Świadomość regionalna młodego pokolenia

Wielkopolan

Zarys treści: Celem artykułu jest analiza stanu i zróżnicowania świadomości regionalnej

młodego pokolenia na obszarze kształtowania się regionu wielkopolskiego.Wpostępowaniu

badawczym stosuje się model społeczno-kulturowy świadomości regionalnej. Na podstawie

wyników ankiety skierowanej do młodego pokolenia oraz map mentalnych przedstawia

się wyobrażenia przestrzenne o regionie wielkopolskim odnoszące się do przebiegu

granic regionu oraz stopień identyfikacji młodych mieszkańców z terytorium i swoistymi

własnościami regionu i społeczności regionalnej.

Słowa kluczowe: świadomość regionalna, młode pokolenie, model społeczno-kulturowy,

mapy mentalne, granice regionu, Wielkopolska

1. Wprowadzenie

Charakter regionalny województw warunkuje świadomość regionalna ludności.

U podstaw kształtowania się świadomości regionalnej występuje poczucie związku

zbiorowości ludzi z obszarem zamieszkania, które nazywa się tożsamością regionalną.

Według Chojnickiego i Czyż (1992: 14) „na świadomość regionalną składa

się jednak nie tylko określony stosunek zbiorowości ludzi do terytorium, lecz również

określone więzi międzyludzkie na tym terytorium. Przywiązanie ludzi do terytorium

i związane z tym specyficzne nawyki, postawy życiowe, pragnienia, stanowią

więź psychospołeczną między mieszkańcami regionu i każą uświadamiać im

wspólność swej egzystencji”.

Świadomość regionalna jest stanem świadomości społecznej wyznaczającym

tożsamość regionalną. Stanowi formę świadomości społecznej, która odnosi się do

poczucia odrębności własnego regionu lub społeczności regionalnej.

Dość powszechny jest pogląd, że pewne postawy i więzi psychospołeczne stanowią

istotny wymiar integracji regionalnej. Współcześnie integrację regionalną

opartą na powiązaniach społecznych wiąże się z pojęciem spójności społecznej regionu.

Wstudiach nad tożsamością regionalną szczególnie istotne wydają się takie zagadnienia,

jak wyobrażenia przestrzenne o regionie, odnoszące się do przebiegu

granic regionu i regionalnej sieci miast, stopień identyfikacji mieszkańców z terytorium

(tożsamość regionalna) i swoistymi własnościami regionu, np. gospodarczymi,

kulturowymi czy historycznymi (Matykowski 1996, Czerny i in. 1999).

W modelu społeczno-kulturowym świadomości regionalnej Chojnickiego

(1996: 33) zakłada się, że podstawowymi składnikami świadomości regionalnej są

poglądy i przekonania dotyczące: (1) charakteru i kształtu regionu, (2) wartościowania

regionu, (3) symboliki regionu.

Według Jałowieckiego (1996: 12) „większość mieszkańców Polski cechuje, z

pewnymi wyjątkami, raczej słabe poczucie tożsamości regionalnej”. W literaturze

brak jest wyników badań regionalnej tożsamości i identyfikacji w układzie regionów

Polski. Koncentruje się głównie uwagę na aspekcie historyczno-kulturowym

kształtowania się tożsamości społecznej. Przesłanki historyczne są w zróżnicowanym

stopniu czynnikiem warunkującym kształtowanie się tej świadomości. Najsilniejsza

identyfikacja terytorialna występuje w województwach, które leżą w obrębie

regionów historycznych lub ich fragmentach, cechujących się wyraźną

odrębnością kulturową lub etniczną. Według Jałowieckiego (1996) najsilniejsza

identyfikacja regionalna o podłożu etniczno-kulturowym i terytorialnym występuje

tylko w pięciu województwach: śląskim, opolskim, wielkopolskim, pomorskim i

małopolskim. Tożsamość społeczna jest istotnym wymiarem charakteru regionalnego

tych województw (Chojnicki, Czyż 2000).

Interesujące na tym tle są wyniki badań odnoszące się do Wielkopolski. Funkcjonuje

ona w świadomości mieszkańców jako odrębny region, chociaż o rozmytych

i różnie definiowanych granicach. Badania Budnera i Matykowskiego (1993)

wykazują, że obszar Wielkopolski obejmuje pięć województw: poznańskie, konińskie,

kaliskie, leszczyńskie i pilskie (według podziału administracyjnego z lat

1975–1998). W województwie wielkopolskim poczucie tożsamości oparte jest na

więzi terytorialnej oraz na cechach zbiorowości społecznej w granicach historycznego

regionuWielkopolski. Społeczność ta wyróżnia się wyższym poziomem cywilizacyjnym,

przedsiębiorczością, gospodarnością, pracowitością, zdolnością do

krytycznego sposobu myślenia (Kwaśniewski 1986). Również według Jałowieckiego

(1996) mieszkańców województwa wielkopolskiego cechuje silna identyfikacja

z regionem historycznym Wielkopolski. Jak wynika z badań przeprowadzonych

przez niego wśród licealistów, młodzieżWielkopolski cechuje wysoki stopień identyfikacji

z regionem.

Głównym celem niniejszego opracowania jest ocena stanu świadomości regionalnej

młodego pokolenia Wielkopolan według modelu społeczno-kulturowego.

Zakłada się, że w wyniku agregacji indywidualnych opinii (wyrażonych w ankietach)

uzyskuje się obraz opinii zbiorowej, która pozwoli na określenie roli świadomości

regionalnej w kształtowaniu się charakteru regionalnego województwa

wielkopolskiego.

Realizacja głównego celu opracowania odbywa się w układzie następujących

etapów postępowania badawczego:

(1) Charakterystyka respondentów, reprezentujących młode pokolenie Wielkopolan

i określenie stopnia jego identyfikacji z regionem wielkopolskim.

22 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

(2) Analiza stanu świadomości regionalnej młodego pokolenia Wielkopolan przy

zastosowaniu modelu społeczno-kulturowego.

(3) Zróżnicowanie stanu świadomości regionalnej a pochodzenie terytorialne

młodego pokolenia Wielkopolan.

2. Metoda badań

Kwestionariusz ankiety zastosowany w badaniach świadomości regionalnej młodego

pokolenia Wielkopolan składał się z sześciu części tematycznych. Pierwsza,

wprowadzająca, zawierała informacje o respondentach. Pozostałe części kwestionariusza,

w układzie składników świadomości regionalnej, wyróżnionych w modelu

Chojnickiego (1996: 33), dotyczyły: (1) charakteru i kształtu regionu i zawierały

pytania o zasięg przestrzenny regionu i jego położeniew układzie regionalnym kraju

(część trzecia ankiety), (2) przekonań o wartości i znaczeniu Wielkopolski i jej

mieszkańców (część druga i piąta), (3) symboliki regionu poprzez ustalenie jej wybitnych

przedstawicieli, reprezentatywnych instytucji i wydarzeń historycznych

(część czwarta i szósta).

Wkwestionariuszu ankiety w celu określenia różnic w ocenach właściwości regionu

zastosowano 5-stopniową skalę porządkową Likerta (Babbie 2004), od oceny

bardzo niskiej (1), poprzez niską (2), przeciętną (3), wysoką (4) do bardzo wysokiej

(5).

3. Charakterystyka młodego pokolenia Wielkopolan

i stopnia jego identyfikacji z regionem wielkopolskim

Badanie świadomości regionalnej młodych mieszkańców województwa wielkopolskiego

metodą wywiadu kwestionariuszowego zrealizowane zostało w październiku

2009 r. Badaniem ankietowym objęto młodą generację Wielkopolan,

którą stanowiła próba 606 studentów studiów dziennych. W badaniu wzięło

udział 367 kobiet (60,1%) i 239 mężczyzn. Ankietowani pochodzili z ośmiu dużych

wielkopolskich uczelni znajdujących się w Poznaniu, Koninie i Jarocinie. Badania

przeprowadzono wśród studentów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (UAM),Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w

Poznaniu (WSNHiD), Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Rachunkowości

w Poznaniu (WSHiR), Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu (UP), Uniwersytetu

Ekonomicznego w Poznaniu (UE), Wyższej Szkoły Logistyki w Poznaniu

(WSL), PaństwowejWyższej Szkoły Zawodowej w Koninie (PWSZ) iWielkopolskiej

Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Jarocinie (WWSH-E).

Najliczniejszą grupę stanowili studenci UAM w Poznaniu, których udział

kształtował się na poziomie 34,2%, następnie WSNHiD w Poznaniu – 24,6%

i WSHiR w Poznaniu – 18%. Najmniej liczna była grupa studentów pochodząca

z UEw Poznaniu – 0,9% (tab. 1).

Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 23

Ankietowana próba studentów była również zróżnicowana pod względem reprezentowanych

wydziałów i roku studiów. Respondenci pochodzili z 18 wydziałów.

Największą liczbę wydziałów reprezentowali studenci Uniwersytetu im.

Adama Mickiewicza w Poznaniu, którzy pochodzili z sześciu wydziałów. Większość

z nich studiowała na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych (111

studentów), następnie na Wydziale Prawa i Administracji (40) oraz na Wydziale

Chemii (38).Wstrukturze respondentów według roku studiów zdecydowanie dominowali

studenci I roku, których udział kształtował się na poziomie 47,0% (285

studentów) (tab. 1).

Analiza pochodzenia terytorialnego respondentów wykazała, że ankietowani

studenci pochodzili ze 117 miejscowości położonych w 33 powiatach województwa

wielkopolskiego. Najwięcej studentów pochodziło z Poznania (219 osób), a

następnie z Konina (22), Swarzędza (16), Jarocina (15), Gniezna (12) i Pobiedzisk

(10). W pozostałych miejscowościach mieszkało po mniej niż 10 osób.

Respondentów według miejsca zamieszkania w województwie wielkopolskim

podzielono na grupy reprezentujące: Poznań, centrum województwa (powiat poznański)

oraz pozostałe jego części: zachodnią, północną, wschodnią i południową

(ryc. 1). Ponad jedna trzecia ankietowanych studentów (36,1%) mieszka na stałew

Poznaniu. Z powiatu poznańskiego ziemskiego pochodzi 13,7% studentów. Łącznie

z tego powiatu i Poznania wywodziło się 302 studentów, co stanowiło prawie

50% respondentów (tab. 2).

Z punktu widzenia kształtowania się świadomości regionalnej mieszkańców województwa

wielkopolskiego bardzo istotnym wskaźnikiem reprezentatywności próby

respondentów jest ich identyfikacja ze społecznościąWielkopolan. Badanie stopnia

identyfikacji przeprowadzono, wykorzystując 5-stopniową skalę Likerta. Prawie

32% respondentów wyraziło opinię, że w wysokim stopniu, a 26,7%, że w bardzo

wysokim stopniu identyfikuje się ze społecznościąWielkopolski. Opinię o bardzo niskim

i niskim stopniu identyfikacji wyraziło zaledwie 7,4% ogółu ankietowanych

24 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Tabela 1. Próba młodych Wielkopolan według uczelni i roku studiów

Uczelnia Ogółem W tym

kobiety

Rok studiów

%

1 2 3 4 5

UAM w Poznaniu 207 114 49 70 30 48 10 34,2

WSNHiD w Poznaniu 149 89 53 31 47 18 – 24,6

WSHiR w Poznaniu 109 93 108 – 1 – – 18,0

WSL w Poznaniu 41 13 15 – – 26 – 6,8

UP w Poznaniu 36 23 27 9 – – – 5,9

PWSZ Konin 33 19 33 – – – – 5,4

WWSH-E w Jarocinie 25 13 – – 25 – – 4,1

UE w Poznaniu 6 3 – 5 1 – – 0,9

Ogółem 606 367 285 115 104 92 10 100,0

% 100,0 60,1 47,0 19,0 17,2 15,2 1,6 100,0

Źródło: obliczenia własne.

Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 25

Ryc. 1. Przestrzenny układ miejsc zamieszkania respondentów w województwie wielkopolskim

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 2. Pochodzenie terytorialne respondentów

Miejsce zamieszkania Liczba studentów %

Miasto Poznań 219 36,1

Część centralna województwa wielkopolskiego 83 13,7

Część zachodnia 77 12,7

Część północna 32 5,3

Część wschodnia 105 17,3

Część południowa 66 10,9

Brak danych 24 4,0

Ogółem 606 100,0

Źródło: obliczenia własne.

(tab. 3). Można zatem stwierdzić, że utożsamianie się ankietowanej, młodej generacji

mieszkańców województwa ze społecznością Wielkopolan jest silne.

4. Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan

według modelu społeczno-kulturowego

W badaniach świadomości regionalnej młodego pokolenia Wielkopolan zastosowano

model społeczno-kulturowy świadomości regionalnej Chojnickiego (1996).

Podstawowymi składnikami świadomości regionalnej są poglądy i przekonania

młodych mieszkańców Wielkopolski dotyczące: (1) charakteru i kształtu regionu,

(2) wartościowania regionu, (3) symboliki regionu (Chojnicki 1996: 33).

4.1. Charakter i kształt regionu

Analizę stanu świadomości regionalnej młodego pokoleniaWielkopolan co do charakteru

i kształtu regionu wielkopolskiego sprowadzono do aspektów geograficznych

(przestrzennych).Wtoku postępowania badawczego postawiono respondentom trzy

główne pytania poznawcze: (1) Jak przebiegają granice regionu wielkopolskiego? (2)

Które regiony w Polsce są regionami sąsiednimi względem regionu wielkopolskiego?

(3) Które miasta uznaje się za najważniejsze w Wielkopolsce?

Poglądy respondentów na temat przebiegu granic Wielkopolski zbadano, stosując

metodę mapy mentalnej. W kwestionariuszu ankiety zamieszczono mapę

przedstawiającą rozmieszczenie 129 miast w województwie wielkopolskim i województwach

sąsiednich. Na mapie nie zaznaczono granic jednostek administracyjnych

i innych obiektów geograficznych (np. rzek). Respondenci mieli nanieść na

mapę granice Wielkopolski za pomocą linii ciągłej. Uzyskano 507 odpowiedzi, co

stanowiło 83,7% ogólnej liczby ankietowanych.

Na podstawie analizy map mentalnych określono częstość zaliczania miast do

Wielkopolski lub regionów sąsiednich i wyrażono w procentach ogólnej liczby

wskazań respondentów. Na wynikowej mapie mentalnej w postaci izolinii przed-

26 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Tabela 3. Stopień identyfikacji respondentów ze społecznością Wielkopolan (w skali od 1 –

bardzo niski stopień identyfikacji do 5 – bardzo wysoki stopień identyfikacji)

Stopień identyfikacji Liczba wskazań %

1 17 2,8

2 28 4,6

3 171 28,2

4 193 31,9

5 163 26,9

Brak odpowiedzi 34 5,6

Ogółem 606 100,0

Źródło: obliczenia własne.

stawiono stopień przynależności poszczególnych części badanego obszaru do regionu

wielkopolskiego (ryc. 2).Wyróżniono następujące koncentryczne strefy charakteryzujące

się różnym stopniem przynależności do Wielkopolski: (1) strefa I –

rdzeń regionu (ponad 90% ogólnej liczby wskazań), (2) strefa II – otoczenie obszaru

rdzeniowego (70–90% wskazań), (3) strefa III – obszar peryferyjny (50–70%

wskazań).

Generalizując, można przyjąć, że zbiorowość młodychWielkopolan identyfikujeWielkopolskę

z obszarem województwa wielkopolskiego. Jednak nie sposób nie

zauważyć pewnych rozbieżności pomiędzy zasięgiem Wielkopolski „mentalnej”

(według opinii respondentów) a granicami administracyjnymi.

Za rdzeń regionu wielkopolskiego (strefa I) respondenci uznali obszar rozciągający

się między Chodzieżą na północy a Gostyniem i Pleszewem na południu

oraz między Nowym Tomyślem na zachodzie a Słupcą na wschodzie. W obrębie

rdzenia znalazł się zatem Poznań, powiat poznański oraz w całości lub częściowo –

10 powiatów otaczających powiat poznański, a także powiaty: chodzieski, czarnkowsko-

trzcianecki, gostyński, jarociński, krotoszyński, pleszewski i słupecki. Ponadto

– co jest szczególnie godne uwagi – do rdzenia regionu wielkopolskiego zaliczyli

również południowo-zachodnie części powiatu żnińskiego należącego do

województwa kujawsko-pomorskiego (94,7% badanych identyfikowało Janowiec

Wielkopolski jako miasto wielkopolskie).

W strefie II (otoczenie obszaru rdzeniowego), w świetle opinii respondentów,

znalazły się: północne części powiatów wągrowieckiego (Gołańcz) i czarnkowsko-

trzcianeckiego (Trzcianka), środkowa część powiatu pilskiego (Piła), większa

część powiatów wolsztyńskiego i leszczyńskiego, miasto Leszno, południowe części

powiatów gostyńskiego (Pogorzela) i krotoszyńskiego (Krotoszyn), północne

części powiatu rawickiego (Bojanowo, Jutrosin), północno-zachodnie części powiatów

ostrowskiego (OstrówWielkopolski, Odolanów) i kaliskiego (Stawiszyn),

miasto Kalisz, wschodnie części powiatów pleszewskiego i słupeckiego, centralna i

południowo-zachodnia część powiatu konińskiego (Ślesin, Rychwał), miasto Konin

oraz zachodnia część powiatu tureckiego (Turek).

W strefie III (obszar peryferyjny regionu wielkopolskiego) znalazły się: część

powiatów pilskiego (Wyrzysk) i złotowskiego (Złotów), zachodnia część powiatu

czarnkowsko-trzcianeckiego (Krzyż Wielkopolski) i powiat międzychodzki, południowa

część powiatu rawickiego (Rawicz), zachodnia część powiatu kolskiego

(Koło), północno-wschodnia część powiatu konińskiego (Sompolno) oraz południowo-

zachodnie części trzech powiatów województwa kujawsko-pomorskiego:

mogileńskiego (Mogilno), żnińskiego (Żnin) i nakielskiego (Kcynia). Strefa peryferyjnaWielkopolski

jest najwęższa na północnym zachodzie, na południowym zachodzie

oraz na południowym wschodzie.

Należy zwrócić uwagę, że powiaty ostrzeszowski i kępiński, wschodnie części

powiatów tureckiego (Dobra), kolskiego (Kłodawa, Przedecz) i pilskiego (Łobżenica)

oraz północna część powiatu złotowskiego (Jastrowie, Okonek) zostały zaliczone

doWielkopolski przez mniej niż połowę respondentów. Jednocześnie odnotowano

relatywnie wysoki stopień identyfikacji południowo-wschodniej części

województwa kujawsko-pomorskiego z obszarem regionu wielkopolskiego.

Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 27

Poglądy respondentów na temat charakteru i kształtu regionu zbadano również

poprzez sprawdzenie wiedzy o regionach sąsiednich. W kwestionariuszu ankiety

respondenci mieli podać nazwy regionów sąsiadujących z Wielkopolską. 86,8%

ogółu respondentów wymieniło jako sąsiadów najczęściej województwa: lubuskie

(69,2%), kujawsko-pomorskie (62,4%), zachodniopomorskie (58,2%), dolnośląs-

28 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Ryc. 2. Granice regionu wielkopolskiego według młodego pokolenia Wielkopolan (wskazania

respondentów w%)

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

kie (58,0%), łódzkie (51,1%). Badani postrzegali przeważnie pięć spośród siedmiu

województw graniczących z województwem wielkopolskim jako regiony otaczające

Wielkopolskę. Nieco rzadziej wymieniano pozostałe przyległe województwa:

pomorskie (30,2%) i opolskie (15,2%), które graniczą z województwem wielkopolskim

na stosunkowo krótkich odcinkach. Należy zauważyć, że rzadko wskazywano

na regiony historyczne i fizycznogeograficzne jako sąsiadów Wielkopolski.

Celem dalszego rozpoznania poglądów młodego pokolenia Wielkopolan na

kształt przestrzenny regionu badano percepcję głównych ośrodków miejskich w regionie.

W kwestionariuszu ankiety sugerowano respondentom wymienienie

ośmiu najważniejszych miast w Wielkopolsce. Odpowiedzi udzieliło 605 respondentów

podając od dwóch do ośmiu miast. Zdecydowana większość badanych

(93,4% odpowiedzi) wymieniała Poznań jako główne miasto regionu, na ogół na

pierwszym miejscu na liście (87,4%). Wśród pozostałych najczęściej wskazywanych

miast znalazły się ośrodki o liczbie ludności powyżej 50 tys., w tym byłe miasta

wojewódzkie. Kolejno były to: Gniezno (66,9% respondentów), Leszno

(62,0%), Piła (55,5%), Konin (52,9%), Kalisz (46,3%) i Ostrów Wielkopolski

(30,4%). Uwagę zwraca szczególnie wysoka pozycja Gniezna (405 wskazań), które

było znacznie częściej postrzegane jako główne miasto regionu niż dwukrotnie

większy Kalisz (320 wskazań). Należy ponadto zauważyć, że do grupy ważniejszych

miast regionu respondenci zaliczali często ośrodki powiatowe, np.Wrześnię,

Środę Wielkopolską, Nowy Tomyśl.

4.2. Wartościowanie regionu

Podstawą poglądów mieszkańców o wartości i znaczeniu regionu jest uznanie, że

ich macierzysty region i jego mieszkańcy cechują specyficzne własności (cechy) w

zakresie działalności ekonomicznej, kulturalnej i politycznej, które decydują o jego

znaczeniu i odróżniają go od innych regionów. Własności te mieszkańcy oceniają

pozytywnie i starają się je zachować, umacniać i rozwijać (por. Kwiatkowski 1984,

Chojnicki 1996). Należy zwrócić uwagę, że zespół cech kojarzonych w świadomości

respondentów z regionem i jego mieszkańcami może być zniekształcony i zabarwiony

emocjonalnie, jest często traktowany jako stereotyp danego regionu i

jego mieszkańców (por. Rykiel 1989). Stereotypy według Belchera (1973) stanowią

podstawę do tworzenia opinii o pewnych obiektach, wydarzeniach lub ludziach

i są stosowane do umotywowania lub racjonalizacji postępowaniaw stosunku

do tych obiektów.

W kolejnej części kwestionariusza zadaniem respondentów było wskazanie w

zestawie tych cech, które w istotny sposób charakteryzują i odróżniają region wielkopolski

i jego mieszkańców od innych regionów oraz ich ocena w skali punktowej

do 1 do 5.

Spośród pięciu cech najwyżej oceniany był poziom rozwoju gospodarczego regionu

wielkopolskiego (64% ocen wysokich i bardzo wysokich). Wysoką ocenę uzyskała

atrakcyjność krajobrazu regionu. Z kolei najwięcej ocen przeciętnych dotyczyło

stanu środowiska przyrodniczego, a najwięcej ocen niskich – stanu infrastruktury

społecznej i stanu infrastruktury technicznej (tab. 4).Wopinii respondentów zdecyŚwiadomość

regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 29

30 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Tabela 5. Cechy wyróżniające Wielkopolskę w opinii respondentów

Cecha Liczba wskazań % ogólnej liczby wskazań

Poziom rozwoju gospodarczego 295 48,7

Atrakcyjność krajobrazu 140 23,1

Stan infrastruktury społecznej 117 19,3

Stan infrastruktury technicznej 103 17,0

Stan środowiska przyrodniczego 81 13,4

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych ankietowych.

Tabela 4. Ocena własności regionu wielkopolskiego przez młode pokolenie Wielkopolan

Ocena cechy

w skali

od 1 do 5

Stan środowiska

przyrodniczego

Atrakcyjność

krajobrazu

Poziom rozwoju

gospodarczego

Stan

infrastruktury

technicznej

Stan

infrastruktury

społecznej

liczba % liczba % liczba % liczba % liczba %

1 7 1,2 5 0,8 4 0,7 39 6,4 18 3,0

2 46 7,6 46 7,6 36 5,9 132 21,8 85 14,0

3 286 47,2 202 33,3 178 29,4 244 40,3 234 38,6

4 234 38,6 265 43,7 255 42,0 149 24,6 220 36,3

5 33 5,4 88 14,5 133 21,9 42 6,9 49 8,1

Ogółem 606 100,0 606 100,0 606 100,0 606 100,0 606 100,0

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych ankietowych.

Tabela 6. Ocena mieszkańców Wielkopolski przez młode pokolenie Wielkopolan

Cecha

Wskazania cechy w skali od 1 do 5

1 2 3 4 5

liczba % liczba % liczba % liczba % liczba %

Przedsiębiorczość 3 0,5 21 3,5 141 23,5 278 46,3 158 26,4

Gospodarność

i oszczędność

5 0,8 36 6,0 124 20,6 241 40,0 195 32,4

Pracowitość 3 0,5 33 5,5 143 23,8 304 50,6 118 19,7

Dbałość

o środowisko

16 2,7 84 14,0 254 42,3 197 32,8 49 8,2

Otwartość

na innowacje

7 1,2 32 5,3 149 24,8 252 41,9 161 26,8

Uczciwość 21 3,5 91 15,1 258 42,9 196 32,6 35 5,8

Zamożność 4 0,6 47 7,8 246 40,9 252 41,9 52 8,6

Religijność 15 2,5 133 22,2 278 46,3 151 25,1 24 4,0

Tolerancja 24 4,0 88 14,6 231 38,4 209 34,8 49 8,2

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych ankietowych.

dowanie najważniejszą cechą odróżniającą Wielkopolskę od innych regionów jest

poziom rozwoju gospodarczego (48,7% ogółu wskazań – tab. 5).

Jest to jednocześnie cecha najwyżej oceniana przez respondentów. W przypadku

pozostałych cech odsetek wskazań był wyraźnie niższy i wahał się od 23,1% dla

cechy atrakcyjność krajobrazu do 13,4% dla cechy stan środowiska przyrodniczego.

Podobną, niską liczbę wskazań otrzymały cechy: stan infrastruktury społecznej

i stan infrastruktury technicznej (tab. 6).

Analiza oceny dziewięciu cech mieszkańcówWielkopolski przez respondentów

pozwala stwierdzić, że najwyżej ocenianymi cechami są: przedsiębiorczość, gospodarność,

oszczędność, pracowitość i otwartość na innowacje. Natomiast relatywnie

dużo ocen bardzo niskich i niskich otrzymały cechy: tolerancja, uczciwość i religijność

(tab. 7). Zdaniem respondentów najwyżej oceniane cechy Wielkopolan są

jednocześnie cechami wyróżniającymi społeczność wielkopolską wśród innych regionów.

4.3. Symbolika regionu

Symbolika regionu jest ważnym składnikiem świadomości regionalnej. Wiąże się

przede wszystkim z ustaleniem nazwy regionu, która określa jego ciągłość historyczną

i wyodrębnia terytorium. Bardzo często symbolikę regionu ukazuje się poprzez

najpopularniejsze postacie historyczne i współczesne związane z regionem

(por. Matykowski 1996).

Wopracowaniu zakłada się, że region wielkopolski symbolizują: (1) określone

instytucje regionalne, (2) znane osoby publiczne działające w regionie i (3) ważne

wydarzenia historyczne mające miejsce w Wielkopolsce.

W regionie szczególną rolę odgrywają te instytucje, których działalność przyczynia

się do integracji wewnątrzregionalnej i zwiększa niezależność regionu. Instytucje

te mają charakter polityczny, ekonomiczny i kulturowy (Chojnicki 1996).

Wankiecie respondenci wymienili 171 instytucji, które funkcjonują w regionie,

nie wszystkie jednak w sposób bezpośredni działają na rzecz mieszkańców tego reŚwiadomość

regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 31

Tabela 7. Cechy wyróżniające Wielkopolan wśród mieszkańców innych regionów według

poglądów młodego pokolenia Wielkopolan

Cecha Liczba wskazań % ogólnej liczby wskazań

Gospodarność i oszczędność 318 52,5

Przedsiębiorczość 242 39,9

Pracowitość 173 28,5

Otwartość na nowości i innowacje 132 21,8

Tolerancja 63 10,4

Zamożność 58 9,6

Dbałość o środowisko 53 8,7

Religijność 30 4,9

Uczciwość 29 4,8

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych ankietowych

gionu i przyczyniają się do integracji wewnątrzregionalnej Wielkopolski. W zbiorze

instytucji z dużą liczbą wskazań (co najmniej 6) znalazły się 33 instytucje, w

tym ekonomiczne (13), kulturalne (12) i polityczne (8). Spośród instytucji o charakterze

politycznym najczęściej wymieniano Urząd Wojewódzki i Urząd Marszałkowski

w Poznaniu. Wśród instytucji o charakterze kulturalnym respondenci

najczęściej wskazywali Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Z kolei w

zbiorze instytucji ekonomicznych na pierwszym miejscu znalazły się Międzynarodowe

Targi Poznańskie. Należy zaznaczyć, że respondenci o różnych miejscach zamieszkania

wymieniali przede wszystkim instytucje zlokalizowane w stolicyWielkopolski

– Poznaniu. Do wskazywanych instytucji z siedzibą poza Poznaniem

należą: KopalniaWęgla Brunatnego „Konin” w Kleczewie i Huta Aluminium w Koninie.

Wśród osób publicznych symbolizujących Wielkopolskę respondenci dostrzegają

zwłaszcza główne postacie życia politycznego, ekonomicznego i kulturalnego

Poznania. Najwyższy odsetek respondentów wskazywał na Ryszarda Grobelnego –

działacza samorządowego związanego z Poznaniem i prezydenta tego miasta od

1998 r. (58% respondentów) oraz Jana i Grażynę Kulczyków – przedsiębiorców i

mecenasów sztuki, zaliczanych do najbogatszych ludzi w kraju (łącznie 41% wskazań).

Pozostałe osoby publiczne były wymieniane znacznie rzadziej (poniżej 5%

wskazań) – tabela 8.

Za symboliczne ważne wydarzenia, które miały miejsce w Wielkopolsce, młodzi

Wielkopolanie uważają głównie fakty z dwóch różnych, odległych w czasie

okresów polskiej historii. Pierwszy z nich to okres powstawania państwa polskiego,

drugi natomiast – okres historii najnowszej, obejmujący wiek XIX i XX. Z okresu

pierwszego respondenci wskazywali przeważnie na takie wydarzenia, jak

„Chrzest Polski”, „Zjazd Gnieźnieński” (spotkanie Bolesława Chrobrego z cesa-

32 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Tabela 8. Ważne osoby publiczne symbolizujące Wielkopolskę według młodego pokolenia

Wielkopolan

Lp. Osoba Liczba wskazań % ogólnej liczby wskazań

1 Ryszard Grobelny 350 57,7

2 Jan i Grażyna Kulczykowie 251 41,4

3 Waldy Dzikowski 28 4,6

4 Maciej Frankiewicz 28 4,6

5 Krystyna Łybacka 28 4,6

6 Marek Woźniak 26 4,3

7 Piotr Reiss 24 3,9

8 Piotr Florek 21 3,4

9 Marcin Libicki 19 3,1

10 Jan Góra 17 2,8

11 Filip Kaczmarek 17 2,8

12 Ryszard Peja 15 2,5

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych ankietowych.

rzem Ottonem III w Gnieźnie w 1000 r.). Z okresu drugiego wymieniano „PowstanieWielkopolskie”,

„Poznański Czerwiec 1956 r.” i „Protest DzieciWrzesińskich”

(tab. 9).

5. Zróżnicowanie stanu świadomości regionalnej

a pochodzenie terytorialne młodego pokolenia

Wielkopolan

Analizę zróżnicowania przestrzennego stanu świadomości regionalnej młodego

pokolenia Wielkopolan przeprowadzono w trzech aspektach: (1) stopnia identyfikacji

respondentów ze społecznościąWielkopolan, (2) poglądów co do charakteru

i kształtu regionu, (3) wartościowania regionu. Układ przestrzenny badania zróżnicowania

stanu świadomości regionalnej opiera się na określonym w rozdziale 3

podziale Wielkopolski.

Badania wykazały, że stopień identyfikacji młodych Wielkopolan ze społecznością

regionu jest wyraźnie zróżnicowany i pozostaje w związku z ich miejscem zamieszkania

w różnych częściach województwa. Na podstawie różnego stopnia

identyfikacji odniesionego do poszczególnych części województwa wielkopolskiego

(mierzonego w pięciostopniowej skali, przy średniej dla województwa 3,8) można

w jego obrębie wyróżnić trzy strefy: (1) strefę wysokiego stopnia identyfikacji

młodego pokolenia z regionem wielkopolskim, składającą się z miasta Poznania i

powiatu poznańskiego (stopień identyfikacji >3,9), (2) strefę przeciętnego stopnia

identyfikacji w części zachodniej (stopień identyfikacji równy 3,82), (3) strefę

niskiego stopnia identyfikacji, obejmującą części: północną, południową i wschodnią.

Granice tych stref wyraźnie nawiązują do przebiegu byłych granic administracyjnych

(województw) i dawnych granic politycznych (granic reliktowych) z lat

1815–1919 oraz 1919–1939.Warto zauważyć, że znaczny fragment części północnej

województwa to obszary, które w okresie przed II wojną światową znajdowały

się w granicach Niemiec, a po 1945 r. zostały zasiedlone w większości przez miŚwiadomość

regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 33

Tabela 9. Najważniejsze wydarzenia historyczne w Wielkopolsce według opinii młodych

Wielkopolan

Lp. Wydarzenie Liczba wskazań % ogólnej liczby wskazań

1 Powstanie Wielkopolskie 494 81,5

2 Chrzest Polski 250 41,3

3 Poznański Czerwiec 1956 228 37,6

4 Zjazd Gnieźnieński 157 26,0

5 Protest Dzieci Wrzesińskich 104 17,2

6 Gniezno pierwszą stolicą Polski 37 6,1

7 Koronacja Bolesława Chrobrego w Gnieźnie 31 5,1

8 Początek państwa polskiego 24 4,0

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych ankietowych.

grantów spoza Wielkopolski (powiat złotowski, północna część powiatu czarnkowsko-

trzcianeckiego z miastem Trzcianka oraz zachodnia część powiatu pilskiego

z Piłą). Ponadto powiat złotowski obejmuje tereny, które przed 1999 r. (w tym

również w okresie międzywojennym) nie znajdowały się w granicach województwa

poznańskiego względnie innej regionalnej jednostki administracyjnej z ośrodkiem

w Poznaniu. Część wschodnia województwa obejmuje obszary, które w latach

1815–1919 leżały w granicach Imperium Rosyjskiego i Królestwa Polskiego

(gubernia kaliska) i pod względem politycznym i społeczno-gospodarczym pozostawały

w długotrwałym oderwaniu od rdzenia Wielkopolski (Wielkie Księstwo

Poznańskie/Prowincja Poznańska w granicach Prus/Niemiec) (Dolata 2007).

Określenie wpływu tych uwarunkowań historycznych na stopień identyfikacji

młodych mieszkańców województwa wielkopolskiego ze społecznościąWielkopolan

wymaga dalszych szczegółowych badań.

W toku analizy różnic w poglądach młodych Wielkopolan, mieszkających w

różnych częściach województwa wielkopolskiego, co do przebiegu granic regionu

wielkopolskiego, opracowano sześć map mentalnych (ryc. 3–5), które stały się

podstawą do sformułowania następujących wniosków:

(1) Respondenci reprezentujący wszystkie części województwa postrzegają Wielkopolskę

jako region o granicach pokrywających się w ogólnym zarysie z granicami

województwa wielkopolskiego.

(2) Poglądy respondentów pochodzących z poszczególnych części województwa

na temat położenia rdzenia regionu wielkopolskiego, zasięgu przestrzennego

otoczenia obszaru rdzeniowego (strefy II) oraz obszaru peryferyjnego (strefy

III) różnią się istotnie.

(3) Według respondentów pochodzących z poszczególnych części województwa

rdzeń Wielkopolski, oprócz Poznania i środkowej części województwa, obejmuje

również główne miasta leżące na obszarze ich zamieszkania.

(4) Respondenci z określonej części województwa wykazują dużą zgodność poglądów

co do przebiegu granic Wielkopolski tylko w pobliżu ich miejsca zamieszkania.

Najważniejsze różnice w zakresie poglądów na temat granic Wielkopolski cechują

reprezentantów części peryferyjnych województwa, tj. północnej, wschodniej,

południowej i zachodniej.

Ponad 90% respondentów z północnej części województwa wielkopolskiego

postrzega Wielkopolskę jako region rozciągający się od Piły i Trzcianki na północy

po Gostyń i Jarocin na południu oraz od Nowego Tomyśla na zachodzie po Słupcę

na wschodzie. Ponad 50% respondentów z tej samej grupy zaliczyło do miast wielkopolskich

ośrodki położone poza północnymi granicami województwa wielkopolskiego

(Wałcz, Kcynia). Interesujący jest fakt, że większość respondentów z

północnej części województwa nie zaliczyła do grona wielkopolskich miast skrajnie

położonych, niewielkich ośrodków w powiecie złotowskim – Jastrowia i Okonka.

Za wyraźnie zarysowany fragment granicy północno-zachodniej Wielkopolski

uznali odcinek Międzychód–Wałcz.

Według opinii młodych Wielkopolan z części wschodniej województwa rdzeń

regionu wielkopolskiego (odsetek wskazań >90%) rozciąga się od Szamotuł na

34 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

północnym zachodzie, po Ostrów Wielkopolski, Kalisz i Turek na południowym

wschodzie.Wyrażali dość zgodny pogląd co do przebiegu południowo-wschodniej

granicy regionu, wzdłuż linii Odolanów–Kalisz–Turek–Kłodawa. Jednocześnie ta

sama grupa badanych miała zróżnicowane opinie na temat przebiegu północnej

granicy województwa.

MłodychWielkopolan z części południowej województwa wielkopolskiego wyróżniał

pogląd o relatywnie dużych rozmiarach regionu wielkopolskiego i zgodność

opinii dotyczących przebiegu jego granic zewnętrznych. Ponad 90% respondentów

tej grupy umieściło Wielkopolskę pomiędzy Piłą i Trzcianką na północy a

Krotoszynem, Ostrowem Wielkopolskim i Kaliszem na południu oraz pomiędzy

Nowym Tomyślem na zachodzie i Koninem na wschodzie. Respondenci utożsamiali

graniceWielkopolski (z wyjątkiem jej granicy północno-wschodniej) z granicami

województwa wielkopolskiego.

Respondenci z zachodniej części województwa cechowali się pewnym konserwatyzmem

w zakresie wyrażania opinii na temat przebiegu granic Wielkopolski.

Rdzeń regionu wielkopolskiego postrzegali jako stosunkowo niewielki obszar

położony między Trzcianką i Chodzieżą na północy a Lesznem i Gostyniem na

południu oraz między Nowym Tomyślem na zachodzie a Słupcą na wschodzie. Byli

zgodni w kwestii wyraźnie zarysowanej granicy Wielkopolski w pobliżu ich miejsca

zamieszkania (na linii: Trzcianka–Krzyż Wielkopolski–Wolsztyn–Leszno), natomiast

nie mieli jednoznacznego poglądu na temat przebiegu południowo-

wschodnich granic regionu.

Analiza zróżnicowania stanu świadomości regionalnej młodego pokolenia

Wielkopolan w zakresie percepcji regionów sąsiadujących z Wielkopolską prowadzi

do następujących wniosków:

(1) Respondenci z Poznania i centrum (powiat poznański) charakteryzowali się

zbliżonymi poglądami na temat listy regionów sąsiadujących z Wielkopolską,

wymieniając najczęściej województwa: lubuskie, zachodniopomorskie, kujawsko-

pomorskie, dolnośląskie, łódzkie i pomorskie.

(2) Respondenci z części peryferyjnych województwa wielkopolskiego wskazywali

najczęściej na regiony położone stosunkowo blisko ich miejsca zamieszkania

(sąsiadujące) jako regiony otaczające Wielkopolskę.

Podobnie jak w przypadku zróżnicowania poglądów na temat przebiegu granic

Wielkopolski, opinie respondentów dotyczące regionów sąsiednich wykazują

istotne różnice w zależności od ich miejsc zamieszkania. Młodzież z zachodniej

części województwa wielkopolskiego postrzegała najczęściej województwo lubuskie

i dolnośląskie, ale także kujawsko-pomorskie jako regiony sąsiadujące zWielkopolską.

Respondenci z północnej części województwa do sąsiadówWielkopolski

zaliczali przeważnie województwo kujawsko-pomorskie i zachodniopomorskie,

ale też lubuskie. Badani pochodzący z części wschodniej województwa jako sąsiednie

podawali najczęściej województwa kujawsko-pomorskie i łódzkie. Młodzi

Wielkopolanie z południowej części województwa wśród sąsiadów regionu wielkopolskiego

wymieniali najczęściej województwa lubuskie, łódzkie i dolnośląskie.

Analiza zróżnicowania stanu świadomości regionalnej młodego pokolenia

Wielkopolan co do charakteru i kształtu Wielkopolski w zakresie poglądów co do

Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 35

36 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Ryc. 3. Przestrzenny zasięg regionu wielkopolskiego według młodego pokoleniaWielkopolan z różnych części województwa (wskazania respondentów

w %): (a) według mieszkańców Poznania, (b) według mieszkańców części centralnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 37

Ryc. 4. Przestrzenny zasięg regionu wielkopolskiego według młodego pokoleniaWielkopolan z różnych części województwa (wskazania respondentów

w %): (a) według mieszkańców części zachodniej, (b) według mieszkańców części północnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

38 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Ryc. 5. Przestrzenny zasięg regionu wielkopolskiego według młodego pokoleniaWielkopolan z różnych części województwa (wskazania respondentów

w %): (a) według mieszkańców części wschodniej, (b) według mieszkańców części południowej

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych.

najważniejszych miast regionu prowadzi do dwóch zasadniczych wniosków: (1)

młodzi Wielkopolanie z różnych części Wielkopolski zgodnie uważają Poznań za

najważniejszy ośrodek miejski w regionie; (2) respondenci z poszczególnych części

Wielkopolski do głównych miast zaliczali miasta ze swojej części regionu.

Młodzi Wielkopolanie z Poznania i powiatu poznańskiego na swoich listach

ważniejszych miast regionu umieszczali najczęściej Poznań, Gniezno i Leszno, natomiast

stosunkowo rzadko – Kalisz i Piłę. Respondenci z zachodu województwa

do najważniejszych ośrodków regionu, oprócz Poznania, zaliczali najczęściej Leszno,

ale także Gniezno i Piłę. Młodzież z północnej części województwa po Poznaniu

przeważnie wymieniała Piłę. Respondenci z południa województwa do najważniejszych

miast regionu zaliczali często Kalisz, Leszno i Ostrów Wielkopolski.

Poglądy respondentów mieszkających w różnych częściach województwa wielkopolskiego

były w dużym stopniu zgodne co do istotnych cech regionu. Wysoko

oceniano atrakcyjność krajobrazu. Najwyższe oceny pochodziły od respondentów

mieszkających w północnej i zachodniej części województwa, o najbardziej urozmaiconym

środowisku przyrodniczym. Niskie oceny dotyczyły stanu infrastruktury

i były formułowane przede wszystkim przez mieszkańców peryferyjnych części

województwa (z wyjątkiem jego części zachodniej). Tylko w opinii respondentów z

centralnej części województwa główną cechą regionu wielkopolskiego był wysoki

poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Jednak respondenci z całego województwa

uznali poziom rozwoju za cechę najbardziej odróżniającą od innych regionów

Polski.

Oceny cech mieszkańców Wielkopolski przez młode pokolenie Wielkopolan

były uzależnione od miejsca zamieszkania respondentów. Respondenci z zachodniej

i centralnej części województwa spośród wszystkich cech najwyżej ocenili

przedsiębiorczość, respondenci z Poznania – gospodarność i oszczędność, z części

południowej – pracowitość, z części północnej i wschodniej – otwartość na innowacje.

Respondenci uważali, że Wielkopolanie są przeciętnie uczciwi (opinie zamieszkujących

część północną, południową i wschodnią) i przeciętnie religijni

(opinie z części wschodniej, centralnej i Poznania).Wszyscy byli zgodni, że główną

cechą wyróżniającą Wielkopolan jest gospodarność i oszczędność.

Porównanie rycin 3, 4 i 5 prowadzi do następujących ustaleń:

(1) w świetle opinii respondentów z różnych części województwa granice zewnętrzne

regionu wielkopolskiego są wyraźnie zarysowane i mają podobny

przebieg;

(2) podzielone są opinie co do przynależności do Wielkopolski następujących

miast położonych w strefie peryferyjnej regionu: Wałcz, Złotów, Wolsztyn,

Międzychód, Ostrzeszów, Kępno;

(3) w układzie wewnętrznym regionu zmienia się kształt przestrzenny strefy

rdzeniowej regionu związany z jej rozciągnięciem w kierunku południowo-zachodnim,

północnym, południowo-wschodnim, gdy poglądy co do przebiegu

jej granic formułują respondenci pochodzący odpowiednio z części południowej,

zachodniej, północnej i południowej województwa.

Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 39

6. Podsumowanie

Ogólnie młode pokolenie Wielkopolan charakteryzuje się relatywnie wysokim

stopniem identyfikacji ze społecznością swojego regionu. Respondenci postrzegali

region wielkopolski jako duży, pokrywający się z województwem wielkopolskim.

Potrafili wymienić nazwy województw sąsiadujących z Wielkopolską oraz najważniejsze

miasta regionu. Młodzi Wielkopolanie wyrazili pogląd, że ich region charakteryzuje

się przede wszystkim wysokim poziomem rozwoju gospodarczego i

atrakcyjnością krajobrazu. Do cech najbardziej wyróżniających Wielkopolskę w

układzie regionów Polski zaliczyli poziom rozwoju gospodarczego. Zdaniem respondentów

mieszkańcy Wielkopolski są oszczędni i gospodarni, przedsiębiorczy

oraz otwarci na innowacje. Za cechy odróżniająceWielkopolan od społeczności innych

regionów uznano gospodarność i oszczędność. Młodzi Wielkopolanie jako

główne instytucje regionalne postrzegali instytucje o charakterze polityczno-administracyjnym

(Urząd Wojewódzki), kulturowym (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)

i ekonomicznym (Międzynarodowe Targi Poznańskie). Byli zgodni co do

najważniejszych osób publicznych działających w regionie i zaliczali do nich przedstawicieli

samorządu terytorialnego (R. Grobelny) i biznesu (J. Kulczyk). Badana

populacja za najważniejsze wydarzenia w historii regionu uważała wydarzenia

związane z początkiem polskiej państwowości oraz z ruchem niepodległościowym

na przełomie XIX i XX w.

Świadomość regionalna młodego pokoleniaWielkopolan w zakresie niektórych

poglądów jest jednak zróżnicowana. Respondenci z różnych części województwa

charakteryzowali się przede wszystkim zróżnicowanym stopniem identyfikacji ze

społecznościąWielkopolan, który był wyższy w centrum i na zachodzie regionu niż

w jego części północnej, wschodniej i południowej. Badaną młodzież cechowała

wprawdzie zgodność co do ogólnego zasięgu przestrzennego regionu wielkopolskiego,

ale percepcja obszaru rdzeniowego Wielkopolski i zbioru ważniejszych

miast regionu była różna. W poszczególnych częściach województwa dominował

pogląd, że to właśnie ten fragment województwa wraz z centralną częścią województwa

wielkopolskiego (Poznań, powiat poznański) tworzy zasadniczą część

Wielkopolski. MłodziWielkopolanie z różnych części województwa wielkopolskiego

różnie wartościowali swój region oraz społeczność, którą tworzą.W strefie peryferyjnej

województwa wielkopolskiego można wyróżnić takie powiaty, które cechują

relatywnie słabe więzi społeczne z regionem wielkopolskim. Należą do nich

powiaty na północnych, wschodnich i południowych krańcach województwa: złotowski,

kolski, ostrzeszowski, kępiński. Jednocześnie wykazano, że z regionem

wielkopolskim silnie związane są powiaty położone w granicach województwa kujawsko-

pomorskiego: nakielski, żniński i mogileński.

Podsumowując wyniki badań nad świadomością regionalną młodychWielkopolan,

można stwierdzić, że Wielkopolska jest regionem zintegrowanym o wyraźnie

zarysowanych granicach. Jednak stopień przynależności regionalnej jest zróżnicowany

i zmniejsza się wraz z odległością od centrum regionu.

40 Michał Dolata, Barbara Konecka-Szydłowska, Robert Perdał

Literatura

Babbie E. 2004. Badania społeczne w praktyce. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Belcher D. 1973. Giving psychology away. San Francisco.

Budner W., Matykowski R. 1993. Regionalizm i świadomość regionalna w Wielkopolsce:

spojrzenie geograficzne. [W:] M. Latoszek (red.), Regionalizm jako folkloryzm, ruch

społeczny i formuła ideologiczno-polityczna. Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk.

Chojnicki Z., Czyż T. 1992. Region – regionalizacja – regionalizm. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny

i Socjologiczny, Rok LIV, 2: 1–18.

Chojnicki Z., Czyż T. 2000. Nowa organizacja terytorialna Polski i układ regionalny. Czasopismo

Geograficzne, LXXI, 3–4: 261– 277.

Chojnicki Z. 1996. Region w ujęciu geograficzno-systemowym. [W:] T. Czyż (red.), Podstawy

regionalizacji geograficznej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 7–43.

Czerny M., Kaczmarek T., Lisocka-Jaegermann B., Matykowski R. 1999. Region w badaniach

geografii społeczno-ekonomicznej. [W:] B. Domański, W. Widacki (red.), Geografia

polska u progu trzeciego tysiąclecia. Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego,

Kraków, s. 167–182.

Dolata M. 2007. Struktura terytorialno-administracyjna wschodniej Wielkopolski w XX w.

na tle granicy prusko-rosyjskiej z lat 1815–1919. [W:] J. Schmidt, R. Matykowski (red.),

Granica symboliczna i jej pogranicza w czasach najnowszych. Wydawnictwo AWEL, Poznań,

s. 87–106.

Jałowiecki B. 1996. Przestrzeń historyczna, regionalizm, regionalizacja. [W:] B. Jałowiecki

(red.), Oblicza polskich regionów. EUROREG 17 (50): 9–88.

Karwacki A. 2009. Spójność – kluczowe pojęcie dla współczesnej polityki (inspiracje, tropy i

wyzwania). Studia Socjologiczne, 1 (192): 9–51.

Kwiatkowski P. 1984. Ideologia regionalizmu w Polsce międzywojennej. Kultura i Społeczeństwo

4: 143–156.

Kwaśniewski K. 1986. Mentalność wielkopolska. [W:] R. Domański, L. Kozacki (red.), Województwo

poznańskie. Zagadnienia geograficzne i społeczno-gospodarcze. PWN, Warszawa–

Poznań, s. 531–541.

Matykowski R. 1996. Rola świadomości regionalnej w kształtowaniu granic regionu poznańskiego.

[W:] T. Czyż (red.), Podstawy regionalizacji geograficznej. Bogucki Wydawnictwo

Naukowe, Poznań, s. 127–140.

Rykiel Z. 1989. Wyobrażenia i stereotypy Śląska. [W:] Z. Rykiel (red.), Struktury i procesy

społeczno-demograficzne w regionie katowickim. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 151:

107–120.

Regional awareness of the young generation of Wielkopolska

residents

Abstract: The aim of the article is to analyse the state of and differences in the regional awareness of the

young generation in theWielkopolska region using a socio-cultural model of regional awareness. Presented

on the basis of the results of a survey research among the young generation and mental maps are spatial

images of theWielkopolska region concerning the course of its boundaries, and the level of identification

of young residents with the land and the unique characteristics of the region and its community.

Key words: regional awareness, young generation, socio-cultural model, mental maps, regional boundaries,

Wielkopolska

Świadomość regionalna młodego pokolenia Wielkopolan 41