mgr Mateusz Szarek - [e-mail]

Angelika Szeliga - studentka UR

ZNACZENIE WYCHOWANIA PATRIOTYCZNEGO MŁODEGO POKOLENIA

Importance of patriotic education to young generation

Etymologia pojęcia patriotyzm i ojczyzna

Etymologia słowa patriotyzm wywodzi się z łacińskiego »Patria«, którego podstawę stanowi słowo »pater«, czyli ojciec. Wyraz »Pater« rozumiany jest więc jako »tego, który daje początek, umożliwia urodzenie«. Samo rozumienie słowa »Patria«, związane jest nie tylko z miejscem urodzenia, ale również z miejscem, do którego człowiek jest przywiązany, czyli z domem rodzinnym jakim jest »civitas« - naród, ojczyzna. Wyraz »Patria« w swojej strukturze semantycznej zachowała się tylko w języku francuskim, włoskim oraz hiszpańskim. W innych językach jest zachowana i traktowana natomiast jako wzór myślowy np w j. niemieckim - »Vaterland«, j. polskim - »ojczyźnie«, j. ukraińskim - »batkiwszczyźnie«, j. bułgarskim - »tatkowinie«.

Pojęcie ojczyzna pojawiło się w kulturze polskiej już w średniowieczu i rozumiane było jako »patrymonium« - dziedziczenie po ojcu. W okresie Polski klasycznej słowo ojczyzna traktowane było jako wspólne dobro - rzecz pospolita - i ściśle związane było z religią. W Pieśni XII Jana Kochanowskiego znaleźć można następujące słowa »A jeśli komu droga otwarta do nieba, to Tym, co służą ojczyźnie«. Natomiast Ignacy Krasicki bezpośrednio nawiązywał do trudów i wyrzeczeń jakimi kierowali się ludzie w obronie ojczyzny »byle Cię można wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać«.

Obecnie termin patriotyzm jest znacznie szerszy niż jego pierwotna wykładnia, która zdefiniowała się ostatecznie na przełomie XIX i XX wieku. W okresie komunizmu Słownik Wyrazów Obcych definiował patriotyzm, jako »postawę społeczno-polityczną i formę ideologii łączącą przywiązanie do własnej ojczyzny oraz poświęcenie dla własnego narodu, z szacunkiem dla innych narodów i poszanowaniem ich suwerennych praw«. Współcześnie rozumie się patriotyzm, jako »miłość ojczyzny, własnego narodu, połączona z gotowością do ofiar dla niej, z uznaniem praw innych narodów i szacunkiem dla nich«.

Ciekawa wydaje się natomiast propozycja Władysława Stróżewskiego, który ojczyznę i patriotyzm postrzega, jako »dynamiczną strukturę aksjologiczną, przeznaczoną do urzeczywistniania obiektywnych, zwłaszcza społecznych wartości. Jako taka stanowi duchową wspólnotę osób, przenikniętych tymi samymi ideałami i uznającymi ucieleśnianie tych ideałów za swoje naczelne zadanie«. W takiej ojczyźnie, patriotyzm postrzegany jest, jako aktywne budowanie świata wartości przez samych obywateli oraz gotowość ich obrony. Należy budować wartości od najbardziej egzystencjalnych, począwszy od niezależności, wolności i terytorium państwa. W ciągu wieków wielokrotnie została ukazana bezgraniczna miłość do ojczyzny. W tradycji narodu i w historii Polski znajdują się niejednokrotnie chlubne tradycje pracy organicznej, tolerancji religijnej oraz kształtowanie prawa.

Wychowanie patriotyczne w rodzinie

Każdy człowiek, aby mógł bardzo dobrze spełniać swoją rolę w narodzie i społeczeństwie, potrzebuje solidnego wychowania w rodzinie. Młody obywatel wchodząc bowiem w swoje środowisko w danym państwie, narodzie, potrzebuje do tego właściwego przygotowania. To rodzina powinna być dla swoich potomków środowiskiem dzięki której będą wzrastać do pełni człowieczeństwa i będą mogli oni odkrywać swoje powołanie i miejsce w społeczeństwie.

Wychowanie dzisiaj definiuje się, jako oddziaływanie osób starszych na młode pokolenie w celu, jakim jest przekazywanie określonych wartości moralno-religijnych, etyczno-obyczajowych oraz kulturowo-patriotycznych. W takim kontekście wychowywać to znaczy »formować określone dziecko należące do danego środowiska społecznego i do danego narodu, tak, aby mogło osiągnąć pełny kształt ludzki«. Rozumieć należy tutaj oddziaływanie pokoleń dorosłych, zwłaszcza rodziców, na te osoby, które jeszcze nie w pełni dojrzały do życia społecznego oraz patriotycznego. Działalność ta, znajduje obecnie powszechne uznanie.

Głównym przejawem podmiotowego traktowania człowieka powinno być dbanie o jego wszechstronny rozwój. W takim kontekście w pełni zasadna wydaje się wg Jana Pawła II troska rodziców o przygotowanie swoich dzieci do życia zarówno w społeczeństwie, jak i narodzie. W poprzedzających nas wiekach było bardzo dużo różnorodnych koncepcji, które podkreślały znacznie rodziny w wychowaniu patriotycznym swoich dzieci. Najpierw mówiło się o wychowaniu do życia w starożytnym mieście greckim, następnie o miłości do ojczyzny jaką była Jerozolima w judaizmie, aż w końcu o chrześcijańskiej koncepcji miłości rodziny i narodu. Aktualnie żyjemy w takim czasie, w którym koncepcja wychowania jest bardzo okrojona przez szerzący się laicyzm.

Na skutek wzrastającego w XX i XXI wieku zjawiska masowej emigracji, wojen światowych, monopolizacji kultury przez środki masowego przekazu oraz ogromnych nadużyć związanych z wykorzystaniem miłości do ojczyzny przez systemy totalitarne, odnotowuje się teraz nasilenie bardzo specyficznego fenomenu, jakim jest brak poczucia przynależności do swojej ojczyzny, co określa się terminem »bezojczyźnianość«. W takiej sytuacji wychowanie w rodzinie powinno więc pomagać człowiekowi włączać się w życie społeczno-kulturowe swojej ojczyzny, aby mógł on stale realizować swoje powołanie, jakim jest miłość do ojczyzny.

Zjawisko »bezojczyźnianości« we współczesnej Europie jest bardzo dzisiaj rozpowszechnione. Zakłada się bowiem, że 60 mln ludzi na kontynencie Europejskim jest bez własnej ojczyzny. Fakt ten staję się coraz bardziej widoczny przez znaczący zanik wartości patriotycznych u współczesnych Europejczyków. Z taką postawą łączą się inne wielorakie zagrożenia nie tylko dla samego człowieka, ale również dla społeczności państwowej, narodowej i rodzinnej. Utrata ojczyzny, a zwłaszcza poczucie »bezojczyźnianości« stanowi ogromne zagrożenie dla pełnego rozwoju człowieka. Postępuje za tym utrata poczucia własnej tożsamości osobowościowej, brak skali wartości oraz zakorzenienia w tradycji. Oznacza to dla współczesnego człowieka utratę czegoś bardzo istotnego, co rzutuje na jego samopoczucie, dlatego taka osoba przestaje czuć się »u swoich« i u siebie. Z kolei ojczyźnie i państwu, zaczyna brakować źródła własnej siły, które jest potrzebna, aby móc przetrwać w sytuacjach pomyślności i biedy.

Wynikającym z tego niebezpiecznym zjawiskiem staje się coraz bardziej zauważalny fakt, że w wielu rodzinach zaciera się dzisiaj poczucie odpowiedzialności względem swojej ojczyzny. Z moralnego punktu widzenia taka sytuacja staje się przeciwieństwem postawy patriotyzmu oraz wiąże się ze skłonnością do lekceważenia bądź pogardy tradycji i przeszłości, zniesławiania własnej ojczyzny, braku gotowości obrony honoru, sławy oraz dobrego imienia ojczyzny. Zjawiska te bowiem powodują nie tylko samo odczłowieczenie, ale również pogłębiają ucieczkę od siebie oraz społeczeństwa. Miłość do ojczyzny oznacza tymczasem, pewien zakaz wyrządzania szkody własnemu narodowi oraz troskę, by nie czynili tego również inni, z którymi żyjemy na co dzień.

Należy podkreślić, że rodzina, poprzez wychowanie patriotyczne, włącza swych wychowanków w nurt społeczno-kulturowy. Wychowanie patriotyczne jest integralną częścią kultury ojczystej. W rodzinie bowiem rodzą się obywatele, którzy powinni przyswajać sobie dorobek kultury narodowej. To w rodzinie człowiek poznaje wartości, które są czymś zastanym, odtwarzanym, kreowanym oraz realizowanym po przez działania, w postawach, w samym sposobie współżycia i współuczestnictwa w kulturze. Wartości są zatem obecne na trzy różne sposoby: po pierwsze można mieć wartości, po drugie można być wartością i po trzecie być czymś wartościowym.

W wychowaniu rodzinnym można zauważyć, że każdy z opisanych stanów ma inny przebieg oraz swoistą autonomiczną strukturę. Można doświadczyć tutaj bowiem nie tylko płynności wartości, ale ich relatywizacji w pewnych konkretnych doświadczeniach oraz ich niezmienności oraz tożsamości. Wychowanie w rodzinie powinno więc stać się internalizacją wartości także ojczyźnianych. Sprawą zupełnie podstawową jest zaufanie zbudowane na prawdzie, od której zależy przyszłość ojczyzny. Trzeba dzień po dniu odbudowywać to zaufanie i go pogłębiać. Wszystkie wymiary społecznego bytu, jakim jest wymiar polityczny, kulturalny, ekonomiczny oraz każdy inny opiera się na podstawowym wymiarze etycznym: prawda -zaufanie-wspólnota. Tak samo jest w rodzinie i na inną skalę w państwie i narodzie. Mówi się często, że dzieci i młodzież są przyszłością świata i narodu. Dlatego muszą one mieć oparcie w rodzinie, w nauczaniu i narodzie. Wszystkie również wysiłki wychowawcze rodziców powinny zmierzać do wykształcenia w dzieciach i młodzieży postawy służby i pomocy na rzecz ojczyzny i narodu. Gotowość świadczenia pomocy lub wypełniania jej wobec ojczyzny nazywa się patriotyzmem, czyli postawą, która wypływa z należnej jej miłości. Brak wykształcenia tej postawy u młodzieży, grozić może biernym poddaniem się ich samych na propozycje współczesnej pseudokultury konsumpcyjnej oraz na zanik autorytetów wielkich bohaterów, którzy walczyli za ojczyznę, w której aktualnie żyjemy.

Etymologia jednostki i edukacji historycznej na przełomie XX i XXI wieku

Historia jest nauką, która odgrywa olbrzymią rolę w życiu społecznym, ponieważ dzięki odpowiednim treściom można kształtować osobowość oraz wychowywać kolejne pokolenia. Z doświadczenia antropologów i historyków wynika, że »człowiek jest jednostkowym twórcą kultury, ale zarazem jest on jej podporządkowany. Kultura natomiast istnieje poniekąd tylko w jednostkach i wyraża się dzięki jednostkom. Nie ulega więc wątpliwości, że to jednostki są twórcami kultury i, że to one odpowiedzialne są za poszczególne wzory i obyczaje«. Nie ulega więc wątpliwości, że to jednostka odgrywa kluczową rolę w wychowaniu i wiedziały o tym także osoby, które tworzyły programy edukacyjne. Odpowiedni dobór bohaterów może w dużym stopniu wpływać na odpowiedni model wychowawczy. Próby w tej dziedzinie podejmowane były już bardzo wcześnie, bo począwszy od czasów starożytnych. Takie koncepcje w edukacji historycznej były mniej lub bardziej udane, nigdy jednak nie pomijano walorów, jakie daje możliwość wskazanie wzoru w postaci bohatera historycznego.

Należy zdać sobie sprawę, jak ogromnie doceniano w Polsce w latach 1918-1939 potrzebą wskazania bohatera historycznego. Stanisław Zakrzewski znany polski historyk podkreślał szczególną rolę wybitnych jednostek, sam mówił, że »historia jest cmentarzem czynów ludzkich«. Ppłk Marian Łodyński postulował, aby w państwowych szkołach zbliżać młodzież do wojska poprzez podniesienie znaczenia jednostki, a charakter kształtować poprzez historię wojskową. Chociaż w okresie międzywojennym przyjęto, że nauczanie historii powinno odbywać się w pewnej harmonii pomiędzy historią polityczną, społeczną i gospodarczą, to jednak wykorzystywano propagandowo odpowiedni dobór bohaterów w podręcznikach, aby kształtować pożądane postawy.

O wpływie jaki miał odpowiedni dobór postaci pojawiających się w treściach edukacyjnych na wychowanie młodzieży doskonale wiedzieli komuniści. Po II wojnie światowej w okresie stalinowskim 1948-1956 w Polsce zostały wprowadzone instrukcje programowe i podręcznikowe dla 11-letnich szkół ogólnokształcących, które prezentowały takich bohaterów, jak Fryderyk Engels i Karol Marks - jako głównych nauczycieli robotników i twórców komunistów, Włodzimierza Lenina - nauczyciela robotników całego świata oraz oczywiście Józefa Stalina, jako obiektu oficjalnego kultu. Dzięki takiemu doboru kanonu bohaterów komuniści kształtowali odpowiednie dla nich postawy, poprzez wskazywania odpowiednio dobranych wzorców.

Dopiero w 1981 r. w wyników trwających negocjacji Krajowej Komisji Koordynacyjnej Oświaty wraz z NSZZ »Solidarność« z przedstawicielami władz państwowych został przebudowany program nauczania i zmniejszono w nich indoktrynującą rolę liderów socjalizmu. Po przeprowadzonych badaniach Janusza Rulki z 1985 roku, w świadomości historycznej młodzieży znaleźli się tacy wybitni Polacy, jak Adam Mickiewicz, Józef Piłsudski, Fryderyk Chopin, czy Tadeusz Kościuszko. Z kolei dwa lata później w 1987 r. w raporcie z badań opracowanym przez Instytut Badań Problemów Młodzieży znaleźli się tacy bohaterowie narodowi: Mieszko I, Jan III Sobieski, Józef Piłsudski, Tadeusz Kościuszko i Jan Paweł II.

Po 1989 r., wraz z następującymi przemianami politycznymi w kraju, zmieniło się podejście do jednostki i edukacji historycznej. Zrezygnowano ze sztywnego sugerowania postaci historycznych i wybór w tej dziedzinie pozostawiono nauczycielowi. Należy pamiętać, że odpowiedni dobór kanonu bohaterów Polskich w edukacji historycznej jest więc niezwykle ważny, ponieważ odgrywa jedną z zasadniczych ról w procesie wychowania i kształtowania postaw patriotyzmu, poprzez wskazywanie odpowiednich wzorów. To nauczyciel powinien zachęcać młodzież do sięgania po literaturę wojenną, ale zarówno sam musi zdać sobie sprawę, że to dzięki jego podejściu do historii kształtuje się osobowość ucznia. Patriotyzm nie będzie dobrze ugruntowany jeśli nie zostanie położony na trwałym fundamencie.

Rola bohatera historycznego, a wychowanie patriotyczne i obywatelskie

O bohaterze historycznym rozmawia się inaczej z dzieckiem 10-letnim, inaczej z 15-letnim, a jeszcze inaczej z młodzieżą licealną. Należy zadbać o to, aby w kanonie postaci historycznych, znaleźli się bohaterowie, wokół których realizowane będą projekty edukacyjne, roztrząsane będą z uczniami spory dotyczące ich oceny oraz w oparciu o określone wzorce osobowe będzie można wychowywać młodzież. Należy prowadzić ten specyficzny dyskurs historyczny w relacjach nauczyciel-uczeń i uczeń-nauczyciel na wszystkich etapach edukacyjnych zwłaszcza w oparciu o historię lat XX i najnowszą. Można wymienić trzy zasadnicze powody, dla których projekty edukacyjne mogą przynosić korzyści.

Po pierwsze, pożądany model wychowania w patriotyzmie i duchu pokoleń powstańczych. Po drugie, olbrzymi wpływ wydarzeń XX wieku na czasy współczesne i otaczające ucznia problemy moralne, problemy gospodarcze, społeczne, polityczne oraz sama sztuka i religia. Po trzecie, potrzebę konfrontowania poznanych w szkole wiadomości na temat poszczególnych bohaterów historycznych XX wieku z tym, co jeszcze funkcjonuje w pamięci zbiorowej polskiego otoczenia.

Bardzo trafnie opisał pamięć ponadpokoleniową Paul Ricoeur, który uważa ją za »intensywne doświadczenie, które przyczynia się do poszerzenia kręgu bliskich relacji poprzez otwarcie go na przeszłość, która nawet wtedy, gdy jest przeszłością naszych żyjących ojców, udostępnia nam doświadczenia pokoleń innych niż nasze.«. Jest to niezwykle istotne zwłaszcza w czasach, kiedy więzy rodzinne stają się coraz bardziej powierzchowne. W świetle badań, które zostały przeprowadzone pod koniec lat dziewięćdziesiątych, aż 60% polskiej młodzieży nie uznawało żadnych autorytetów, a tylko około 25% uznało wzorce osobowe rodziców i krewnych. Jednocześnie okazało się, że ujęci w kanonie edukacyjnym bohaterowie niekoniecznie stają się skutecznym narzędziem wychowawczym. Młodzież często odrzuca te autorytety, nawet jeśli są propagowane w programach, podręcznikach, czy po przez samych nauczycieli. Dlatego historycy zadają sobie pytanie, czy przez odpowiedni dobór treści programowych jesteśmy w stanie to zmienić?

Niewątpliwie należy podejmować kolejne próby. Wprowadzanie dodatkowych elementów biograficznych do edukacji historycznej pozwala wyjaśniać motywy działań ludzi z przeszłości, co daje możliwość wartościowania poczynań bohaterów oraz co najważniejsze odniesienie do ich konkretnych zachowań. Można odrzucić lub przyjąć prezentowane przez nich wartości, ale na pewno nie można przejść obok nich obojętnie. Ponadto jeszcze, na podstawie prezentowanych wątków biograficznych uczniowie doskonalą umiejętności tworzenia historii własnej rodziny i autobiografii.

Najczęściej uczniowie są w stanie odtworzyć historię własnej rodziny na podstawie drzewa genealogicznego albo albumu, jednak i to w dzisiejszym idzie w niepamięć. Koniecznym więc wydaje się umożliwienie im tych działań nie tylko na etapie szkoły podstawowej, ale na różnych etapach rozwoju emocjonalnego. Z tego punktu widzenia należałoby się istotnie skupić na edukacji historycznej z wątkami historii nowoczesnej, które ułatwiłyby, a nawet zachęciły młodzież do tego typu poszukiwań i zainteresowania sprawą historii własnej rodziny.

Otwarta więc pozostaje kwestia doboru kanonu bohaterów historycznych zwłaszcza w zakresie historii XX wieku. W przeszłości fenomen zainteresowania samym Józefem Piłsudskim, wynikał z faktu, że żyły pokolenia żywo reagujące na wspomnianą wyżej postać, gdyż stanowiła ona część ich życiorysu i odnosiły ją do obecnej sytuacji politycznej. Dzięki przywoływaniu takiej wybitnej postaci, ukazanej w perspektywie wielkich wydarzeń historycznych oraz zasad jakimi się kierowała, często przyczyniało się to do kształtowania modelu motywującego.

Dzisiaj należy więc nieustannie poszukiwać osobowości, które mogłyby stanowić podobny wzorzec i mogły żyć w możliwie jak najbliższym uczniowi czasie. Chodzi o takie postacie, których życie i niezwyczajne postawy mogą pomóc odpowiedzieć na nurtujące pytania młodych osób. Ogromna odpowiedzialność leży w tej kwestii po stronie nauczycieli, którzy powinni wychodzić naprzeciw oczekiwaniom uczniów. Wychowywać młode pokolenia w duchu wartości ogólnoludzkich, patriotycznych i rozwijaniu poczucia przynależności do narodu. Postawa patriotyczna jest bardzo złożonym zjawiskiem, który w pewien nierozerwalny sposób łączy człowieka z jego ojczyzną. Opiera się na emocjach, własnych przekonaniach i wiedzy. Istotą współczesnego patriotyzmu dla ludzi młodych jest zaangażowanie w społeczną działalność pożyteczną dla kraju oraz w rzetelną służbę jego interesom. Każdemu człowiekowi o postawie patriotycznej nie może być obojętna rola wychowania patriotycznego. Powinna ona kształcić obywatela oddanego krajowi i dążyć do tego, aby spełnianie tych obowiązków przynosiło jednostce wewnętrzną satysfakcję.

BIBLIOGRAFIA

Bartmiński J., Ojczyzny europejskie duże i małe [w:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1993.

Bieś A., P., Chrost M., Topij-Stempińska B., Pamięć-kultura-edukacja, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011.

Brynkus J., Biografistyka historyczna,[w:] J. Maternicki, Cz. Majorek, A. Suchoński (red.), Współczesna dydaktyka historii, Wydawnictwo JUKA, Warszawa2004.

Brynkus J., Człowiek jako wartość podstawowa w edukacji historycznej, [w:] J. Rulka (red.), Wartości w edukacji historycznej, Wydawnictwo Uczelniane WSP Bydgoszcz, Bydgoszcz 1999.

Cader S., Rodzina środowiskiem wychowawczym w świetle nauczania Jana Pawła II, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2004.

Celary I., Wychowanie patriotyczne w rodzinie chrześcijańskiej, ,,Perspectiva” 2010, nr I, s. 9-10.

Cichoń W., Wartości, człowiek, wychowanie, Wydawnictwo UJ, Kraków 1996.

Dubos R., Pochwała różnorodności, Wydawnictwo PIW, Warszawa 1986.

Dyczewski L., Rodzina - społeczeństwo - państwo, Wydawnictwo KUL, Lublin 1994.

Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej na Placu Zwycięstwa w Warszawie, [w:] Jan Paweł II, Nauczanie społeczne. Pielgrzymka do Polski 1979, Wydawnictwo ZNAK, Warszawa 1982.

Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św., Wrocław, 21 czerwca 1983 r., [w:] Jan Paweł II, Słowa do Polaków, P. Słabek, K. Chojnacka (opr.), Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.

Jan Paweł II, Kościół przynosi Chrystusa a nie kulturę rasy, „L`Osservatore Romano” 3:1982 nr 2, s. 11.

Jeżyna K., Rodzina podmiotem i przedmiotem nowej ewangelizacji, [w:] J. Nagórny, K. Jeżyna (red.), Człowiek, miłość, rodzina, RW KUL, Lublin 1999.

Kujawska M., Strategie utrwalania historii prywatnej przez polską młodzież. Wspominanie i heroizacja bliskich, [w:] J. Maternicki, M. Hoszowska, P. Sierżęga (red.), Historia. Społeczeństwo. Wychowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2003

Kunowski S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1997.

Lubaszka S., Człowiek podmiotem życia społecznego w świetle nauczania papieża Jana Pawła, II, Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie, Bielsko-Biała.

Nowicka E., Świat człowieka - świat kultury, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Ochocki T., Pojęcie patriotyzmu, [w:] K. Gąsiorek, W. S. Moczulski (red.), Patriotyzm fundamentem bezpieczeństwa narodowego RP w XXI wieku, Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2011.

Ożóg T., J. Maritain - przedstawiciel personalizmu w wychowaniu, [w:] T. Kukołowicz (red.), Teoria Wychowania, Fundacja Uniwersytecka KUL, Stalowa Wola 1997.

Podrez E., Czym są wartości?, „Ateneum Kapłańskie” 89:1997 nr 1, s. 6-18.

Policastro P., Patria, patriotyzm i lokalizm we Włoszech. Treści społeczne i polityczne, [w:] J. Bartmiński (red.), Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1993.

Stróżewski W., Kilka refleksji o patriotyzmie, Wydawnictwo WAM, Kalinów 2006.

Tokarski J. Słownik Wyrazów Obcych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1979.

Zielecki A., Kształtowanie postaw w nauczaniu historii, [w:] F. Rulka (red.), Wartości w edukacji historycznej, Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1999.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE

Kopaliński W., Internetowy słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, [online]; http://www.slownik-online.pl/kopalinski/E0225B43281DD992C125657B006EB921.php [dostęp: 30.11.2014].

P. Policastro, Patria, patriotyzm i lokalizm we Włoszech. Treści społeczne i polityczne, [w:] J. Bartmiński (red.), Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, Lublin 1993 r., s. 230.

Tamże, s. 230.

J. Bartmiński, Ojczyzny europejskie duże i małe [w:] Pojęcie ojczyzny... s.6-7.

Patriotyzm, [w:] Słownik Wyrazów Obcych PWN, Warszawa 1979, s. 558.

Patriotyzm, [w:] Internetowy słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego, http://www.slownik-online.pl/kopalinski/E0225B43281DD992C125657B006EB921.php, [dostęp: 30.11.2014].

W. Stróżewski, Kilka refleksji o patriotyzmie, Kalinów 2006r., s. 3.

T. Ochocki, Pojęcie patriotyzmu, [w:] K. Gąsiorek, W. S. Moczulski (red.), Patriotyzm fundamentem bezpieczeństwa narodowego RP w XXI wieku, Warszawa 2011, s. 14-15.

S. Cader, Rodzina środowiskiem wychowawczym w świetle nauczania Jana Pawła II. Kraków 2004, s. 68-69.

T. Ożóg, J. Maritain - przedstawiciel personalizmu w wychowaniu, [w:] T. Kukołowicz (red.), Teoria Wychowania, Stalowa Wola 1997, s. 135.

S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1997, s. 174.

I. Celary, Wychowanie patriotyczne w rodzinie chrześcijańskiej, ,,Perspectiva” 2010, nr I, s. 9-10.

Tamże, s. 12.

S. Lubaszka, Człowiek podmiotem życia społecznego w świetle nauczania papieża Jana Pawła, II, Bielsko-Biała 2000, s. 27-28.

Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej na Placu Zwycięstwa w Warszawie, [w:] Jan Paweł II, Nauczanie społeczne. Pielgrzymka do Polski 1979, Warszawa 1982, s. 23.

R. Dubos, Pochwała różnorodności, Warszawa 1986, s. 84-88.

K. Jeżyna, Rodzina podmiotem i przedmiotem nowej ewangelizacji, [w:] J. Nagórny, K. Jeżyna (red.), Człowiek, miłość, rodzina, Lublin 1999, s. 306.

2 L. Dyczewski, Rodzina - społeczeństwo - państwo, Lublin 1994, s. 47-48.

K. Popielski, Wartości i ich znaczenie w życiu ludzi, [w:] K. Popielski (red.), Wartości - człowiek - sens, Lublin 1994, s. 62; W. Cichoń, Wartości, człowiek, wychowanie, Kraków 1996, s. 32.

Jan Paweł II, Kościół przynosi Chrystusa a nie kulturę rasy, „L`Osservatore Romano” 3:1982 nr 2, s. 11.

E. Podrez, Czym są wartości?, „Ateneum Kapłańskie” 89:1997 nr 1, s. 6-18.

Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. (Wrocław, 21 VI 1983), s. 324.

Dzieło cyt., Wychowanie patriotyczne w rodzinie…., s. 16-17.

A. Zielecki, Kształtowanie postaw w nauczaniu historii, [w:] F. Rulka (red.), Wartości w edukacji historycznej, Bydgoszcz 1999, s. 43-61.

E. Nowicka, Świat człowieka - świat kultury, Warszawa 2004, s.99.

A. P. Bieś, M. Chrost, B. Topij-Stempińska, Pamięć-kultura-edukacja, Kraków 2011, s. 125.

Za: H. Pohoską, Dydaktyka historji, Warszawa 1928, s.97.

L. Kudła, Bohaterowie europejscy w polskiej szkolnej edukacji historycznej [w:] Z. Budrewicz, M. Sienko (red.), Historia. Pamięć. Tożsamość. Poznań 2006, s. 1.

Dzieło cyt., Pamięć-kultura-edukacja, s. 126-127.

Dzieło cyt., Bohaterowie europejscy…, s. 2.

J. Rulką, Kanon wybitnych Polaków w świadomości historycznej młodzieży, ,,Edukacja Polityczna" 1988, vol. 12, s. 313, za: J. Maternicki, Teoretyczne i metodologiczne podstawy dydaktyki historii, [w:] J. Maternicki, Cz. Majorek, A. Suchoński (red.), Dydaktyka historii, Warszawa 1993, s. 110.

J. Maternicki, Teoretyczne i metodologiczne podstawy dydaktyki historii, [w:] J. Maternicki, Cz. Majorek, A. Suchoński (red.), Dydaktyka historii, Warszawa 1993, s. 110.

Dzieło cyt., Bohaterowie europejscy…, s. 4-5.

Dzieło cyt., Pamięć-kultura-edukacja, s. 131.

Tamże, s. 131.

P. Ricoeur, Pamięć, historia, zapomnienie, dz. cyt., s.524-525.

M. Kujawska, Strategie utrwalania historii prywatnej przez polską młodzież. Wspominanie i heroizacja bliskich, [w:] J. Maternicki, M. Hoszowska, P. Sierżęga (red.), Historia. Społeczeństwo. Wychowanie, Rzeszów 2003, s. 53-55.

J. Brynkus, Biografistyka historyczna,[w:] J. Maternicki, Cz. Majorek, A. Suchoński (red.), Współczesna dydaktyka historii, Warszawa2004, s. 27.

Dzieło cyt., Pamięć-kultura-edukacja, s. 132-133.

J. Brynkus, Człowiek jako wartość podstawowa w edukacji historycznej, [w:] J. Rulka (red.), Wartości w edukacji historycznej, Bydgoszcz 1999, s. 106.

1

Streszczenie: Marszałek Piłsudski po zwycięskiej Bitwie Warszawskiej w 1920 r. powiedział «my wam wywalczyliśmy wolność teraz wy musicie na nią pracować«. Patriotyzm. Zakurzona, bezużyteczna koncepcja? Czy odczuwamy coś, kiedy słyszymy słowo «Ojczyzna«? Czy jesteśmy patriotami? Rzadko o tym mówimy ponieważ to, co jest sensem naszych działań patriotycznych w porównaniu z bohaterstwem naszych powstań narodowych z czasów wojny, bohaterstwem tych, którzy ryzykowali życie, by walczyć o prawo do życia w Polsce, bohaterstwie tych, którzy zostali wygnani z Polski i długo tęsknili za swoim krajem często aż do śmierci. Nacjonalizm, tak jak nazizm, komunizm, socjalizm itp., są ideologiami narzuconymi człowiekowi i są obce jego naturze. Jednak ideologie nie są tak ważne, jak ludzie, którzy je reprezentują. Ci, którzy nie mają zasad mogą przyswajać sobie różne ideologie. Jednak patriota, to człowiek z zasadami, który nigdy nie ulegnie.

Summary: The Marshal Piłsudski after victories in the Battle of Warsaw at 1920 year, said «we had gained a freedom for you, but now you have to work on this freedom«. Patriotism. A dusty, useless concept? Do we feel something when we hear the word «homeland«? Are we patriots? We seldom speak about that since what is the meaning of our patriotic actions as compared with the heroism of our national uprisings or the times of the war, the heroism of those who risked lives to fight for the right to use Polish, the heroism of those who were banned and longed for their country until their deaths. Nationalism, like nazism, communism, socialist, racism, etc., is an ideology that is imposed on man and is alien to his nature. But ideologies are not as important as the people who represent them. Those who have no rule can yield to any ideology. A patriot it's the man with big rule, never yields.

Słowa kluczowe:

Patriotyzm,

Ojczyzna,

bohater,

jednostka, rodzina, edukacja historyczna,

wychowanie patriotyczne, wychowanie obywatelskie

Key words:

Patriotism,

Native Country,

Hero, personal individuality, family, history education, patriotic education, civil education

---