Dojrzewanie somatyczne i psychiczne – okres pokwitania

Dojrzewanie

• Etap rozwoju, który ma doprowadzić jednostkę do przedłużenia gatunku, czyli do dojrzałości narządów rozrodczych, zdolnych do zrodzenia potomstwa (dziewczęta: 1 – 4 lata, chłopcy: 2 – 4.5 roku)

Okresy życia pozałonowego człowieka

• noworodkowy – od urodzenia do ustąpienia objawów związanych z porodem – przeciętnie około 4 tygodnie

• niemowlęcy – do 1 r. życia do przyjęcia spionizowanej postawy

• wczesnego dzieciństwa – do 6-7 r. życia, kształtuje się względna równowaga fizyczna i psychiczna, zwiększa się sprawność motoryczna i ruchliwość

• starszego dzieciństwa – okres zróżnicowania płciowego, od wymiany uzębienia mlecznego na stałe do uzyskania dojrzałości płciowej, wzrasta też sprawność ruchowa, siła mięśni oraz odporność organizmu;

• młodzieńczy – od uzyskania dojrzałości płciowej do całkowitego ustania wzrastania wzwyż i ustalenia się wysokości ciała (u kobiet do 18-20 r. życia, u mężczyzn do 20-23), dorastanie organizmu (wysokości liniowej ciała), głównie dzięki wzrastaniu tułowia; ostatecznie kształtują się wymiary głowy oraz większości narządów wewnętrznych; zakończenie procesów rozwojowych kości;

• wieku dorosłego – od ustalenia wysokości ciała do wystąpienia pierwszych objawów starzenia się (u kobiet przeciętnie do 30-35 r. życia, u mężczyzn do 35-40 ), wydolność biologiczna ustroju jest największa;

• wieku dojrzałego – u kobiet do zakończenia funkcji gruczołów płciowych, u obu płci do około 50-60 r. życia (widoczne zmiany inwolucyjne: wypadanie, siwienie włosów, ścieranie koron zębów, odkładanie tkanki tłuszczowej, uwstecznienie zdolności akomodacyjnej oka);

• starości – wiotczenie mięśni i więzadeł, uwstecznienie funkcji zmysłów, po 80 r. życia – zanik różnic płciowych, wychudzenie organizmu;

Młody człowiek nie od razu jest gotowy do wyjścia na spotkanie ze światem tak wielkiej różnorodności, wielowymiarowości i tylu możliwości.

Jest intelektualnie w stanie pojąć ten świat, ale nie może się w nim odnaleźć emocjonalnie.

Testosteron

• ujawnia poczucie bezpieczeństwa i odprężenia

• nie jest agresywny

• posiada realistyczny obraz siebie

• posiada umiarkowany stopień miłości własnej

• zna swoje możliwości, mocne i słabe strony, tajne pragnienia

• umie przystosować się do zmieniających się warunków i znosić brutalne szoki życia

• posiada umiejętność współżycia z innymi członkami rodziny

Estrogeny

• zgrubienie śluzówki pochwy

• wzrost pigmentacji, unaczynienia i pobudliwości warg sromowych większych,

• niewielkie powiększenia łechtaczki i macicy

• zgrubienie i różnicowanie śluzówki macicy (endometrium)

• wzrost zawartości aktynomiozyny, kinazy kreatynowej (CK) i ATP w myometrium – przygotowanie do menstruacji/ciąży

• odkładanie glikogenu wewnątrz komórek błony śluzowej pochwy (rozwój pałeczek Doderleina)

• poprawa trofiki (odżywienia) pozostałych części narządu rodnego: jajowody i pochwa

• poprawa trofiki innych narządów: cewka moczowa, pęcherz moczowy, wątroba, układ kostno-mięśniowy, ściany naczyń krwionośnych, skóra, włosy, jelito grube, mózg (wpływa na termoregulację)

• Wczesny okres dojrzewania

• Środkowy okres dojrzewania

• Późny okres dojrzewania (dorastanie)

Wczesny okres dojrzewania

• Rozwój fizyczny

  • II stadium dojrzałości płciowej wg Tanner

  • Inicjowany przez wydzielanie, zwiększające się w trakcie snu, gonadotropin przysadkowych i hormonu wzrostu

  • przyrost około 2.0 kg i 6-8 cm/rok

  • przyrost grubości fałdu skórno-tłuszczowego pod łopatką (miara otłuszczenia): I – II stadium – 30%, II – IV – 25%, IV-V – 50%

• Rozwój fizyczny

  • Dziewczynki - pomiędzy stadium I i V całkowita zawartość tłuszczu w organizmie dziewczynki wzrasta z około 8 do 25%

  • Chłopcy - zawartość tkanki tłuszczowej zwiększa się nieznacznie, przyrasta natomiast masa mięśniowa (pomiędzy 5 a 15 rż. powstaje 1 i ½ więcej miocytów niż u dziewcząt)

  • Wczesny okres dojrzewania

• Rozwój uzębienia

  • (na początku dojrzewania wypadają mleczne kły i pierwsze trzonowce)

  • Wyrzynają się: kły, pierwsze i drugie zęby przedtrzonowe i trzonowe

• Rozwój czynności nerwowych:

  • Zmienny zapis EEG (zwiększona aktywność fal alfa dwa przy zmniejszeniu liczby fal theta – najintensywniejsze u dziewcząt we wczesnym okresie pokwitania)

  • Wczesny okres dojrzewania

• Rozwój czynności nerwowych:

  • Do 12 rż. – dojrzała reakcja na elementy badania neurologicznego: zdolność do poprawnej identyfikacji stymulowanego palca w teście lokalizacji palca, odróżnianie lewej i prawej strony niezależnie od zmiany położenia ciała, zdolność do niezależnego poruszania trzecim i czwartym palcem bez współruchów pozostałych palców

• Rozwój psychospołeczny:

  • rozpoczęcie uniezależniania się od rodziny

  • potrzeba intymności i większy dystans w stosunku do fizycznych czułości rodzica

  • potrzeba niezależności

  • przyjaźń z rówieśnikami tej samej płci

  • gorsze funkcjonowanie dzieci później dojrzewających

  • Wczesny okres dojrzewania

• Rozwój psychospołeczny:

  • ważne miejsce zajmuje nauka, spostrzeganie siebie w roli nabywającego wiedzę i nowe umiejętności

  • znaczenia nabiera podleganie ocenie autorytetów, porównywanie się z kolegami

  • dziecko oceniane jako niezdolne, wyśmiewane czy nieumiejętnie motywowane do pracy nad sobą może wykształcić poczucie swojej mniejszej wartości w stosunku do innych i szukać kompensacji w innych niż szkoła obszarach

  • Środkowy okres dojrzewania

  • III i IV stadium dojrzałości płciowej

• Skok pokwitaniowy – wysokość ciała dziewczynek wzrasta o około 8 cm/rok – przeciętnie 12 rż.

• Szybkość wzrastania jest największa po rozwinięciu się brodawki i otoczki przed innymi znamiennymi cechami rozwoju piersi

• U chłopców nie dochodzi do przyspieszenia wzrastania przed wystapieniem znaczącego rozwoju narządów płciowych

• Środkowy okres dojrzewania

• Chłopcy – 10cm/rok – przeciętnie 14 rż.

• Szczyt wzrastania szkieletu – od dystalnych odcinków ciała do odcinków proksymalnych: początkowy szczyt wzrastania stóp, szczyt wzrastania podudzia, ud, podobnie w przypadku kończyn górnych

• 6 miesięcy po szczycie wzrastania długości kończyn dolnych szczyt wzrastania klatki piersiowej i tułowia

• Większa szerokość barków u chłopców – działanie androgenów

• Zwiększony wymiar dwukrętarzowy u kobiet - działanie estrogenów

Środkowy okres dojrzewania

• przyspieszenie wzrostu prawie wszystkich narządów

• mózg 95% swojej objętości osiąga w wieku 10 lat

• zmniejsza się masa węzłów i migdałków w okresie

• najbardziej powiększają się narządy płciowe u chłopców jadra (od 2 do 35 g), u dziewcząt macica (od 2 do 50 g)

• Rozwój psychospołeczny

  • zadanie określenia własnej tożsamości seksualnej, społecznej i zawodowej, wybór ról społecznych, określenie swojej pozycji wobec młodszych, rówieśników i starszych oraz integrowanie posiadanego już doświadczenia życiowego

  • zwiększone znaczenie szkoły, grupy rówieśniczej

  • różnice płciowe w relacjach z rówieśnikami

  • zmienne interakcje pomiędzy dzieckiem a rodzicami

  • Środkowy okres dojrzewania

• Rozwój psychospołeczny

• poszukiwanie sensu życia, konstytuowanie się własnego systemu wartości, które wymaga skonfrontowania moralności dziecięcej z wymogami moralnymi dorosłych

• powodzenie w przebyciu tego etapu rozwojowego daje poczucie własnej tożsamości i wierności sobie

• możliwe zaburzenia dają w konsekwencji zamieszanie w poczuciu kimś się jest, co w życiu ważne i gdzie jest moje miejsce. Niepewność i zagubienie w kształtowaniu się poczucia tożsamości skłania czasem młodych ludzi do poszukiwań sensu w subkulturach

Późny okres dojrzewania (dorastanie)

• Rozwój fizyczny

  • zakończenie rozwoju wtórnych cech płciowych (stadium V rozwoju płciowego)

  • ciało osiąga proporcje i rozmiary młodego dorosłego

  • nieznaczne już wzrastanie wysokości ciała (zanikanie chrząstek wzrostowych w nasadach kości długich)

  • zakończenie procesu obniżania tonacji głosu

  • u kobiet macica osiąga ostateczne proporcje z dużym trzonem i małą szyjką

  • Człowiek dojrzały

  • ujawnia poczucie bezpieczeństwa i odprężenia

  • nie jest agresywny

  • posiada realistyczny obraz siebie

  • posiada umiarkowany stopień miłości własnej

  • zna swoje możliwości, mocne i słabe strony, tajne pragnienia

  • umie przystosować się do zmieniających się warunków i znosić brutalne szoki życia

  • posiada umiejętność współżycia z innymi członkami rodziny

• Menarche

  • najbardziej znamienne wydarzenie okresu pokwitaniowego u dziewcząt

  • przeciętnie 12.5 rż., rok wcześniej następuje zespolenie główki kości ramiennej z trzonem – koniec skoku pokwitaniowego

  • ściśle związana z innymi przejawami pokwitania, ze szczytem wzrastania masy ciała i jest zdeterminowana z innymi czynnikami (genetyczne)

  • wcześniej – dziewczęta otyłe

  • później – szczupłe, uprawiające wyczynowo sport, anorexia nervosa

  • najczęściej w IV stadium – 60 %

  • brak u dziewczynki z wiekiem kostnym powyżej 14.5 rż – prawdopodobieństwo amenorrhea primaria

  • początkowo bezowulacyjne, nie funkcjonuje mechanizm jajeczkowania –metrorrhagia iuvenilis

  • jeśli nieregularność i obfitość trwa powyżej 2 lat od menarche – konsultacja ginekologiczna

  • u dziewcząt miesiączkujących wydalanie estradiolu jest 2x wyższe niż przed menarche

• polymenorrhoe - cykl trwający krócej niż 21 dni

• oligomenorrhoe - cykl trwający dłużej niż 35 dni

• menarche - pierwsza miesiączka

• menopauza - ostatnia miesiączka

• menorrhagia – przedłużające się krwawienie w okresie miesiączki

• metrorrhagia – krwawienie z macicy bez związku z miesiączką

• menometrorrhagia – długotrwałe, obfite krwawienie z macicy bez związku z miesiączką

Mutacja

• wynik stymulowanego przez testosteron wzrostu chrząstki tarczowatej i pierścieniowatej i mięśni krtani

Spermarche

• rozpoczyna się średnio około 13 rż.(pierwsze plemniki wykryte w badaniu moczu)

• odpowiada II stadium dojrzałości płciowej

• ściśle zależne od produkcji testosteronu

Człowiek dojrzały

• Doktor Gray twierdzi, że mój niewydolny głos to jedynie „mutacja niedorostka”. Ten doktor jest zawsze w złym humorze…..

• …Obrzękły mi brodawki piersi! Zamieniam się w dziewczynę ! Doktor Gray skreślił mnie z listy pacjentów! Powiedział, że obrzęk brodawek to częsta przypadłość w moim wieku.