Ryzyko środowiskowe- jest t możliwość wystąpienia niepożądanych skutków w organizmie żywym, w wyniku narażenia na pewne czynniki występujące w środowisku. Najczęściej są to substancje chemiczne, które nawet w śladowych ilościach stanowią zagrożenie, ponieważ odznaczają się bardzo wysokim i szkodliwym działaniem.
To działanie określa się jako biologiczną aktywność substancji, która jest tym większa, im mniejsza jej ilość jest potrzebna dla wywołania zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu.
Czynnikami ryzyka środowiskowego są najczęściej związki toksyczne lub genotoksyczne (mutagenne, rakotwórcze, teratogenne). Niektóre z nich mają działanie alergiczne, drażniące błony śluzowe lub powierzchnię oczu, uszkadzające włosy i paznokcie oraz kumulujące się w tkankach.
Narażenie środowiskowe- ma charakter złożony, gdyż wiele czynników szkodliwych może działać równocześnie na organizm. Są one wchłaniane w sposób niezamierzony, objęta nimi jest zwykle duża, różnowiekowa populacja, przez stosunkowo długi okres.
Poszczególne zanieczyszczenia mogą wywoływać na siebie synergistycznie (podwyższając działanie) lub antagonistycznie ( osłabiając działanie). W takich warunkach powstaje wyjątkowo duże ryzyko zdrowotne o nieprzewidywalnych skutkach, które często pojawiają się dopiero po długim czasie od chwili narażenia. Drugim źródłem jest produkcja nowych substancji, których do tej pory w środowisku naturalnym nie było i z którym nie zetknął się żaden organizm. Są to substancje biologiczne aktywne wytwarzane przez przemysł chemiczny, farmaceutyczny, kosmetyczny itp.
Substancje te posiadają nowe walory użytkowe i są stosowane do produkcji pestycydów, dodatków do środków spożywczych i pasz dla zwierząt jak i leków terapeutycznych i kosmetycznych.
Ksenobiotyki- substancje obce, które nie występują w naturalnych przemianach komórkowych. Wynikają ze środowiska do organizmu układami oddechowym, pokarmowych lub przez skórę i wywierają szkodliwe działanie o różnym nasileniu oraz różnych objawach i skutkach.
Toksyczność- działanie te jest wywołane wniknięciem do ustroju trucizny. Jest to substancja, która w niewielkich ilościach może spowodować(na skutek swych właściwości toksydynamicznych) zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu lub śmierć.
W śród czynników warunkujących działanie trucizny można wyróżnić takie, które odnoszą się do cech samego związku(np. budowa chemiczna cząstek rozpuszczalność w wodzie i lipidach itp.) oraz takie, które wynikają z reakcji organizmu na wprowadzona truciznę(np. droga wyniknięcia trucizny do ustroju, transport po organizmie, wydalenie trucizn itp.).
Wyróżnia się toksyczność:
Ostra- w wyniku działania trucizny następuje śmierć.
Przewlekła- zniszczenie tkanek lub narządów nie jest zbyt rozległa. Jest to najczęściej spowodowane przez związki toksyczne występujące w środowisku naturalnym w niewielkich stężaniach, które mogą spowodować zakłócenia na poziomie molekularnych tkanek i narządów wewnętrznych.
Stężenie śmiertelne (ang. lethal concentration, skrót LC)- jedna z metod obiektywnego oznaczania toksyczności związków chemicznych. Wartość LC oznacza takie stężenie związku we wdychanym powietrzu, które powoduje śmierć określonego procentu określonego gatunku zwierząt po określonym czasie wdychania.
W katalogach własności toksycznych związków chemicznych stosuje się oznaczenia typu:
LCXy lub LCX (y)
NOEC-
LOEC-
EC-
IC-
Rodzaje działania ksenobiotyków-
Działanie hepatotoksyczne (wątroba)
Działanie nefrotoksyczne (nerki)
Działanie embiotoksyczne
Działanie genotoksyczne (w czasie tworzenia DNA)
Działanie neurotoksyczne(zaburzenia natury psychicznej)
Działanie ogólnoustrojowe i chronione-
Działanie ogólnoustrojowe lub wybiórcze, np. neurotoksyczne, hepatoksyczne itp.
……