Dwudziestolecie międzywojenne a Młoda Polska

Aby lepiej zrozumieć specyfikę okresu międzywojnia należy spróbować wyobrazić sobie nastroje panujące w latach 1918-1939. Doświadczenie I wojny światowej i poprzedzającej jej wybuch rewolucji bolszewickiej w Rosji, trwale odcisnęło się w mentalności ówcześnie żyjących. Zakończenie wojny nie oznaczało niestety rozwiązania największych konfliktów. Co gorsza, sytuacja gospodarcza, społeczna i polityczna zamiast się stabilizować ulegała ciągłym wstrząsom i wahaniom. Dlatego też okres międzywojnia nazwa się czasem destabilizacji, chaosu i niepewności. Szybko stało się jasne, że świat szykuje się do kolejnego wielkiego konfliktu zbrojnego. Widmo II wojny światowej unosiło się w powietrzu już od początku lat trzydziestych, kiedy to wielki kryzys gospodarczy opanowywał glob. Były to idealne warunki do narodzin skrajnych form nacjonalizmu w Niemczech i we Włoszech. Populistyczni dyktatorzy obiecywali, że kolejna wojna rozwiążę problemy ich narodów raz na zawsze.

Nie dziwi zatem fakt, iż spora część intelektualistów, literatów i artystów przyjęła poglądy katastroficzne. Właśnie katastrofizm (wynikający głównie z doświadczeń I wojny światowej) wydaje się być tym, co najbardziej odróżnia okres międzywojnia od poprzedzającego go modernizmu (czy też Młodej Polski). Największa zmiana zaszła właściwie w wymiarze mentalnym, ponieważ jak zauważa wielu badaczy w większości dziedzin sztuki czy literatury okres dwudziestolecia międzywojennego stanowił kontynuację, rozwój trendów z poprzedniej epoki. Poza mentalnością na pewno wielkiej zmianie uległ również poziom wiedzy człowieka, ponieważ okres ten przyniósł wiele rewolucyjnych odkryć w zakresie fizyki, psychologii, socjologii.

Właśnie międzywojnie jest tą epoką, na której przykładzie najlepiej widać, że literatura oraz sztuka mają swój własny czas, własną historię, że posiadają własne prawidłowości rozwoju, w pewnym sensie niezależne od historii społecznej i politycznej. Rzutowanie innych porządków na zjawiska literacki i estetycznej deformuje więc obraz tych ostatnich.– pisze Andrzej Zawadzki.

Trudno nie zgodzić się z tezą, iż w zakresie literatury i sztuki, nazywanie okresu 1918-1939 epoką literacką jest lekkim nadużyciem. Podział taki wydaje się być sztuczny, narzucony. Nie bez znaczenia wydaje się fakt, iż wielka część artystów i pisarzy debiutowała i wydawała swoje pierwsze dzieła w okresie poprzedzającym międzywojnie.

Oczywiście nie oznacza to wcale, że okres dwudziestolecia międzywojennego nie różnił się niczym od poprzedzającego go modernizmu. W okresie tym – pisze Danuta Dobrowolska – popularne stają się prace filozoficzne, psychologiczne i socjologiczne myślicieli głoszących kryzys wartości. W sztuce europejskiej był to okres niepokoju, fermentu i twórczych poszukiwań.