INNOWACJA PEDAGOGICZNA

„WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE W PRZEDSZKOLU”

Autor: mgr Bożena Krasoń

Przedszkole Publiczne Nr 17

w Tarnowie

Tarnów 2009

PODSTAWY PRAWNE

- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. O systemie oświaty (dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz.329 z późniejszymi zmianami)

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 18 .

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. Nr 56)

- art. 41 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U z 2004 r. Nr 256, poz.2572 z późn. zm.),

I . CELE PROGRAMU

- Kształtowanie w sposób nowoczesny postaw patriotycznych i obywatelskich młodego

pokolenia

- Rozumienie znaczenia barw narodowych i godła państwowego

- Wskazanie na mapie Europy: Polski, stolicy - Warszawy oraz ważniejszych rzek polskich

- Rozpoznawanie herbu swojego miasta, miejscowości oraz jego historii

- Poznawanie polskich tradycji ludowych:

a) poprzez kontakt ze sztuką

b) własną twórczość (tańce, piosenki, elementy zdobnicze)

- Interesowanie się życiem ludzi w innych krajach i obszarach klimatycznych

- Dostrzeganie istnienia innych państw o odrębnych zwyczajach i kulturze narodowej

- Poznawanie miejsc użyteczności publicznej, takich jak: szkoła, poczta, komisariat policji

- Kształtowanie umiejętności dostrzegania piękna i oryginalności swojego regionu (ukształtowanie krajobrazu, elementy folkloru)

- Odwiedzanie miejsc związanych z historią i tradycjami swojej miejscowości, muzeum

- Wykorzystanie różnych okazji do przeżywania i rozumienia wartości uniwersalnych: dobro, piękno, prawda

- Przestrzeganie norm społecznego współżycia, poszanowania zdrowia, życia

II. PROCEDURY OSIĄGNIĘCIA CELÓW

Chcąc osiągnąć zamierzone cele należy stosować odpowiednio dobrane formy i metody edukacji. Dziecko poznaje świat przez działanie, przeżywani i odkrywanie. Celem jest to, co próbujemy osiągnąć, do czego zmierzamy, jest to efekt końcowy działania. I te działania są właśnie zadaniami, które realizujemy w drodze do osiągnięcia celu.

Cele muszą być użyteczne i prowadzić do realizacji celu nadrzędnego jakim jest ukształtowanie tożsamości narodowej oraz zwrócenie uwagi na wartości ogólnoludzkie i ponadnarodowe.

Powinny one kształcić u dziecka: wiedzę, emocje, sprawności, umiejętności.

Bogaty dorobek metodyki wychowania przedszkolnego zawiera uzasadnione teoretycznie i praktycznie sposoby postępowania. Podstawowymi formami organizacyjnymi pracy jest działalność:

- indywidualna

- zespołowa

- zbiorowa(zajęcia z całą grupą)

Natomiast podstawową formą aktywności jest zabawa, która jest dominująca w wychowaniu przedszkolnym. Oznacza to, że proces nauczania powinien być związany z zabawą. Dziecko przedszkolne przejawia najczęściej swą aktywność zabawową w zabawach manipulacyjnych, konstrukcyjnych, tematycznych, dydaktycznych i ruchowych. Metody prowadzenia zajęć odnoszą się do sposobów pracy nauczyciela z dzieckiem i służą realizacji wyznaczonych przez niego celów zajęć. W metodach nauczania wyodrębniono w dydaktyce ogólnej trzy grupy metod: oglądowe, słowne i praktyczne. Obok tych metod odnoszących się do organizacji pracy nauczyciela wyodrębnione zostały metody odnoszące się do działań dzieci związanych z procesem uczenia się:

- podające (przyswajanie)

- problemowe (odkrywanie)

- aktywizujące (przeżywanie)

- praktyczne (działanie)

Istotnym aspektem jest realizacja zaplanowanych treści według określonej kolejności, ustalonej w programie. Ma to ogromne znaczenie dla dziecka, które poprzez stopniowanie trudności rozumie takie pojęcia jak: rodzina, tożsamość narodowa , jestem Tarnowianinem, Polakiem, jestem Europejczykiem.

Treści:

- Moja rodzina

- Moje przedszkole

- Moje miasto

- Mój kraj

- Wartości moralne

Przykładowe metody i formy pracy:

- opowiadania, baśnie, podania, legendy

- spotkania z ciekawymi ludźmi ( twórcami ludowymi)

- przeglądy muzyczne, festyny

- apele

- wystawy

- zajęcia otwarte z rodzicami

- gazetki

- uroczystości środowiskowe

III. Założenia programowe:

Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne

• wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują, czym się zajmują;

• zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka;

• wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa;

• nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej;

• wie, że są osoby innych narodowości, różnią się np. wyglądem, a mimo to wszyscy mają te same prawa i mają zgodnie żyć na świecie.

1.Pełny i harmonijny rozwój człowieka następuje poprzez interakcję nauczania i wychowania na zasadzie wzajemnego przenikania i uzupełniania w warunkach partnerstwa i dialogu między nauczycielem a uczniem.

Kontakty z otoczeniem, doświadczenia społeczne powodują powstawanie emocji. Ułatwia to naturalna aktywność, ciekawość i chłonność umysłu dziecka. Dziecko żywo interesuje się otaczającym go światem, odczuwa szczególnie silną potrzebę nawiązania czynnego kontaktu z otoczeniem. Wszelkie działanie służy zaspokajaniu potrzeb, dostarcza różnorodnych doświadczeń i umożliwia rozwój osobowości.

2.Rozwój to proces kierowanych zmian. Wychowanie społeczeństwa powinno dążyć do osiągnięcia zamierzonych zmian w osobowościach ludzkich w celu wytworzenia odpowiednich postaw.

Kształtując postawy należy dostarczyć wiadomości o środowisku naturalnym i społecznym, stwarzając okazje do przeżywania tych wartości. Jednolity proces nauczania i wychowania sprzyja kształtowaniu postaw. Zasadniczą sprawą jest aby przyjąć je jako kryterium własnego postępowania.

3. W procesie kształcenia pozytywnych postaw wobec własnej tożsamości, a także innych narodów należy uwzględnić zasady, metody, formy i środki swoiste dla edukacji przedszkolnej.

W wieku przedszkolnym formułują się elementarne mechanizmy oparte na emocjach. Dostrzega się początki zachowań podlegających samokontroli w zależności od motywacji, która nabiera charakteru społecznego. Decydujące znaczenie mają tu wzory i norm wpajane dzieciom przez osoby z najbliższego otoczenia, które dziecko lubi i uznaje za autorytet. Dziecko w tym okresie jest najbardziej podatne na wpływy pedagogiczne i wykazuje tendencje do naśladowania, łatwo przyswaja sobie umiejętności i wiedzę praktyczną czerpaną z otoczenia. Nauczyciel w przedszkolu ma możliwości osiągania dobrych efektów, bowiem dziecko odznacza się wysokim stopniem wrażliwości emocjonalnej.

4. Kształtowanie tożsamości narodowej oraz dostrzegania wartości ogólnoludzkich należy rozpocząć już w przedszkolu.

Stosunkowo łatwo jest wprowadzić zmiany w przedszkolu, gdzie proponowane treści są zblokowane i nie ma podziału na przedmioty. Wprowadzaniu pojęć kształtujących tożsamość narodową sprzyjają psychologiczne właściwości dziecka przedszkolnego. W porównaniu z rozwojem somatycznym rozwój psychiczny ulega szybkim zmianom. Wraz z rozwojem ruchowym postępuje rozwój sfery poznawczej, działalności dziecka oraz jego życia emocjonalnego i społecznych norm zachowania. W tym okresie dziecko cechuje duża pobudliwość psychoruchowa, a aktywność umysłowa powiązana jest z jego działalnością.

5.Zgodnie z założeniami zawartymi w Podstawie Programowej celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem.

Kontakty z otoczeniem, doświadczenia społeczne powodują powstawanie emocji. Nastawienie na

cel i umiejętność podporządkowania się pewnym zewnętrznym ograniczeniom stwarzają warunki powstawania zdolności do współdziałania. W końcowej fazie wieku przedszkolnego dzieci potrafią bawić się zespołowo, przestrzegając ustalonego przedtem podziału ról, planu zabawy.

IV. Wstęp

Proponowany program jest poszerzeniem treści z zakresu wychowania patriotycznego i może być realizowany łącznie z innym dowolnie wybranym programem wychowania przedszkolnego. Innowacja prowadzona będzie w grupach dzieci 5 i 6 letnich podczas zajęć edukacyjnych przez okres dwóch lat.

W każdym regionie kraju nauczyciele mają inne możliwości realizowania celów wychowania patriotycznego. Inne są bowiem realia w każdej wsi czy mieście, inne były wydarzenia w przyszłości, inne są zabytki. W każdym regionie inaczej też będziemy realizować treści dotyczące folkloru. Konkretyzacja tematów będzie więc zależała od warunków środowiskowych. Zapoznajemy dzieci przede wszystkim z zawodami, które występują w najbliższym otoczeniu. W niektórych miejscowościach znajduje się bardzo dużo zabytków, muzeów, pamiątek. Nauczyciel sam musi zdecydować z jakimi faktami historycznymi, związanymi z rodzinną miejscowością zapozna swoją grupę. Poznawanie środowisk społecznych i przyrodniczych nie może odbywać się w sposób werbalny. kształtowaniu obrazu Ojczyzny u dzieci w wieku przedszkolnym szczególne znaczenie mają takie rodzaje sztuki jak: muzyka, literatura, plastyka. Dzieci biorąc udział w uroczystościach przedszkolnych, malując do muzyki instrumentalnej i wokalnej przepojone są klimatem polskości, tego co moje, nasze, rozwija i utwierdza się poczucie własnego ja - Polaka.
Dużą rolę w wychowaniu patriotycznym spełnia żywe słowo i literatura w przedszkolu. Sięga się po nią przy różnych okazjach w zależności od tematu aktualnie realizowanego, lub kontaktów okolicznościowych, których nie brak na co dzień. Nauczycielki wykorzystują różne formy pracy jak: opowiadania utworów, czytanie dzieciom utworów literackich w połączeniu z oglądaniem ilustracji, przekazywanie baśni, legend, inscenizowanie utworów literackich czy tworzenie tekstów literackich przez dzieci. Według M. Bulery i K. Zuchelkowskiej literatura dziecięca kształtuje postawy społeczno-moralne, umacnia i rozwija przywiązanie do kraju rodzinnego, utrwala i wzbogaca kulturę językową. Ponadto kształtuje cechy społeczne dziecka, jego umiejętność życia i działania wśród ludzi, rozwija uczucia patriotyczne, przybliża przedszkolakom wiedzę o ojczyźnie. Oto niektóre z przykładów takich utworów: „Co to jest Polska” Cz. Janczarskiego, „Nocne kłopoty zabawek Doroty” - E. Ostrowskiej, „Wszyscy dla wszystkich” - J. Tuwima.
W czasach komputerów, ciągłego pośpiechu staramy się zwrócić uwagę dzieci i ich rodziców na przeszłość. Nasze działania to znakomita lekcja historii i geografii. Zdumiewające jest zainteresowanie dzieci rodzinnym krajem, tradycjami i obrzędami. Rodzicom pozwala to na przyjrzenie się swoim korzeniom i na chwile zatrzymać czas. Chwile spędzone w kręgu kultury, sztuki ludowej i w świecie legend polskich były cenne nie tylko dla przedszkolaków, ale dla nas nauczycielek przedszkola . Dzięki realizacji treści z wychowania patriotycznego wzbogacamy własny warsztat pracy chociażby w wykonane przez nas albumy z zabytkami i pomnikami Tarnowa, stroje ludowe czy herby polskich miast. Nauczyciele opracowali zbiór konspektów zajęć z wychowania patriotycznego , które są pomocne w planowaniu zajęć . Bierzemy udział w odchodach Roku Bemowskiego, organizując konkurs plastyczny , który ma na celu upowszechnianie wśród dzieci i dorosłych wiedzy o związkach historycznych Polski i Węgier. Uważamy, że kształtowanie patriotyzmu jest doniosłym zadaniem nauczyciela, to on bowiem przygotowuje nowe pokolenie Polaków, które w przyszłości ujmie w swe ręce losy Ojczyzny. Nauczyciel realizując treści z wychowania patriotycznego powinien sam czuć się nieodłączną częścią swojego rodzinnego kraju. Jednym z najważniejszych zadań wychowania , wspólnym dla wszystkich zajęć edukacyjnych, jest tworzenie klimatu miłości do Ojczyzny. O Ojczyźnie należy mówić z ogromną wrażliwością i głęboką mądrością, gdyż dla każdego człowieka powinna być dobrem i wartością. W dobie panującego kryzysu wartości coraz częściej wspomina się o konieczności tworzenia kultury pozytywnych wzorów.  Z nauką patriotyzmu dziecko powinno spotykać się w rodzinie. Rodzina powinna być źródłem norm wartości kształtujących postawy młodego człowieka.   To w niej powinien się racjonalizować i pogłębiać szacunek do symboli narodowych, do małej i wielkiej Ojczyzny. Dobry przykład rodziców dostarcza dziecku wzorów zachowania i reagowania w kontakcie z symbolami narodowymi. Naśladowanie wzorowego zachowania ojca lub matki w zetknięciu się z polskim godłem lub hymnem narodowym uczy szacunku do nich. Przykład rodziców dostarcza dziecku wzorów zachowań.
 Żadna grupa nie może istnieć, jeśli nie będzie zbudowana na systemie wartości chroniących tożsamość. Ojczyzna zatem to dobro fundamentalne, które pozwala i umożliwia osobie ludzkiej i wspólnocie osób być w pełni wartością dla samej siebie. Z tak rozumianym pojęciem Ojczyzny wiąże się patriotyzm.  Patriotyzm jako miłość do Ojczyzny to przede wszystkim miłość, której przedmiotem jest społeczność jako wspólnota osób. Pierwszym i najważniejszym pomostem pomiędzy wychowaniem w rodzinie a placówką oświatową jest edukacja przedszkolna.   W procesie kształtowania u dzieci obrazu Ojczyzny ważną rolę odgrywa przybliżenie im symboli narodowych. Stanowią one wyznaczniki między historią narodu, jego teraźniejszością i przyszłością. O dziedzictwie historii jako elemencie pojęcia Ojczyzny pisze J. Prokop, stwierdzając, że są to "duchowe szczątki przechowywane w skarbnicy narodowej, czyli dzieje w pamięci zbiorowej".
 Podczas zaznajamiania dzieci z symbolami narodowymi powinna towarzyszyć radość, a jednocześnie poczucie powagi tematu. Symbole narodowe powinny również wzbudzać dumę dzieci z tego , że są Polakami. Postawa szacunku wobec narodowych symboli była i powinna być przejawem kultury i dojrzałości obywatelskiej społeczeństwa dlatego już w najmłodszej grupie przedszkolnej powinno kształtować się właściwy stosunek dzieci do symboli narodowych. W naszym przedszkolu znajduje się lokal wyborczy i dzieci mają możliwość obserwowania jego wystroju podczas wyborów, uczą się w jaki sposób należy eksponować symbole narodowe, szacunku do nich oraz dowiadują się o obowiązkach dorosłych jako obywateli wobec państwa.
 Wychowanie patriotyczne jest tą dziedziną, której wyników w odniesieniu do dzieci nie da się zmierzyć. Jednak nauczyciel powinien być przekonany, że otworzył dziecięce serca i umysły na kraj ojczysty i ludzi w nim żyjących. Musi być pewien, że dzieci wiedzą, że są Polakami, a Polska jest ich Ojczyzną. Nauczyciel-wychowawca realizując wychowanie patriotyczne, musi bezwzględnie sam być patriotą.

V. MATERIAŁ EDUKACYJNY - TREŚCI PROGRAMOWE 2009 - 2011

lp	Temat kompleksowy	Temat dnia	Osiągnięcia dzieci
1.	Moja rodzina	Nazwisko Adres Członkowie rodziny Prawa Obowiązki	- zna swoje imię i nazwisko - zna swój adres zamieszkania - wymienia członków najbliższej rodziny -dostrzega potrzeby innych członków rodziny - pamięta o uroczystościach rodzinnych - wie o własnej roli społecznej w rodzinie - interesuje się rodziną
2.	Moje przedszkole	Mój kolega, koleżanka Dbamy o wspólne dobro	- dba o ład i porządek w szatni i na półce - pamięta o chorym koledze - nabywa właściwego stosunku do dzieci niepełnosprawnych - sprawnie wykonuje czynności samoobsługowe - rozumie konieczność poszanowania cudzej własności - pełnienie dyżurów doraźnych i tygodniowych
3.	Moje miasto	Położenie na mapie Nazwa Herb Zabytki Miejsca pamięci narodowej	- nazywa swoje miasto - zna herb miasta - nazywa inne ulice w sąsiedztwie - rozumie prawo do ciszy swoich sąsiadów - dostrzega piękno, oryginalność swojego regionu - odwiedza miejsca pamięci narodowej
4.	Mój kraj	Stolica Położenie na mapie miasta Symbole narodowe Hymn	rozpoznaje godło i barwy narodowe - pokazuje na mapie położenie stolicy - śpiewa hymn narodowy - interesuje się krajem rodzinnym - słucha legend związanych z powstaniem państwa polskiego - poznaje sławnych Polaków oraz dziedziny w których się wsławili - przyjmuje właściwą postawę wobec symboli narodowych;
5.	Inne narody	Państwa sąsiadujące Kultura Obyczaje wybranych krajów europejskich	- wymienia kilka krajów europejskich - nazywa Europę jako kontynent - rozpoznawanie języka, kilku słów - opisuje flagi - słuchanie baśni i legend innych narodów - słuchanie utworów muzycznych - oglądanie kart pocztowych
6.	Wartości moralne	Dobro Koleżeństwo Przyjaźń	- Przestrzega umów dotyczących korzystania ze wspólnych zabawek - ocenia postępowanie bohatera rozpoznaje dobre uczynki - pomaga innym w codziennych sytuacjach - uświadomienie, że przemoc (np. bicie jest rzeczą złą) - mówienie innym miłych rzeczy, ale i wyrażanie dezaprobaty dla ich zachowania - poszanowanie wolności innych - szanowanie cudzego zdania
	Zadania dodatkowe	Podejmowania zadań związanych z nadaniem imienia placówce Polaków, lokalnych patriotów	-organizowania i upowszechniania różnych form pracy wokół Patrona placówki - konkurs plastyczny
		Współdziałanie	-podejmowania współpracy z przedszkolami i organizacjami polskimi poza granicami kraju, zwłaszcza na Wschodzie - współpraca z władzami samorządowymi, lokalnymi organizacjami i instytucjami, placówkami kultury, podmiotami pozarządowymi (takimi jak harcerstwo, inicjatywy parafialne) stawiającymi sobie za cel patriotyczne i obywatelskie aktywizowanie dzieci i młodzieży
		Prowadzenie na stronie internetowej EDUNET zakładki dotyczącej realizacji innowacji	- felietony z realizacji treści -zdjęcia, - scenariusze zajęć - sprawozdania
		Działalność popularno- oświatowa	-Opracowywania i publikowania materiałów metodycznych, promujących ideę nowoczesnej edukacji patriotycznej -organizowania wystaw, wernisaży prac, - udział w przeglądach artystycznych np. „Festiwal Folklorystyczny”, „Kto Ty jesteś” , dających dzieciom możliwość wypowiedzenia się na tematy, które są nierozłącznie związane z pojęciem i sensem współczesnego patriotyzmu
	Ewaluacja	Opracowanie arkusza diagnozy pracy przedszkola w zakresie edukacji patriotycznej. Monitorowanie realizacji innowacji, wprowadzanie zmian.	- Przeprowadzeni diagnozy, opracowanie wyników i wniosków - Pogłębianie kompetencji zawodowych nauczycieli w zakresie planowania, realizowania i ewaluowania edukacji patriotycznej - modyfikowania programów wychowawczych poprzez eksponowanie wartości tkwiących we własnym regionie w kontekście wartości ogólnoludzkich i ogólnonarodowych
	Konferencje i szkolenia	Rada Pedagogiczna o charakterze szkoleniowym
	Wzbogacenie bazy przedszkola Współpraca z rodzicami		- zakup literatury o treściach patriotycznych - wzbogacenie płytoteki o nagrania utworów i pieśni patriotycznych - uszycie strojów na występy dzieci ( spódniczki czerwone, białe bluzki, kokardy) - wykonanie dekoracji na okoliczność uroczystości

VI. ROZKŁAD TEMATÓW

MIESIĄC	TEMAT	FORMY
wrzesień	Moje przedszkole	- wspólne zabawy - opowiadania - upominek dla chorego kolegi
Październik	Moja rodzina	-zabawy dzieci - zabawy dydaktyczne - spotkanie z mamą lub tatą , wycieczki
listopad	Moje miasto	- legendy - albumy
grudzień	Oto jest Polska nawiązywania współpracy ze stowarzyszeniami kombatanckimi	- legendy - filmy - foldery - spotkania -apel
styczeń	Ziemia - nasza planeta	- wiersz - piosenka - gwiazdozbiory
luty	Dni włoskie w przedszkolu	- koncerty muzyki - wystawy
marzec	Moje miasto Tarnów	- Urodziny Miasta -wycieczki - spotkania z ciekawymi ludźmi
kwiecień	Dni Węgierskie w przedszkolu	- spotkania z osobami pochodzącymi z tego kraju - wycieczka do parku pod Mauzoleum Gen. J. Bema - wycieczka po Tarnowie szlakiem pamiątek Gen. J. Bema - wycieczka do siedziby Towarzystwa Przyjaciół Węgier
maj	Mama tata i Ja	- spotkania z rodzicami w przedszkolu - festyny - olimpiada sportowa
czerwiec	Dzieci świata chcą pokoju	- filmy - zdjęcia - album - korespondencja z dziećmi z innego kraju

VII. Przykładowy plan działań w grupie dzieci 5-6 letnich w ramach wychowania patriotycznego.

Lp.	Rodzaj i nazwa działania	Osiągnięte rezultaty
1.	Uświadomienie dzieciom znaczenia słów mój kraj, moja Ojczyzna, zaznajomienie z godłem i barwami państwowymi poprzez naukę wierszy patriotycznych np.: W. Bełza : "Katechizm małego Polaka," Cz. Janczarski :"Barwy Ojczyste," " Co to jest Polska"	Wiedzą że są Polakami, znają nazwę swojej Ojczyzny. Znają i szanują symbole narodowe własnego kraju.
2.	Nauka i słuchanie pieśni patriotycznych z płyt CD i kaset np.: "Mazurek Dąbrowskiego", "Rota" , "Pieśń Legionów"Maszerują strzelcy" " Wojenko, wojenko"" Płynie Wisła płynie".	Znają słowa i potrafią zaśpiewać hymn Polski
3.	Słuchanie opowiadań i legend związanych z powstaniem Polski oraz stolic Gniezna , Krakowa i Warszawy: "O orle białym i pierwszej stolicy", Cz. Janczarski: "O Lechu, Czechu i Rusie," W. Chotomska: "Wars i Sawa" "Krakowska legenda o smoku"	Znają fakty z historii Ojczyzny np. powstanie państwa, pierwszych władców Wiedzą skąd pochodzi nazwa stolicy Polski - Warszawa
4.	Obchodzenie rocznic i świąt. Zapoznanie dzieci z Świętem Niepodległości, i Konstytucji 3-Maja. Przybliżenie za pomocą literatury dziecięcej, postaci znanych bohaterów narodowych. H. Łochocka- "Przed Grobem Nieznanego Żołnierza", A. Wacławski- " Niepodległość" Składanie kwiatów i zapalanie zniczy pod pomnikami i na cmentarzu .	Rozumieją znaczenie słów: wolność , niepodległość. Wiedzą kim był król Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj i Stanisław Staszic. Znają rolę znaczenia służby żołnierza polskiego Znają znaczenie Wigilii, potrafią złożyć życzenia, znają nazwy potraw wigilijnych, potrafią śpiewać kolędy Znają tradycje i zwyczaje Świąt Wielkanocnych. Potrafią wykonać pisankę, palmę
			Zapoznanie dzieci z tradycjami i zwyczajami Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy poprzez wiersze i opowiadania np. T. Kubiak -" Wieczór wigilijny", W. Bełza- "W noc Bożego Narodzenia", M. Musierowicz- "Rybka" Wystawianie " Jasełek dla rodziców" Wyjaśnienie pojęć: Wielki Tydzień oraz Wielkanoc, symboliki święcenia pokarmów, baranka, pisanki
5.	Udział w zbiórkach charytatywnych- znicze dla Lwowa na Cmentarz Łyczakowski	Wiedzą , że należy dbać o groby i pamiętać o żołnierzach poległych w czasie wojny za Ojczyznę.
6.	Uczestniczenie w konkursach plastycznych np. "Skąd nasz ród" , "Spacerkiem po Wawelskim Wzgórzu". " W świecie wyobraźni - obrazy inspirowane legendami polskimi" Wielkanocny koszyczek, Najpiękniejsza palma wielkanocna.	Potrafią za pomocą prac plastycznych przedstawić historię własnego kraju.
7.	Budzenie przywiązania do Tarnowa - rodzinnego miasta. Zapoznanie z herbem Tarnowa, legendami i zabytkami .	Znają herb własnego miasta, zabytki, wybrane miejsca , ich nazwy i przeznaczenie, oraz od czego pochodzi nazwa miasta.
8.	Poznanie ludowych tańców regionalnych , uczestnictwo w konkursach, przeglądach	Potrafią zatańczyć i wymienić nazwy tańców z naszego regionu.
9.	Poznanie wielkich Polaków: Kopernik, Wiersz W. Chotomskiej: " Pomnik Kopernika", opowiadania W. Chotomskiej-" Muzyka Pana Chopina", A.Wacławski-" Pielgrzym", "Jan Paweł II"	Znają wartość dorobku nauki i kultury polskiej.
10.	Zdobywanie wiedzy o polskiej przyrodzie i regionach za pomocą literatury, doświadczeń oraz wycieczek.	Dostrzegają piękno przyrody Ojczystej i konieczność jej ochrony.

VIII. INSTYTUCJE PARTNERSKIE:

• Szkoła Podstawowa Nr 15 w Tarnowie

• Towarzystwo Przyjaciół Węgier

• Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej

• Placówki zajmujące się ochroną i pomnażaniem dziedzictwa kulturowego Małopolski. (m.in. muzea, towarzystwa regionalne i kulturalne, izby pamięci, biblioteki, domy kultury).

SPODZIEWANE EFEKTY:

- Wzrost aktywności przedszkola w podejmowaniu współpracy z władzami samorządowymi i instytucjami lokalnymi tworzącymi kulturę regionu w celu umożliwienia dzieciom skutecznego uczestniczenia w życiu publicznym.

- Zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w kształceniu w szkole.

- Wzmocnienie poczucia tożsamości regionalnej nauczycieli jako postawy zaangażowania się w funkcjonowanie własnego środowiska i autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury.

- Upowszechnianie wiedzy historycznej wśród dzieci i rodziców

-Wzrost przedsięwzięć edukacyjno-wychowawczych, konferencji i warsztatów dla nauczycieli , wystaw, konkursów i innych form upowszechniania edukacji patriotycznej.

SPOSÓB FINANSOWANIA INNOWACJI

Innowacja nie wymaga dodatkowych środków finansowych. Stroje zostaną uszyte w ramach współpracy z Radą Rodziców przedszkola i sponsorami.

SPIS TREŚCI

1. Podstawy prawne……………………………………………………………2

2. Cel programu………………………………………………………...……….3

3. Procedury osiągnięcia celów………………………………………..…3-5

4. Założenia programowe……………………………………………………5-7

5. Wstęp……………………………………………………………………………..7-9

6. Materiał edukacyjny - treści programowe…………………….10-13

7. Rozkład tematów…………………………………………………...……..13-15

8. Przykładowy plan działań………………………………………………15-16

9. Instytucje partnerskie, spodziewane efekty, sposób finansowania

Innowacji……………………………………………………………………….17

10. Spis treści…………………………………………………………..………….18

11. Bibliografia…………………………………………………………...………19

12. Załączniki

- Przykładowe konspekty zajęć

BIBLIOGRAFIA

1. Dudzińska I. Wychowanie i nauczanie w przedszkolu. (poradnik metodyczny) WSiP 1983r

2. Fechner L. Poznajemy kraje Unii Europejskiej. WSiP 2003

3. Grodzicka A. ABC…. Program wychowania przedszkolnego XXI wieku. WSiP 2000

4. Kruk H. Wybór literatury. WSiP 1991

5. Okoń W. Słownik pedagogiczny. PWN 1975

6. Podstawa prawna wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych.

7. Popielarska A. Dlaczego nasze dzieci sprawiają trudności wychowawcze? PZWL 1983

8. Przeniczny J. Bajki europejskie.

9. Przetacznikowa M. Psychologia rozwojowa. WSiP 1977

10. Sawicka M. Z problematyki wychowania patriotycznego w przedszkolu. WSiP 1980

11. Walczyna J. Kształtowanie postaw społeczno- moralnych dzieci w wieku przedszkolnym. WSiP 1983

Włodarski Z. Wprowadzenie do psychologii. WSiP 1992 r

VIII. INSTYTUCJE PARTNERSKIE:

• Szkoła Podstawowa Nr 15 w Tarnowie

• Towarzystwo Przyjaciół Węgier

• Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej

• Placówki zajmujące się ochroną i pomnażaniem dziedzictwa kulturowego Małopolski. (m.in. muzea, towarzystwa regionalne i kulturalne, izby pamięci, biblioteki, domy kultury).

SPODZIEWANE EFEKTY:

- Wzrost aktywności przedszkola w podejmowaniu współpracy z władzami samorządowymi i instytucjami lokalnymi tworzącymi kulturę regionu w celu umożliwienia dzieciom skutecznego uczestniczenia w życiu publicznym.

- Zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w kształceniu w szkole.

- Wzmocnienie poczucia tożsamości regionalnej nauczycieli jako postawy zaangażowania się w funkcjonowanie własnego środowiska i autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury.

- Upowszechnianie wiedzy historycznej wśród dzieci i rodziców

-Wzrost przedsięwzięć edukacyjno-wychowawczych, konferencji i warsztatów dla nauczycieli , wystaw, konkursów i innych form upowszechniania edukacji patriotycznej.

SPOSÓB FINANSOWANIA INNOWACJI

Innowacja nie wymaga dodatkowych środków finansowych. Stroje zostaną uszyte w ramach współpracy z Radą Rodziców przedszkola.

SPIS TREŚCI

13. Podstawy prawne……………………………………………………………….2

14. Cel programu………………………………………………………...……………3

15. Procedury osiągnięcia celów………………………………………..…..5-6

16. Założenia programowe……………………………………………………..6-8

17. Wstęp……………………………………………………………………………….9-11

18. Materiał edukacyjny - treści programowe………………………11-15

19. Rozkład tematów…………………………………………………...……….16-17

20. Przykładowy plan działań………………………………………………...17-18

21. Instytucje partnerskie, spodziewane efekty,

sposób finansowania Innowacji…………………………………………… 19

22. Spis treści…………………………………………………………..………………….20

23. Bibliografia…………………………………………………………...………………21

24. Załączniki

- Przykładowe konspekty zajęć

BIBLIOGRAFIA

12. Dudzińska I. Wychowanie i nauczanie w przedszkolu. (poradnik metodyczny) WSiP 1983r

13. Fechner L. Poznajemy kraje Unii Europejskiej. WSiP 2003

14. Grodzicka A. ABC…. Program wychowania przedszkolnego XXI wieku. WSiP 2000

15. Kruk H. Wybór literatury. WSiP 1991

16. Okoń W. Słownik pedagogiczny. PWN 1975

17. Podstawa prawna wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych.

18. Popielarska A. Dlaczego nasze dzieci sprawiają trudności wychowawcze? PZWL 1983

19. Przeniczny J. Bajki europejskie.

20. Przetacznikowa M. Psychologia rozwojowa. WSiP 1977

21. Sawicka M. Z problematyki wychowania patriotycznego w przedszkolu. WSiP 1980

22. Walczyna J. Kształtowanie postaw społeczno- moralnych dzieci w wieku przedszkolnym. WSiP 1983

Włodarski Z. Wprowadzenie do psychologii. WSiP 1992 r

Kuratorium Oświaty w Krakowie

Delegatura w Tarnowie

Ul. Solidarności

PP.17.0710/1/09

Tarnów dnia 31 marca 2009 r

Dyrektor Przedszkola Publicznego Nr 17 w Tarnowie, ul. T. Kościuszki 9

przekazuje wymaganą przepisami prawa dokumentację dotyczącą wprowadzenia działalności innowacyjnej w przedszkolu wraz z załącznikami.

Innowacja Pedagogiczna „ Wychowanie Patriotyczne w Przedszkolu”

Autor: Bożena Krasoń

Innowacja realizowana będzie przez dwa lata - 2010- 2011 r w grupach dzieci 5 - 6 letnich.

Otrzymują:

1 x adresat

1 x a/a

Scenariusz zajęcia w grupie 5 latków: "Flaga i barwy narodowe"

Cele ogólne:
-budzenie szacunku i przywiązania do symboli narodowych;
-zapoznanie z barwami flagi narodowej;
-wzbogacanie słownika dzieci o nowe pojęcia.

Cele operacyjne:
-rozpoznaje flagę Polski;
-wie, jak nazywa się nasza ojczyzna;
-rozumie pojęcia; Polak, Polska, flaga;
-wie, czym są symbole narodowe;
-umie pokolorować zgodnie ze wskazanym kolorem.

Formy pracy: z całą grupą, indywidualna.

Metody: pokaz, rozmowa, ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne: kaseta z nagraniami, mapa Polski, flaga Polski, biała i czerwona róża, białe i czerwone szarfy, puzzle "Flaga Polski" w kopertach dla każdego dziecka, Karta Pracy, kredki, teksty wierszy.


Przebieg zajęcia:

1. Zagadka słuchowa- wysłuchanie fragmentu Hymnu Polskiego.

2. Wysłuchanie I zwrotki i refrenu hymnu z zachowaniem prawidłowej postawy ciała.

3. Pogadanka na temat naszej ojczyzny- wykorzystanie mapy Polski
-zapoznanie z pojęciami: hymn, Polska, Polacy.

4. Wspólna recytacja wiersza "Kto ty jesteś?" W. Bełzy (nauczyciel zadaje pytania, dzieci odpowiadają)

Kto ty jesteś?
Polak mały.
Jaki znak twój?
Orzeł biały.
Gdzie ty mieszkasz?
Między swemi.
W jakim kraju?
W polskiej ziemi.
Czym ta ziemia?
Mą ojczyzną.
Czym zdobyta?
Krwią i blizną.
Czy ją kochasz?
Kocham szczerze.
A w co wierzysz?
W Polskę wierzę.
Czym ty dla niej?
Wdzięczne dziecię.
Coś jej winien?
Oddać życie.

5.Marsz przy piosence z kasety "Maszerują żołnierzyki"

6.Słuchanie wiersza "Róże Agaty" T. Kubiaka- wykorzystanie białej i czerwonej róży oraz flagi Polski.

Posadziła Agata w ogrodzie dwie róże.
Róże rosły i rosły, dziś obie są duże.
Obie pięknie zakwitły ze słońcem w koronkach.
Jedna róża jest biała, a druga czerwona.
Nim Agata dwie róże do bukietu zerwie -
zapytajcie, co znaczy biel róży i czerwień.

7. Omówienie treści wiersza:
-Co posadziła Agata?
-wyraźne wymawianie głosek ż, cz, r- ćwiczenie ortofoniczne
-wyjaśnienie pojęcia: flaga polska jako symbol wszystkich Polaków (barwy flagi)

8.Zabawa ruchowa "Taniec kolorów" z wykorzystaniem szarf Białych i czerwonych:
-ustawienie się w kołach wg kolorów
-tworzenie par: biały- czerwony
-zataczanie wspólnego wielkiego koła.

9. Układanie puzzli "Flaga Polski" (pocięte obrazki na 4 części).

10. Karta pracy-ilustracja dwóch róż i Flagi Polski- kolorowanie wg koloru ( czerwona róża i flaga, zielone liście)

Scenariusz spotkania z okazji Święta Niepodległości Polski

Cele spotkania:
- zapoznanie z wydarzeniami historycznymi mającymi ważne znaczenie dla Polski (11 listopada),
-budzenie przywiązania i szacunku dla ojczyzny,
-wdrażanie do wspólnej zabawy wszystkich grup wiekowych.

Przebieg spotkania

1.„Legiony”- stworzenie stosownej do okoliczności atmosfery i przygotowanie dzieci do uroczystości w czasie słuchania pieśni narodowych (śpiew piosenki w wykonaniu zaproszonej absolwentki przedszkola).

2.Wprowadzenie dzieci w tematykę spotkania.
Dzisiaj 11 listopada obchodziliśmy Święto Niepodległości Polski. Myślę, że niewiele wam to mówi, dlatego z paniami chcemy krótko przybliżyć wam znaczenie tego święta. Jest to ważna rocznica o czy świadczyły umieszczone w wielu miejscach (ulice, urzędy ,przedszkola i szkoły) flagi Polski. W całym kraju odbyły się uroczystości, na których w postawie stojącej, z wielkim szacunkiem wysłuchano hymnu Polski. Za chwilę wasi koledzy wniosą na salę piękną flagę naszego kraju. Wstańmy i w ciszy oddajmy hołd naszym symbolom narodowym.

3. „Mazurek Dąbrowskiego”- wniesienie przez poczet sztandarowy flagi Polski i wysłuchanie hymnu w pozycji stojącej.

4. " Legenda o Lechu, Czechu i Rusie”- inscenizacja przygotowana przez dzieci sześcioletnie .
5. Przekazanie zarysu historycznego z okresu niewoli Polski.
Dawno temu Polska była dużym i bogatym krajem. Sąsiedzi nastawieni wrogo podzielili Polskę między siebie. Przez 123 lata Polska była w niewoli. Polacy nie godzili się na to, organizowali powstania, czyli walczyli o wolność. Wśród żołnierzy były też dzieci. Wielu Polaków zostało wywiezionych na odległą i mroźną Syberię. Inni opuścili kraj przenosząc się najczęściej do Francji, między innymi F. Chopin, J. Słowacki, A. Mickiewicz. To oni swoją twórczością przypominali, że Polacy żyją, i Polska istnieje. Niektórzy wielcy nasi rodacy do walki używali broni, inni pióra i zapisywali słowa wierszy, melodie piosenek. Wysłuchajmy jednej z nich w wykonaniu waszych nauczycielek.

6.„Płonie ognisko”- śpiew nauczycielek. Dzieci ustawione w dwóch kołach, wokół ułożonego ogniska (dekoracja). W czasie śpiewu kołyszą się na boki.

7.„Czym dla nas jest Polska”- recytacja fragmentów wierszy przez wybrane dzieci ze wszystkich grup. (ilustracje)

8.„To jest Polska”- wspólna recytacja wiersza Z. Jerzyny z podziałem na role dzieci i zaproszonego gościa - radnego z Rady Miasta.

9.„Modlitwa Polskiej Dziewczyny”- interpretacja wiersza Władysława Bełzy
10.„Katechizm Polskiego Dziecka”- wspólna recytacja wiersza z podziałem na role przez Panią Dyrektor i dzieci.

11.Wyniesienie flagi przez poczet sztandarowy

12.Podziękowanie gościom i dzieciom przybyłym na spotkanie i wręczenie przygotowanych upominków.

Konspekt zajęć

Spotkanie z rówieśnikami z różnych krajów .

Temat zajęć: Spotkanie z rówieśnikami z różnych krajów.
Grupa wiekowa- dzieci 6- letnie.

Cele:

- Akceptacja odmiennego wyglądu rówieśników z różnych krajów;
- Ukazanie podobieństw i różnic w tradycji i kulturze (życie codzienne, stroje, muzyka, domy ) dzieci z różnych kontynentów;
- Rozbudzenie zainteresowań poznawczych świata;
- Doskonalenie umiejętności czytania , liczenia;
Metody: słowno - muzyczne, oglądowe, plastyczne ;
Forma : zbiorowa, praca indywidualna ;
Środki dydaktyczne: teksty wierszy: E. Szelburg - Zarembiny pt. ,,Lunamuk”, J. Tuwima pt. ,, Bambo”, B. Lewandowskiej pt. ,, Lapończyk i ren”, fotografie dzieci z różnych krajów świata autorstwa Corel Corp( w J. Białobrzeska,, Od A do Z”),odtwarzacz CD, płyta CD-Wesoła szkoła sześciolatka cz.2 , podręcznik ,,Wesoła szkoła sześciolatka” cz.5, ,,Wesoła szkoła sześciolatka”- przewodnik metodyczny cz. 5; rozsypanka literowa, kolorowy papier, wycinanki, papier samoprzylepny, klej, kredki, nożyczki, ołówek, kredki, kolorowanka, kartoniki z cyframi 1-9, plansze demonstracyjne ( mapy), albumy.

Przebieg zajęć:

1.Zabawa ruchowa : Nauczyciel objaśnia przebieg zabawy , dzieci biegają swobodnie , na umówiony sygnał N pokazuje dowolny kartonik z cyfrą ( 1-9 ) i dzieci muszą zebrać taką liczbę elementów( np. klocki, maskotki itp.) jaką wskazuje kartonik. Głośne przeliczanie elementów. 2.( Dzieci zebrane na dywanie) Wprowadzenie do tematyki dnia - wysłuchanie wierszy:
Lunamuk Lapończyk i ren
Przy Eskimosce mamie, Tam, gdzie biała zima
przy Eskimosie tacie wcale się nie kończy,
mały Eskimos Lunamuk w saniach się zatrzymał
w lodowej żyje chacie. kolega Lapończyk.
Jest niski, krępy, Od dobrego rena,
przy tym - zuch! który ciągnął sanie,
Więc nic dziwnego chyba, jeszcze kubek mleka
że już polują z tatą Lapończyk dostanie!
we dwóch Barbara Lewandowska
na foki i na wieloryba.
Ewa Szelburg - Zarembina

Bambo
Murzynek Bambo w Afryce mieszka.
Czarną ma skórę ten nasz koleżka.
Uczy się pilnie przez całe ranki
Ze swej murzyńskiej pierwszej czytanki.
A gdy do domu ze szkoły wraca,
Psoci , figluje - to jego praca.
Aż mama krzyczy : ,, Bambo łobuzie!”
A Bambo czarną nadyma buzię.
Mama powiada : ,, Napij się mleka”,
A on na drzewo mamie ucieka.
Mama powiada : ,, choć do kąpieli”,
A on się boi , że się wybieli.
Lecz mama kocha swojego synka,
Bo dobry chłopak z tego Murzynka.
Szkoda, że Bambo czarny , wesoły
Nie chodzi z nami do szkoły.
Julian Tuwim

3. Rozmowa na temat wysłuchanych wierszy.
- O kim były wysłuchane przez was wiersze?
- Jak mają na imię dzieci?
4. Wspólne oglądanie zdjęć, albumów, mapy z kontynentami . Wyszukiwanie kontynentów, na jakich mieszkają dzieci z w/w wierszy.
Oglądanie zdjęć dzieci z różnych stron świata. Zwrócenie uwagi na charakterystyczne cechy wyglądu, stroju, przynależności narodowej.
5. Przypomnienie wiersza pt. ,, Eskimosek”( wiersz dzieci uczyły się na pamięć w pierwszym półroczu podczas poznawania litery E, e). Głośna recytacja z improwizacją ruchową.
Eskimosek
Gdzieś hen daleko, po lodzie biega,
W ciepłym futerku mały kolega.
Ma skośne oczy , zadarty nosek,
Czy wiecie kto to?
To Eskimosek !

6. Słuchanie fragmentów muzyki ( płyta CD): murzyńskiej, chińskiej, polskiej.
7. Opowieść ruchowa przy muzyce z różnych krajów. Gdy dzieci słyszą daną muzykę , ruchem , gestem , mimiką opowiadają jej treść - swobodna ekspresja muzyczno - ruchowa.
8. Dzieci zebrane przy stolikach - praca z książką ,, Wesoła szkoła sześciolatka”

- Charakterystyczne cechy wyglądu i stroju dzieci z innych krajów;
- Układanie z rozsypanki literowej imion dzieci z różnych krajów.
Kolorowanie drogi do domów każdego dziecka.
Odczytywanie imion, odszukanie w Wyklejance nalepek z imionami dzieci i nalepianie pod domami.
N. : Jaką literą zaczynają się imiona dzieci?
- Utrwalenie cyfr 1 - 10
Połącz kredką kropki od 1 do 10, a wyczarujesz coś w czym dobrze się czuje mały Indianin i jego siostra. Różnice stroju Indian od strojów innych dzieci.
- Ćwiczenia w czytaniu
Odczytywanie imion na balonikach. Wyszukiwanie i liczenie imion polskich dzieci i imion dzieci z innych krajów, Kolorowanie tylko tych balonów, na których są polskie imiona.
9. Zabawa muzyczno - ruchowa przy piosence pt. ,, Podajmy sobie ręce”(płyta CD).
- W rytm melodii zwrotek dzieci podskakują swobodnie po sali.
- Gdy usłyszą refren, tworzą duże koło, w pierwszej części poruszają się w prawo, w drugiej części refrenu w lewo.
- Podczas III zwrotki dzieci biegają w parach.
- Refren- wiążą duże koło.
10. Przygotowanie materiałów papierniczych, nożyczek.
,, Mój kolega z innego kraju”- wycinanka z kolorowego papieru.
- Objaśnienie i pokaz wykonania pracy przez nauczyciela;
- Praca indywidualna dzieci.
- Obserwacja dzieci , ich pomysłowości , samodzielności , doboru kolorystyki pracy i estetyki.
- Wybór najciekawszych prac.
- Ocena prac i zorganizowanie wystawy .
11. Dzieci zebrane na dywanie. Gra interakcyjna - ,,Mój przyjaciel”.
Zapraszam was do gry ,,Mój przyjaciel”. Stańcie na chwilę i zamknijcie oczy...Unieście do góry ręce i spróbujcie dotknąć dłońmi sufitu...wyciągnijcie się jeszcze bardziej... i bardziej. Otwórzcie oczy i połóżcie się lub usiądźcie na dywanie... Znów zamknijcie oczy i nie otwierajcie ich, aż wam dam znak... Oddychajcie głęboko i wyobraźcie sobie, że powietrze dociera aż do nóg i rąk...Pomyślcie teraz o swoim przyjacielu... jeżeli nie macie w tej chwili żadnego przyjaciela, to wymyślcie go sobie... Przyjrzyjcie mu się dobrze. Jak wygląda?... Czy jest wysoki?... jaki ma kolor włosów?... jakie ma oczy?... Wyobraźcie sobie, że bierzecie przyjaciela za rękę i idziecie się bawić. Dokąd pójdziecie? Czy jest wam dobrze? O czym z nim rozmawiacie?... Pożegnajcie teraz przyjaciela... Wróćcie znów do przedszkola i otwórzcie oczy... Rozejrzyjcie się wokół siebie... Czy także tutaj macie przyjaciół?... Czy ktoś chciałby nam opowiedzieć , kto jest jego przyjacielem?
12. Opowiadanie przez nauczyciela dodatkowych ciekawostek na temat dzieci z innych stron świata( życie codzienne, tradycje) itp.
13.Dzieci zebrane przy stolikach z przyborami do kolorowania.
Kolorowanie ,, kartki z kalendarza”.
14.Podsumowanie dnia.
15.Pożegnanie.

32

---