Stal- stop żelaza z węglem (do 2,06% C) i in. pierwiastkami wprowadzonymi w celu uzyskania żądanych własności, najczęściej mechanicznych, technologicznych, elektrycznych, magnetycznych, chemicznych i in., obrabialny plastycznie, otrzymywany w procesach stalowniczych w stanie ciekłym.
Według składu chemicznego stale dzieli się na:
Niestopowe (węglowe),
Stopowe,
{stop żelaza i węgla (do ok. 2% C) przeznaczony do obróbki plastycznej i termicznej}
Faza to jednorodna część stopu, oddzielona od pozostałej jego części granicą międzyfazową. Liczba, rodzaj i własności faz są uzależnione od składu chemicznego stopu
Układ- Zbiór faz znajdujących się w stanie równowagi termodynamicznej. Stopy metali są wytwarzane głownie przez topienie i krystalizację ze stanu ciekłego. W wyniku tych procesów z cieczy, będącej zwykle roztworem wszystkich składników stopu, mogą powstać:
-roztwory stałe,
-fazy międzymetaliczne,
-mieszaniny faz.
Cechy mieszanin faz
- w stopie znajdują się co najmniej dwie fazy w stanie rozdrobnienia, oddzielone od siebie granicami międzyfazowymi. Każda faza ma przy tym określone, właściwe sobie, skład chemiczny, strukturę krystaliczną i własności. Mieszaniny faz mają zwykle lepsze własności wytrzymałościowe i mniejszą plastyczność od poszczególnych faz.
Klasyfikacja mieszanin faz
-eutektycznego
-perytektycznego
Układ równowagi fazowej – przedstawia stan, do którego osiągnięcia dążą samorzutnie stopy znajdujące się w stanie nierównowagowym, zwłaszcza gdy są narażone przez dłuższy czas na działanie temperatury lub były schładzane z szybkością uniemożliwiającą osiągnięcie stanu równowagi stabilnej
Staliwo, stal w postaci lanej w gotowych odlewach budowlanych, maszynowych lub in. Stal bez obróbki plastycznej.
Żeliwo- nie podlega obróbce plastyczniej bo jest krucheSurówka, produkt redukcji rudy żelaza w wielkim piecu, będący stopem żelaza m.in. z węglem, krzemem, manganem, siarką, fosforem. Można wyróżnić tzw. surówkę białą – gdy węgiel występuje głównie w formie cementytu (Fe3C), twarda lecz trudna do obróbki oraz surówkę szarą – gdy węgiel występuje głównie w formie grafitu, mniej wytrzymała.
Ferryt, roztwór stały węgla w żelazie α. Ferryt jest strukturą niemalże czystego żelaza (zawartość węgla do 0,03 %), powstaje w skutek rozpadu austenitu podczas studzenia stopu. Ferryt jest składnikiem strukturalnym stali i żeliw.
Perlit, składnik strukturalny stopów żelazo-węgiel. Perlit jest mieszaniną eutektoidalną, składającą się z ułożonych na przemian płytek ferrytu i cementytu, powstającą w wyniku rozpadu austenitu w temperaturze . Po wypolerowaniu i wytrawieniu przypomina masę perłową - stąd nazwa.{ mieszanina ferrytu z cementytem, mieszanina eutektoidalna }
Cementyt, węglik żelaza Fe3C, kruchy, odporny chemicznie i bardzo twardy składnik stali i żeliw białych. Do temperatury wykazuje właściwości ferromagnetyczne, powyżej – paramagnetyczne.{ węglik żelaza (Fe3C) pierwsza faza międzymetaliczna, 6,67% ciężarowych węgla, twardy i kruchy}
Ledeburyt, stop eutektyczny, składnik strukturalny żeliw i surówek białych (surówka) o eutektyce złożonej z cementytu i austenitu. Ledeburyt wydziela się z ciekłego roztworu żelazo-węgiel (przy zawartości węgla powyżej 2,06%).{ mieszanina eutektyczna austenitu i cementytu }
Austenit – roztwór graniczny międzywęzłowy węgla Feγ ; jest plastyczny, nie rozpuści się więcej niż 2,11% C w temperaturze 1148*C
Przemiana eutektoidalna – odwracalna przemiana fazowa w wyniku, której przy chłodzeniu z fazy stałej o składzie eutektoidalnym wydziela się mieszanina dwóch faz stałych (eutektoid). Dla określonych układów o danym składzie chemicznym zachodzi w konkretnej temperaturze, zwanej eutektoidalną
Przemiana eutektyczna – odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy chłodzeniu z cieczy o składzie eutektycznym wydziela się mieszanina dwóch faz stałych (eutektyka). Dla określonych układów o danym składzie chemicznym zachodzi w konkretnej temperaturze, zwanej eutektyczną
Układ równowagi fazowej żelazo-węgiel:
Ferryt roztwór stały graniczny węgla w żelazie (α)
Austenit roztwór stały graniczny węgla w żelazie (γ)
Perlit mieszanina eutektoidalna ferrytu i cementytu, zawierająca 0,77% C, występująca poniżej
Ledeburyt mieszanina eutektyczna austenitu i cementytu, zawierająca 4,30% C, trwała w zakresie od 727 do
Ledeburyt przemieniony - mieszanina perlitu i cementytu, utworzona w wyniku przemiany austenitu z ledeburytu w perlit, trwała poniżej temperatury
Cementyt - węglik złożony Fe3C