Grupa społeczna
Życie człowieka jest życiem o charakterze grupowym. Przez całe swoje życie człowiek związany jest bowiem z różnymi grupami społecznymi: z rodziną, grupą rówieśniczą, czy grupą zawodową. Grupa społeczna oznacza dwie lub więcej osoby, które maja poczucie tożsamości, pomiędzy którymi dochodzi do interakcji, które posiadają względnie jednolity system norm oraz wartości, maja poczucie odrębności względem innych grup oraz posiadają swój cel. W rzeczywistości istnieje wiele typów grup społecznych. Biorąc pod uwagę wielkość grup, wyróżniamy grupy małe oraz grupy duże. Przykładem grupy małej jest rodzina lub grupa koleżeńska, natomiast przykładem grupy dużej jest naród. Biorąc pod uwagę trwałość więzi wyróżnić możemy grupy krótkotrwałe oraz grupy długotrwałe, jak na przykład rodzina. Ze względu na rodzaj więzi wyróżniamy natomiast: grupy pierwotne - na przykład rodzina, grupa rówieśnicza; grupy wtórne - na przykład partia polityczna, fan klub. Na podstawie kryterium zasady organizacji grupowej, grupy społeczne dzielimy na: formalne oraz nieformalne. Grupą o charakterze formalnym będzie partia polityczna, zaś grupą o charakterze nieformalnym będzie natomiast grupa koleżeńska. Specyficznym przykładem grupy społecznej, będącej grupą o charakterze nieformalnym są subkultury młodzieżowe. Z definicji subkultura oznacza grupę osób, których wzory kulturowe różnią się od wzorów reszty społeczeństwa. Taka grupa posiada swój odrębny styl i "swoją " tożsamość. Do najpopularniejszych subkultur zaliczamy następujące subkultury: a) punki - subkultura, która powstała w latach siedemdziesiątych w Wielkiej Brytanii, której ideologia związana jest z hasłami wolności, anarchii, ekologii. Członków tej subkultury wyróżniały fryzury (tak zwane irokezy), ciężkie buty, agrafki, szerokie paski, muzyka punk oraz rock; b) skinheadzi- subkultura powstała w latach siedemdziesiątych w Wielkiej Brytanii, której ideologia związana była z rasizmem, szowinizmem, nacjonalizmem, antysemityzmem. Typowe hasła to: "Biała siła", "Polska dla Polaków"; skinheadzi mieli ogolone głowy, często nosili swastykę, charakteryzowało ich zachowanie agresywne.; c) hipisi - subkultura powstała w latach sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych. Hipisi odznaczali się długimi włosami, kolorowym strojem, nosili koraliki, byli zwolennikami pacyfizmu oraz tak zwanej "wolnej miłości". Inne subkultury, które są elementem rzeczywistości w świecie współczesnym to przede wszystkim: skejci, dresiarze, blokersi. Za podstawową grupę społeczną uważa się rodzinę. W naukach społecznych rodzina oznacza stosunkowo trwałą grupę społeczną, której członkowie są powiązani poprzez wspólnych przodków, małżeństwo lub adopcję. Jeżeli chodzi o małżeństwo to w świetle polskiego prawa przeszkodą zawarcia związku małżeńskiego jest: bigamia czyli wielożeństwo oraz tak zwane powinowactwo: powinowactwo w linii prostej ( ojciec i córka; matka i syn) oraz powinowactwo pierwszego stopnia. Ponad to związek małżeński nie może być zawarty między rodzeństwem. Przeszkodą są także choroby psychiczne oraz wiek, osoby wstępujące bowiem w związek małżeński muszą mieć ukończone 18 lat. Do najważniejszych funkcji rodziny zalicza się następujące funkcje: ekonomiczno-materialną, opiekuńczą, socjalizacyjną, prokreacyjną, mającą na celu zapewnienie ciągłości danej rodziny; seksualną; kulturalną; rekreacyjną oraz towarzyską. Grupy społeczne funkcjonują w społeczeństwie. Społeczeństwo to pewna forma życia zbiorowego, na ukształtowanie której wpływ miały między innymi czynniki historyczne. Grupy społeczne w danym społeczeństwie łączy ze sobą terytorium, różne instytucje oraz wartości kulturowe. Do najważniejszych elementów struktury społeczeństwa zaliczamy natomiast: strukturę demograficzną, strukturę klasową (opisana została przez Saint-Simona, Karola Marksa oraz Maxa Webera.) Największą grupet społeczną stanowi naród. Naród definiuje się jako historycznie wytworzoną, trwałą wspólnotę ludzi, ukształtowaną na gruncie wspólnych losów dziejowych, kultury, języka terytorium i życia ekonomicznego. Powstanie wspólnoty narodowej jest jednym z najbardziej znaczących przejawów życia zbiorowego. Do czynników narodowotwórczych zaliczamy więc: język, wspólną historie, kulturę, wspólne pochodzenie etniczne, terytorium, świadomość "my". Zaś do cech, które odróżniają naród zalicza się: poczucie przynależności do danego narodu; kulturę; język; obyczaje; zabytki kultury materialnej; symbole narodowe jak na przykład herb czy flaga. Z trwaniem narodu związane są pewne postawy narodowe, wśród których są: patriotyzm, oznaczający umiłowanie ojczyzny; nacjonalizm, oznaczający uznanie wyższości jednej nacji nad drugą; szowinizm, będący skrajną postacią nacjonalizmu; kosmopolityzm oraz internacjonalizm. Naród może trwać bez państwa lub tez poszczególne narody mogą posiadać swoje państwo. Istnieje wiele definicji państwa. Definicja patriarchalna podkreśla, iż władza królewska wywodzi się z tradycyjnej władzy ojca i że stanowi ona element uzasadniający monarchie feudalną w epoce średniowiecza. Definicja teologiczna mówi, że państwo to kategoria o charakterze wiecznym, uzasadnieniem tu jest fakt, iż wszelka władza pochodzi od Boga. Encykliki: Rerum novarum (1891), Quadrodrogesimo amno, Pacem in terris, Populorum progressio, Laborera exerceus (1981), mówią, że obecnie rola państwa sprowadza się łagodzenia konfliktów społecznych. Według teorii umowy społecznej państwo to konsekwencja tak zwanej umowy społecznej (społecznego porozumienia). Przedstawicielem tej koncepcji jest J.J. Rousseau. Koncepcja podboju oraz przemocy, reprezentowana między innymi przez Gumplowicza oraz Duhringa, twierdzi, iż powstanie państwa było konieczne ze względu na utrzymanie posłuszeństwa plemion, które zostały podbite przez inne plemiona. Według koncepcji państwa dobrobytu, państwo stanowi organizację o charakterze ponadklasowym, organizacje, która służy równocześnie różnym wszystkim grupom społecznym. Państwo jest produktem historycznym, które powstało na określonym etapie rozwoju danego społeczeństwa.
Grupa społeczna – w psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.
W socjologii pojęcie to jest uznawane za jedno z podstawowych, choć nie jest jednoznacznie rozumiane w różnych szkołach socjologicznych. W niektórych przypadkach pojęcie to było odrzucane jako stworzony na potrzeby nauki artefakt. W najszerszym rozumieniu jest to zbiór jednostek, między którymi zachodzą istotne stosunki społeczne.
Składa się z minimum trzech osób. W niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społecznej wystarcza dwie osoby, jednakże dopiero przy trzech osobach występować może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych (m.in. tworzenie koalicji, opozycji, mediacji), kontroli społecznej.
Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu. Socjologami, którzy podkreślali te cechę jako konstytuującą grupę społeczna byli przede wszystkim George Homans i Robert K. Merton.
Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.
Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.
Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Aspekt świadomościowy podkreślany był przede wszystkim w socjologii humanistycznej, m.in. przez Floriana Znanieckiego.
W grupach społecznych wyróżnić można trzy typy struktur społecznych: strukturę komunikacji, strukturę przywództwa (władzy) oraz strukturę socjometryczną.
Struktura komunikacji odnosi się do sieci wzajemnych interakcji w grupie, co jest istotne ze względu na szybkość przepływu informacji przy realizowaniu przez grupę celów.
Struktura przywództwa określa relacje poddaństwa i dostęp do władzy jednostek znajdujących się w grupie. Ze względu na styl kierowania grupą jednostki mogą mieć większy lub mniejszy wpływ na podejmowane decyzje. W przypadku tej struktury istotne jest zarówno przywództwo formalne w grupie, jak i istnienie przywództwa nieformalnego.
Struktura socjometryczna określa wzajemne postawy jednostek względem siebie, przede wszystkim więzi emocjonalne, które spajają grupę. Struktura ta kształtuje się pod wpływem indywidualnych potrzeb afiliacyjnych jednostek.
Jedną z ważniejszych zmiennych określających grupę społeczną jest spójność grupy (spoistość), która określa grupę jako zintegrowaną całość, brak występowania klik oraz wysokim stopniem konformizmu jednostek wobec norm i celów grupowych. Zazwyczaj spójność jest najwyższa w grupach małych, ze względu na silniejszą kontrolę społeczna względem postaw, norm i wartości.
Grupa społeczna wywiera na jednostki "nacisk" na podporządkowanie się wobec panujących w niej norm i wartości, przez co np. podczas socjalizacji "przekształca się" ona z jednostki biologicznej w jednostkę społeczną. W miarę wzrostu liczebności grupy, rośnie liczba możliwych stosunków interpersonalnych w niej zachodzących. Można to opisać wzorem [n(n-1)]\2, gdzie "n" oznacza liczbę członków.
Wymagania stawiane członkom grupy zamykają się w dwóch poziomach: wzór fizyczny (pozytywny – cechy fizyczne wymagane i negatywny – niepożądane) oraz wzór moralny – zespół cech jakie jednostka powinna wykazywać w swoim postępowaniu.
Suma dążeń członków do realizowania zadania zbiorowego wyraża się wolą zbiorową grupy. Jej istnienie przejawia się konsekwentnym i efektywnym realizowaniem zadań (świadomie określone skutki, które grupa jako całość chce wywołać). Często jest to podłożem dla zjawiska solidarności grupy.
Zbyt silne identyfikowanie się z grupą społeczną, występujące w tzw. "grupach żarłocznych" czy "grupach totalnych" prowadzi do patologicznego konformizmu, co objawia się m.in. syndromem grupowego myślenia.
Wraz ze wzrostem liczebności grupy pogarsza się aktywne uczestnictwo członków grupy w jej działaniu (Prawo Olsona), rozrost grupy nie jest uzasadniony funkcjonalnie (Prawo Parkinsona).
zwiększanie liczby członków obniża możliwość osiągnięcia celu, chyba, że dokonamy podziału na grupy zadaniowe (wtedy możliwość osiągnięcia wyznaczonych zadań wydatnie się zwiększa)
zwiększanie liczby członków zmniejsza jednolitość grupy
w dużych grupach obniża się częstość i jakość komunikacji
tylko proste idee są w stanie poruszać masy – to, co ma być wspólne dla wszystkich musi zostać przystosowane przez najprymitywniejszych (Georg Simmel)
Grupa społeczna zazwyczaj posiada określone kryteria rekrutacji członków i funkcje członka grupy (czyli jego powinności względem niej). Ze względu na kryteria przyjęć do grupy można wyróżnić grupy ekskluzywne, w których kryteria te są fundamentalne przy rekrutacji nowych członków oraz grupy inkluzywne, w których kryteria są mniej istotne.
Można różnicować grupy ze względu na wielkość. Grupy małe to takie, gdzie członkowie mają możliwość kontaktu bezpośredniego. W grupach dużych niemożliwy jest model komunikacji "każdy z każdym". W niektórych ujęciach duże grupy określane są jako Wielkie struktury społeczne i nie są uznawane za grupy społeczne.
Ze względu na formalizację struktury i stosunków społecznych w grupie jak również stosunków społecznych członków grupy z zewnętrznym środowiskiem, wyróżnić można grupy formalne i grupy nieformalne
Ze względu na utożsamianie się jednostek z grupą, jej normami i wartościami wyszczególniane są grupy odniesienia.
Typologia grup społecznych Charlesa Cooleya wyróżnia także grupy pierwotne oraz grupy wtórne.