1)Zasady zaokrąglania niepewności pomiarowych

Wyniki pomiarów podajemy z dokładnością do miejsca, na którym występuje ostatnia cyfra znaczącą niepewności pomiaru. Reguła ta pozwala zapisywać średnia za pomocą tylko cyfr znaczących (i pomijać pozostałe). Przy wyznaczaniu wartości liczbowej niepewności pomiarowej oraz jej cyfr znaczących posługujemy się następującymi regułami zaokrąglania:

wartość niepewności zawsze zaokrąglamy w górę, wstępnie niepewność zaokrąglamy do jednej cyfry (zwanej znacząca), jeśli wstępne zaokrąglenie wartości niepewności powoduje wzrost jej wartości o więcej niż 10%, to niepewność zaokrąglamy z dokładnością do dwóch cyfr znaczących.

2)Zasady przedstawiania wyników pomiarów

Wynik pomiaru przedstawiamy w postaci: XR = XM ± ΔX

gdzie: Xr - wartość rzeczywista wielkości mierzonej,

XM - wartość uzyskana w wyniku pomiaru,

ΔX - niepewność lub błąd pomiaru.

Powyższy zapis oznacza, że:

- najlepszym przybliżeniem wartości mierzonej jest według eksperymentatora liczba XM ;

- z rozsądnym prawdopodobieństwem szukana wartość znajduje się gdzieś pomiędzy Xm - ΔX i Xm + ΔX.

- Błąd pomiaru ΔX jest wielkością oszacowaną.

Nie ma więc sensu podawać wszystkich cyfr, które otrzymujemy z obliczeń. Obliczone wartości Xm i ΔX podajemy zaokrąglone. Oznacza to, że przybliżamy wartości otrzymane z obliczeń.

- Cyframi znaczącymi danej liczby różnej od zera nazywamy wszystkie jej cyfry z wyjątkiem występujących na początku zer. Do cyfr znaczących zalicza się również zera końcowe, jeśli są one wynikiem obliczeń, a nie zaokrągleń. Oznacza to, że pierwsza liczba znacząca musi być różna od zera, natomiast druga, trzecia i dalsze mogą być zerami.

- Cyfry pewne. Jeśli błąd spowodowany przybliżeniem liczby dziesiętnej jest mniejszy od jedności na ostatnim miejscu dziesiętnym mówimy, że wszystkie jej cyfry są pewne. Przybliżenie dziesiętne podaje się wtedy z zachowaniem tylko cyfr pewnych, np. 125 * 103 lub 1,25 * 105.

- Przy zaokrąglaniu wyniku pomiaru stosowane są powszechnie przyjęte zasady zaokrągleń :

- liczbę kończącą się cyframi 0-4 zaokrąglamy w dół, a 5 - 9 w górę lub

- liczby 0-4 zaokrąglamy w dół, 6 - 9 w górę, a cyfrę 5 w dół, jeśli poprzedza ją cyfra parzysta, zaś w górę, jeśli poprzedza ją liczba nieparzysta. Można stosować dowolną z tych zasad, ale w jednym opracowaniu wyników pomiarów należy konsekwentnie stosować tylko jedną z nich.

- Oszacowane błędy zaokrąglamy zawsze w górę, ponieważ w żadnym przypadku nie wolno zmniejszać błędów.

Zawsze lepiej podać zawyżoną wartość błędu niż go niedoszacować .

- Obliczenia wykonujemy zawsze z większą liczbą cyfr, niż chcemy podać wynik. Zaokrągleń dokonujemy dopiero po zakończeniu obliczeń.

- Błędy pomiarów zaokrąglane są do pierwszej cyfry znaczącej.

Ostatnia cyfra znacząca w każdym wyniku pomiaru powinna stać na tym samym miejscu dziesiętnym, co błąd pomiaru. Np. absurdem jest podawanie wyniku w postaci U = (9,82 ± 0,02389) V. Trudno sobie bowiem wyobrazić, aby niepewność pomiarowa mogła być znana z dokładnością czterech cyfr znaczących. Przy bardzo dokładnych pomiarach można czasem podawać wynik z dwiema cyframi znaczącymi po przecinku, czyli w podanym przykładzie

ΔU = 0.02 V; U = (9,82 ± 0,02) V

Od podanej reguły istnieje wyjątek - jeśli pierwszą cyfrą znaczącą niepewności ΔX jest 1 (lub 2), to lepiej zachować dwie cyfry znaczące niepewności, np. ΔX = 0,14, gdyż zaokrąglenie do ΔX= 0,1 prowadzi do 40 % zmniejszenia niepewności.

- Wynik zapisany jako f = (6051,78 ± 30) Hz jest błędny. Niepewność 30 oznacza, że cyfra na trzecim miejscu (a więc 5) mogłaby być 2 lub 8, czyli cyfry dalsze 1, 7 i 8 nie mają znaczenia i powinny zniknąć w zaokrągleniu. Zatem, poprawny zapis wygląda następująco: f = (6050 ± 30) Hz.

Inne poprawne zapisy wyników: 92,8 ± 0,3 dla Δ = 0,3 . 93 ± 3 dla Δ = 3 .

- Jeśli mierzona wartość jest tak duża bądź mała, że wymaga zapisu wykładniczego (np. 3 *103 zamiast 3000) , to prościej i czytelniej jest podać wynik i niepewność w tej samej postaci. Zapisujemy

Q = (1,61 ±0,05)* 10-19 C, a nie Q = 1,61 * 10-19 ± 5*10-21 C .

3) Ciecze, gazy i ciała stałe - podział, budowa

Ciała stałe mają własny, określony kształt i objętość. Kształt niektórych ciał stałych można łatwo zmienić. Ciała stałe odznaczają się różnymi cechami, np. kruchością, sprężystością, plastycznością oraz twardością.
Niektóre ciała stałe (np. metale, grafit) są dobrymi przednikami ciepła i elektryczności.
Ciecze nie mają własnego kształtu, wlane do naczynia przybierają jego kształt, dają się przelewać. Mają swoją objętość, którą trudno jest zmienić tzn. są mało ściśliwe. Ciecze wlane do naczynia tworzą samorzutnie swoją górną powierzchnię, zwaną powierzchnią swobodną. Najczęściej złymi przewodnikami ciepła ale niektóre przewodzą prąd elektryczny.
Gazy przyjmują kształt naczynia w którym się znajdują. Łatwo zmienić ich objętość, tzn. są ściśliwe i rozprężliwe. Samorzutnie wypełniają całą dostępną im przestrzeń. Gazy są złymi przewodnikami ciepła i prądu elektrycznego. Wywierają nacisk ciała, które się w nich znajdują. Gaz - to zespół wielu cząsteczek (punktów materialnych) poruszających się chaotycznie, zderzających się ze sobą i ze ściankami naczynia. W trakcie zderzeń ze ściankami zmienia się wektor prędkości cząsteczek.

4) Siły oddziaływania międzycząsteczkowego

Adhezja, przyleganie, łączenie się powierzchni dwóch różnych (stałych lub ciekłych) ciał (faz) na skutek przyciągania międzycząsteczkowego. Przykładem adhezji jest klejenie, spawanie, galwaniczne nakładanie warstw metalicznych. Do oddziaływań tych zalicza się (w kolejności od najsilniejszych do najsłabszych):

- oddziaływania jon-jon (elektrostatyczne) – zachodzą między dwiema różnoimiennie naładowanymi cząsteczkami; od wiązań jonowych różni je to, że ładunek w oddziałujących ze sobą cząsteczkach nie jest skoncentrowany na jednym atomie, lecz jest zdelokalizowany na kilku-kilkunastu atomach; siła ich oddziaływania jest proporcjonalna do 1/r2 (gdzie r – odległość między cząsteczkami); w przypadku ośrodka zawierającego inne ładunki (np. roztworu elektrolitu) efekt oddziaływania jest mniejszy; (zobacz też: para jonowa);

- wiązania wodorowe – tworzą się, gdy atom wodoru z cząstkowym ładunkiem dodatnim jest współdzielony przez dwie cząsteczki, które posiadają atomy z cząstkowym ładunkiem ujemnym; wiązania wodorowe, jeśli występują w obrębie jednej cząsteczki, są często traktowane jak słabe wiązanie chemiczne; jeśli jednak wiąże ono dwie lub więcej cząsteczek, można je traktować jako oddziaływanie międzycząsteczkowe;

- oddziaływania trwały dipol – trwały dipol – tworzą się między cząsteczkami posiadającymi trwałe momenty dipolowe; cząsteczki takie posiadają w jednych miejscach nadmiar ładunku ujemnego, a w innych jego niedomiar; oddziałują one ze sobą tak jak jony – tyle że oddziaływanie to jest słabsze, gdyż w grę wchodzą cząstkowe, a nie całkowite ładunki elektryczne, a także przyciąganiu pomiędzy ładunkami różnoimiennymi towarzyszy zawsze odpychanie pomiędzy ładunkami jednoimiennymi;

- oddziaływania van der Waalsa – są to oddziaływania między trwałym dipolem i indukowanym (wzbudzonym) dipolem. W cząsteczkach, które nie posiadają trwałego momentu dipolowego, może on być wzbudzany przez cząsteczki z trwałym momentem; następnie taki wzbudzony dipol i trwały dipol oddziałują na siebie podobnie jak dwa trwałe dipole, tyle że znacznie słabiej; w cząsteczkach bez trwałego momentu dipolowego występują natomiast stochastyczne fluktuacje ich chmur elektronowych, powodujące powstawanie chwilowych momentów dipolowych; cząsteczka posiadająca chwilowy moment dipolowy może go wzbudzić w cząsteczce sąsiadującej, wskutek czego obie cząsteczki mogą się nawzajem chwilowo przyciągać lub odpychać. Uśrednienie sił odpychających i przyciągających daje w wyniku oddziaływanie przyciągające proporcjonalne do 1/r6; oddziaływania van der Waalsa wynikają m.in. z korelacji ruchów elektronów pomiędzy oddziałującymi atomami – dlatego w metodach obliczeniowych nieuwzględniających korelacji elektronowej sił tych praktycznie nie ma.

- oddziaływania dyspersyjne, zwane też siłami dyspersyjnymi Londona (odpowiadające oddziaływaniu między dipolami indukowanymi).

5) Ciśnienie, ciśnienie hydrostatyczne

Ciśnienie – jest wielkością określającą jak dana siła skoncentrowana jest na powierzchni. Ciśnienie jest wielkością skalarną. Oblicza się je w ośrodkach o strukturze rozciągłej, takich jak gazy, ciecze i ciała stałe.
Definicja ciśnienia - jest to stosunek siły działającej na określoną powierzchnię do wartości tej powierzchni i określa się je wzorem: p=FS, gdzie: p – ciśnienie [Pa], F – siła działająca prostopadle na powierzchnię S, S – pole powierzchni na jaką działa siła F, [m2].

Ciśnienie hydrostatyczne – jest to ciśnienie słupa wody oddziaływujące na ciało powodowane przez grawitację. Jeśli układ znajduje się w polu grawitacyjnym i rozpatrywany obiekt zanurzony jest choćby częściowo w cieczy to działa na niego ciśnienie hydrostatyczne. Im obiekt jest głębiej zanurzony tym działa na niego większe ciśnienie. Wartościami charakteryzującymi ciśnienie hydrostatyczne są gęstość cieczy ϱ, przyspieszenie ziemskie g (dokładne przyspieszenie ziemskie jest inne na równiku i na biegunie, jednak najczęściej uogólnia się je i przyjmuje wartość 9,81 lub nawet 10 m/s²), wysokość słupa cieczy h (będąca głębokością zanurzenia ciała w cieczy). Ciśnienie nie jest zależne od wielkości zbiornika, jego kształtu.
Do wyznaczenia ciśnienia hydrostatycznego stosuje się wzór:
ph=ϱ⋅g⋅h+pa, gdzie: ph – wartość ciśnienia hydrostatycznego [Pa],
ϱ – gęstość cieczy, dla wody średnio przyjmuje się 1000kgm3,
h – wysokość słupa cieczy lub inaczej głębokość na jakiej znajduje się badany obiekt,
pa – ciśnienie zewnętrzne (atmosferyczne wynosi średnio 1013 hPa) wywierane na powierzchnię cieczy, jeśli występuje w rozpatrywanym układzie [Pa]

6) Ściśliwość płynów

Ściśliwość, sprężystość objętościowa, zjawisko zmiany objętości V płynów wywołanej działaniem zewnętrznego ciśnienia p działającego ze wszystkich stron. Parametrami służącymi najczęściej do ilościowego opisu zjawiska (przy nieskończenie powolnym wzroście ciśnienia) są moduł ściśliwości K, określony jako: K=-V*deltap/deltaV

lub współczynnik ściśliwości κ równy: K=-1/V*(deltaV/deltap)

Współczynnik ściśliwości dla cieczy przyjmuje zazwyczaj wartości od kilku do kilkunastu m²/N.

7) Pływanie ciał, prawo Archimedesa

Prawo Archimedesa: Siła wyporu działająca na ciało zanurzone w płynie jest równa ciężarowi płynu wypartego przez to ciało

Mówiąc inaczej, gdybyśmy dokładnie takie samo ciało "wyrzeźbili" z wody (ale nie z lodu, bo lód jest lżejszy niż woda!), to ciężar tej "rzeźby" dałby nam wartość siły wyporu w wodzie. Oczywiście nie musimy dokładnie rzeźbić ciała - wystarczy, że po prostu weźmiemy tylko tę ilość "materiału" na naszą rzeźbę - czyli wodę mającą tyle samo objętości co ciało. Wnioski: siła wyporu jest tym większa, im cięższy jest płyn - większa siła wyporu jest w wodzie, niż w powietrzu i większa w rtęci, niż w wodzie; siła wyporu jest tym większa, im większe (rozmiarami, objętością) jest ciało (a przynajmniej jego zanurzona część)

Wzór na siłę wyporu: Fwyporu = ρpłynu ∙g ∙Vzanurzona

ρpłynu - gęstość płynu w którym zanurzone jest ciało[w układzie SI w kg/m3]
Vzanurzona – objętość tej części ciała, która jest zanurzona w płynie (w układzie SI w m3)
g – przyspieszenie ziemskie  [w układzie SI w m/s2]

Pływanie ciał. Ciało będzie pływało po powierzchni cieczy, jeśli jego siła wyporu przy maksymalnym zanurzeniu będzie większa niż ciężar tego ciała.

Gdy ciało pływa po powierzchni wody siła ciężkości jest równoważona przez siłę wyporu (siły ciężkości i wyporu mają równe wartości, ale przeciwne zwroty). Oczywiście jeśli ciało nie jest całkowicie zanurzone, to siła wyporu ma jeszcze pewien „zapas”, dzięki któremu nawet zwiększenie ciężaru ciała nie spowoduje od razu jego zatonięcia, bo automatycznie może wzrosnąć siła wyporu. Do momentu aż zanurzy się całe.

Pływanie ciał całkowicie zanurzonych

Nieco inaczej wygląda sytuacja ciał całkowicie zanurzonych – łodzie podwodne, zatopione obiekty, balony, tonące przedmioty itd.

Tutaj mamy dwie główne możliwości

siła wyporu jest mniejsza od siły ciężkości – ciało tonie.

siła wyporu jest większa od siły ciężkości –  ciało wypływa unosząc się do góry.

Na pograniczu tych dwóch przypadków jest jeszcze trzeci:

siły wyporu i ciężkości są sobie równe – wtedy ciało pozostaje w bezruchu unosząc się w płynie. Powyższy opis zachowania ciała odnosi się tylko do sytuacji, w których początkowo ciało znajdowało się w bezruchu. Jeśli wcześniej nadano mu prędkość może ono chwilowo poruszać się niezgodnie z powyższymi zasadami (do momentu, w którym tarcie płynu nie spowoduje jego zatrzymania).

8) Równanie Bernoulliego

Równanie Bernoulliego wyraża zasadę, że w ruchu ustalonym nieściśliwego płynu idealnego odbywającym się w polu sił ciężkości, całkowita energia płynu składająca się z energii kinetycznej, energii potencjalnej ciśnienia i energii położenia jest stała wzdłuż danej linii prądu. Równanie opisujące przepływ niezaburzony (laminarny) cieczy doskonałej wewnątrz rury o zmiennym przekroju i położeniu:

ρgh + 0,5 ρv² + p = const., gdzie: ρ - gęstość cieczy, g - przyspieszenie ziemskie, h - wysokość środka przekroju nad poziomem odniesienia, v - prędkość dla danego przekroju, p - ciśnienie w miejscu danego przekroju

9) Lepkość

Lepkość, tarcie wewnętrzne, wiskoza, cecha płynów, pojawienie się siły tarcia (tarcie) pomiędzy warstwami cieczy lub gazu, poruszającymi się równolegle względem siebie z różnymi co do wartości prędkościami. Warstwa poruszająca się szybciej działa przyspieszająco na warstwę poruszającą się wolniej i odwrotnie. Pojawiające się wtedy siły tarcia wewnętrznego skierowane są stycznie do powierzchni styku tych warstw.

10) Teoria kinetyczno-molekularna gazów

Ciśnienie gazu w zbiorniku zamkniętym jest wprost proporcjonalne do liczby cząsteczek w naczyniu i średniej energii kinetycznej cząsteczek, a odwrotnie proporcjonalne do objętości naczynia. Teoria kinetyczna gazu (nazywana też teorią kinetyczno-molekularną albo kinetyczno-cząsteczkową) jest stosowana do układu cząsteczek określonego w mikroskopowej definicji gazu doskonałego i pozwala łączyć kinematyczne wielkości dotyczące pojedynczych cząsteczek gazu z termodynamicznymi parametrami takimi jak ciśnienie czy temperatura.

Założenia teorii:

wszystkie ciała składają się w cząstek, których rozmiary można pominąć,

cząstki znajdują się w nieprzerwanym, chaotycznym ruchu,

cząstki oddziałują na siebie poprzez zderzenia sprężyste, a między zderzeniami poruszają się zgodnie z zasadami dynamiki Newtona,

całkowita energia ciała jest sumą energii kinetycznej, potencjalnej i wewnętrznej tego ciała. p=2N/3V*Ek

Model gazu doskonałego - duża liczba jednakowych sprężystych kulek, o znikomo małych rozmiarach, poruszających się chaotycznie w zamkniętych w naczyniu - ma zastosowanie do opisu własności każdego w gazów rzeczywistych, ale dostatecznie rozrzedzonego.

Średnia odległość międzycząsteczkowa musi być w tym stanie znacznie większa od zasięgu sił wzajemnego oddziaływania. Najłatwiej spełnić to dla gazów szlachetnych, np. He, Ne, Ar.

W teorii tej przekazywanie energii na poziomie mikroskopowym (przepływ ciepła) związane jest w wzajemnymi zderzeniami tych cząsteczek. Im szybciej poruszają się cząsteczki danego układu, tym większa jest temperatura ciała.

11) Równanie stanu gazu doskonałego

Równanie stanu gazu doskonałego, lub równanie Clapeyrona  jest określone następującą zależnością: 

pV=nRT; pV=(m/M)*RT; gdzie: p - ciśnienie gazu, V - objętość gazu, m - masa gazu, M - masa cząsteczkowa, R - uniwersalna stała gazowa, T - temperatura termodynamiczna.

Równanie stanu pozwala znaleźć wartość jednego z parametrów układu, gdy znane są pozostałe. Gaz doskonały to zespół cząsteczek o szczególnych własnościach: Cząsteczki traktować można jak punkty materialne, łączna objętość wszystkich cząsteczek gazu jest, więc pomijalnie mała, odległości pomiędzy sąsiednimi cząsteczkami są względnie duże, cząsteczki gazu mają identyczną masę, cząsteczki podlegają prawom mechaniki Newtona, całkowita liczba cząsteczek jest bardzo duża, cząsteczki poruszają się chaotycznie we wszystkich kierunkach, zderzają się ze ściankami naczynia i ze sobą nawzajem; o zachowaniu gazu w skali makro decydują średnie wartości całego zespołu.

cząsteczki zdarzają się ze sobą sprężyście, wymieniają pęd bez strat energii, poza momentami zderzeń cząsteczki nie oddziałują ze sobą,   a czas trwania tych zderzeń jest pomijalnie mały, zakładamy tym samym mały - w porównaniu z rozmiarami cząsteczek - zasięg sił oddziaływania międzycząsteczkowego. Oznacza to że pomiędzy zderzeniami cząsteczki poruszają się ruchem jednostajnym prostoliniowym.

12) Rozkład Maxwella prędkości cząstek

W gazie o ustalonej temperaturze T cząsteczki gazu poruszają się z różnymi prędkościami czyli dla klasycznego (niekwantowego) układu cząstek znajdującego się w równowadze termodynamicznej funkcja opisująca rozkład prędkości cząstek, tj. liczbę cząstek, która wyraża się wzorem: dN=4piN[m/(2pikT)]^3/2*exp[(-mv^2)/(2kT)]*v^2dv; gdzie: k - stała Boltzmanna, T - temperatura bezwzględna, N - liczba cząstek w układzie, m - masa cząstki.

13) Wpływ temperatury, masy molowej gazu na rozkład prędkości. Im wyższa temp. Tym cząsteczki szybciej się poruszają.

Średnia prędkość kwadratowa cząsteczek jest proporcjonalna do pierwiastka kwadratowego z temperatury. Jeśli temperatura wzrośnie dwa razy (w skali Kelvina), to średnia prędkość kwadratowa cząsteczki wzrośnie  pierw2~=1,4 razy. Rozkład Maxwella pokazuje, że prędkości cząsteczek zależą od temperatury oraz masy molowej. Wraz ze wzrostem temperatury, rozkład się poszerza ("spłaszcza"), a jego prędkość najbardziej prawdopodobna, jak i średnia prędkość, i średnia prędkość kwadratowa zwiększają się. Zależność od masy cząsteczek powoduje z kolei, że w tej samej temperaturze, cząsteczki gazów o mniejszej masie molowej będą poruszały się średnio szybciej niż cząsteczki gazów o większej masie molowej

14) Konsekwencje rozkładu prędkości

Rozkład Maxwella pokazuje, że prędkości cząsteczek zależą od temperatury oraz masy molowej. Wraz ze wzrostem temperatury, rozkład się poszerza ("spłaszcza"), a jego prędkość najbardziej prawdopodobna, jak i średnia prędkość, i średnia prędkość kwadratowa zwiększają się.

Zależność od masy cząsteczek powoduje z kolei, że w tej samej temperaturze, cząsteczki gazów o mniejszej masie molowej będą poruszały się średnio szybciej niż cząsteczki gazów o większej masie molowej

15) Przemiany gazowe

Izotermiczna: przemiana gazu, w której przez cały czas temperatura jest stała. Ciśnienie gazu o stałej masie jest odwrotnie proporcjonalne do objętości, mówi o tym prawo Boyle'a - Mariotte'a użyteczne wzory to np. p1*V1 = p2 * V2, bo T = const Izochoryczna: przemiana gazu, w której przez cały czas objętość jest stała. Ciśnienie gazu o stałej masie jest wprost proporcjonalne do jego temperatury, mówi o tym prawo Charlesa, użyteczne wzory to np. p1/T1 = p2/T2, czyli: p1*T2 = p2*T1, bo V = const Adiabatyczna: podczas tej przemiany nie zachodzi wymiana ciepła z otoczeniem pomiędzy gazem a jego otoczeniem, zależność: p1*V1^k=p2*V2^k

Izobaryczna: przemiana gazu, w której przez cały czas ciśnienie jest stałe. Objętość gazu o stałej masie jest wprost proporcjonalna do jego temperatury. Mówi o tym prawo Gay-Lussaca, użyteczne zwory to np. V1/T1 = V2/T2, czyli: V1*T2 = V2*T1,

bo p  = const

16) Prawo Clapeyrona

Równanie stanu gazu doskonałego, to równanie stanu opisujące związek pomiędzy temperaturą, ciśnieniem i objętością gazu doskonałego. Prawo to można wyrazić wzorem: pV=nRT, gdzie: n - liczba moli gazu (będąca miarą liczby cząsteczek rozważanego gazu), R - stała gazowa=8,314J/(mol*K),

T-temperatura (bezwzględna)

17) Ciepło, ciepło właściwe

Ciepło jest energia przekazywana miedzy układem, a jego otoczeniem na skutek istnienia miedzy nimi różnicy temperatur, która odbywa się w oparciu o mikroskopowy mechanizm zderzeń między cząsteczkami/atomami. Substancja nie zawiera ciepła, lecz zawiera energie wewnętrzna. Energia wewnętrzna jest suma wszystkich energii w określonej substancji.

Ciepło właściwe

Ciepło przepływa zawsze od ciała o wyższej temperaturze K t do ciała o niższej temperaturze p t , jednak niekoniecznie od ciała o większej energii wewnętrznej do ciała o mniejszej energii wewnętrznej. Ilość przekazywanego ciepła zależy nie tylko od różnicy temperatur K p t - t , ale też od masy substancji. Na przykład wiadro gorącej wody przekazuje chłodniejszemu ciału więcej ciepła niż szklanka wody o tej samej temperaturze. Ilość dostarczonego ciepła układowi ciał wyraża się wzorem Q =m*cw*deltat , gdzie delta t = tk - tp, jest różnica temperatur, m jest masa układu, cw jest pewnym współczynnikiem proporcjonalności. Współczynnik cw nazywamy ciepłem własciwym. Zależy on od rodzaju substancji oraz od warunków wymiany ciepła (np. ciśnienia, objętości). Przy dokładnych pomiarach okazuje się, że cw zależy również od temperatury. Ciepło właściwe jest to ilość ciepła potrzebna do zwiększenia temperatury jednostki masy substancji (1 kg) o jedną jednostkę temperatury (1 K).

18) Pojemność cieplna

Pojemność cieplna, ilość ciepła, jaką układ wymienia z otoczeniem przy zmianie temperatury o 1 K. Pojemność cieplna zależy od rodzaju ciał tworzących ten układ, od temperatury, w której układ wymienia ciepło (zależność tę można przedstawić w postaci szeregu potęgowego), i od warunków wymiany ciepła.

19) Ciepło topnienia, ciepło parowania

Ciepło topnienia, ilość ciepła potrzebna do stopienia 1 kg ciała doprowadzonego najpierw do temperatury topnienia, inaczej ilość ciepła potrzebna do stopienia ciała będącego w temperaturze topnienia przez jego masę.
Ciepło krzepnięcia, ilość ciepła jaką oddaje 1kg ciała ciekłego zamieniając się w ciało stałe o temperaturze topnienia, czyli ilość ciepła oddanego przez krzepiące ciało przez jego masę w temperaturze krzepnięcia.

Ciepło parowania, ilość ciepła jakie odda 1kg ciała ciekłego doprowadzonego do temp. wrzenia podczas zamiany na parę o temp wrzenia cieczy, czyli ilość ciepła potrzebnego do wyparowania cieczy będący w temperaturze wrzenia, przez jej masę.
Ciepło skraplania, ilość ciepła jakie odda 1 kg pary o temp wrzenia cieczy zamieniając się w ciecz o tej samej temp., czyli ciepła oddanego przez skraplającą się parę (temperatura skraplania ) przez jej masę.