Konferencja międzynarodowa przedstawicieli szesnastu państw europejskich, trwająca od września 1814 do 9 czerwca 1815 roku w Wiedniu, zwołana w celu rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych spowodowanych wybuchem rewolucji francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania nowych zasad ładu kontynentalnego. Zwany również „tańczącym kongresem”.
Obrady : 24 wrzesień 1814- 9 czerwiec 1815
Cel: likwidacja zmian terytorialnych i ustrojowych po rewolucji francuskiej i wojnach napoleońskich w Europie.
Przedstawiciele: wszystkich państw zaangażowanych w wojnę – przedstawiciele 16 zaproszonych państw, którzy walczyli z Napoleonem
Oficjalnie nigdy nie został otarty ani zamknięty.
Bale, uczty, maskarady, romanse i intrygi.
Na Kongresie omawiano ważne sprawy dotyczące ładu, który miał zapanować w Europie po epoce napoleońskiej.
O najważniejszych sprawach decydowali przedstawiciele 5 państw :
- Austrii- msz i minister dworu- Metternich,
- Rosji- K.Nesselrode, G. Steckelberg i A. Czartoryski,
- Wielka Brytania- vecehrabia Castelreagh
-Prusy- kanclerz Hardenberg i Wilhelm von Humboldt
- Francja- Talleyrand
Na wniosek Talleyranda powołano KOMISJĘ OGÓLNĄ – czuwała nad całością spraw oraz 10 KOMISJI ROBOCZYCH (np. prawna, statystyczna, ds. Polski),
Akt końcowy podpisano 9 VI 1815 ROKU .
AKT KOŃCOWY – sprawy w nim zawarte można podzielić na 2 grupy: Terytorialno- polityczne i prawno-etyczne.
powrót Burbonów na tron fr.
w miejsce Zw. Reńskiego utworzono Zw. Niemiecki, na czele z cesarzem Austriackim, wzrost roli Prus, otrzymały 2/5 Saksonii, ziemie Nadrenii i Westfalii, Pomorze Szwedzkie i Rugię oraz część Księstwa Warszawskiego.
we Włoszech przywrócono państwo kościelne, umocniono wpływ Austrii w Lombardii, Wenecji, Dalmacji, Neapol i Sycylia stworzyło Królestwo Obojga Sycylii w 1816 r. pod rządem Ferdynanda Burbona .
Holandia, Belgia i Luksemburg połączono w KRÓLESTWO NIDERLANDZKIE.
Norwegię złączono ze Szwecją.
potwierdzono neutralność Szwajcarii.
zdecydowano się utworzyć Królestwo Polskie z części ziem Księstwa W-wskiego, miało być połączone z Rosją unią personalną. Pozostałe ziemie Księstwa W-wskiego podzielono miedzy Prusy ( Wlkp., Tr., Gda) i Austrię (Wieliczka , obwód Tarnopolski). Kraków pozostał wolnym miastem -> rzeczpospolita Krakowska pod protektoratem Aus, Pr, Ros.
uregulowano międzynarodowe zasady współżycia.
8 lutego 1815 roku- Zniesiono handel niewolnikami,
opracowano kodeks dyplomatyczny
Francja pozostała w granicach z 1790 r., nałożono na nią kontrybucję i zmuszono do zwrotu dzieł sztuki.
Rosja utrzymała Finlandię i Besarabię
potwierdzono potęgę kolonialną Wielkiej Brytanii , która uzyskała : Maltę, Helgoland, Cejlon, Przylądek Dobrej Nadziei, wyspę Mauritius.
na straży pokoju stanęło Święte Przymierze. Inicjatorem był car Aleksander I. Przystąpiło do niego wiele większych państw i państewek.
powołano CENTRALNĄ KOMISJĘ ŻEGLUGI NA RENIE
Przyczyny zwołania konferencji:
1798-1815 wojna Napoleońska, zmiany terytorialne na całym obszarze kontynentu
Nieudana Kampania Rosyjska
Klęska Francuzów pod Lipskiem,
Abdykacja Napoleona i załamanie się ładu epoki napoleońskiej
Odmienne interesy państw:
Aleksander I dążył do włączenia wszystkich ziem Księstwa warszawskiego do Imperium Rosyjskiego. Oferowała Prusom całą Saksonię jako rekompensatę za ziemie , które im zabrano. Plany zostały źle przyjęte przez Austrię i WB, obawiano się rosyjsko- pruskiej dominacji w Europie, dlatego 3 stycznia 1815 roku podpisano tajny sojusz zaczepno- odporny , który zawierał wspólne wystąpienie w przypadku zaatakowania któregoś z nich przez państwo trzecie. Podpisany przez FR, AUS, WB. Zmusiło to Rosję do zaniechania swoich planów.
Na Kongresie Wiedeńskim kierowano się trzema głównymi zasadami:
Legitymizm - prawo nienaruszalności dynastii panujących przed Rewolucją Francuską do tronów europejskich, ponieważ władza ich pochodziła od Boga; było to także sprzeciwianie się hasłom rewolucji dotyczącym suwerenności narodu i jego prawie do samostanowienia; wystąpienia przeciw władcy i jego dynastii uznano za bezprawne.
Restauracja - powrót do dynastii sprzed 1789 roku, na przykład na tronie Francji znowu zasiedli Burboni (Ludwik XVIII).
Równowaga sił - jest to stosowana przez Anglie zasada tzw. "balance of power", która miała zapobiec dominacji jednego państwa kosztem innych na kontynencie europejskim; Wielka Brytania często występowała w roli arbitra.
Znaczenie kongresu wiedeńskiego.
stworzony na kongresie ład polityczny („ład wiedeński’) oparty na równowadze sił między mocarstwami (tzw. koncert mocarstw) przetrwał w generalnych zarysach do 1914 r.
ład wiedeński jako „ład metternichowski” („cień Napoleona nad Europą został zastąpiony cieniem Metternicha”)
zasady legitymizmu i restauracji (oparte na politycznym konserwatyzmie, absolutyzmie i „sojuszu ołtarza z tronem”) wynikały z przekonania monarchów, że źródłem ich władzy jest wola Boga i prawo naturalne a nie wola ludu
zasady legitymizmu i restauracji stały więc w opozycji wobec oświeceniowej zasady suwerenności ludu (umowy społecznej) i prawa narodów do samostanowienia
ład wiedeński („ład metternichowski”) miał przeciwdziałać w Europie wszelkim ruchom (tendencjom) rewolucyjnym, wolnościowym, liberalnym, antyabsolutystycznym, republikańskim, narodowowyzwoleńczym, a także dążeniom zjednoczeniowym w Niemczech i we Włoszech
Święte Przymierze
Święte Przymierze była to próba stworzenia federacji państw, których władcy troszczyliby się o zachowanie porządku i ładu w Europie. Miano nie tylko nie dopuszczać do kolejnych rewolucji, ale także w założeniach miano się kierować braterstwem, zasadami ewangelii oraz przyjaźnią przy rozwiązywaniu konfliktów międzynarodowych. Akt ustanawiający Święte Przymierze podpisano 26 września 1815 roku z inicjatywy cara Rosji, Aleksandra I. Chociaż do Przymierza przystąpiły prawie wszystkie kraje europejskie (oprócz Państwa Kościelnego, Anglii i Turcji), to jednak główny prym wiodły trzy z nich: Austria, Rosja i Prusy. Papież odmówił wstąpienia ze względu na to, że do Przymierza weszły państwa różnych wyznań, a nie tylko chrześcijanie. Anglia z kolei uznała przystąpienie do Święte Przymierza jako niezgodne z konstytucją. Zaproszone przez cara Stany Zjednoczone również odmówiły, głównie ze względu na niechęć mieszania się w sprawy europejskie.
Obrady :
Początkowo rolę dominującą odgrywali przedstawiciele wyłącznie czterech mocarstw zwycięskich, czyli ministrowie spraw zagranicznych Rosji, Wielkiej Brytanii, Austrii i Prus. Dyplomaci francuscy i hiszpańscy otrzymali jedynie prawo opiniowania ich decyzji. Spotkało się to ze sprzeciwem Talleyranda, który utrzymywał, że rządzona przez Burbonów Francja należy do koalicji zwycięzców. W związku z tym utworzono Komitet Ośmiu, do którego dokooptowano pozostałych sygnatariuszy I pokoju paryskiego, czyli Francję, Hiszpanię, Portugalię i Szwecję. Komitet ten powołał dziesięć komisji roboczych: prawną, statystyczną, ds. Polski, Saksonii, Niemiec, Włoch, Szwajcarii, rang i stopni dyplomatycznych, handlu niewolnikami i żeglugi śródlądowej[8].
Najistotniejsze decyzje nadal jednak zapadały wyłącznie przy uzyskaniu aprobaty Komitetu Czterech, a po intrydze styczniowej Komitetu Pięciu, gdy na znaczeniu zyskał głos Francji. Spośród monarchów najsilniejszą pozycję miał cesarz Aleksander I Romanow. W skład jego delegacji wchodzili również Karl Robert Nesselrode, książę Adam Jerzy Czartoryski, hrabia Joanis Kapodistrias, gen. Carlo Andrea Pozzo di Borgo, książę Andriej Razumowski oraz baron Heinrich Friedrich Karl vom Stein. Ze strony pozostałych mocarstw główną rolę na kongresie odegrali: austriacki kanclerz - książę Klemens Lothar von Metternich, brytyjski minister spraw zagranicznych - wicehrabia Robert Stewart Castlereagh oraz francuski minister spraw zagranicznych - książę Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord[9].
Czwór przymierze:
Koncert mocarstw – inaczej Czwórprzymierze. Utworzone 20 listopada 1815 przez Wielką Brytanię, Rosję, Austrię[1] (od 1867 jako Austro-Węgry), Prusy (od 1871 jako Niemcy). W 1818 przystąpiła Francja, w 1867 także Włochy. W przypadku wojny kraje czwórprzymierza miały ustalić wspólną politykę dążącą do zachowania równowagi europejskiej tak, aby żadne państwo nie wybiło się na hegemona. Ostateczny kres temu porozumieniu położył wybuch I wojny światowej w 1914. Jednak już wcześniej doszło do wewnętrznego podziału na dwa przeciwstawne bloki państw: Trójprzymierze (1882; Niemcy, Austro-Węgry, Włochy) i Trójporozumienie (1907; Wielka Brytania, Francja, Rosja).