Logika, WYKŁAD I – 6.10.2011r.

Logika (grec. logos-oznacza rozum) Nauka normatywna, analizująca źródła poznania pod względem prawomocności czynności poznawczych z nimi związanych. Zajmuje się badaniem ogólnych praw, według których przebiegają wszelkie poprawne rozumowania, w szczególności wnioskowania.

Logika, jest to nauka (w sensie tak szerokim, jak to tylko możliwe) o języku jako systemie znaków.

Jej trzy zasadnicze działy to:

• semiotyka – nauka o znakach, w szczególności znakach słownych;

• metodologia nauk – zajmuje się badaniem metod poznawania świata, a zwłaszcza uzasadnianiem

twierdzeń;

• logika formalna – nauka o związkach między wartościami logicznymi zdań, zachodzącymi ze względu na ich budowę.

Z czego będziemy korzystać?

• Z. Ziembiński „Logika praktyczna” PWN, Warszawa 2006

• S. Lewandowski, H.Machińska, A.Malinowski, J.Petzel „Logika dla prawników”Warszawa 2005

Zasady sprzeczności wg Arystotelesa:

„dwa twierdzenia względem siebie sprzecznie nie mogą być równocześnie prawdziwe”;

Zasady wyłączonego środka: „z dwóch zdań sprzecznych jedno musi być prawdziwe i nie mogą być oba fałszywe”.

Do wybitnych polskich logików należą:

• Jan Łukasiewicz (1878-1956);

• Alfred Tarski (1901-1983);

• Stanisław Leśniewski (1886-1939);

• Kazimierz Ajdukiewicz (1890-1963);

• Tadeusz Kotarbiński (1886-1981)

Znak - Podstawowym pojęciem logiki jest znak, bowiem pojęcie to jest nieodzowne dla omówienia

procesów komunikacji pomiędzy ludźmi. W szczególności zrozumienie, czym jest znak, jest niezbędne dla określenia pojęcia języka, dzięki któremu komunikacja pomiędzy ludźmi ma

miejsce. Znakiem nazywamy stan rzeczy spowodowany przez kogoś, po to, by według przyjętej konwencji znaczeniowej wiązać z tym stanem myśli o określonej treści.

Oto kilka przykładów:

1. Dowódca batalionu wystrzelił rakietę, dając znak do rozpoczęcia natarcia.

2. Ktoś zawiązał supełek na chustce do nosa, by nie zapomnieć o zapłaceniu rachunku za telefon.

3. Kierowca pogotowia włączył syrenę i niebieskie światło.

W myśl powyższej definicji, nie jest znakiem sam przez siebie układ rzeczy czy zjawisko, takie jak określony dźwięk, czy układ kresek – które nazywamy materialnym substratem znaku – lecz dopiero taki układ rzeczy czy zjawisko rozpatrywane w powiązaniu z określonymi regułami znaczeniowymi, nakazującymi wiązać z tym substratem materialnym myśli o określonej treści.

Oznaką jakiegoś stanu rzeczy czy zdarzenia nazywamy wszystko to, co współwystępując z owym stanem rzeczy czy zdarzeniem powoduje skierowanie nań czyjejś myśli, choć nie istnieją reguły znaczeniowe, które by takie skierowanie myśli nakazywały.

Najważniejszym rodzajem znaków są znaki słowne – ciągi foniczne (słowa mówione) lub ciągi liter, które mają znaczenie. Znak słowny stanowiący całość nazywamy wyrazem (np.: logika, długopis itd.).

Wyrażeniem nazywamy z kolei sensowne zestawienie co najmniej dwóch wyrazów, które są powiązane ze sobą składniowo. Na przykład wyrażeniem będzie „Uniwersytet Warszawski”, „najwyższy budynek w Poznaniu”, jak również zdanie „Piotr pije sok pomidorowy”.

Język, najogólniej rzecz biorąc, to zasób wyrazów, zwrotów i form używanych do porozumiewania się przez ludzi: członków społeczeństwa, regionu, środowiska, zawodu itp. jest to system obejmujący wyznaczony przez pewne reguły zbiór znaków słownych, z którymi odpowiednie reguły nakazują wiązać myśli określonego typu, a inne reguły określają dopuszczalny sposób wiązania tych znaków w wyrażenia złożone.

Z semiotycznego punktu widzenia język określony jest przez trzy grupy reguł:

1. Reguły wyznaczające zasób danego języka.

2. Reguły znaczeniowe.

3. Reguły składniowe (syntaktyczne).

Rozróżniamy języki:

• naturalne – takie, których reguły ukształtowane zostały zwyczajowo, w sposób spontaniczny, a dopiero ktoś później podjął się ich odtworzenia na podstawie obserwacji posługiwania się danym językiem przez członków jakiejś grupy;

• sztuczne – skonstruowane dla jakiś celów w ten sposób, że reguły tych języków zaprojektowano z góry. Reguły znaczeniowe języka naturalnego są bardzo złożone, ponieważ uwzględniają m. in. takie lub inne elementy sytuacji, w której dana wypowiedź została sformułowana, kontekst innych

wypowiedzi, formy gramatyczne użytych słów, itd.. Te same zespoły dźwięków mowy czy napisy mogą być różnie rozumiane w różnych językach, a z drugiej strony odmienne słowa z różnych języków mogą być rozumiane jednakowo.