystyczne dla obszarów płytszych , o sedymentacji piaszczysto-węglanowej (głównie: Asaphus, Illaenus, Trinucelus). Rozkład kontynentów odzwierciedla się w prowincjach trylobitowych
Pozostałe skamieniałości:
Głowonogi- rozwój łodzików rozmiarami dochodzącymi do 3m, formy aktywnie pływające: Orthoceras, Endoceras- są to formy proste. Polują na trylobity, które w celu obrony zwijają się w pancerzu.
Ramienionogi- znaczenie stratygraficzne i skałotwórcze
Rozgwiazdy- drapieżniki
Otwornice aglutynujące
Małże, ślimaki
Gąbki
Koralowce- pierwsze koralowce Rugosa (czteropromienne- streptalasma) i ciągle tabulata - tworzą rafy
Bezszczękowce (bezżuchwowce)
Kopalnych jest 10 tys. gatunków ramienionogów. Obecnie zostało tylko 250.
Do triasu tylko liliowce łodygowe, potem pozbawione łodygi saccocomy
Główne wydarzenia:
Baltika wali w Laurencję i pojawiają się kaledonidy. Pojawiają się wielkoraki żyjące w strefie litoralnej i brachicznej.
Pojawienie się ryb właściwych (szczękoustnych)
Pierwsze lądowe rośliny naczyniowe (schyłek) oraz kolonizacja lądu przez pierwsze zwierzęta (praskorpiony)
Skamieniałości:
Graptolity- głównie jednogałązkowe
Ramienionogi (Schelwiennella, Atrypa)
Koralowce
Konodonty
Łodziki
Flora psylofitowa- ryniofity, trymerofity, zoostrerofilofity
Prymitywne rośli lądowe , zielne, o wymiarach około 15-50 cm. Bez liści i korzeni . Pędy gładkie lub z kolcokształtnymi wyrostkami w górnych partiach dzieliły się dychotomicznie. Na końcu znajdowały się zarodnie. Wodę czerpały za pomocą chwytników. Posiadały wiązkę przewodzącą i aparaty szparkowe ( w przeciwieństwie do glonów które pojawiły się dużo wcześniej
Dewon:
Tektonika:
Powstaje kontynent oldredu (eurameryka) z połączenia Laurencji i Baltiki)
Świat organiczny:
Zróżnicowanie bentonicznej fauny morskiej- budowle rafowe (koralowce, stromatoporoidy oraz towarzyszące im ramienionogi, liliowce, trylobity)
Rozwój lądowych bezkręgowców (rogowce ze Szkocji z Rhynia) – pajęczaki owady bezskrzydła
Amonitowate zwijają się. Dewon to czas ryb. Oprócz fałdopłetwych mamy ramieniopłetwe i trzonopłetwe. Pojawiają się nasiona. Rośliny uniezależniają się od środowiska wodnego.
Skamieniałości przewodnie:
Koralowce- osobnicze i kolonijne (rugosa, tabulata)- znaczenie stratygraficzne i skałotwórcze – budowle rafowe
Ramienionogi (Spirifer, Atrypa, Aulacella)
Głowonogi( łodzikowate i amonitowate (pojawiły się pora z pierwszy, m.in. clymenie i goniatyty1)
Konodonty
Na granicy franu i famenu wielkie wymieranie. Powód? Ochłodzenie/mało tlenu w wodzie
Zaburzenia chemizmu wód oceanicznych, deficyt tlenu (rozprzestrzenienie przydennych wód atoksycznych), wzrost zawartości substancji Ilastych
Zanikają budowle rafowe, kryzys stromatoporoidów, koralowców, konodontów, trylobitów, , akritarchy- zarodniki roślin
Rozkwit ryb i bezszczękowców
Kręgowce lądowe- Ichtiostega- najbardziej prymitywne płazy lądowe (labiryntodonty)
Pod koniec dewonu pierwsze lasy
Szczęki umożliwiły rybom aktywne drapieżnictwo (gnathostomata)
Ryby dzielą się na pancerne (plakodermy/tarczowce) i fałdopłetwe (acanthodi)
Pierwszy prażarłacz ma zaledwie 1,5 m
Czas wyjścia ryb na ląd do tej pory jest wielką zagadką. Dotychczas przypuszczało się, że uczyniła to dopiero Ichtiostega pod koniec dewonu? Innym rybo płazem był Tiktalik.
Odkrycie w Zachełmiu pokazuje że płazy wyszły jeszcze wcześniej. Sposób kroczenia placów wyprzedza to co uznawano wcześniej za formę przejściową.
Płazy swoje życie organizują głównie w wodzie. Tam dochodzi do zapłodnienia. Dlatego mogły wychodzić tylko okresowo. Kończyny mają skierowane na zewnątrz, co utrudnia poruszanie się po lądzie.
Różnicowanie się roślin naczyniowych:
psylofity wymarły w górnym dewonie. Pojawiają się paprocie nasienne. Wykształca się tkanka przewodząca , ale również liście pozwalające na zwiększenie powierzchni fotosyntezy. Archeopteris ma 30 m. Silna działalność korzeni pozwala na duży rozwój gleb. Gleby umożliwiają życie owadom bytującym w ściółce.
Tektonika:
Euroameryka zbliżyła do Gondwany i się z nią zderzyła
Skamieniałości przewodnie:
Otwornice,- bentoniczne, fuzlinidy
Koralowce (Rugosa- Dibunophyllum, Zaphrentis)
Głowonogi- amonitowate, wśród nich goniatytty
Konodonty
Ramienionogi (gigantoproductus)
Rozwój kręgowców morskich –ryby i lądowych (obok płazów – labiryntodontów, w późnym karbonie pojawiają się pierwsze gady)
Różnorodność i duża liczebność owadów. Zwłaszcza skrzydlatych, które mogły składać skrzydła. W końcu utraciły zdolność lotu. Duże zróżnicowanie pajęczaków. 2
Gady rozwinęły się bo nie musiały wracać do wody. Środowisko wodne zostało zamknięte w jaju. Zwyciężyły też dzięki przesunięciu nóg do wewnątrz, tak żeby wchodziły pod ciało, co umożliwiło szybsze bieganie. Drugim czynnikiem była lżejsza czaszka umożliwiająca rozwój skuteczniejszego aparatu zębowego. Zęby są mniej łopatkowate a bardziej stożkowe.
Rozwój roślinności- bardzo silny- ilość tlenu przewyższała o 10% dzisiejszą wartość.
Rośliny (paprocie, kordaity- pierwsze rośliny szpilkowe, widłaki)
Pierwsze szpilkowe- walchia
Główne wydarzenia:
Cykliczność sedymentacji
Największy zespół solny
Karbon-Perm zlodowacenie Gondwany
Arydyzacja klimatu
Rozwój gadów, pojawiają się terapsydy, pod koniec permu jedno z największych wymierań.
Pojawiają się nagozalążkowe, które są sucholubne, bo mniejsza jest transpiracja.
Kompletowanie Pangei, zmienia się cyrkulacja oceaniczna i mas powietrza. W środku kontynentów mamy bardzo suchy klimat.
Perm na obszarze Europy Zachodniej- charakter lądowy, wiec jego podział opiera się tutaj na jednostkach litostratygraficznych
Skały czerwonego spągowca- charakter lądowy, cechsztynu- charakter morski
Skamieniałości przewodnie:
Otwornice, głowonogi- goniatyty, ceratyty
Płazy- labiryntodonty
Gady drapieżne (pelikozaura) a następnie pojawiają się gady ssakokształtne (Therapsida) Dimetrodon- duży żagiel, być może wabik, a być może umożliwiał zachowanie ciepła.
Flora:
Podobna do karbońskiej lecz w połowie pojawiają się nagonasienne (iglaste, sagowce i miłorzębowe). Na Gondwanie flora glossopterisowa.
Jeden z głównych kryzysów faunistycznych w historii Ziemi (90% gat.) Drastyczne zmniejszyły się populacje zwierząt (mszywioły, ramienionogi), szkarłupnie (liliowce), terapsydy- 20 rodzin), dużo wymarło bezpowrotnie (min. koralowce Rugosa , Tabulata, fuzuliny, trylobity, goniatyty)
Być może było to spowodowane globalnym ociepleniem, z morza ucieka tlen. Pod koniec Permu nie ma już żadnego zlodowacenia. Wody atoksyczne. Bakterie anaerobowe zwiększają ilość siarkowodoru.
Cykliczne wymierania, 26 mln ?
W cechsztynie cyklotemy- cykliczność sedymentacji