Egzamin ANATOMIA; Ratownictwo Medyczne 2009/2010

I OSTEOLOGIA I MIOLOGIA

1. Staw skroniowo żuchwowy – powierzchnie stawowe, więzadła, mechanika

Żuchwę i czaszkę łączą ruchomo 2 symetryczne stawy (prawy i lewy) w ruchach swych stale użytkowane równocześnie. Krążek stawowy dzieli staw skroniowo-żuchwowy na 2 części, ściśle od siebie oddzielone. W skład stawu wchodzą: powierzchnie stawowe kości skroniowej i głowy żuchwy, krążek stawowy, torebka i więzadła stawowe.

Powierzchnie stawowe tworzą :

1)NA KOŚCI SKRONIOWEJ – przedni odcinek DOŁU ŻUCHWOWEGO i GUZEK STAWOWY.

2) Z DOŁU ŻUCHWOWEGO tylko DOŁEK STAWOWY, położony do przodu od szczeliny skalisto-bębenkowej stanowi POWIERZCHNIĘ STAWOWĄ POKRYTĄ CHRZĄSTKĄ WŁÓKNISTĄ.

3) odcinek tylny dołu żuchwowego nie tworzy powierzchni stawowych – przestrzeń zawiera tkankę łączną i tkankę tłuszczową

4) powierzchnie stawową na żuchwie tworzy głowa żuchwy, kształtu podłużnie elipsoidalnego. Długie osie obu głów zbiegają się ku tyłowi i przyśrodkowo. Powierzchnia stawowa głowy jest skierowana ku górze i do przodu (zwrócona do guzka stawowego). Jest pokryta włóknistą chrząstką stawową.

WIĘZADŁA STAWOWE

1) WIĘZADŁO BOCZNE – trójkątne, wzmacnia torebkę stawową. Rozpoczyna się na podstawie wyroska jarzmowego kości skroniowej , przyczepia się do bocznej tylnej strony szyjki żuchwy.

2) WIĘZADŁO KLINOWO-ŻUCHWOWE – Rozpoczyna się na kolcu kości klinowej i szczelinie skalisto-bębenkowej kości skroniowej. Przyczepia się na powierzchni wewnętrznej gałęzi żuchwy do języczka żuchwy. Obejmuje początek bruzdy żuchwowo-gnykowej.

3) WIĘZADŁO RYLCOWO-ŻUCHWOWE – rozpoczyna się wspólnie z więzadłem rylcowo-gnykowym na wyrosku rylcowatym. Przyczepia się do kąta i brzegu tylnego gałęzi żuchwy między mięśniem żwaczem a mięśniem skrzydłowo-przyśrodkowym. Więzadło to stanowi pasmo powięzi policzkowo-gardłowej.

MECHANIKA STAWU

Ruchy stawu są zależne od budowy, współpracy mięśni i obu szeregów zębów. W stawie skroniowo-żuchwowym odbywają się ruchy w trzech kierunkach:

- wysuwania i cofania (ruchy saneczkowate albo ślizgowe);

- opuszczania i podnoszenia (ruchy otwierania i zamykania ust);

- ruchy boczne – czyli żucia

2 POŁĄCZENIA KOŚCI W OBRĘBIE KRĘGOSŁUPA - ŚCISŁE I WOLNE; - CHARAKTERYSTYKA; CZYNNOŚĆ KRĘGOSŁUPA

Kręgosłup składa się z 24 kręgów prawdziwych. Jego długość wynosi około 45% ciała. Wielkość kręgów wzrasta stopniowo od kręgu szczytowego do wzgórka kości krzyżowej. Potem szybko maleje w kierunku kręgu guzicznego. Na powierzchni przedniej kręgosłupa, wzdłuż łuków kręgów widoczny jest wycisk aortowy. Na powierzchni tylnej ustawiają się wyrostki kolczyste. Powierzchnie boczne są odgraniczone od powierzchni tylnej przez wyrostki stawowe oraz poprzeczne. Wewnątrz kręgosłupa znajduje się kanał kręgowy. Kręgosłup posiada wiele krzywizn. W płaszczyźnie pośrodkowej występują lordozy i kifozy. Lordoza znajduje się w części szyjnej i lędźwiowej. Charakteryzuje się skierowaniem swojej wypukłości do przodu. Kifoza znajduje się w części piersiowej oraz krzyżowej i jest skierowana wypukłością do tyłu. W płaszczyźnie czołowej występują nieznaczne skrzywienia boczne na poziomie od trzeciego do szóstego kręgu piersiowego.

Kręgosłup spełnia rozmaite funkcje: jest narządem ochrony rdzenia, podpory ciała, ruchu. Wykonuje ruchy: zgięcia i prostowania, boczne, obrotowe, obwodzenia. Trzony kręgów łączą się ze sobą chrząstkozrostami lub więzozrostami. Powierzchnie stawowe łączą dwadzieścia trzy chrzęstnych krążków międzykręgowych.

Połączenia ścisłe to takie połączenia kości, które są ciągłe, niezróżnicowane oraz bez szczeliny stawowej. Ich połączenie jest uzależnione od tkanek i ich budowy histologicznej. Odróżnia się: więzozrosty, chrząstkozrosty, kościozrosty.

Więzozrost to połączenie włókniste. Występuje w czterech postaciach:

-więzozrost włóknisty (np. więzadło rylcowo-gnykowe zbudowane z klejodajnych pasm łącznotkankowych),

-więzozrost sprężysty (np. więzadło żółte zbudowane z włókien sprężystych),

-szew (gładki, łuskowy, piłowaty),

-wklinowanie (sposób umocowania korzeni zębów w zębodołach).

Chrząstkozrost to połączenie chrzęstne. W wieku dziecięcym i młodzieżowym występuje między trzonem a nasadą w postaci chrząstki szklistej nasadowej. W wieku dojrzałym występują tylko chrząstkozrosty włókniste.

Kościozrostt to najmocniejsze połączenie kości. Powstaje poprzez kostnienie więzozrostu lub chrząstkozrostu. Najbardziej charakterystyczne jest fizjologiczne kostnienie chrząstek nasadowych i szwów czaszki.

Połączenia wolne to stawy. Składają się z wolnych, pokrytych chrząstką powierzchni stawowych kości, torebki stawowej oraz jamy stawowej. Powierzchnie stawowe pokryte są chrząstką szklistą lub włóknistą.

Torebka stawowa składa się z błony włóknistej, błony maziowej, więzadeł torebkowych.

Błona maziowa zawiera fałdy maziowe, kosmki maziowe, kaletkę maziową.

Jama stawowa to przestrzeń szczelinowata, która jest wypełniona mazią. Do niestałych składników stawu należą: więzadła stawowe, obrąbki stawowe, krążki stawowe, łękotki.

Stawy dzielą się na: staw zawiasowy, staw obrotowy, staw śrubowy, staw elipsoidalny, staw siodełkowy, staw kulisty wolny, staw kulisty panewkowy, stawy nieregularne, stawy płaskie.

Więzozrosty kręgosłupa występują w postaci więzadeł, które można podzielić na krótkie i długie – łączące wiele kręgów.

Do więzadeł długich zalicza się:

1. Więzadło podłużne przednie – rozpoczyna się na kości potylicznej do przodu od otworu wielkiego i przebiega na przedniej powierzchni trzonów kręgów oraz krążków międzykręgowych, kończąc się na powierzchni miedniczej kości krzyżowej. Ogranicza ono ruchy zgięcia kręgosłupa do tyłu.

2. Więzadło podłużne tylne – rozpoczyna się na kości potylicznej do przodu od otworu wielkiego i przebiega na tylnej powierzchni trzonów kręgów oraz krążków międzykręgowych, kończąc się w kanale krzyżowym kości krzyżowej. Ogranicza ono ruchy zgięcia kręgosłupa do przodu

3. Więzadło karkowe – rozpoczyna się na kości potylicznej do tyłu od otworu wielkiego i przebiega w płaszczyźnie pośrodkowej, łącząc z sobą końce wyrostków kolczystych kręgów szyjnych.

4. Więzadło nadkolcowe – rozpoczyna się na wyrostku kolczystym VII kręgu szyjnego i przebiega w przedłużeniu więzadła karkowego na wyrostkach kolczystych wszystkich kręgów, kończąc się na grzebieniu krzyżowym pośrodkowym kości krzyżowej.

Do więzadeł krótkich zalicza się:

1. Więzadła międzypoprzeczne – leżą pomiędzy wyrostkami poprzecznymi sąsiadujących kręgów.

2. Więzadła międzykolcowe – łączą zwrócone do siebie brzegi wyrostków kolczystych sąsiednich kręgów.

3. Więzadła żółte – łączą łuki sąsiednich kręgów, zamykając od tyłu kanał kręgowy. Jak już wcześniej wspomniano należa do więzozrostów sprężystych

Chrząstkozrosty kręgosłupa występują w postaci krążków międzykręgowych. Są to chrząstki łączące trzony sąsiadujących kręgów i zachowujące ich kształt. Krążek międzykręgowy składa się z – części obwodowej – pierścienia włóknistego i częśći centralnej – jądra miażdżystego. W obrębie kręgosłupa znajdują się 23 krążki międzykręgowe. Najwyżej położony jest krążek pomiędzy II i III kręgiem szyjnym, najniżej pomiędzy V kręgiem lędźwiowym i kością krzyżową. Chrząstkozrosty w wieku dziecięcym i młodzieńczym łączą kręgi krzyżowe w kość krzyżową, a kręgi guziczne w kość guziczną. W wieku późniejszym chrząstkozrosty zostają zastąpione kościozrostami.

STAWY międzykręgowe występują w licznie 23, pomiędzy wyrostkami stawowymi górnymi i dolnymi sąsiadujących kręgów. Są stawami płaskimi, lecz ich ilość umożliwia ruchy kręgosłupa w dość dużym zakresie.

Połączenie przedkrzyżowe odcinka kręgosłupa z kością krzyżową nie różni się od innych połączeń między kręgami prawdziwymi.

Połączenie kości krzyżowej z kością guziczną zazwyczaj jest chrząstkozrostem mogącym kostnieć w wieku późniejszym, a wzmocnionym więzadłami krzyżowo-guzicznym: brzusznym, bocznym i grzbietowym.

Połączenia kręgosłupa z czaszką:

STAW SZCZYTOWO – POTYLICZNY = staw górny głowy

Jest to staw symetryczny łączący kłykcie kości potylicznej – tworzące główki stawowe, z dołkami stawowymi górnymi kręgu szczytowego – tworzącymi panewki stawowe. Należy do stawów elipsoidalnych. Przestrzeń pomiędzy kością potyliczną a kręgiem szczytowym zamykają błony szczytowo-potyliczne przednia i tylna, przyczyniające się również do wzmocnienia omawianego połączenia . Możliwe wykonywanie ruchów względem wielu osi, z których wyróżnia się ruchy zgięcia głowy do przodu i ku tyłowi oraz zgięcia głowy na bok. Daje to ruch OBWODZENIA.

STAW SZCZYTOWO-OBROTOWY = staw dolny głowy

Tworzą go 4 stawy:

1. Staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy przedni i tylny – są nieparzyste; leżą do przodu i tyłu zęba kręgu obrotowego

2. 2 stawy szczytowo-obrotowe boczne – symetryczne

STAW SZCZYTOWO-OBROTOWY PRZEDNI – utworzony przez powierzchnię stawową przednią zęba kręgu obrotowego – stanowiącą główkę stawową i dołek zęba na łuku przednim kręgu szczytowego – stanowiący panewkę stawową

STAW SZCZYTOWO-OBROTOWY TYLNY – utworzony przez powierzchnię stawową tylną zęba kręgu obrotowego – stanowiącą główkę stawową i chrząstkę włączoną w więzadło poprzeczne kręgu szczytowego – stanowiacą panewkę stawową.

STAWY SZCZYTOWO-OBROTOWE BOCZNE – tworzą powierzchnie stawowe górne kręgu obrotowego – stanowiące główki stawowe oraz dołki stawowe dolne kręgu szczytowego – stanowiace panewki stawowe.

Do więzozrostów stawu szczytowo-obrotowego należą:

1. Więzadło krzyżowe kręgu szczytowego

2. Więzadło wierzchołka zęba

3. Więzadła skrzydłowate

4. Błona pokrywająca

Elementy te przebiegają nie tylko nad stawem szczytowo-obrotowym, lecz także nad stawem szczytowo-potylicznym, wzmacniając go. Staw dolny głowy (szczytowo-obrotowy) to staw śrubowy. Występują w nim ruch obrotowy dokoła osi podłużnej zęba wraz z ruchem postępowym wzdłuż tej osi.

W ciele ludzkim kręgosłup spełnia trzy ważne zadania:
1. Ochrania swoimi częściami kostnymi rdzeń kręgowy.

2. Działa jak rusztowanie dla ciała. Łączy górne partie ciała z dolnymi.
3. Jest skomplikowanym narządem ruchu.

 

3.Połączenia kości w obrębie klatki piersiowej- rodzaje charakterystyka, klatka piersiowa jako całość.

 

W klatce piersiowej wyróżnia się 5 grup połączeń:

1. Połączenia żeber z kręgosłupem

2. Połączenia żeber z mostkiem

3. Połączenia kości żebrowych z chrząstkami żebrowymi

4. Połączenia chrząstek żebrowych ze sobą

5. Połączenia poszczególnych części mostka ze sobą

Połączenia żeber z kręgosłupem występują w postaci stawów żebrowo kręgowych, w skład, których wchodzi 12 par stawów głów żebrowych- pomiędzy powierzchniami stawowymi głów żeber stanowiącymi główki stawowe i dołkami żebrowymi trzonów kręgów tworzącymi panewki stawowe, oraz 10 par stawów żebrowo poprzecznych- pomiędzy guzkami żeber, stanowiącymi główki stawowe i dołkami żebrowymi wyrostków poprzecznych- formującymi panewki stawowe.Stawy głów żebrowych i stawy żebrowo poprzeczne tworzą czynnościową całość. Ruchy w tych stawach powodują zwiększenie lub zmniejszenie objętości klatki piersiowej, stanowiąc tym samym o wdechu lub wydechu.Żebra właściwe łączą się bezpośrednio z mostkiem w następujący sposób: chrząstki pierwszych żeber tworzą szkliste chrząstkozrosty mostkowo żebrowe, natomiast chrząstki żebrowe od II do VII żebra tworzą stawy mostkowo- żebrowe pomiędzy końcami mostkowymi chrząstek- stanowiącymi główki stawowe a wcięciami żebrowymi mostka- stanowiącymi panewki stawowe. Połączenia te zaliczamy do stawów kulistych. Kość żebrowa łączy się chrzastkozrostem z chrząstką żebrową a jej okostna przechodzi bezpośrednio w ochrzęstną chrząstki żebrowej.Przylegające do siebie brzegi chrząstek VI, VII, VIII żebra łączą zazwyczaj stawami międzychrzastkowymi. Chrząstki IX i X żebra mają połączenia więzadłowe.Poszczególne części mostka: rękojeść trzon i wyrostek mieczykowaty połączone są chrzastkozrostami kostniejącymi wraz z wiekiem.Klatka piersiowa utworzona jest od tyłu przez kręgi piersiowe z boku przez żebra a z przodu przez mostek. Ku górze klatka piersiowa otwiera się otworem górnym ograniczonym trzonem I kręgu piersiowego pierwszymi zebrami i wcięciem szyjnym mostka. Ku dołowi otworem dolnym ograniczonym XII kręgiem piersiowym brzegami dolnymi XII żeber, końcami żeber XI chrząstkami żeber od X do VII oraz wyrostkiem mieczykowatym mostka. 

4. Miednica- budowa, podział, płaszczyzny.

Kości wchodzące w skład miednicy – kość krzyżowa i obie kości miednicze – łączą się w 1 mocny i sprężysty pierścień kostny; wytwarzają one z tyłu 2 stawy płaskie – krzyżowo-biodrowe,z przodu-spojenie łonowe. Spojenie łonowe – powierzchnie spojeniowe kości łonowych pokryte są cienką wartwą chrząstki szklistej. Kąt mięszy gałęziami dolnymi kości łonowych – kąt podłonowy u mężczyzn=ostry, a spojenie wysoki; u kobiet spojenie jest niskie i dolny brzeg jego jest łukowato zaokrąglony. Spojenie łonowe wzmacniają 2 więzadła (łonowe górne, łonowe łukowate). Staw krzyżowo-biodrowy jest stawem płaskim, utworzonym między stawowymi powierzchniami uchowatymi kości krzyżowej i kości biodrowej.

Więzozrosty miednicy:

1. więzadła wzmacniające Staw krzyżowo-biodrowy.

- więzadła krzyżowo-biodrowe brzuszne

- więzadła krzyżowo-biodrowe grzbietowe

- więzadła krzyżowo-biodrowe międzykostne

-więzadło biodrowo-lędźwiowe

2) Więzadła łączące kość krzyżową z kością kulszową

-więzadło krzyżowo-guziczne

-więzadło krzyżowo-kolcowe

Powyższe więzozrosty zamykają wcięcie kulszowe kości miednicznej w dwa otwory kulszowe: większy i mniejszy

3. Błona zasłonowa i więzadło pachwinowe

Błona zasłonowa- wypełnia prawie cały otwór zasłoniony i wraz z mięśniami zasłonowymi ogranicza kanał zasłonowy.

Więzadło pachwinowe- przebiega obustronnie pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym a guzkiem łonowym i wraz z przednim brzegiem miednicy ograniczają rozstęp wspólny podzielony na rozstęp mięśni i naczyń. Przez przestrzenie te przechodzą naczynia i nerwy z jamy brzusznej do do kończyny dolnej.

Kresa graniczna składająca się z odcinka przedniego: grzebienia kości łonowej oraz tylnego: kresy łukowatej dzieli miednice na większą i mniejszą

Płaszczyzny miednicy mniejszej:

a) wejścia = wchodu leży najwyżej. Biegnie po obu stronach przez kresy graniczne, z przodu przez górny brzeg spojenia łonowego a z tyłu przez wzgórek kości krzyżowej(najbardziej wysunięta do przodu cześć podstawy kości)

Wymiary: sprzęzna anatomiczna ( łączy górny brzeg spojenia łonowego i wzgórek k.k.)

Wymiar poprzeczny ( 2 najbardziej oddalone od siebie punkty na kresach granicznych)

Wymiar skośny ( od stawu krzyżowo biodrowego jednej strony do do wyniosłości biodrowo-łonowej strony przeciwległej. Są 2 takie wymiary prawy i lewy.

Sprzężna prawdziwa = położnicza ( najmniejsza odległość pomiędzy wzgórkiem kości krzyżowej i tylna powierzchnią spojenia łonowego.

Sprzężna przekątna ( promontorium a dolny brzeg spojenia łonowego) 

b) płaszczyzna próżni- biegnie po obu stronach przez środki panewek stawów biodrowych z przodu przez środek wysokości spojenia łonowego, z tyłu przez kościozrost pomiędzy II i III kręgiem krzyżowym. Wymiary: prosty i poprzeczny 

3. Płaszczyzna cieśni – po obu stronach przez kolce kulszowe, z przodu przez dolny brzeg spojenia łonowego, z tyłu przez wierzchołek kości krzyżowej. Wymiary: prosty i poprzeczny

d) płaszczyzna wyjścia= wychodu – po obu stronach przez guzy kulszowe, z przodu przez dolny brzeg spojenia łonowego, z tyłu przez wierzchołek kości guzicznej. Wym.: prosty i poprzeczny 

Oś miednicy- linia łącząca środki wymiarów prostych wszystkich płaszczyzn

kat pochylenia miednicy –  kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną wejścia i płaszczyzna poziomą  

 

4. Staw kolanowy – powierzchnie stawowe, więzadła, mechanika 

Staw kolanowy – największy staw ustroju ludzkiego, najbardziej wrażliwy i ulegający uszkodzeniom. Łączy on udo z golenią. Staw dwukłykciowy

Powierzchnie stawowe: wypukłe kłykcie kości udowej,(główka stawowa) poruszają się na wklęsłych powierzchniach kłykci kości piszczelowej, stanowiących panewkę

ŁĘKOTKI. – zabezpieczające ruchy panewki mają ruchome wypełnienie w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych pierścieni włóknisto-chrzęstnych. Pogłębiają powierzchnię stawową kości piszczelowej. Znajdują się w obrębie torebki stawowej między kością udową i piszczelową. Na pni końcach =rogach są silnie złączone z kością piszczelową za pomocą pasm łącznotkankowych. W przekroju poprzecznym mają kształt klinowaty. Postawa klina zwrócona na zewnątrz zrośnięta jest z torebką stawową. W skrócie łąkotki dzielą jamę stawową na piętro górne idolne. Wyróżniamy łąkotkę przyśrodkową i boczną.

TOREBKA STAWOWA JEST WZMOCNIONA NA CAŁYM OBWODZIE. Pasma wzmacniające pochodzą z powięzi szerokiej uda i od ścięgien otaczających staw.

WIĘZADŁA:

=W.RZEPKI –część środkowa wspólnego ścięgna mm czworogłowego uda. B.mocne, płaskie, długość 5-8 cm. Poniżej między kością a więzadłem znajduje się kaletka maziowa podrzepkowa głęboka.

=TROCZKI RZEPKI – cz. Włókien ścięgnistych głowy przyśrodkowej i bocznej mm czworogłowego tworzy – troczki rzepki(przyśrodkowy, boczy)

=W. POBOCZNE –w. piszczelowe i strzałkowe- wzmacniają ściany boczne torebki stawowej. Silnie napięte w kolanie wyprostowanym. W położeniu zgiętym rozluźniają sięi umożliwiają ruchy obrotowe.

=W. POBOCZNE STRZAŁKOWE – występuje w postaci okrągłego powrózka włóknistego.

=W. POBOCZNE PISZCZELOWE-spłaszczone, szersze od strzałkowego.

=W. PODKOLANOWE SKOŚNE –wzmacnia ścianę tylną torebki stawowej, mocne, płaskie

=W. PODKOLANOWE ŁUKOWATE- zmienne pasmo włókniste, kształtu podkowiastego

=W. KRZYŻOWE KOLANA –przednie i tylne. Stanowi aparat więzadłowy. Leży wewnątrz stawu objęte błoną włóknistą torebki.

- KRZYŻOWE PRZEDNIE – dłuższe od tylnego

- KRZYŻOWE TYLNE-krótsze i mocniejsze, strono ustawione.

MECHANIKA STAWU KOLAOWEGO – odmiana stawu zawiasowego. Jego położeniem prawidłowym jest pozycja wyprostowana. Ruchy-dokoła 2 osi ustawionych w stosunku do siebie pod kontem prostym (1-ruuch zgięcia i prostowania dokoła osi porzecznej; 2-ruch obrotowy dokoła osi podłużnej goleni).

Rotacja możliwa jest we wszystkich położeniach stawu z wyjątkiem maksymalnego wyprostu i zgięcia 

 

6. stawy skokowe- powierzchnie stawowe, więzadła, mechanika 

1.skokowo-goleniowy (staw skokowy górny) – połączenie końców dalszych kości goleni z bloczkiem kości skokowej

powierzchnie stawowe – główkę tworzy bloczek kości skroniowej (powierzchnia bloczka złożona z 3 części-górnej, przyśrodkowej i bocznej). Panewka stawowa –utworzona przez powierzchnię stawową dolną kości piszczelowej i przez powierzchnie stawowe obu kostek, które jak widełki obejmują bloczek kości skokowej). Staw objęty jest torebką stawową

więzadła: ma 6 więzadeł (3 odchodzą od kostki przyśrodkowej, 3 od kostki bocznej)

-przyśrodkowe =trójgraniaste (odchodzi od kostki)

-skokowo-strzałkowe przednie (odchodzi od kostki bocznej)

-Skokowo-strzałkowe tylne (odchodzi od kostki bocznej(

-piętowo –strzałkowe (rozpoczyna się na wierzchołku kostki bocznej)

2.Skokowo-piętowo-łódkowy (skokowy dolny) jest to połączenie między kością skokową z jednej strony a kością piętową i łódkowatą z drugiej. Więzadło skokowo-piętowe międzykostne anatomicznie dzieli ten staw na komory :-staw skokowy tylny i skokowy przedni). Czynnościowo tworzą one jedną całość.

------skokowy tylny=skokowo-piętowy

POW. STAWOWE- utworzone przez wklęsłą , owalną powierzchnię stawową piętową tylną kości skokowej i przez wypukłą powierzchnie skokową tylną kości piętowej.

TOR. STAWOWA- cienka, luźna, w pobliżu ganicy chrząstek stawowych

WIĘZADŁA: (torebkę stawową wzmacniają 4 więzadła skokowo-piętowe)

- skokowo-piętowe tylne – biegnie ono nad bruzdą ścięgna mięśnia zginacza długiego palucha kości skokowej

-skokowo-piętowe przednie- szerokie pasmo włókniste, leży w zatoce stępi, łączy k. skokową z k.piętową

-skokowo-piętowe przyśrodkowe-wąskie pasmo

-skokowo-piętowe boczne – rozpoczyna się na wyrostku bocznym kości skokowej

Skokowo-piętowe międzykostne – wypełnia zatokę stepu, składa się z krótkich, szerokich pasm włóknistych.

-------skokowy przedni-skokowo-piętowo-łódkowy – łączy kość skokowa z kością piętową i łódkowatą.

POW.STAWOWE. kość skokowa ze swą głową tworzy wypukłą część powierzchni stawowej, panewka jest utworzona prze kość łódkowatą i piętową i przez więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe rozpięte między nimi,. Główka-jednolita, panewka-2 elementów kostnych i z płytki włóknisto-chrzęstnej pokrywającej więzadło.

WIĘZADŁA:

-piętowo-łódkowe podeszwowe (początek na brzegu przednim i przyśrodkowym podpórki kości skokowej)

-piętowo-łódkowe – stanowi przyśrodkową część więzadła rozdwojonego

-rozdwojone – rozpoczyna się w obliczu brzegu przedniego powierzchni grzbietowej kości pietowej.

- skokowo-łódkowe – biegnie z powierzchni grzbietowej szyjki kości skokowej do powierzchni grzbietowej kości łódkowatej.

MECHANIKA STAWÓW SKOKOWYCH.

-SKOKOWY GÓRNY=richy kości skokowej w stosunku do goleni. Staw zawiasowy z poprzednie ustawioną osią.

-SKOKOWY DOLNY-ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do goleni i kości skokowej. Ruchy kompromisowe (3 składniki: 1-zgięcie podeszwowe lub grzbietowe, 2-przywodzenie i odwodzenie, 3 odwracanie i nawracanie)

 

4. stawy obojczyka- budowa, więzadła wzmacniające, mechanika 

STAW MOSTKOWO-OBOJCZYKOWY - łączy obojczyk z klatką piersiową.

Powierzchnie stawowe: są utworzone przez koniec mostkowy obojczyka i wcięcie obojczykowe mostka wraz z przylegającą do nich częścią chrząstki pierwszego żebra. Obie powierzchnie są zazwyczaj siodełkowate: główka stawowa obojczyka jest b. wypukłą w płaszczyźnie czołowej i niezbyt silnie wklęsła w pł. Strzałkowej.

Krążek stawowy: występuje pomiędzy obiema powierzchniami stawowymi, jest pozostałością epistenum niższych zwierząt. Poprzez torebkę stawową przyczepia się on u góry do obojczyka u dołu-do mostka i do chrząstki 1 żebra.

Więzadła: - są b. sile. Wywichnięcie mostkowego końca obojczyka jest b.rzadkie. Wyróżniamy:

-więzadło mostkowo-obojczykowe przednie i tylne (biegnie w postaci silnych pasm na przedniej i tylnej powierzchni torebki stawowej od końca mostkowego obojczyka ku dołowi i przyśrodkowo do górnej cz. Rękojeści mostka. Wzmacniają torebkę stawową, hamują nadmierne ruchy obojczyka do przodu i do tyłu)

- więzadło międzyobojczykowe - razem z kośćmi nadrostkowymi odpowiada części episternum. Jest to więzadło nieparzyste, rozpięte między przyśrodkowymi końcami obu obojczyków. Jego włókna są częściowo przyczepione do krążka stawowego. Hamuje ruchy obojczyka ku dołowi.

-więzadło żebrowo-obojczykowe – kształtu równoległobocznego, składa się z 2 warstw – od górnego brzegu 1 chrząstki żebrowej skośnie ku górze i bocznie do wycisku więzadła żebrowo-obojczykowego na powierzchni dolnej obojczyka. Między warstwami jest kaletka maziowa.

Mechanika – ruchy podobne do stawu kulistego. Ruchy do przodu, do tyłu, ku dołowi i ku górze, obróy obojczyka dokoła jego długiej osi. Obojczyk porusza się dokoła trzech prostopadle do siebie ustawionych osi.

STAW BARKOWO-OBOJCZYKOWY – łączy obojczyk z łopatką. Łatwo wyczuwalny.

Powierzchnie stawowe: są położone na końcu barkowym i na brzegu przyśrodkowym wyrostka barkowego łopatki. Główkę stawową tworzy małą, jajowata powierzchnia stawowa obojczyka, pokryta chrząstką włóknistą. Łączy się ona z panewką stawową wyrostka barkowego. Powierzchnie stawowe są ustawione pochyło.

Torebka stawowa – luźna, z przodu grubsza niż z tyłu. Wzmocniona więzadłami. Przyczepia się do kości wzdłuż granic powierzchni stawowych

Krążek stawowy. Zbudowany z chrząstki włóknistej. Występuje czasami.

Więzadła:

- barkowo-obojczykowe- rozpięte między powietrznią górną końca bakowego obojczyka a przylegającą częścią wyrostka barkowego łopatki. Silne, odporne. Wzmacnia górną powierzchnię torebki stawowej.

-kruczo –obojczykowe - biegnie od guzka stożkowatego obojczyka do pomierzch ni górnej wyrostka kruczego łopatki. Skłąda się z 2 pasm -Więzadła czworobocznego i stożkowatego.

Mechanika - staw kulisty. Zakres ruchów mniejszy niż w mostkowo-obojczykowym. Ograniczony sąsiedztwem klatki piersiowej. Ruchy w stawie powodują unoszenie i obniżanie łopatki, wysuwanie łopatki do przodu i cofanie się jej oraz ruchy obrotowe

FILIP HARASIM

8. Staw łokciowy – budowa powierzchnie stawowe wiezadła i mechanika 
 

staw łokciowy jest stawem złożonym. Budują go 3 stawy: 

-Ramienno- łokciowy- zawiasowy główkę tworzy bloczek kości ramiennej a panewkę wcięcie bloczkowe kości łokciowej. Ruchy zgięcia i prostowania

- Ramienno promieniowy  kulisty wolny– główkę tworzy główka kości ramiennej a panewkę dołek stawowy głowy kości promieniowej. Ruchy :  zgięcia, prostowania, ruchy obrotowe

-Promieniowo łokciowy bliższy- staw obrotowy. Główkę stanowi obwód  stawowy głowy kości promieniowej a panewke wcięcie promieniowe kości łokciowej. Ruchy nawracania i odwracania.

Wszystkie 3 stawy mają  wspólną torebkę stawową  wzmocnioną przez więzadła poboczne promieniowe i łokciowe oraz więzadło pierścieniowate i czworokątne

 

9. staw promieniowo nadgarstkowy – powierzchnie stawowe, więzadła, mechanika. 

Staw promieniowo- nadgarstkowy czyli staw bliższy ręki jest stawem elipsoidalnym. Główke stanowia 3 kości szeregu bliższego nadgarstka : łódeczkowata, księzycowata, trójgraniasta. Panewka utworzona jest w ¾ przez powierzchnie nadgarstkową kości promieniowej a w ¼ przez krążek stawowy.

Więzadła :

   -    poboczne promieniowe nadgarstka

• poboczne łokciowe nadgarstka

• promieniowo nadgarstkowe grzbietowe

• promieniowo nadgarstkowe dłoniowe

• łukowate grzbietowe nadgarstka

• łukowate dłoniowe nadgarstka

• łokciowo nadgarstkowe dłoniowe

ruchy: zgięcie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie i obwodzenie  
 

10. Podział  stawów ze względu na kształt powierzchni stawowych – charakterystyka, przykłady 

1. staw zawiasowy – jest stawem jednoosiowym w którym powierzchnie stawowe mają kształt bloczka – główka stawowa i wcięcia bloczkowego- panewka stawowa. Ruchy: zgięcia i prostowania. Charakterystycznym elementem są więzadła poboczne. Przykład : staw międzypaliczkowy.

2. Staw obrotowy – jest stawem jednoosiowym w którym powierzchnie stawowe mają kształt wycinka walca – głowka i wciecia – panewka. Ruchy : obrotowe na zewnatrz – odwracanie oraz do wewnątrz nawracanie. Przykład : staw promieniowo- łokciowy blizszy

3. Staw śrubowy – jednoosiowy, w którym ruch obrotowy  dookoła osi podłużnej łączy się z równoczesnym ruchem postepowym wzdłuż tej osi (jak wkręcanie śruby ) przykład : staw szczytowo obrotowy.

4. Staw elipsoidalny – staw wieloosiowy w którym wyróznia się 2 główne osie. Powierzchnie stawowe mają kształt elipsy. Głowka jest wypukła w dwóch prostopadłych do siebie płaszczyznach a panewka odpowiednio wklęsła. Ruchy: zgięcia dłoniowego, podeszwowego oraz prostowania inaczej zgięcia do tyłu grzbietowego. Możliwe są też ruchy odwodzenia, przywodzenia, przeciwstawianie, odprowadzanie. Obwodzenie. Przykład : staw promieniowo nadgarstkowy.

5. Staw siodełkowy – staw wieloosiowy w którym wyróznia się 2 główne osie. Każda z powierzchni stawowych ma kształt siodła jest wypukła w jednej płaszczyżnie a wklęsła w drugiej prostopadłej do pierwszej. Ruchy : odwodzenie, przywodzenie, przeciwstawianie i odprowadzanie oraz obwodzenie. przykład : staw nadgarstkowo sródręczny kciuka.

6. Staw kulisty wolny – staw wieloosiowy w którym wyodrębnia się 3 główne prostopadłe do siebie osie. Główka stawowa ma kształt wycinka kuli a panewka jest negatywem główki. Ruchy : zgięcia, prostowania, odwodzenia, przywodzenia,  nawracania, odwracania, obwodzenie. Przykład : staw ramienny.

7. Staw kulisty panewkowy -  jest odmiana stawu kulistego w którym panewka stawowa w przeciwieństwie do stawu kulistego wolnego obejmuje główke stawowa poza równik. Kształt powirachni stawowych i zakres ruchów jak wyżej. Przykład : staw biodrowy

8. Staw płaski – powierzchnie stawowe prawie calkiem plaskie. Ruchomość ograniczona. Przykład : staw krzyżowo biodrowy

9. Staw nieregularny -  jego powierzchni stawowych nie można porównać ze zwykłymi bryłami rotacyjnymi. Przykład : staw skokowo-piętowo-łódkowy.

 

11. Mieśnie głowy podział charakterystyka czynność unerwienie. 

Mieśnie głowy dzielą  się na 3 grupy:

• mięśnie wyrazowe

• mięsnie zucia

• mięśnie trzewne

 

Mięśnie wyrazowe czyli mimiczne : przyczepiają się co najmniej jednym końcem do skóry, poruszając skórą głowy obrazują uczucia, grupują  się wokół naturalnych otworów głowy, nie są pokryte powięziami ( z wyjątkiem m. Policzkowego) sa zaopatrywane przez jeden nerw VII. Należą do nich : 

1. mięśień  naczaszny- składający się ż mięśni potyliczno czołowych i skroniowo ciemieniowych które tworzą czepiec ścięgnisty.

2. Mięśnie otoczenia szpary powiek : m. okrężny oka, m. marszczący brwi, m. Podłużny

3. Mięśnie otoczenia szpary ust : m. Szeroki szyi, m. Obniżacz wargi dolnej, m. Bródkowy, m. Obniżacz kąta ust, m. Śmiechowy, m. Jarzmowy większy, m. Jarzmowy mniejszy, m. Dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa, m. Dźwigacz wargi górnej, m. Dźwigacz kąta ust, m. Policzkowy, m. Okrężny ust.

4. Mięśnie otoczenia nozdrzy: m. Nosowy, m. Obniżacz przegrody nosa.

5. Mięśnie małzowiny usznej : m. Uszny przedni, m. Uszny górny, m. Uszny tylny.

 

Mięśnie żucia to parzyste mieśnie przyczepiające się do gałęzi żuchwy:

m. skroniowy – unosi żuchwe i obraca ją w swoją strone, cofa żuchwe

m. żwacz- – unosi żuchwe i obraca ją w swoją strone

m. skrzydłowy przyśrodkowy- – unosi żuchwe i obraca ją w swoją strone

m. skrzydłowy boczny –  opuszcza żuchwę obraca w strone przeciwną i wysuwa ją.

Mięśnie żucia są unerwione przez nerw  zuchwowy czyli trzecią gałąź nerwu trójdzielnego. 

12. Mięśnie szyi – podział, charakterystyka, czynność, unerwienie  
 

Mięśnie szyi pod względem położenia dzielą się na 3 parzyste grupy:

- powierzchowna

- środkową 

- głęboka 

Do mięsni powierzchownych szyi nalezą: 

m. szeroki szyi – miesien mimiczny unosi skóre z podłoża zmniejszając tym samym cisnienie działające na duże naczynia szyi, przez co ułatwia przepływ krwi. Unerwienie – n. VII  

m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy – działając jednostronnie zgina głowe do boku i obraca w strone przeciwną a działając obustronnie zgina głowe ku tyłowi. Przy ustalonej głowie i kręgosłupie szyjnym unosi mostek. Pomocniczy mięsień  wdechowy. Unerwienie pochodzi ze splotu szyjnego oraz nerwu XI. 

Mięśnie środkowe szyi dzieli się na dwie grupy: mm. Podgnykowe i mm. Nadgnykowe.

Do mięsni podgnykowych zaliczamy :

- . m. mostkowo- gnykowy

- m. łopatkowo- gnykowy

- m. mostkowo- tarczowy

- m. tarczowo- gnykowy

Mięsnie podgnykowe ustalają  kość gnykową przez co umożliwiaja opuszczanie zuchwy przez mięsnie nadgnykowe. Poruszają tez gościa gnykowa  a zarazem i krtania która jest do niej przyczepiona. Unerwienie : petla szyjna – nerw pochodzący ze splotu szyjnego. 

Do mięśni nadgnykowych zaliczamy :

- m. żuchwowo – gnykowy

- m. dwubrzuścowy

- m. rylcowo-gnykowy

- m. bródkowo – gnykowy

Mięśnie te przesuwaja do przodu, góry lub tyłu kość gnykową a także krtań która jest z nia połaczona (np. podczas połykania). Przy ustalonej kośći gnykowej opuszczają żuchwe. Unerwienie : n. zuchwowy, n. twarzowy, petla szyjna. 

Mięśnie głębokie szyi dzielimy na 2 grupy: mm. Przedkręgowe i mm. Pochyłe.

Do mięśni przedkręgowych zaliczamy :

- m. prosty przedni głowy

- m. długi głowy

- m. długi szyi 

Do mięśni pochyłych zaliczamy :

- m. pochyły przedni

- m. pochyły środkowy

- m. pochyły tylny

- m. pochyły najmniejszy 

Mięśnie głębokie szyi działając jednostronnie zginają kręgosłup szyjny i głowe do boku, a przy skurczu obustronnym zginają kręgosłup szyjny i głowe do przodu.

Unerwienie : gałęzie krótkie splotu szyjnego. 

13. mięśnie klatki piersiowej – podział, charakterystyka, czynność, unerwienie 

Mięśnie klatki piersiowej możemy podzielić na mięśnie powierzchowne i głębokie.

Do mięśni powierzchownych zaliczamy :

- m. piersiowy wiekszy –  składa się z 3 części. Część obojczykowa przyczepia się do przyśrodkowej połowy obojczyka; część mostkowo – żebrowa przyczepia się nabłonie przedniej mostka i do chrząstek żeber I-VI; część brzuszna odchodzi od blaszki przedniej pochewki mięśnia prostego brzucha. Przyczep końcowy lezy na grzebieniu guzka większego kości ramiennej.

Czynność : przywodzi, zgina i obraca do wewnątrz w stawie ramiennym; opuszcza podniesione ramie; podciąga łopatke do przodu; jest dodatkowym mięśniem wdechowym.

Unerwienie : nerwy piersiowe przednie : przyśrodkowy i boczny. 

- m. piersiowy mniejszy –  przyczepia się do żeber kostnych II-V oraz do wyrostka kruczego łopatki.

Czynność : obniża i przywodzi obręcz konczyny górnej; obraca łopatke, obniżając panewke; jest dodatkowym mięśniem wdechowym.

Unerwienie : nerwy piersiowe przednie 

-m. zębaty przedni –  posiada 10 zębów przyczepiających się do 9 górnych żeber i do brzegu przyśrodkowego łopatki. Składa się z 3 częśći : górna przyczepia się do żeber I i II, środkowa do żeber II i III, dolna do żeber od IV do IX.

Czynność : przesuwa obręcz do przodu i w dół; współpracuje z mięsniem czworobocznym, odwodząc ramie do poziomu; przyciska łopatke do klatki piersiowej; jest pomocniczym mięśniem wdechowym.

Unerwienie : nerw piersiowy długi. 

- m. podobojczykowy –  przyczepia się do powierzchni górnej pierwszego żebra, bocznie od przyczepu więzadła żebrowo obojczykowego oraz do powierzchni dolnej końca barkowego.

Czynność : obniża obojczyk, poszerza światło zyły podobojczykowej.

Unerwienie : nerw podobojczykowy. 

Do mięśni głębokich klatki piersiowej zalicza się :

- mm. Międzyżebrowe zewnętrzne – należące do mięśni wdechowych

- mm. Międzyżebrowe wewnętrzne – w ich skład wchodza mm. Międzyżebrowe pośrednie oraz mm. Międzyżebrowe najgłębsze – mięsnie wydechowe

- mm. Podżebrowe

- mm. Poprzeczne klatki piersiowej

Unerwienie : nerwy międzyżebrowe. 
 

14.mięśnie powierzchowne grzbietu – podział, charakterystyka, czynność, unerwienie 

m. czworoboczny – część górna dźwiga bark ku górze, zgina kręgosłup szyjny do tyłu. Część dolna opuszcza bark lub podnosi tułów do góry. Część górna i dolna podnosza ramie ponad poziom. Cały cofa barki zbliżając łopatki.

Unerwienie : gałąź  zewnetrzna nerwu dodatkowego (XI) oraz gałąź do mięnia czworobocznego ze splotu szyjnego. 

m. najszerszy grzbietu –  przywodzi ramie, prostuje, obraca do wewnątrz

unerwienie : nerw piersiowo grzbietowy 

m. równoległoboczny –  pociąga łopatke do góry i przyśrodkowo

unerwienie : nerw grzbietowy łopatki 

m. dźwigacz łopatki –  zgina kręgosłup szyjny do boku, przy obustronnym skurczu zgina kręgosłup szyjny ku tyłowi, pociąga łopatke do góry i przyśrodkowo.

Unerwienie : nerw grzbietowy łopatki oraz gałęzie ze splotu szyjnego. 

m. półkolcowy – w jego skład wchodzą : m. półkorcowy klatki piersiowej i szyi oraz m. połkolcowy głowy.

Czynność : zgina kręgosłup w odcinku szyjnym i piersiowym bocznie i obraca w strone przeciwna. Przy obustronnym skurczu prostuje kręgosłup w odcinku szyjnym i ustala go. Obraca twarz w strone przeciwległą.

Unerwienie : odgałęzienia przyśrodkowe od gałęzi tylnych odpowiednich nerwów rdzeniowych. 

mm. zębate tylne górny i dolny – tylny górny jest pomocniczym mięśniem wdechowym, tylny dolny jest pomocniczym mięsniem wydechowym.

Unerwienie : nerwy międzyżebrowe : odpowiednio I-IV oraz IX-XI 

15. Mięśnie głębokie grzbietu- podział, charakterystyka, czynność, unerwienie. 

Mięśnie głębokie grzbietu:

*parzyste

*stanowią właściwą  mięśniówkę grzbietu

*rozpięte między częściami kręgosłupa lub kręgosłupem i żebrami 

Dzielą się na długie i krótkie. 

DŁUGIE

*mięsnie kolcowo-poprzeczne

      -mięśnie płatowate głowy i szyi

*mięsień kolcowy ( klatki piersiowej, głowy i szyi)

*mięsień krzyżowo- grzbietowy

      -biodrowo-żebrowy (lędźwi, klatki piersiowej i szyi)

      -najdłuższy (klatki piersiowej, głowy i szyi)

*mięśnie poprzeczno- kolcowe

      -mięsień  półkolcowy (klatki piersiowej, głowy i szyi)

      -mięsień  wielodzielny

      -mięśnie skracające 

Wszystkie działając jednostronnie zginają kręgosłup i głowę bocznie a obustronnie ku tyłowi. 

Mięśnie kolcowo- poprzeczne obracają kręgosłup w swoją stronę(prawe w prawo, lewe w lewo) a poprzeczno- kolcowe w przeciwną (prawe w lewo, lewe w prawo) 

KRÓTKIE

*mięśnie międzykolcowe

*mięśnie międzypoprzeczne

*dźwigacze żeber

*mięśnie krzyżowo- guziczne przedni i tylny 

Mięśnie krótkie są  prostownikami grzbietu. 

Unerwienie: gałęzie tylne nerwów rdzeniowych. 
 

16. Przepona- przyczepy, otwory, czynność, unerwienie i unaczynienie. 

Przepona- jest to mięsień oddzielający jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej.

Jest mięśniem wdechowym, podczas skurczu spłaszcza się i obniża zwiększając objętość klatki piersiowej.

Składa się z 3 parzystych części: 

*lędźwiowej

      -przyczepia się do trzech górnych kręgów lędźwiowych i XII pary żeber.

     -ma dwie odnogi- prawą i lewą

-odnogi te łącząc się  ze sobą tworzą więzadło łukowate pośrodkowe i parzyste więzadło łukowate przyśrodkowe i boczne. 

*żebrowej

      -rozpoczyna się obustronnie sześcioma wiązkami na powierzchniach wewnętrznych chrząstek VII-XII żebra. 
 *mostkowej

-rozpoczyna się obustronnie na powierzchni wewnętrznej wyrostka mieczykowatego mostka. 

Włókna mięśniowe wszystkich części przepony łącząc się w ścięgniste, łącznotkankowe pasmo tworzą SRODEK ŚCIĘGNISTY, w którym wyróżniamy 3 płaty:

*przedni (na którym leży serce)

*boczny prawy

*boczny lewy( leżą na nich płuca) 

Obwodowo po stronie lewej i prawej, pomiędzy częścią lędźwiową i żebrową  leży trójkąt lędźwiowo- żebrowy, a pomiędzy częścią mostkową  i żebrową trójkąt mostkowo- żebrowy. 

OTWORY W PRZEPONIE: 

*rozwór aortowy

      -położony między odnogami cz. lędźwiowej  a kręgosłupem

      -zawiera tętnicę główną i przewód piersiowy 

*szczelina boczna odnogi przepony

      -zawiera obustronnie pień współczulny i czasem nerw trzewny mniejszy 

*szczelina przyśrodkowa odnogi przepony

      -po prawo-żyła nieparzysta i nerw trzewny większy

      - po lewo- żyła nieparzysta krótka i nerw trzewny większy 

*otwór  żyły głównej

      -położony w środku ścięgnistym

      -zawiera żyłę główną dolną i gałęzie nerwu przeponowego prawego 

Unerwienie: nerw przeponowy

Unaczynienie: gałęzie odchodzące od aorty piersiowej i brzusznej oraz tętnicy piersiowej wewnętrznej.  
 

17. Mięśnie brzucha- podział, charakterystyka, czynność, unerwienie. 

Mięśnie brzucha dzielą  się na:

*mięśnie boczne i przednie

*mięśnie tylne 

MIĘŚNIE BOCZNE I PRZEDNIE 

*skośny zewnętrzny brzucha (obraca tułów w przeciwną stronę)

*skośny wewnętrzny brzucha (obraca tułów w swoją stronę)

*poprzeczny brzucha

*prosty brzucha

*piramidowy

 

Unerwienie: nerwy międzyżebrowe i górne nerwy splotu lędźwiowego ( biodrowo- podbrzuszny, płciowo- udowy, biodrowo- pachwinowy). 

Są to mięśnie parzyste.

Działając jednostronnie zginają  tułów do boku a obustronnie do przodu (poza piramidowym).

Mięśnie szerokie brzucha są głównymi mięśniami wydechowymi – kurcząc się  zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej tworząc tłocznie brzuszną.

 

Brzuśce mięśni skośnego zewnętrznego i wewnętrznego oraz poprzecznego brzucha przebiegając z obu stron bocznych tułowia, przyśrodkowo przechodzą w rozcięgna wytwarzając obustronnie pochewkę mięśnia prostego brzucha. 

Przyśrodkowo od mięśni prostych włókna obu blaszek przeplatając się nawzajem przechodząc na stronę przeciwną kresę białą, która jest łącznotkankowym pasmem rozciągającym się od wyrostka mieczykowatego do spojenia łonowego. 

MIĘŚNIE TYNE BRZUCHA 

*mięśnie międzypoprzeczne lędźwi

*mięśnie czworoboczne lędźwi

(jednostronny skurcz- zgięcie tułowia do boku, obustronny- obniża XII parę żeber). 

Unerwienie: nerwy międzyżebrowe i gałęzie krótkie splotu lędźwiowego. 
 

18. Miejsca zmniejszonego oporu ścian brzucha. 

1. Kanał pachwinowy.

2. Kanał udowy (topograficznie należy do kończyny dolnej)

3. Kanał zasłonowy

4. Rozwór przełykowy przepony

5. Trójkąty:mostkowo- żebrowy i lędźwiowo- żebrowy przepony

6. Otwory w kresie białej

7. Pierścień pępkowy

8. Trójkąt lędźwiowy

9. Ścięgnista przestrzeń lędźwiowa

 

19.Mięśnie kończyny górnej – podział na grupy, czynność grupowa, unerwienie. 

MIĘŚNIE OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ 

*m. naramienny (nerw pachowy)

      -część  obojczykowa zgina, przywodzi i nawraca ramię

      -część  barkowa odwodzi ramię

      -część  grzebieniowa prostuje, przywodzi i odwraca ramię

*m. nadgrzebieniowy (nerw nadłopatkowy)

      -zgina, odwodzi i odwraca ramię]

*m. podgrzebieniowy (jw.)

*m. obły mniejszy( nerw pachowy)

      -odwraca ramię

*m. obły większy (nerwy podłopatkowe)

      -przywodzi, prostuje i nawraca ramię

*m. podłopatkowe (nerwy podłopatkowe)

      -prostuje, przywodzi i nawraca ramię 

MIĘŚNIE RAMIENIA 

*PRZEDNIE (zginacze, nerw mięśniowo-skórny) 

      -m. dwugłowy ramienia

-głowa krótka przywodzi ramię, głowa długa odwodzi ramię: zgina ramię odwraca i zgina przedramię

      -m. kruczo- ramienny (zgina i przywodzi ramię)

      -m. ramienny (zgina przedramię) 

*TYLNE (prostowniki, nerw promieniowy)

      -m. trójgłowy ramienia

            -prostuje i przywodzi ramię, prostuje przedramię)

      -m. łokciowy

            -prostuje przedramię 

MIĘŚNIE PRZEDRAMIENIA 

*PRZEDNIE POWIERZCHOWNE (zginacze)

      -m. nawrotny obły (nerw pośrodkowy)

            -zgina i nawraca przedramię

      -m. zginacz promieniowy nadgarstka (nerw pośrodkowy)

            -zgina przedramię, odwodzi i zgina rękę

      -m. dłoniowy długi (nerw pośrodkowy)

-zgina przedramię, napina rozcięgna dłoniowe, przez co zgina rękę i palce w stawach śródręczno- paliczkowych

      -m. zginacz łokciowy nadgarstka (nerw łokciowy)

            -zgina przedramię, zgina i przywodzi rękę

      m. zginacz powierzchowny palców (nerw pośrodkowy)

-zgina przedramię, rękę i palce od II do V w stawach śródręczno- paliczkowych i międzypaliczkowych bliższych. 

*PRZEDNIE GŁĘBOKIE(zginacze)

      -m. zginacz głęboki palców (nerw pośrodkowy i łokciowy)

-zgina rękę, palce od II do V w stawie śródręczno- paliczkowym i międzypaliczkowym bliższym i dalszym.

      -m. zginacz długi kciuka (nerw pośrodkowy)

            -zgina kciuki rękę, odwodzi rękę

      m. nawrotny czworoboczny (nerw pośrodkowy)

            -nawraca przedramię 

*TYLNE POWIERZCHOWNE (prostowniki, nerw promieniowy)

      -m. prostownik palców

            -prostuje rękę i palce w stawie śródręczno- paliczkowym, odwodzi palce

      -m. prostownik palca małego

            -prostuje i przywodzi palec V

      -m. prostownik łokciowy nadgarstka

            -prostuje i przywodzi rękę 

*TYLNE GŁĘBOKIE

      -m. odwodziciel długi kciuka

            -odwodzi i zgina rękę, odwodzi i odprowadza kciuk

      -m. prostownik krótki kciuka

            -prostuje kciuk w stawie śródręczno- paliczkowym, odwodzi kciuk i rękę

      -m. prostownik długi kciuka

-prostuje rękę  i kciuk w stawach śródręczno- paliczkowym i międzypaliczkowym

      -m. prostownik wskaziciela

            -prostuje wskaziciela, odwodzi i prostuje rękę 

*BOCZNE (nerw promieniowy)

      -m. ramienno- promieniowy

            -zgina staw łokciowy

      -m. prostownik promieniowy długi nadgarstka

            -zgina przedramię, prostuje nadgarstek i odwodzi rękę

      -m. odwracasz

            -odwraca przedramię 

MIĘŚNIE RĘKI   

*MIĘŚNIE KŁĘBU KCIUKA

      -m. odwodziciel krótki kciuka (nerw pośrodkowy)

-odwodzi i przeciwstawia kciuk, zgina go w stawie śródręczno- paliczkowym i prostuje w stawie międzypaliczkowym

      -m. zginacz krótki kciuka (nerw łokciowy i pośrodkowy)

-odwodzi, przywodzi i przeciwstawia kciuk w stawie nadgarstkowo- śródręcznym, zgina go w stawie śródręczno- paliczkowym.

      -m. przeciwstawiasz kciuka (nerw pośrodkowy)

            -przeciwstawia i przywodzi kciuk

      -m. przywodziciel kciuka (nerw łokciowy)

            -przywodzi, przeciwstawia i zgina kciuk 

*MIĘŚNIE KŁĘBU PALCA MAŁEGO (nerw łokciowy)

      -m. dłoniowy krótki

            -szczątkowy mięsień przyczepiający się do skóry

      -m. odwodziciel palca małego

            -odwodzi i zgina mały palec

      -m. zginacz krótki palca małego

            -zgina palec w stawie śródręczno- paliczkowym

      -m. przeciwstawiasz palca małego

            -nieznacznie unosi V kość śródręcza ponad poziom pozostałych

*MIĘŚNIE ŚRODKOWE DŁONI

      -mięśnie glistowate (4) (nerw pośrodkowy i łokciowy)

-zginają palce II-IV w stawie śródręczno- paliczkowym, prostują w stawach międzypaliczkowych

      -mięśnie międzykostne( dłoniowe i grzbietowe) (nerw łokciowy)

-zginają palce II-IV w stawach śródręczno- paliczkowych, a prostują w stawach międzypaliczkowych, odwodzą palce (grzbietowe), przywodzą  palce (dłoniowe) 
 

20. Mięśnie kończyny dolnej– podział na grupy, czynność grupowa, unerwienie. 
 

MIĘŚNIE OBRĘCZY KOŃCZYNY DOLNEJ 

*GRZBIETOWE PRZEDNIE (nerw udowy, gałęzie krótkie splotu lędźwiowego)

      -m. biodrowo lędźwiowy, który dzieli się na:

            -m. lędźwiowy większy

            -m. lędźwiowy mniejszy

            -m. biodrowy

      Zgina, przywodzi i odwraca udo w stawie biodrowym, zwany jest mięśniem szybkobiegaczy, jego skurcz umożliwia uniesienie uda aż do przedniej ściany tułowia.

Porażenie- brak możliwości chodzenia.

W położeniu na plecach mięśnie obu stron mogą unosić kończyny dolne lub tułów. 

*GRZBIETOWE TYLNE

      -m. pośladkowy wielki (nerw pośladkowy dolny)

-prostuje, przywodzi i odwraca udo, utrzymuje pionową postawę ciała, ochrona przed upadkiem tułowia do przodu, prostuje staw kolanowy.

      -m. pośladkowy średni (n. pośladkowy górny)

-część przednia zgina i nawraca udo, część tylna prostuje i odwraca udo, obie części są odwodzicielami uda w stawie biodrowym.

      -m. pośladkowy mały (nerw pośladkowy górny)

            -jw.

      -m. naprężacz powięzi szerokiej (nerw pośladkowy górny)

-ustala wyprostowany staw kolanowy, a zgięty zgina jeszcze bardziej; zgina, odwodzi i nawraca udo. Wraz z mięśniem pośladkowym wielkim i średnim tworzy pasmo biodrowo piszczelowe ustalające staw kolanowy.

      -m. gruszkowaty (gałęzie splotu krzyżowego)

            -odwraca odwodzi i prostuje udo 

*BRZUSZNE

      -m. zasłaniasz wewnętrzny (nerwy krótkie splotu krzyżowego)

            -odwraca, przywodzi i prostuje udo

      -m. zasłaniasz zewnętrzny (nerw zasłonowy)

            -odwraca, przywodzi i prostuje udo

      -mięśnie bliźniacze górny i dolny (nerwy krótkie splotu krzyżowego)

            -odwracają, przywodzą i prostują  udo)

      -m. czworoboczny uda (nerwy krótkie splotu krzyżowego)

            -odwraca, przywodzi i prostuje udo 
 

MIĘŚNIE UDA 

*PRZEDNIE

      m. krawiecki (nerw udowy)

            -zgina, odwodzi i odwraca udo; zgina i nawraca goleń

      -m. czworogłowy uda (nerw udowy)

            Składa się z 4 głów:

            -głowy przedniej- m. prostego uda

            -głowy bocznej- m. obszernego bocznego

            -głowy przyśrodkowej- m. obszernego przyśrodkowego

-głowy pośredniej- m. obszernego pośredniego, którego najgłębszą warstwę stanowi m.    stawowy kolana

      Zgina, odwodzi i odwraca udo, silny i jedyny prostownik stawu kolanowego. 

*TYLNE

      -m. dwugłowy uda (nerw kulszowy, składnik strzałkowy)

            -prostuje, przywodzi i odwraca lub nawraca udo oraz zgina i odwraca goleń.

      -m. półścięgnisty (nerw kulszowy, składnik piszczelowy)

            -prostuje i przywodzi udo, zgina i nawraca goleń)

      -m. półbłoniasty (nerw kulszowy, składnik piszczelowy)

            -prostuje i przywodzi udo, zgina i nawraca goleń 

*PRZYŚRODKOWE 

     -m. smukły (nerw zasonowy)

            -przywodzi, prostuje i odwraca udo, zgina i nawraca goleń

      -m. grzebieniowy (nerw zasłonowy i nerw udowy)

            -przywodzi, zgina i odwraca udo

      -m. przywodziciel długi (nerw zasłonowy)

            -przywodzi, zgina i odwraca udo

      -m. przywodziciel krótki (nerw zasłonowy)

            -przywodzi, zgina i odwraca udo

      -m. przywodziciel wielki

            -przywodzi udo, prostuje lub zgina oraz odwraca je lub nawraca 

MIĘŚNEI GOLENI 

*PRZEDNIE

      -m piszczelowy przedni (nerw strzałkowy głęboki)

            -zgina grzbietowo stopę, odwraca ją  lub nawraca

      -m. prostownik długi palców i jego odczepiona boczna część 

      -m. strzałkowy trzeci (nerw strzałkowy głęboki)

            -zgina grzbietowo stopę, nawraca ją  i odwodzi

      -m. prostownik długi palucha (nerw strzałkowy głęboki)

            -prostuje paluch, zgina grzbietowo stopę oraz odwodzi ją lub przywodzi 

*BOCZNE

      -m. strzałkowy długi (nerw strzałkowy powierzchowny)

            -nawraca stopę, unosi jej brzeg boczny a obniża przyśrodkowy; zgina w kierunku podeszwowym i odwodzi stopę

      -m. strzałkowy krótki (nerw strzałkowy powierzchowny)

            -nawraca, zgina i odwodzi stopę 

*TYLNE (nerw piszczelowy)

-POWIERZCHOWNE

      -m. brzuchaty łydki

-głowa przyśrodkowa zgina goleń i obraca ją na zewnątrz, głowa boczna- do wewnątrz; zgina, odwraca i przywodzi stopę

      -m. płaszczkowaty

-wraz z m. brzuchatym przyczepiając się do guza piętowego wytwarza ścięgno Achillesa. Czynność jw. 

      -m. podeszwowy

            -czynność jw. oraz napina torebkę  stawu kolanowego

--GŁĘBOKIE

      -m. podkolanowy

            -zgina i nawraca goleń

      -m. piszczelowy tylny

            -odwraca, przywodzi i zgina stopę

      -m. zginacz długi palców

            -zgina, odwraca i przywodzi stopę

      -m. zginacz długi palucha

            -zgina, odwraca i przywodzi stopę, zgina paluch 

MIĘŚNIE STOPY 

*MIĘŚNIE GRZBIETU STOPY (nerw strzałkowy głęboki)

      -m. prostownik krótki palców

      -m. prostownik krótki palucha 

*MIĘŚNIE PODESZWY (nerw piszczelowy)

      -m. wyniosłości przyśrodkowej

            -m. odwodziciel palucha (2)

            -m. zginacz krótki palucha

      -m. wyniosłości bocznej

            -m. odwodziciel palca małego

            -m. zginacz krótki palca małego

            -m. pzreciwstawiacz palca małego

      -mięśnie wyniosłości pośredniej

            -m. zginacz krótki palców

            -m. czworoboczny podeszwy (wzmacnia sklepienie stopy)

-mięśnie glistowate i międzykostne (zginają paliczki bliższe w stawach śródstopno-paliczkowych i przywodzą palce)

II MORFOLOGIA CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO

1.Podział mózgowia – rozwój ontogenetyczny i morfologiczny

Podział mózgowia:

-morfologiczny: mózg (kresomózgowie i międzymózgowie), pień mózgu (śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony) oraz móżdżek.

-ontogenetyczny:

1. 3 pierwotne ektodermalne pęcherzyki zarodkowe:

2. przodomózgowie, z którego

   1. kresomózgowie (2 półkule mózgu i elementy kresomózgowia środkowego)

   2. międzymózgowie (wzgórzomózgowie i podwzgórze)

3. śródmózgowie (cz. grzbietowa=pokrywa i cz. brzuszna=konary mózgu)

4. tyłomózgowie

   1. tyłomózgowie wtórne (most i móżdżek)

   2. rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony)

2.Budowa kresomózgowia

kresomózgowie środkowe (nieparzyste)

1. spoidło wielki = ciało modzelowate

2. spoidło przednie mózgu

3. spoidło sklepienia

4. blaszka krańcowa

5. pole podwzrokowe

dwie półkule (na każdej półkuli):

1. powierzchnie (przyśrodkowa, górno-boczna, dolna)

2. brzegi (górny, dolny, przyśrodkowy)

3. zakończenia = bieguny (czołowy, potyliczny, skroniowy)

4. płaty

5. czołowy z zakrętami: czołowy dolny, środkowy, górny, przyśrodkowy, przedśrodkowy, okołośrodkowy przedni, oczodołowy, prosty

6. ciemieniowy z zakrętami: zaśrodkowy, okołośrodkowy tylny, płacik ciemieniowy górny i dolny, przedklinek

7. potyliczny z zakrętami: potyliczny dolny, środkowy, górny, tylne części zakrętów skroniowo – potylicznego bocznego i przyśrodkowego, językowy, klinek

8. skroniowy z zakrętami: skroniowy dolny, środkowy, górny, poprzeczny, przednia część zakrętów potyliczno – skroniowego bocznego i przyśrodkowego

9. limbiczny z zakrętami

   1. pas obwodowy: pole spoidłowe, zakręt obręczy i przyhipokampowy

   2. pas dośrodkowy: hipokamp, zakręt zębaty, tasiemeczkowaty i Andrzeja Retziusa

10. wyspa: zakręt długi i krótki

11. węchomózgowie: opuszka węchowa, pasmo węchowe, trójkąt węchowy, prążek węchowy boczny i przyśrodkowy, istota dziurkowana przednia, zakręt półksiężycowaty, zakręt okalający

przegroda kresomózgowia: przegroda przezroczysta, zakręt przykrańcowy

sklepienie: odnoga, trzon, słup

istota szara (kora) i biała (włókna nerwowe)

jądra podkorowe = podstawne: ogoniaste, soczewkowate (skorupa, gałka blada), przedmurze, ciało migdałowate

komora boczna:

1. część środkowa (w płacie ciemieniowym) ma 2 ściany

   1. górna: spoidło wielkie

   2. dolna: trzon jądra ogoniastego, prążek krańcowy, blaszka przytwierdzona

2. róg przedni (w płacie czołowym) ma 3 ściany

   1. górna: spoidło wielki

   2. boczna: głowa jądra ogoniastego

   3. przyśrodkowa: blaszka przegrody przezroczystej

3. róg tylny (w płacie potylicznym) 2 ściany:

   1. boczna: obicie jako część ciała modzelowatego

   2. przyśrodkowa: opuszka rogu tylnego, ostroga ptasia

4. róg dolny (w płacie skroniowym) 2 ściany

   1. górno – boczna: obicie, ogon jądra ogoniastego, prążek krańcowy i guzek migdałowaty

   2. dolno – przyśrodkowa: wyniosłość poboczna, trójkąt poboczny, hipokamp, strzępek hipokampa

3.Budowa międzymózgowia i śródmózgowia

4. Międzymózgowie:

   1. część górna = wzgórzomózgowie

      1. wzgórze – zbudowane z kilku grup jąder nerwowych; parzyste, jajowate

      2. zawzgórze – ciała kolanowate boczne i przyśrodkowe

      3. nadwzgórze – 2 trójkąty uzdeczek, jądra uzdeczek, spoidło uzdeczek, spoidło tylne mózgu, szyszynka

      4. niskowzgórze – jądro niskowzgórzowe, warstwa niepewna, pola i jądro pola, forela, jądro czerwienne, istota czarna

   2. część dolna = podwzgórze

      1. skrzyżowanie wzrokowe

      2. pasma wzrokowe

      3. guz popielaty

      4. lejek

      5. 2 ciała suteczkowate

Komora 3 – zbudowana z 6 ścian

1. górna = strop – splot naczyniówkowy komory trzeciej (nad nim trzon sklepienia i ciało modzelowate)

2. przednia – blaszka krańcowa, słupy sklepienia, spoidło przednie mózgu

3. dolna – istota szara podwzgórza

4. 2 boczne – wzgórze, część podwzgórza

5. tylna – spoidło tylne mózgu, spoidło uzdeczek, szyszynka

Zachyłki: trójkątny, szyszynkowy, nadszyszynkowy

Śródmózgowie:

część brzuszna = konary mózgu

• część górna = nakrywka – dół międzykonarowy (istota dziurkowana tylna), parzysty trójkąt wstęgi na powierzchni oraz istota szara środkowa, twór siatkowaty, jądra czerwienne, istota czarna, jądro międzykonarowe, pęczki włókien nerwowych (konary górne móżdżku, wstęga przyśrodkowa, boczna, trójdzielna, rdzeniowa, pęczek podłużny przyśrodkowy i grzbietowy, droga środkowa nakrywki), jądra 3 nerwów (ruchowe i przywspółczulne n. III, ruchowe n. IV, czuciowe jądro śródmózgowiowe n. V)

• część dolna = odnogi mózgu

część grzbietowa = pokrywa

1. blaszka pokrywy – parzyste wzgórki górne i dolne oraz ramiona wzgórków

2. budowa wewnętrzna – parzyste jądra wzgórka dolnego, warstwy szare i białe wzgórków górnych, okolica przedpokrywowa

Wodociąg mózgu: zajmuje miejsce pomiędzy konarami mózgu a blaszką pokrywy; wąski przewód dł. ok 2 cm, łączy komorę 3 z komorą 4

4.Budowa tyłomózgowia

Most

powierzchnia górna = część górna dna komory 4. (dołu równoległobocznego)

powierzchnia dolna, na której widoczne są 2 wyniosłości piramidowe

część brzuszna

1. jądra własne mostu

2. pęczki podłużne i poprzeczne

część grzbietowa

1. wstęga przyśrodkowa

2. ciało czworoboczne

3. wstęga boczna

4. wstęga trójdzielna

5. pęczek podłużny przyśrodkowy i grzbietowy

6. istota szara środkowa

7. twór siatkowaty

8. konary górne i środkowe móżdżku

Jądra w części grzbietowej:

1. czuciowe – j. główne, śródmózgowiowe, rdzeniowe

2. ruchowe n. V

3. ruchowe n. VI

4. ruchowe i przywspółczulne n. VII

5. czuciowe n. VIII

Rdzeń  przedłużony

budowa zewnętrzna!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

budowa wewnętrzna:

1. odcinek oliwkowy: istota szara środkowa, twór siatkowaty; jądra oliwki, klinowate dodatkowe, przywspółczulne n. IX, przedsionkowe, ślimakowe n. VIII, n. czaszkowych

2. odcinek podoliwkowy: skrzyżowanie piramid, jądro nadrdzeniowe, pęczek smukły i klinowaty, skrzyżowanie wstęg, twór siatkowaty; jądra ruchowe n. XII, ruchowe dla n. IX X XI, przywspółczulne n. X, samotne

Móżdżek

3 konary: górny do śródmózgowia, środkowy do mostu, dolny do rdzenia przedłużonego

2 półkule

część środkowa = robak

w półkulach i robaku są płaciki

Robak	Półkula
Powierzchnia górna Języczek móżdżku Płacik środkowy Czub Spadzistość Liść robaka	Powierzchnia górna Przewiązka języczka Skrzydło płacika środkowego Płacik czworokątny Płacik prosty Płacik półksiężycowaty górny
Powierzchnia dolna Guz robaka Piramida Czopek Grudka	Powierzchnia dolna Płacik półksiężycowaty dolny Płacik dwubrzuścowy Migdałek Kłaczek

3 większe jednostki strukturalne

• płat grudkowo – kłaczkowy: jednoimienne części kory

• płat przedni – języczek móżdżku i przewiązka języczka, płacik środkowy i skrzydło płacika środkowego, czub i płacik czworokątny

• płat tylny – pozostałe części móżdżku

w budowie wewnętrznej istota szara = kora i istota biała = ciało rdzenne

jądra: wierzchu w robaku; zębate, czopowate i kulkowate w półkulach

Komora 4.

ograniczona: od góry i tyłu móżdżkiem; od przodu i doły pow. grzbietową mostu i rdzenia przedłużonego

ściany:

• górna = strop – ma 2 powierzchnie: przednio – górna z zasłony rdzeniowej górnej; tylko – dolna z parzystych zasłon rdzeniowych dolnych

• dolna = dół równoległoboczny – części grzbietowe mostu i rdzenia przedłużonego

5.Rdzeń kręgowy

budowa (jakby rozwinął rdzeń to tak by się układały bruzdy)

zewnątrz    i dalej analogicznie po drugiej stronie szczeliny pośrodkowej

Bruzda pośrodkowa tylna	Sznur tylny lewy (po drugiej stronie prawy)	Bruzda tylna boczna Dno: pole korzeniowe tylne	Sznur boczny	Bruzda boczna przednia Dno: pole korzeniowe przednie	Sznur przedni	Szczelina pośrodkowa przednia

- dwie krzywizny w płaszczyźnie strzałkowej: szyjna i piersiowa

- dwa zgrubienia: szyjne i lędźwiowe

- odcinki = segmenty: C1 – C8, Th1 – Th12, L1 – L5, S1 – S5, C0

6. Układ komorowy centralnego układu nerwowego i krążenie płynu mózgowo – rdzeniowego

Komory omówione przy częściach mózgowia, w których się znajdują.

Krążenie płynu mózgowo – rdzeniowego:

• wytwarzany przez sploty naczyniówkowe komór mózgowia

Komory boczne

otwór międzykomorowy prawy i lewy

Komora 3.

wodociąg mózgu

Komora 4.

otwory komory 4.

Przestrzeń podpajęcza

kosmkowate wyspustki = ziarnistości pajęczynówki

Zatoki żylne opony twardej

7.Unaczynienie mózgowia (tętnice centralnego układu nerwowego)

krew do mózgowia Tętnicami Kręgowymi i Szyjnymi Wewnętrznymi

prawa i lewa t. Kręgowa przechodzą przez otwór wielki i łączą się w t. podstawną która dzieli się na 2 t. tylne mózgu

t. szyjna wewnętrzna do jamy własnym kanałem i w dole środkowym dzieli się na:

• t. przednia mózgu

• t. środkowa mózgu

• t. łącząca tylna

• t. naczyniówkowa

gałęzie t. szyjnej wewnętrznej i podstawnej w dole środkowym na powierzchni dolnej podwzgórza tworzą koło tętnicze mózgu utworzone przez:

• tt. przednie i tylne mózgu

• tt. łączące przednie i tylne

• tt. szyjne wewnętrzne

8 Odpływ krwi  żylnej z jamy czaszki

Krew żylna odpływa z mózgowia przez żyły głębokie mózgu, które łączą się w żyłę wielką  mózgu oraz żyły powierzchowne mózgu. Wszystkie te naczynia uchodzą  do zatok opony twardej, które z kolei uchodzą do żyły szyjnej wewnętrznej.

Krew żylna z rdzenia kręgowego odpływa do splotów żylnych kręgowych wewnętrznych i zewnętrznych.

9. Reprezentacja ośrodków w półkulach mózgu.

Płat potyliczny – w tym płacie znajduje się ośrodek wzroku oraz tzw. wzrokowy mowy (umożliwia rozpoznawanie i rozumienie znaków pisarskich); jego uszkodzenie powoduje aleksję – niemożność czytania;

Płat  skroniowy – ośrodek słuchu i słuchowy mowy (Wernickiego) – umożliwia rozumienie słów; jego uszkodzenie powoduje afazję czuciową, czyli niemożność rozpoznawania słów; w zakręcie skroniowym znajduje się także ośrodek ruchowy mowy (Broca). Kontroluje on pracę mięśni pozwalających artykułować dźwięki. Jego uszkodzenie powoduje afazję ruchową , czyli niedowład mięśni artykułujących wyrazy, języka, a więc zaburzenia w mowie.

Kolejnym ośrodkiem w płacie skroniowym jest ośrodek ruchów pisarskich ręki. Jego uszkodzenie powoduje agrafię, czyli upośledzenie pisania.

Ponadto płat ten przechowuje wrażenia zmysłowe w pamięci długotrwałej.

Na styku płatów: skroniowego, ciemieniowego ciemieniowego potylicznego znajduje się nadrzędny ośrodek mowy.

Płat ciemieniowy – ośrodek czucia; odpowiada za takie wrażenia, jak dotyk, smak, temperatura czy ból;

Płat czołowy – ośrodek ruchowy; odpowiada za ruch stóp, kolan, przepony itp.; jeo przednia część steruje złożonymi formami zachowania np. inteligencją;

Ponadto w korze mózgowej znajdują  się ośrodki asocjacyjne (kojarzeniowe) warunkujące analizę, kojarzenie, uczenie się, pamięć i myślenie.

10. Drogi ruchowe centralnego układu nerwowego.

Drogi ruchowe nerwów czaszkowych są  dwuneuronowe. Ciała komórek pierwszego neuronu leżą w korze ruchowej. Zajmują 1/3 dolną kory ruchowej powierzchni górno-bocznej półkuli mózgu.  Włókna pierwszego neuronu  tworzą drogę korowo-jądrową. Biegną przez wieniec promienisty, kolano torebki wewnętrznej, odnogę mózgu i część brzuszną mostu do odpowiednich jąder ruchowych nerwów czaszkowych.  W tych jądrach leża ciała komórek drugiego neuronu, którego wypustki podązają w obrębie danego nerwu czaszkowego. Włókna pierwszego neuronu są częściowo skrzyżowane, drugiego w większości się nie krzyżują.  Większość jąder otrzymuje impulsy z obu półkul mózgu (wyjątkiem są jądra nerwu XII i VII, które unerwiając dolne piętro twarzy, pobudzane są z przeciwległej półkuli ).

Drogi ruchowe rdzenia kręgowego dzielą  się na drogi piramidowe (przewodzą impulsy świadome) i drogi pozapiramidowe (przewodzą impulsy nieświadome).

Świadoma droga Korowo-mięsniowa  składa się z dwóch kolejnych neuronów. Ciała komórek pierwszego neuronu leżą w obrębie kory ruchowej (tyle części zakrętów czołowych, dolnego, środkowego, górnego i przyśrodkowego, przednia część płacika okołośrodkowego). Włókna pierwszego neuronu tworzą drogę korowo-rdzeniową (piramidową) bięgnąc z kory przez wieniec promienisty, odnogę tylną torebki wewnętrznej, odnogę mózgu, część brzuszną mostu do piramidy rdzenia przedłużonego. Tu ok. 80-90% przechodzi na stronę przeciwną tworząc skrzyżowanie piramid. Wkłókna, które uległy skrzyżowaniu tworzą drogę korowo-rdzeniową boczną i biegną dalej w sznurze bocznym rdzenia przedłużonego i kręgowego. Włokna nieskrzyżowane pozostają po stronie brzusznej w sznurze przednim i tworzą drogę korowo-rdzeniową przednią. Ulega ona skrzyżowaniu dopiero na poziomie odpowiedniego neuromeru rdzenia. Ciała komórek drugiego neuronu znajdują się w jądrach ruchowych odpowiednich segmentów rogów przednich rdzenia kręgowego. Włókna tego neuronu biegną z rdzenia przez korzeń brzuszny nerwu rdzeniowego i kierują się drogą jego gałęzi brzusznych oraz grzbietowych do odpowiednich mięsni.

Drogi pozapiramidowe przebiegają  głownie w sznurach przednich i bocznych. Nazwa pochodzi stąd, iż przebiegają one poza piramidami rdzenia kręgowego. Układ ten tworzą ośrodki i drogi nerwowe położone w róznych częściach mózgowia, rdzenia kręgowego. Są odpowiedzialne głównie za regulację napięcia mięśniowego i koordynację ruchów. Ośrodki układu pozapiramidowego leża w korze płata czołowego, ciele prązkowanym (jądrze ogoniastym i soczewkowatym), istocie czarnej, jądrze czerwiennym, jądrze niskowzgórzowym, jądrze brzusznym przednim wzgórza, jądrach tworu siatkowatego oraz jądrach rogów przednich rdzenia kręgowego. Cemtralnym ośrodkiem układu pozapiramidowego jest gałka blada. Drogi tego układu są wieloneuronowe. Ostatni, najbardziej obwodowy neuron leży w jądrach ruchowych rdzenia kręgowego.

11. Drogi czuciowe centralnego układu nerwowego.

Drogi czuciowe nerwów rdzeniowych

Droga czucia bólu i temperatury (ciepła i zimna) jest drogą trój neuronową. Ciała komórek pierwszego neuronu leżą w zwoju rdzeniowym, a włókna biegną od receptorów w obrębie nerwów rdzeniowych, przez zwój rdzeniowy aż do rogu tylnego rdzenia kręgowego. Tu leżą ciała komórek drugiego neuronu. Jego włókna przechodzą na przeciwległą stronę rdzenia , tworzą drogę rdzeniowo-wzgórzową boczną i biegną przez sznur boczny rdzenia kręgowego i przedłużonego, część grzbietową mostu, nakrywkę konarów mózgu do wzgórza. W jądrze brzusznym tylnym bocznym wzgórza znajdują się ciała komórek trzeciego neuronu. Jego włókna kierują się przez konar górny promienistości wzgórza do kory czuciowej, która obejmuje zakręty płata ciemieniowego (zakręt zarodkowy, płacik ciemieniowy górny i dolny, tylna część płacika okołośrodkowego).

Droga czucia dotyku i ucisku jest drogą  trójneuronową. Ciała pierwszego neuronu również leża w zwoju rdzeniowym, a włókna biegną od receptorow w obrębie nerwów rdzeniowych przez zwój rdzeniowy dostają się do rogu tylnego rdzenia, gdzie leżą ciała komórek drugiego neuronu.  Włókna drugiego neuronu przechodzą na przeciwległą stronę rdzenia, tworzą drogę rdzeniowo-wzgórzową przednią i biegną przez sznur przedni rdzenia kręgowego, część grzbietową rdzenia przedłużonego i mostu, nakrywkę śródmózgowia do wzgórza. W jądrze brzusznym tylnym bocznym wzgórza znajdują się ciała komórek trzeciego neuronu, który kieruje swoje wypustki konarem górnym promienistości wzgórza do kory czuciowej.

W obrębie pnia mózgu drugie neurony wytwarzają wstęgę rdzeniową. 

Droga czucia głębokiego nieświadomego jest drogą trój neuronową. Ciała komórek pierwszego neuronu leża w zwoju rdzeniowym. Włókna  biegną od receptorów( znajdujących się w aparacie ruchu) w obrębie nerwów rdzeniowych przez zwój rdzeniowy do jądra piersiowego, które leży u nasady rogu tylnego rdzenia kręgowego. W tym jądrze leża ciała komórek drugiego neuronu. Część włókien tego neuronu przechodzi na stronę przeciwległą i tworzy drogę rdzeniowo-móżdżkową przednią. Biegnie ona w sznurze bocznym rdzenia kręgowego, przez część boczną rdzenia przedłużonego, część grzbietową mostu do jądra czerwiennego lub jąder móżdżku. Włokna dostają się do móżdżku przez jego konary górne, ulegajac ponownemu skrzyżowaniu. Włókna trzeciego neuronu kierują się do kory móżdżku, głównie do kory robaka. Druga część włókien drugiego neuronu pozostaje po tej samej stronie, tworzy drogę rdzeniowo- móżdżkowo tylną, która biegnie w sznurze bocznym rdzenia kręgowego, przez część boczną rdzenia przedłużonego i konar dolny móżdżku do jego jąder. Włókna trzeciego neuronu kierują się do kory móżdżku (głównie do kory robaka) i nie ulegają skrzyżowaniu (w większości ).

Drogi czucia głębokiego świadomego są trój neuronowe.  Podobnie jak w poprzednich przypadkach, ciałą komórek pierwszego neuronu leża w zwoju rdzeniowym. Włókna pierwszego neuronu biegną od receptorów w obrębie nerwów rdzeniowych przez zwój rdzeniowy i dostają się do sznura tylnego rdzenia kręgowego. W jego obrębie kierują się do jądra smukłego i klinowatego  rdzenia przedłużonego i tworzą drogi wstępujące sznura tylnego, czyli tzw. Drogi rdzeniowo-opuszkowe.  Włókna drugiego neuronu tworzą wstęgę przyśrodkową, która krzyżuje się w rdzeniu przedłużonym, przechodzi na część grzbietową rdzenia przedłużonego, mostu i nakrywkę śródmózgowia do przeciwległego wzgórza. W jądrze brzusznym tylny bocznym wzgórza leża ciała komórek trzeciego neuronu, których włókna kierują się przez promienistość wzgórza do kory czuciowej.

Drogi wstępujące sznura tylnego (drogi rdzeniowo- opuszkowe) przewodzą też czucie dotyku i ucisku.

Drogi  czuciowe nerwów czaszkowych.

Drogi czuciowe biegną między innymi gałęziami nerwów trójdzielnych (V ).  Są drogami trój neuronowymi. Prowadzą czucie bólu i temperatury, dotyku i ucisku, głębokie, wewnętrzne z narządów unerwianych przez nerwy trójdzielne. Ciała komórek pierwszego neuronu leżą w zwoju półksiężycowatym . Włókna tego neuronu, przebiegając w nerwie trójdzielnym, kierują się do jąder czuciowych (czuciowego głównego, śródmózgowiowego i rdzeniowego) tej samej strony.  Tam znajdują się ciała komórek drugiego neuronu. Włókna  tego neuronu kierują się drogą jądrowo-wzgórzową przeważnie do przeciwległego wzgórza.  W jądrach wzgórza znajdują się jedne z najważniejszych ośrodków różnych rodzajów czucia. Ciała komórek trzeciego neuronu dróg czuciowych nerwu trójdzielnego leżą w jądrze brzusznym tylnym przyśrodkowym wzgórza. Włókna trzeciego neuronu kierują się przez konar górny promienistości wzgórza do kory czuciowej.

Drogi  czuciowe przebiegają  też w obrębie nerwu językowo- gardłowego oraz błędnego. Ciała komórek pierwszego neuronu leżą w zwojach górnych i dolnych tych nerwów, ciała komórek drugich neuronów położone są w jądrze samotnym, a trzeciego neuronu w jądrze brzusznym tylnym przyśrodkowym wzgórza. Stąd włókna trzeciego neuronu podążają do kory czuciowej.

12. Droga węchowa.

Biegnie od błony śluzowej okolicy węchowej w jamie nosowej do kory węchomózgowia.  Jest drogą dwuneuronową, choć występują wielorakie rozgałęzienia często traktowane jako kolejne neurony.  Ciała komórek pierwszego neuronu leża w komórkach dwubiegunowych okolicy węchowej , która obejmuje błonę śluzową pokrywającą mażlowinę nosową dolną i część przegrody nosa. Właśnie tam znajdują się receptory węchu. Wypustki dośrodkowe komórek dwubiegunowych tworzą nerwy węchowe(I), które biegną do opuszki węchowej w węchomózgowiu. W opuszce znajdują się ciała komórek drugiego neuronu- tzw. Komórki mitralne. Stąd włókna drugiego neuronu kierują się przez pasmo węchowe, trójkąt węchowy, prążek węchowy boczny do wyspy, zakrętów:  półksiężycowatego i okalającego, zakrętu przyhipokamowego. W tym ostatnim znajdują się korowe ośrodki węchu.

13.Droga wzrokowa

Droga wzrokowa przebiega od siatkówki do kory płata potylicznego. Składa się z czterech kolejnych neuronów, przy czym trzy pierwsze znajdują się w obrębie siatkówki. Pierwszym neuronem i zarazem receptorem są elementy światłoczułe siatkówki- czopki i pręciki. Drugi neuron tworzą komórki nerwowe dwubiegunowe. Trzecim neuronem są komórki wielobiegunowe (zwojowe), których wypustki biegną do mózgowia, tworząc nerw wzrokowy (II). W skrzyżowaniu wzrokowym podwzgórza przyśrodkowa część włókien przechodzi na stronę przeciwległą. Dalej włókna biegną do ciała kolankowatego bocznego. Tu leżą ciała komórek czwartego neuronu. Włókna tego neuronu kierują się przez promienistość wzrokową półkuli mózgu do kory wzrokowej otaczającej bruzdę ostrogową, czyli kory klinka i zakrętu językowatego płata potylicznego.

14. Droga słuchowa

Składa się z co najmniej czterech neuronów. Łączy receptory słuchu z korą płata skroniowego. Ciała komórek pierwszego neuronu  leżą w komórkach dwubiegunowych zwoju spiralnego. Ich wypustki obwodowe biegną od receptorów znajdujących siew przewodzie ślimakowym, a wypustki dośrodkowe kierują się w obrębie części ślimakowej nerwu przedsionkowo-ślimakowego (nerw VIII)  do mózgowia. Drugim neuronem są komórki jąder ślimakowych brzusznych i grzbietowych, położonych na granicy mostu i rdzenia przedłużonego. Włókna tego neuronu biegną do róznych ośrodków nerwowych: jąder wstęgi bocznej, jąder ciała czworobocznego, jądra górnego oliwki i jądra wzgórka dolnego pokrywy śródmózgowia. W tych jądrach leża ciała komórek trzeciego neuronu, których włókna docierają do ciała kolankowatego przyśrodkowego. Tam znajdują się ciała komórek czwartego neuronu, którego włókna tworzą promienistość słuchową i kierują się do zakrętów skroniowych poprzecznych, które są korowymi ośrodkami słuchu

AREK KABAT

15. Droga smakowa

Rozpoczyna się receptorami, którymi są kubki smakowe lezące na brodawkach językowych.

Droga smakowa jest droga 3 nerwów czaszkowych

1)twarzowego

2)językowo-gardłowego

3)błędnego

Ciała kom. I neuronu leża w zwojach czuciowych (zwoju kolanka nerwu twarzowego, zwoju dolnym nerwu językowo-gardłowego i zwoju dolnym nerwu błędnego). Wypustki I neuronu podążają do mózgowia gdzie kończa się w jadrze samotnym. W jadrze tym leza ciała kom. II neuronu które tworza droge  jadrowo-wzgorzową biegnaca do wzgórza. Włókna III neuronu znajduja się w jadrze łukowatym dodatkowym. Biegna one do korowego osrodka smaku położonego w korze wyspy, jej wieczku czołowo-ciemieniowym oraz w dolnej czesci zakretu zarodkowego. 

16. 
 
17. OKO  

Układ wzrokowy, dzięki któremu widzimy, tworzą: 
•  gałka oczna, gdzie odbierane są wrażenia wzrokowe 
•  drogi wzrokowe - stanowiące część przewodzącą, oraz 
•  korowe ośrodki wzrokowe, gdzie dochodzi do uświadomienia obrazu  
 
Pokrótce omówimy budowę gałki ocznej ponieważ przyczyną większości wad wzroku i chorób oczu są nieprawidłowości w jej budowie lub zmiany zwyrodnieniowe.  
 
Gałka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu, jest poruszana przez liczne mięśnie. W tylnej części gałki ocznej znajduje się nerw wzrokowy, łączący ją z mózgiem. Gałka oczna ma kształt zbliżony do kuli, o przekroju ok. 24 mm. Wypełniona jest w większości bezpostaciową substancją zwaną ciałkiem szklistym, znajdującą się pod ciśnieniem, dzięki czemu oko zachowuje swój kształt. 

Gałka oczna składa się  z trzech błon. Najbardziej zewnętrzną warstwę tworzy twardówka, która w części przedniej przechodzi w przezroczystą rogówkę. Stanowią one sztywny ale elastyczny szkielet gałki ocznej. 
 
Środkowa błona to błona naczyniowa. Składa się z trzech części - tylną jej część, stanowi naczyniówka, część środkową stanowi ciało rzęskowe, a część przednią stanowi tęczówka. Tęczówka jest umięśniona częścią błony naczyniowej otaczającą otwór zwany źrenicą. Mięśnie tęczówki regulują dopływ światła od wnętrza oka, poprzez zwężanie lub rozszerzanie źrenicy. 

Wewnętrzna błona to siatkówka. Tutaj odbierany jest obraz. Składa się z komórek światłoczułych(czopków i pręcików) oraz neuronów wzrokowych przewodzących bodźce wzrokowe do nerwu wzrokowego. 
 
Na siatkówce znajduje się plamka żółta, która jest odpowiedzialna za widzenie centralne, ostrość obrazów oraz rozpoznawanie kolorów. Poniżej znajduje się plamka ślepa, miejsce połączenia nerwów łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym. 
 
Soczewka jest umieszczona między tęczówką a ciałem szklistym. Ma dwie wypukłe powierzchnie - przednią i tylną. Od prawidłowej krzywizny tych powierzchni zależy ostre widzenie.  

Rolę osłaniającą  przed uszkodzeniem mechanicznym oraz zapewniającą prawidłowe funkcjonowanie oka pełni tzw aparat ochronny oka. Do aparatu ochronnego należą: 
 
•  powieki wraz z łukami brwiowymi i rzęsami 
•  spojówki gałki ocznej i powiek 
•  narząd łzowy 
 
Powieki stanowią mechaniczną ochronę przedniej części gałki ocznej przed urazami oraz wysychaniem. Spojówki wyścielają tylną ścianę powiek oraz pokrywają przednią powierzchnię gałki ocznej. Narząd łzowy ma za zadanie nawilżanie rogówki i spojówki. Składa się z części wydzielniczej (gruczoł łzowy) oraz odprowadzającej. Gruczoł łzowy, komórki spojówek oraz gruczoły łojowe wspólnie wydzielają składniki tzw. filmu łzowego, rozprowadzany przez ruchy powiek (mruganie) po powierzchni rogówki i spojówki, zapewniając stałe ich nawilżanie. 
 

18. Narzady dodatkowe oka 

-Powieki

-Spojówka– przednia część gałki ocznej, jest błoną pokrywającą wewnętrzną część powiek. Nawilża ona gałkę oczną poprzez wydzielanie śluzu i łez (w małym stopniu). Spojówka jest wrażliwa na wszelkiego rodzaju podrażnienia np. zbyt ostre światło lub tarcie brudnymi rękami.

-Narząd łzowy - część aparatu ochronnego oka, produkująca ciecz łzową (97,8%-woda; 1,4%-substancje organiczne; 0,8%-sole mineralne), która ma za zadanie nawilżać i dezynfekować gałkę oczną. Składa się z gruczołów łzowych i dwóch kanalików łzowych.

Gruczoł  łzowy - - to owalny, wielkości około 20 na 12 mm gruczoł, leżący w przednio-górnym kącie oczodołu, w zagłębieniu zwanym dołem gruczołu łzowego lacrimalis). 
Dzieli się na dwie części:

• część górną - oczodołową

• część dolną - powiekową z których wychodzą przewodziki wyprowadzające (łac. ducti exectorii) łzy do worka spojówkowego.

Jego produktem są łzy, czyli bezbarwny płyn składający się głównie z wody, chlorku sodu (około 1%) oraz białka (około 0,6%) oraz substancji o działaniu miejscowo odkażającym (np. lizozym).

Woreczek łzowy - część dróg odprowadzających łzy. Leży w dole woreczka łzowego przyśrodkowej ściany oczodołu, oddzielony przegrodą oczodołową. Sklepienie woreczka łzowego tworzy górny, ślepy odcinek długości około 12 mm i szerokości 4-5 mm. Ku dołowi przedłuża się w przewód nosowo-łzowy.

Przewód nosowo – łzowy– przewód o długości ok. 15 mm i średnicy 4 mm łączący woreczek łzowy z jamą nosowa. Uchodzi do przewodu nosowego dolnego.

Kanaliki łzowe– rozpoczynają się punktami łzowymi leżącymi na brodawkach łzowych Punkty łzowe prowadzą do górnego i dolnego kanalika łzowego, które w swym końcowym przebiegu uchodzą do woreczka łzowego osobno bądź poprzez wspólny przewód.

-Brew – łukowata wypukłość na kości czołowej nad oczodołem porastająca krótkimi włosami. Podstawową jej funkcją jest ochrona oka przed dostaniem się do niego potu i wody deszczowej

-Rzęsy-Głównym i najważniejszym zadaniem rzęs jest ochrona oczu polegająca na wyłapywaniu cząstek brudu, kurzu, jak i drobnych owadów.

-Mięśnie zewnętrzne gałki ocznej

-Mięsień prosty górny

-Mięsień prosty dolny

-Mięsień prosty przyśrodkowy

-Mięsień prosty boczny

-Mięsień skośny dolny

-Mięsień skośny górny

19.Ucho zewnętrzne i środkowe

Ucho zewnętrzne

1) Małżowina uszna (część ucha, którą widzimy). Funkcją małżowiny usznej jest ogniskowanie fali akustycznej do kanału słuchowego; ma ona również istotne znaczenie dla lokalizacji źródła dźwięku. Warto zauważyć, że w przypadku użytkowników zausznych aparatów słuchowych małżowina jest zasadniczym elementem przytrzymującym obudowę urządzenia.   

2)  Kanał słuchowy transmitujący falę akustyczną w stronę błony bębenkowej. Kanał słuchowy pełni także funkcję ochronną - zabezpiecza błonę bębenkową przed uszkodzeniami mechanicznymi. Funkcję ochronną pełni także (produkowana przez jego wewnętrzne ściany) woskowina, która oczyszcza kanał słuchowy z ciał obcych. Dzięki swoim właściwościom rezonansowym, kanał słuchowy wzmacniania również dźwięki o średnich częstotliwościach. Kanał słuchowy jest  „miejscem pracy” wewnątrzusznych oraz wewnątrzkanałowych aparatów słuchowych.

Ucho środkowe

Składa się z błony bębenkowej, jamy bębenkowej, trąbki słuchowej oraz przestrzeni wyrostka sutkowatego z najwiekasza jama sutkową.

Błona bębenkowa-ma kształt nieregularnej elipsy o perłowym zabarwieniu. Ustawiona jest na końcu przewodu słuchowego zewnętrznego, skośnie zarówno do płaszczyzny pośrodkowej, jak i poziomej. Wyróżniamy w niej czesc napieta, wieksza umocowana pierścieniem włóknisto-chrzastkowym do czesci bębenkowej kosci skroniowej oraz mniejsza, tylko-górna, wiotka , przyczepiona do czesci łuskowej kosci. Od zewnatrz błone pokrywa pozbawiona włosów i gruczołów cienka warstwa skory, a od wewnątrz błona śluzowa.

Jama bebenkowa- jest wąska przestrzenia położona w piramidzie kosci skroniowej, miedzy przewodem słuchowym zewnętrznym a błednikiem. Wysłana jest blona śluzowa. Z przodu łaczy się poprzez trabke słuchowa częścią nosowa gardła, z tyłu z jama sutkowa i pozostałymi przestrzeniami powietrznymi wyrostka sutkowatego.

Wyróżniamy w niej 6 scian:

-górna

-dolna

-przednia

-tylna

-boczka

-przysrodkowa

Jama bębenkowa- zawiera łańcuch ruchomo połaczonych kosteczek słuchowych, przykrytych błona sluzową. Są to: młoteczek, kowadełko, strzemiączko. Rękojeść młoteczka zrasta się z błona bebenkowa, a głowa łaczy się stawowo z trzonem kowadełka. Odnoga długa kowadełka poprzez staw kowadełkowo strzemiączkowy połączony jest ze strzemiączkiem, którego podstawa umocowana jest więzadłem pierścieniowatym w okienku owalnym.

Trąbka słuchowa- łączy jame bebenkowa z czescia nosowa gardla. Początek trabki, tzw.ujscie bębenkowe znajduje się w przedniej scianie jamy bębenkowej, koniec ujscie gardłowe lezy nizej w bocznej scianie gardła, do tyłu od małżowiny nosowej dolnej. Trabka składa się z czesci kostnej, krótszej, biegnącej w kanale kostnym piramidy kosci skroniowej, oraz czesci chrzestnej, dłuższej, przysrodkowej.

20. Ucho wewnętrzne

Błędnik kostny- Jest on wypełniony płynem, zwanym przychłonką. Wewnątrz błędnika kostnego mieści się błędnik błoniasty zawieszony na licznych pasemkach łącznotkankowych. Błędnik kostny składa się z: przewodu słuchowego wewnętrznego, przedsionka, trzech kanałów półkolistych i ślimaka.

Ślimak  - anatomiczna część ucha wewnętrznego ssaków złożony z części kostnej (o kształcie muszli ślimaka) i mieszczącego się w niej przewodu ślimakowego (część błędnika błoniastego), który zawiera receptor słuchu — narząd Cortiego. Przewód ślimakowy kończy się ślepo na wierzchołku ślimaka, jest wypełniony płynem zwanym śródchłonką, czyli endolimfą. Po obu jego stronach biegną przewody zwane schodami przedsionka i schodami bębenka, łączące się na wierzchołku ślimaka, wypełnione przychłonką, czyli perylimfą.

Kanały półkoliste. Znajdują się w błędniku - wewnętrznej części ucha. U człowieka są one tak usytuowane, że każdy z nich jest ustawiony mniej więcej prostopadle do płaszczyzn dwóch pozostałych. Zakończone są bańkami błoniastymi, w których znajdują się komórki zmysłowe uzbrojone we włoski. Przewody półkoliste wypełnione są śródchłonką, której ruch spowodowany obrotem głowy (wskutek siły bezwładności) podrażnia włoski powodując pobudzenie komórek nerwowych, pozwalając zachować równowagę.

Błędnik błoniasty  – worek łącznotkankowy o zawiłym kształcie znajdujący się we wnętrzu błędnika kostnego zawieszony w przychłonce i wypełniony śródchłonką. Znajdują się w nim właściwe receptory słuchu i równowagi. W błędniku wyróżnia się następujące części: błędnik przedsionkowy i ślimakowy.

Budowa błędnika przedsionkowego:

• łagiewka – wewnątrz otolity odbierające wrażenia związane z położeniem głowy, stanowi podstawę kanałów półkolistych

• woreczek – zawiera plamkę woreczka

• przewody półkoliste – dostarczają informacje o ruchach głowy, biegną w kanałach półkolistych

• przewód łagiewkowo-woreczkowy

• przewód śróchłonki

Błędnika ślimakowego tworzy głównie przewód ślimakowy.

W łagiewce i woreczku błędnika błoniastego występują receptory wrażliwe na przyspieszenie liniowe (zmiana położenia w górę, w dół, w linii prostej). Receptory tworzą tzw. plamkę łagiewki i woreczka, które skupiają urzęsione komórki zmysłowe, na których spoczywa błona galaretowata. W błonie tej znajdują się kryształy soli wapniowych, tzw. otolity. Ruch głowy w linii prostej powoduje przemieszczanie się otolitów na zasadzie bezwładności, w wyniku czego pobudzane są komórki zmysłowe. Impulsy przesyłane są do ośrodkowego układu nerwowego.

Narząd Cortiego, narząd spiralny – właściwy narząd słuchu znajdujący się w ślimaku w przestrzeni zwanej schodami środkowymi (przewód ślimakowy). Rozciąga się on wzdłuż przewodu ślimakowego poza jego częścią zwaną kątnicą przedsionkową. Położony jest na błonie podstawnej. Przypomina "wał", który po swojej wewnętrznej stronie zwrócony jest w kierunku bruzdy (blaszki) spiralnej wewnętrznej. Przyśrodkowo od narządu znajduje się rąbek spiralny). 
 

III OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

III. OBWODOWY UKŁAD NERWOWY: 

1. Czaszkowe nerwy zmysłowe – początek, miejsce przejścia przez czaszkę, miejsce wejścia do mózgowia.

 

Do nerwów zmysłowych należą:

• I – nerw węchowy (n. olfactori)

• II – nerw wzrokowy (n. opticus)

• VIII – nerw przedsionkowo – ślimakowy (n. vestibulocochlearis)

 

Nerw węchowy:

Przebieg: Rozpoczyna się w nabłonku węchowym błony śluzowej pokrywającej okolicę węchową jamy nosowej. Okolica ta zajmuje małżowinę nosową górną i odpowiadającą jej część przegrody nosa. Błona śluzowa tej okolicy ma grubość ok. 0,5 mm. Pokrywa ją nabłonek węchowy.

Ciało komórki węchowej leży w głębi nabłonka i jej wysmukła wypustka obwodowa dochodzi do powierzchni nabłonka. Wypustki te są zgrubiałe i tworzą stożki węchowe zakończone kilkoma „włoskami węchowymi”, długości 2μm. Z przeciwnego bieguna komórek odchodzą neuryty, łączące się w cienkie pęczki tworząc nerwy węchowe. Nerw węchowy w liczbie 15–20 kieruje się ku otworom blaszki sitowej kości sitowej. Nerwy biegnące z przegrody nosa przechodzą przez przyśrodkowy szereg otworków, a nerwy biegnące z bocznej ściany jamy nosowej przez szereg boczny. Nerwy węchowe po przejściu przez blaszkę sitową i po przebiciu się przez oponę twardą, kierując się do dołu przedniego czaszki, wstępują do opuszki węchowej, stanowiącej część międzymózgowia. 

Nerw wzrokowy:

Przebieg: Rozpoczyna się w komórkach zwojowych siatkówki oka. W siatkówce układają się kolejno jeden za drugim 3 neurony:

• Zewnętrzny – tworzą go komórki zmysłowe, czyli wzrokowe (pręciki i czopki - receptory);

• Środkowy – tworzą go komórki dwubiegunowe;

• Wewnętrzny – komórki zwojowe wielobiegunowe.

Neuryty tych wielobiegunowych komórek wytwarzają w siatkówce warstwę włókien nerwowych, które łączą się w pojedynczy powrózek – nerw wzrokowy. Po wyjściu z gałki ocznej kieruje się on do mózgu.

W przebiegu nerwu wzrokowego wyróżniamy 4 odcinki:

• Wewnątrzgałkowy lub wewnątrzoczny – nerw w tym odcinku jest spłaszczony i przebiega w linii prostej ku tyłowi i przyśrodkowo

• Wewnątrzoczodołowy – podąża w osi oczodołu i przyjmuje kształt powrózka okrągłego o przebiegu falistym;

• Odcinek przebiegający przez kanał wzrokowy

• Wewnątrzczaszkowy – sięga do górno-bocznego kąta skrzyżowania wzrokowego.

Przebieg ten zapewnia ruchomość gałki ocznej. Miejsce wyjścia nerwu z gałki ocznej leży nieco poniżej i przyśrodkowo od tylnego bieguna gałki.

Podsumowując nerw wzrokowy kieruje się przez ścianę gałki ocznej, oczodół i kanał  wzrokowy do dołu środkowego czaszki, gdzie wchodzi do mózgowia w obrębie skrzyżowania wzrokowego, który jest częścią międzymózgowia. 

Nerw przedsionkowo – ślimakowy:

Jest nerwem obu narządów zmysłu mieszczących się w uchu wewnętrznym, czyli błędniku. Są  to:

• narząd równowagi położony w przedsionku i kanałach półkolistych,

• narząd słuchu mieszczący się w ślimaku.

Składa się z 2 części zaopatrujące odpowiednio te narządy:

• część przedsionkowa – prowadzi impulsy z przedsionka do mózgu,

• część ślimakowa – prowadzi impulsy ze ślimaka do mózgu.

Część  przedsionkowa rozpoczyna się na powierzchniach zmysłowych narządu równowagi w grzebieniach bańkowych wszystkich 3 przewodów półkolistych oraz w plamce woreczka i plamce łagiewki błędnika błoniastego.  
 

Gałęzie nerwowe wychodzące z sąsiadujących z sobą baniek przedniego i bocznego przewodu półkolistego:

• n. bańkowy przedni

• n. bańkowy boczny

• n. łagiewkowy (gałąź wychodząca z plamki łagiewki)

     Gałęzie te łączą się ze sobą tworząc wspólny pień  – n. łagiewkowo–bańkowy.

• n. woreczkowy (gałąź wychodząca z plamki woreczka)

• n. bańkowy tylny

Gałęzie te łączą się  ze sobą tworząc n. woreczkowo-bańkowy.

W miejscu połączenia tych gałęzi włączony jest zwój przedsionkowy, składający się z 2 części: górnej i dolnej.

Część  ślimakowa rozpoczyna się wypustkami obwodowymi, które oplatają komórki słuchowe narządu spiralnego ślimaka. Włókna biegną najpierw przez obszerne przestrzenie międzykomórkowe narządu spiralnego (Cortiego) a następnie wnikają przez blaszkę spiralną kostną do zwoju spiralnego we wrzecionku ślimaka. Wypustki dośrodkowe komórek zwoju spiralnego u podstawy wrzecionka wstępują do przewodu słuchowego wewnętrznego. Tam pęczki nerwowe łączą się ze sobą tworząc n. ślimaka

N. ślimaka i n. przedsionka łączą  się ze sobą tworząc n. przedsionkowo – ślimakowy. Biegnie on od ucha wewnętrznego przez przewód słuchowy wewnętrzny do dołu tylnego czaszki, gdzie wchodzą do mózgowia obok nn. twarzowych między mostem, rdzeniem przedłużonym i konarem środkowym móżdżku. W mózgowiu n. przedsionkowo – ślimakowy znowu się rozchodzą. 

2. Czaszkowe nerwy ruchowe – początek, miejsce przejścia przez czaszkę, miejsce wejścia do mózgowia, zakres unerwienia.

 

Nerwy ruchowe to takie które przewodzą  włókna ruchowe. Należą do nich:

• III – nerw okoruchowy (n. oculomotorius)

• IV – nerw bloczkowy (n. trochlearis)

• V – nerw trójdzielny (n. trigeminus)

• VI – nerw obwodzący (n. abducens)

• VII – nerw twarzowy (n. facialis)

• IX – nerw językowo-gardłowy (n. glossopharyngeus)

• X – nerw błędny (n. vagus)

• XI – nerw dodatkowy (n. accessorius)

• XII – nerw podjęzykowy (n. hypoglossus)

 

Nerw okoruchowy:

Z mózgowia wychodzi z podstawy mózgu między konarami, powyżej górnego brzegu mostu, który jest częścią śródmózgowia. Następie biegnie do szczeliny oczodołowej górnej przez którą wchodzi do oczodołu. W szczelinie tej n. okoruchowy leży w kącie przyśrodkowym.

Rozgałęziając się w oczodole unerwia ruchowo m. dźwigacz powieki górnej oraz prawie wszystkie pozostałe mięsnie poprzecznie prążkowane gałki ocznej (m. skośny dolny, m. prosty górny, m. prosty przyśrodkowy, m.prosty dolny). Poza jego zasięgiem pozostaje jedynie m. skośny górny i m.prosty boczny (zaopatrywane przez własne nerwy).

Przy porażeniu n. okoruchowego powieka górna opada a gałka oczna kieruje się bocznie i ku dołowi – zez rozbieżny. Wskutek wypadnięcia składników przywspółczulnych źrenica ulega rozszerzeniu i występują zaburzenia akomodacji oka.

Nerw bloczkowy:

Jako jedyny z nerwów czaszkowych opuszczają mózgowie na jego powierzchni grzbietowej, na wysokości wzgórków dolnych blaszki pokrywy śródmózgowia do przodu od zasłony rdzeniowej górnej. Z dołu środkowego czaszki biegną do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną.

Nn. bloczkowe zaopatrują ruchowo jedynie mięsień skośny górny gałki ocznej.

Nerw obwodzący:

Wychodzi z mózgowia na przednim brzegu mostu w dole środkowym czaszki. Do oczodołu kierują się przez szczelinę oczodołową górną.

Zaopatruj tylko jeden mięsień – prosty boczny gałki ocznej.

Przy porażeniu n. obwodzącego występuje zez zbieżny. Tego rodzaju porażenia występują często przy złamaniach kości podstawy czaszki. 

Nerw dodatkowy:

Prowadzi włókna ruchowe. Nerw dodatkowy stanowi wyjątek wśród nerwów czaszkowych, gdyż łączy się  zarówno z mózgowiem jak i rdzeniem kręgowym. Przebieg: Rozpoczyna się dwoma korzeniami:

• Czaszkowym – wychodzącym z bruzdy tylnej bocznej rdzenia przedłużonego w dole tylnym czaszki,

• Rdzeniowym – wychodzącym z części bocznej rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym kanału kręgowego.

Część rdzeniowa wchodzi do jamy czaszki przez otwór wielki, gdzie w dole tylnym czaszki łączy się z korzeniem czaszkowym. Pień nerwu wychodzi następnie przez otwór szyjny wielki, gdzie w dole tylnym czaszki łączy się  z korzeniem czaszkowym. Pień nerwu wychodzi następnie przez otwór szyjny do przestrzeni przygardłowej. Gałęzie:

• Wewnętrzna – dołącza do nerwu błędnego,

• Zewnętrzna – unerwia ruchowo m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy i m. czworoboczny.

 

Nerw podjęzykowy:

Z mózgowia wychodzi w bruździe bocznej przedniej rdzenia przedłużonego. Z dołu tylego czaszki kieruje się  przez kanał o jednoiminnej nazwie do przestrzeni przygardłowej.

Zakres zaopatrzenia obejmuje wszystkie mięśnie języka zewnętrzne (mm. bródkowo – językowe, rylcowo – językowe) oraz wewnętrzne (m. podłużny górny, mm. podłużne dolne, m. poprzeczny języka, m. pionowy języka). 

3. V para nerwów czaszkowych – początek, gałęzie, miejsce przejścia przez czaszkę, miejsce wejścia do mózgowia, zakres unerwienia.

 

Nerw trójdzielny (n. trigeminus):

Wychodzi z mózgowia 2 korzeniami w dole środkowym czaszki na granicy mostu i konara środkowego móżdżku. Oba korzenie ( grubszy – część większa czuciowa i cieńszy – część mniejsza ruchowa) mają wspólną drogę prawie do szczytu piramidy kości skroniowej. Tutaj grubieje część większa tworząc zwój troisty (półksiężycowaty) wzdłuż którego leży krótki pień nerwu.

W dole środkowym czaszki dzieli się  on na 3 gałęzie:

• Nerw oczny (n. ophthalmicus) – najcieńsza gałąź n. trójdzielnego. Jest nerwem czysto czuciowym, zaopatrującym górne piętro twarzy, czyli oko i oczodół, skórę czoła oraz przednio-górną część jamy nosowej. Przebieg: Biegnie w ścianie bocznej zatoki jamistej, następnie kieruje się ku górze i do przodu i przez szczelinę oczodołową górną wstępuje do oczodołu;

Gałęzie:

• Jeszcze w jamie czaszki oddaje gałąź namiotu do opony twardej;

• N. łzowy – unerwia gruczoł łzowy, spojówkę, i skórę kąta bocznego oka.

• N. czołowy – unerwia skórę czoła aż od szczytu głowy, skórę nasady nosa oraz spojówkę i skórę powieki dolnej; oddaje 2 gałęzie: n. nadbloczkowy i n. nadoczodołowy.

• N. nosowo–rzęskowy – dzieli się na 2 części: nosową i rzęskową; unerwia błonę śluzową komórek sitowych, zatoki klinowej, przednio – górnej części jamy nosowej, zatoki czołowej oraz skórę grzbietu nosa, spojówkę i skórę kąta przyśrodkowego oka. Poza tym oddaje on do zwoju rzęskowego korzeń czuciowy w postaci nn. rzęskowych długich.

Z każdą z trzech gałęzi nerwu trójdzielnego związany jest zwój przywspółczulny. Do każdego z nich doprowadzają włókna trzy korzenie:

• Jeden - współczulne,

• Drugi - przywspółczulne,

• Trzeci – czuciowe.

W zwoju, połączeniu na drugi neuron ulegają tylko włókna przywspółczulne. Włókna współczulne i czuciowe przechodzą bez połączenia. Zwój oddaje zmienną liczbę gałęzi zawierających komplet włókien: współczulnych, przywspółczulnych pozazwojowych oraz czuciowych. Z nerwem ocznym związany jest zwój rzęskowy, położony na dolnej ścianie oczodołu. Jego korzeniami są:

• Splot szyjno-tętniczy wewnętrzny (współczulnym),

• Nerw okoruchowy (przywspółczulnym),

• Nn. rzęskowe długie (czuciowym). Gałęzie zwoju rzęskowgo stanowią nerwy rzęskowe krótkie. Unerwiają one gałkę oczną a w niej m.in. m. rozwieracz źrenicy (współczulne) oraz m. zwieracz źrenicy i m. rzęskowy (przywspółczulnie).

 

• Nerw szczękowy (n. maxillaris) – jest nerwem czuciowym; Jego obszar unerwienia odpowiada na ogół środkowemu piętru twarzy, czyli okolicy szczęki. Przebieg: Z dołu środkowego czaszki biegnie poziomo do przodu i przez otwór okrągły wchodzi do dołu skrzydłowo – podniebiennego. Po oddaniu tu gałęzi w dalszym przebiegu przechodzi przez szczelinę oczodołową dolną do oczodołu;

Gałęzie:

• Jeszcze w obrębie jamy czaszki n. szczękowy oddaje gałąź oponową;

• N. podoczodołowy – jest bezpośrednim przedłużeniem głównego pnia nerwu szczękowego. Zaopatruje błonę śluzową zatoki szczękowej, zęby górne, dziąsło górne, skórę powieki dolnej, bocznej powierzchni nosa oraz błonę śluzową i skórę wargi górnej.

• N. jarzmowy – unerwia skórę policzka, bocznej części czoła i przedniej części skroni.

• Nn. skrzydłowo-podniebienne – tworzą korzeń czuciowy zwoju skrzydłowo-podniebiennego, położonego na tylnej ścianie jednoimiennego dołu czaszki. Jego korzeniami są:

  • N. skalisty głęboki (współczulnym),

  • N. skalisty większy (przywspółczulnym),

  • Nn. skrzydłowo-podniebienne (czuciowym). Gałęziami tych nerwów są: gałęzie nosowe tylne (do naczyń, gruczołów i błony śluzowej jamy nosowej), nn. podniebienne (do podniebienia twardego i dziąsła górnego), gałęzie oczodołowe (do komórek sitowych i zatoki klinowej) oraz gałęzie gardłowe (do górnej części gardła).

Jest cechą charakterystyczną,  że gałęzie n. szczękowego przeważnie przebiegają w kanałach kostnych.

• Nerw żuchwowy (n. mandibularis) – jest nerwem mieszanym gdyż składa się z czuciowej dolnej gałęzi zwoju troistego oraz ze słabszej ruchowej części mniejszej. N. żuchwowy zaopatruje dolne piętro twarzy – okolicę żuchwy, jej staw, mięśnie, skórę i błonę śluzową. Przebieg: Po odejściu ze zwoju troistego kieruje się ku dołowi i ze środkowego dołu czaszki przez otwór owalny zstępuje do dołu podskroniowego. Gałęzie:

  • Bezpośrednio poniżej otworu owalnego oddaje cienką gałąź oponową.

  • Dalej jeszcze przed podziałem przeważnie oddaje swoje gałęzie, które można podzielić na dwie grupy:

    • Grupa tylna (nerwy ruchowe i czuciowe):

      • n. językowy oddaje gałęzie w postaci n. podjęzykowego, gałęzi cieśni gardzieli, oraz gałęzi podjęzykowych. Zaopatruje błonę śluzową przednich 2/3 języka, błonę śluzową dna jamy ustnej, cieśni gardzieli, migdałki podniebienne, śliniankę podżuchwową i podjęzykową oraz dziąsło dolne); z n. językowym łączy się struna bębenkowa, doprowadzająca do niego włókna przywspółczulne a odbiera włókna smakowe.

      • n. zębodołowy dolny ruchowo unerwia brzusiec przedni m. dwubrzuścowego i m. żuchwowo-gnykowy, czuciowo unerwia zęby dolne, dziąsło dolne, skórę wargi dolnej i bródki.

      • n. uszno-skroniowy zaopatruje skórę bocznej powierzchni małżowiny usznej, przewodu słuchowego zewnętrznego, okolicy skroniowej, staw skroniowo-żuchwowy i śliniankę przyuszną.

    • Grupa przednia (nerwy ruchowe):

      • n. żwaczowy (do m. żwacza),

      • nn. skroniowe głębokie, przedni i tylny (do m. skroniowego),

      • n. skrzydłowy przyśrodkowy (do m. skrzydłowego przyśrodkowego oraz m. napinacza podniebienia miękkiego i m. napinacza błony bębenkowej),

      • n. skrzydłowy boczny (do m. skrzydłowego bocznego),

      • n. policzkowy (zaopatrujący skórę i błonę śluzową policzka oraz dziąsła) – jedyny nerw czuciowy

Z nerwem żuchwowym łączą  się dwa zwoje przywspółczulne – zwój uszny i zwój podżuchwowy.

• Zwój uszny – leży w dole podskroniowym przed otworem owalnym, na powierzchni dolnej podstawy czaszki. Jego korzeniami są:

  • Nerw skalisty głęboki lub splot tętnicy oponowej środkowej (współczulnym),

  • Nerw skalisty mniejszy (przywspółczulnym),

  • Gałąź od n. żuchwowego (czuciowym).

Gałęzie zwoju usznego unerwiają przywspółczulnie śliniankę przyuszną, gruczoły policzkowe i wargowe. 

• Zwój podżuchwowy - leży w trójkącie podżuchwowym. Jego korzeniami są:

  • Splot tętnicy twarzowej (współczulnym)

  • Struna bębenkowa (przywspółczulnym)

  • Nerw językowy (czuciowym)

Gałęzie zwoju podżuchwowego unerwiają przywspółczulnie śliniankę podżuchwową, podjęzykową  oraz błonę śluzową dna jamy ustnej i języka. 

4. VII para nerwów czaszkowych – początek, gałęzie, miejsce przejścia przez czaszkę, miejsce wejścia do mózgowia, zakres unerwienia.

 

Nerw twarzowy (n. facialis):

Przewodzą włókna ruchowe, czuciowe (smakowe) i przywspółczulne. Przebieg: Z mózgowia wychodzą między mostem, rdzeniem przedłużonym i konarem środkowym móżdżku. Biegnie z dołu tylnego czaszki przez przewód słuchowy wewnętrzny, kanał nerwu twarzowego i otwór rylcowo-sutkowy do dołu zażuchwowego, gdzie kończy się w splocie przyusznym. W budowie nerwu wyróżniamy dwie części:

• Właściwy nerw twarzowy – prowadzi włókna ruchowe,

• Nerw pośredni – prowadzi włókna czuciowe i przywspółczulne.

Kanał n. twarzowego tworzy kolanko, w którym położony jest zwój kolanka, zbudowany z czuciowych komórek korzeniowych.

Włókna ruchowe n. twarzowego tworzą:

• N. strzemiączkowy – do m. strzemiączkowego,

• N. uszny tylny – do brzuśca potylicznego m. naczasznego i mm. małżowiny usznej,

• Gałąź dwubrzuścową – do m. rylcowo-gnykowego i brzuśca tylnego m. dwubrzuścowego

• Splot przyuszniczy – do mięśni wyrazowych głowy.

Włókna czuciowe i przywspółczulne n. twarzowego tworzą:

• Nerw skalisty większy – stanowi korzeń przywspółczulny dla zwoju skrzydłowo-podnibiennego. Unerwia wydzielniczo błonę śluzową tylnej części jamy nosowej i podniebienia oraz gruczoł łzowy.

• Strunę bębenkową – stanowi korzeń przywspółczulny. Unerwia wydzielniczo śliniankę podżuchwową, podjęzykową oraz błonę śluzową okolicy podjęzykowej i przedniej części języka. Włókna smakowe struny bębenkowej zaopatrują błonę śluzową 2/3 przednich języka.

 

5. IX para nerwów czaszkowych – początek, gałęzie, miejsce przejścia przez czaszkę, miejsce wejścia do mózgowia, zakres unerwienia.

 

Nerw językowo – gardłowy (n. glossopharyngeus):

Prowadzi włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne. Przebieg: Opuszcza mózgowie w bruździe tylnej bocznej z powierzchni bocznej rdzenia przedłużonego. Z dołu tylnego czaszki przez otwór szyjny kieruje się do przestrzeni przygardłowej. Rozprzestrzenia się głównie w tylnej części języka i w gardle. Ma dwa zwoje:

• Górny (wewnątrz czaszki),

• Dolny (zewnątrzczaszkowy).

Komórki korzeniowe (zwój górny) włókien czuciowych znajdują się po obu stronach otworu szyjnego. Zwój dolny nerwu tworzą oprócz komórek czuciowych także komórki przywspółczulne. Gałęzie:

• N. bębenkowy – tworzy splot bębenkowy w jamie bębenkowej; unerwia błonę śluzową jamy bębenkowej i trąbki słuchowej, a także poprzez n. skalisty mniejszy unerwia wydzielniczo śliniankę przyuszną i gruczoły policzkowe.

• Gałąź zatoki tętnicy szyjnej – reguluje ciśnienie tętnicze krwi

• Gałęzie gardłowe – do nosowej części gardła, wytwarza wraz z gałęziami n. błędnego i pnia współczulnego splot gardłowy

• Gałąź do m. rylcowo-gardłowego – do jednoimiennego mięśnia

• Gałęzie migdałkowe – do podniebienia miękkiego i migdałka podniebiennego

• Gałęzie językowe – unerwiają czuciowo błonę śluzową 1/3 tylnej języka (czucie powierzchowne i smaku).

 
 

6. X para nerwów czaszkowych – początek, gałęzie, miejsce przejścia przez czaszkę, miejsce wejścia do mózgowia, zakres unerwienia.

 

Nerw błędny (n. vagus):

Prowadzi włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne. Nerw błędny posiada dwa zwoje:

• Górny – odpowiada zwojowi rdzeniowemu. Położony jest w otworze szyjnym, zawiera liczne komórki czuciowe „pozornie jednobiegunowe”;

• Dolny – przypuszczalnie jest głównie zwojem przywspółczulnym; położony jest 1cm poniżej zwoju górnego. Składa się z komórek czuciowych „pozornie jednobiegunowych”, wielobiegunowych komórek zwojowych autonomicznych oraz z tkanki łącznej zawierającej liczne komórki tłuszczowe.

Przebieg: Opuszcza mózgowie w bruździe tylnej bocznej rdzenia przedłużonego. Z dołu tylnego czaszki przez otwór szyjny kieruje się do przestrzeni przygardłowej. Biegnąc dalej na mięśniu pochyłym przednim, dostaje się do klatki piersiowej przez jej otwór górny. W tylnej części śródpiersia górnego oba nerwy błędne rozpadają się na poszczególne gałęzie, wytwarzając na powierzchni przełyku obfity splot przełykowy, który dzieli się na dwie gałęzie:

• Splot przełykowy przedni – utworzony głównie przez n. błędny lewy;

• Splot przełykowy tylny – utworzony głównie przez n. błędny prawy.

Nad przeponą włókna splotu przedniego tworzą pień błędny przedni, a włókna splotu tylnego pień błędny tylny. Pnie te przechodzą przez przeponę  oraz rozwór przełykowy. Po przejściu do jamy brzusznej pnie częściowo rozpadają się na gałęzie żołądkowe przednie i tylne, tworząc sploty żołądkowe. Znaczna część gałęzi pni błędnych biegnie do splotów przedkręgowych, szczególnie do splotu trzewnego.

Gałęzie: Na swym długim przebiegu n. błędny oddaje liczne gałęzie. Odróżniamy cztery części:

• Gałęzie odcinka głowowego – do tego odcinka należą:

  • Gałąź oponowa – do opony twardej dołu tylnego czaszki,

  • Gałąź uszna – unerwia małżowinę uszną i przewód słuchowy zewnętrzny.

• Gałęzie odcinka szyjnego – do tego odcinka należą:

  • Gałęzie gardłowe – tworzą splot gardłowy; unerwiają część ustną i krtaniową gardła,

  • N. krtaniowy górny – unerwia ruchowo i czuciowo krtań oraz gardło,

  • Gałęzie sercowe szyjne górne – wstępują do splotu sercowego,

  • N. krtaniowy wsteczny – unerwia gardło, przełyk i tchawicę (gg. tchawicze górne) oraz oddaje gałęzie do splotu sercowego (gg. sercowe szyjne dolne) i krtani (n. krtaniowy dolny).

• Gałęzie odcinka piersiowego – do tego docinka należą:

  • Gałęzie sercowe piersiowe – do splotu piersiowego,

  • Gałęzie tchawicze dolne – zaopatrują tchawicę,

  • Gałęzie oskrzelowe

  • Gałęzie przełykowe– zaopatruje błonę mięśniową i śluzową części piersiowej przełyku,

  • Gałęzie śródpiersiowe – do opłucnej śródpiersiowej i splotu aortowego piersiowego,

  • Gałęzie osierdziowe – do przedniej i tylnej powierzchni worka osierdziowego.

• Gałęzie odcinka brzusznego – do tego odcinka należą:

  • Splot żołądkowy przedni

  • Gałęzie żołądkowe przednie          od pnia błędnego przedniego

  • Gałęzie wątrobowe

  • Splot żołądkowy tylny

  • Gałęzie żołądkowe tylne                od pnia błędnego tylnego

  • Gałęzie trzewne

Włókna tych gałęzi przez splot trzewny unerwiają przywspółczulnie: wątrobę, trzustkę, część brzuszną przełyku, żołądek, jelito cienkie, kątnicę z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę wstępującą i 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej oraz nadnercza, nerki, moczowody i gruczoły płciowe, jądra lub jajniki. 
 
 

7. Budowa nerwu rdzeniowego.

 

Każdy nerw rdzeniowy powstaje z połączenia korzenia grzbietowego (tylnego) i brzusznego (przedniego). Tworzą  one krótki pień nerwu, który następnie dzieli się na 4 gałęzie:

• Brzuszną (przednią) – zaopatruje skórę i mięśnie przedniej oraz bocznej strony szyi i tułowia a także powierzchowne mięśnie grzbietu oraz skórę i mięśnie kończyn. Włókna gałęzi brzusznych w przeciwieństwie do grzbietowych nie dochodzą do unerwianych narządów bezpośrednio, lecz wytwarzając sploty nerwowe:

  • Splot szyjny – gałęzie brzuszne nn. C1-C4

  • Splot ramienny – C5-Th1

  • Splot lędźwiowy – L1-L4       

  • Splot krzyżowy – L4-C0

• Grzbietową (tylną) – unerwia mięśnie głębokie grzbietu, skórę tylnej części głowy, karku, grzbietu i górnej części pośladków oraz kręgosłup.

• Oponową – unerwia oponę twardą rdzenia kręgowego.

• Łączącą – doprowadza włókna przedzwojowe do pnia współczulnego a z niego odbiera włókna pozazwojowe wracające do pni nerwów rdzeniowych.

Korzeń brzuszny wychodzi z rdzenia kręgowego z jego bruzdy bocznej przedniej a korzeń grzbietowy łączy się z bruzdą boczną tylną. Na skutek dysproporcji pomiędzy kręgami i odpowiednimi segmentami rdzeniowymi korzenie zmieniają swój kierunek przebiegu z poziomego przy górnych neuromerach na skośny przy dolnych, wydłużając się stopniowo. Największą odległość od rdzenia do odpowiedniego otworu międzykręgowego mają korzenie nerwów lędźwiowych, krzyżowych i guzicznych. Tworzą one wiązkę nerwów objętych oponą twardą, zwaną ogonem końskim.

Korzeń brzuszny zawiera włókna ruchowe (rozpoczynają się w jądrach ruchowych rogu przedniego rdzenia kręgowego, następnie biegną przez pień do gałęzi brzusznej lub grzbietowej) i współczulne (rozpoczynają się w jądrze pośrednio-bocznym rogu bocznego rdzenia kręgowego, następnie biegną przez korzeń brzuszny i pień nerwu rdzeniowego do gałęzi łączącej, którą dostają się do zwoju pnia współczulnego – gałąź łącząca biała). Wypustki komórek leżących w zwoju pnia współczulnego biegną w obrębie gałęzi łączącej do pnia nerwu rdzeniowego (wytwarzając gałąź łączącą szarą) i dołączają do gałęzi brzusznej, grzbietowej oraz oponowej. Włókna czuciowe biegnące w gałęzi brzusznej, grzbietowej i oponowej nerwu rdzeniowego mają swoje komórki macierzyste w zwoju rdzeniowym, włączonym w korzeń grzbietowy. Stąd włókna dośrodkowe kierują się do komórek jąder czuciowych rogu tylnego rdzenia kręgowego lub poprzez sznur tylny docierają do jądra smukłego lub klinowatego.

Podsumowanie:

1. Korzeń brzuszny zawiera włókna ruchowe i współczulne

2. Korzeń grzbietowy zawiera włókna czuciowe

3. Gałąź łącząca zawiera włókna przedzwojowe i zazwojowe

4. Gałąź brzuszna zawiera włókna ruchowe, czuciowe i współczulne zazwojowe

5. Gałąź grzbietowa zawiera włókna ruchowe, czuciowe, współczulne zazwojowe

6. Gałąź oponowa prowadzi włókna czuciowe i współczulne zazwojowe.

8. Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych

Gałęzie grzbietowe (rami dorsalis) kierują się na grzbietową okolicę szyi i tułowia, dzieląc się przeważnie na gałąź przyśrodkową i boczną. Obszar unerwienia gałęzi grzbietowych nerwów rdzeniowych obejmuje: stawy kręgosłupa, mięśnie głębokie grzbietu i mięśnie karku oraz skórę grzbietu od okolicy potylicznej (kresa karkowa górna) aż do końca kości guzicznej

Korzeń grzbietowy zawiera włókna czuciowe  
W okolicy karku gałąź tylna C1 tworzy nerw podpotyliczny (n. suboccypitalis), który jest głównie nerwem ruchowym, zaopatrującym głębokie mięśnie karku. Natomiast gałąź grzbietowa C2 to tzw. nerw potyliczny większy (n. occypitalis major) mający przewagę włókien czuciowych, które zaopatrują skórę okolicy potylicznej, sięgając aż do szczytu głowy.   Gałęzie grzbietowe nerwów piersiowych i lędźwiowych zachowują się podobnie. Po wyjściu z otworów międzykręgowych kierują się bocznie od wyrostków stawowych i dzielą na  gałąź przyśrodkową i boczną. 

Unerwiają mięśnie głębokie grzbietu. Gałęzie L1 - L5; oddają gałęzie boczne, tzw. nerwy skórne górne pośladków, które zaopatrują skórę górnej okolicy pośladka.   Gałęzie grzbietowe nerwów krzyżowych nie wykazują tak wyraźnego podziału na gałęzie boczne i przyśrodkowe. Gałęzie boczne S1 - S3; tworzą nerwy skórne środkowe pośladków, które unerwiają skórę przyśrodkowej części pośladków.

 
9.Splot szyjny

(plexus cervicalis) 

  Splot szyjny powstaje z gałęzi brzusznych czterech górnych nerwów szyjnych (C1-C4), połączonymi między sobą łukowatymi pętlami. leży przed głębokimi

mięśniami szyi, od przodu pokryty podwięzią i mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym. Od splotu szyjnego odchodzą gałęzie skórne i gałęzie mięśniowe. Gałęzie skórne wychodzą w połowie długości mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na jego tylnym brzegu i stąd rozchodzą się wachlowato. Rozróżniamy następujące gałęzie skórne:    nerw potyliczny mniejszy (n. ocypitalis minor),

   nerw uszny wielki (n. auricularis magnus),

   nerw poprzeczny szyjny (n. transversus coli),

   nerwy nadobojczykowe (nn. supra claviculares). 
 

  Dwa pierwsze nerwy kierują się ku górze i unerwiają skórę bocznej okolicy potylicy; twarzy, skroni i małżowiny usznej. Nerw poprzeczny szyi kieruje się do przodu i zaopatruje skórę przedniej okolicy szyi. Nerwy nadobojczykowe podążają ku dołowi i unerwiają okolice trójkąta bocznego szyi, barku oraz okolicę podobojczykową.   Do gałęzi mięśniowych splotu szyjnego zalicza się gałęzie krótkie i gałęzie długie. Gałęzie krótkie unerwiają przede wszystkim mięśnie głębokie szyi. Gałęzie długie zaopatrują mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkovy, mięsień czworoboczny grzbietu, i mięśnie podgnykowe i częściowo nadgnykowe i głębokie szyi (pętla szyjna).

  Największą gałęzią  splotu jest nerw przeponowy (n, phrenicus), który poza włóknami ruchowymi dla przepony zawiera także włókna czuciowe dla opłucnej, osierdzia i górnej części otrzewnej. 

  Splot szyjny poprzez liczne zespolenia łączy się ze splotem ramiennym, z pniem współczulnym oraz z następującymi nerwami czaszkowymi: nerwem twarzowym, nerwem błędnym, nerwem dodatkowym i nerwem podjęzykowym 
 
10.Splot ramienny

(plexus brachialis)  

Splot ramienny zawiera nerwy zaopatrujące kończynę górną, niektóre mięśnie tułowia i szyi. Jest utworzony przez gałęzie brzuszne czterech dolnych nerwów szyjnych i pierwszego piersiowego (C5-Th1). Te pięć korzeni splotu w dole nadobojczykowym łączy się w trzy pnie splotu (trunci plexus): górny, środkowy i dolny. Każdy z trzech pni ma gałąź tylną i przednią. Splot kieruje się do jamy pachowej, krzyżując wcześniej leżący przed nim obojczyk.

  Gałęzie tylne pnia górnego, środkowego i dolnego wytwarzają pęczek tylny (fasciculus posterior). Gałęzie przednie pnia górnego i środkowego tworzą pęczek boczny (fasciculos lateralis), natomiast gałęzie przednie pnia dolnego przechodzą w pęczek przyśrodkowy (fasciculus medialis). 

     Obojczyk dzieli splot ramienny na część nadobojczykową i podobojczykową. Cześć nadobojczykowa (pars infraclavicularis) splotu wychodzi przez szczelinę mięśni pochyłych, od dołu ograniczoną I żebrem.

  Część podobojczykowa (pars supraclavicularis) splotu leży w dole pachowym, gdzie trzy pęczki otaczają tętnicę pachową.

  Ze splotu ramiennego wychodzą  gałęzie krótkie, które zaopatrują mięśnie obręczy barkowej, niektóre mięśnie tułowia i szyi oraz gałęzie długie, które unerwiają  kończynę górną wolną. Gałęzie krótkie odchodzą zarówno od części nadobojczykowej, jak i podobojczykowej, natomiast gałęzie długie stanowią przedłużenie pęczków części podobojczykowej. 

            Nerwy krótkie splotu ramiennego 

  Nerwy krótkie splotu ramiennego unerwiają przede wszystkim mięśnie przyczepiające się do obręczy barkowej. Od splotu ramiennego odchodzą również drobne nerwy do dolnych części mięśni głębokich szyi.

  Nerw grzbietowy łopatki (n. dorsalis scapule) po odejściu od splotu kieruje się do tyłu i schodzi ku dołowi wzdłuż brzegu przyśrodkowego łopatki, unerwiając mięsień równoległoboczny mniejszy i większy.

  Nerw piersiowy długi (toracis longum) po minięciu mięśnia pochyłego środkowo, zwykle powyżej I żebra, zstępuje do dołu pachowego i kieruje się na powierzchnię boczną mięśnia zębatego przedniego, unerwiając kolejne jego części.

  Nerw podobojczykowy (n. subclavius) biegnie w dolnej części mięśnia pochyłego przedniego, przechodzi pod obojczyk i wnika do mięśnia podobojczykowego, unerwiając go.   Nerw nadłopatkowy (suprascapularis) biegnie w bok za obojczykiem w kierunku wcięcia łopatki; po wyjściu spod więzadła poprzecznego łopatki oddaje gałązki do mięśnia nadgrzebieniowo i podgrzebieniowego oraz do stawu ramiennego.   Nerwy piersiowe przednie (nn. thoracici anterior) po odejściu od splotu, w liczbie dwóch lub trzech, dzielą się następnie na liczne gałęzie, które wnikają do mięśnia piersiowego większego i mięśnia piersiowego mniejszego.

  Nerwy podłopatkowe (nn. sub scapulres) biegną ku dołowi po przedniej powierzchni m.podłopatkowego, który jest przez ten nerw zaopatrywany wraz z mięśniem obłym większym. 

  Nerw piersiowo - grzbietowy (thoracodorsalis) biegnie w kierunku dołu pachowego, następnie przechodzi na powierzchnię przednią mięśnia najszerszego grzbietu i unerwia ten mięsień.

  Nerw pachowy (n. axilaris), przez niektórych autorów jest zaliczany do nerwów długich splotu ramiennego; w dole pachowym odchodzi od pęczka tylnego, biegnie bezpośrednio przy torebce stawu ramiennego, do której oddaje gałęzie stawowe, kieruje się z jamy pachowej przez otwór czworoboczny na tylną stronę ramienia i unerwia mięsień naramienny, miesień obły mniejszy i jako nerw skórny boczny ramienia - skórę nad mięśniem  naramiennym. 

Nerwy długie splotu ramiennego 

  W jamie pachowej od pęczków splotu ramiennego odchodzi sześć nerwów unerwiających kończynę górną. Od pęczka bocznego odchodzi nerw mięśniowo-skórny i korzeń boczny, nerwu pośrodkowego. Od pęczka przyśrodkowego biorą początek nerw łokciowy, korzeń przyśrodkowy nerwu pośrodkowego, nerwu skórny przyśrodkowy ramienia i nerw skórny przyśrodkowy przedramienia. Z pęczka tylnego wychodzi tylko nerw  promieniowy. 

   Nerw mięśniowo - skórny (n. musculocutaneus) odchodzi od pęczka bocznego i kieruje się  ku dołowi, przebija mięsień kruczo-ramienny i między mięśniem dwugłowym ramienia mięśniem ramiennym i dochodzi do u  łokciowego, gdzie po przebiciu powięzi rozgałęzia sie w skórze bocznej strony przedramienia aż do kłębu kciuka jako nerw skórny boczny przedramienia. Oprócz tego obszaru skóry unerwia również mięśnie grupy przedniej ramienia i częściowo staw łokciowy.

  Nerw pośrodkowy (n. medianus) rozpoczyna się w dole pachowym dwoma korzeniami: z pęczka bocznego i przyśrodkowego. Połączenie obu części występujących  w rejonie dolnego brzegu mięśnia piersiowego mniejszego, po czym nerw pośrodkowy kieruje się do bruzdy przyśrodkowej mięśnia dwugłowego. Następnie dostaje się do dołu łokciowego pod rozcięgnem mięśnia dwugłowego. W przedramieniu jest położony między warstwą powierzchowną i głęboką mięśni przednich przedramienia i dochodzi do nadgarstka. Po wyjściu z kanału nadgarstka pod rozcięgnem dłoniowym dzieli się na gałęzie końcowe - nerwy dłoniowe wspólne palców ( nn. digitales palmeres communes). 

  Na przedramieniu odchodzą  od tego nerwu gałęzie mięśniowe, unerwiające zginacze przedramienia (bez mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka i przyśrodkowej części mięśnia zginacza głębokiego palców). Nerw międzykostny przedni przedramienia zaopatruje obie kości przedramienia i błonę międzykostną oraz kości i stawy nadgarstka. W okolicy ręki gałązki tego nerwu zaopatrują większość mięśni kłębu kciuka, częściowo mięśnie glistowate. 

Natomiast gałęzie skórne dochodzą  do skóry dłoniowej powierzchni ręki i trzeciego palca od strony promieniowej, a na stronie grzbietowej, do skóry paliczków środkowych i dalszych tych palców. Nerw ten wchodzi w zespolenia z nerwem łokciowym i nerwem promieniowym. 

  Nerw łokciowy (n. ulnaris) wychodzi z pęczka przyśrodkowego splotu i razem z tętnicą ramienną  przechodzi na ramię i zdąża do bruzdy nerwu łokciowego kości ramiennej w rejonie nadkłykcia przyśrodkowego. Stąd przedostaje się na stronę przednią przedramienia, biegnąc między obu głowami mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka i w dolnej części dzieli się na dwie gałęzie: grzbietową i dłoniową ręki. 

    Gałęzie mięśniowe nerwu zaopatrują mięsień zginacz łokciowy nadgarstka i część łokciową zginacza głębokiego palców, niektóre mięśnie kłębu kciuka, mięsień kłębika palca V i środkowe ręki. Gałęzie skórne unerwiają skórę przyśrodkowej części ręki zarówno po stronie dłoniowej, jak i grzbietowej. Po stronie dłoniowej unerwiają palec V i część IV, a po stronie grzbietowej palec V, IV i część palca III. Oddają także gałęzie do stawu łokciowego i stawów nadgarstka.

  Nerw skórny przyśrodkowy ramienia (n. cutaneus brachii medialis) jest najcieńszą, czuciową gałęzią  splotu ramiennego, która odchodzi od pęczka przyśrodkowego. Nerw ten unerwia skórę dołu pachowego i przyśrodkowej strony ramienia.

  Nerw skórny przyśrodkowy przedramienia (n. cutaneus antebrachii medialis) odchodzi od pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego i z jamy pachowej kieruje się do bruzdy przyśrodkowej mięśnia dwugłowego. W połowie długości ramienia dzieli się na gałęzie końcowe, które biegną po łokciowej stronie przedramienia i unerwiają skórę tej okolicy oraz częściowo skórę przednio-dolnej okolicy ramienia. 

  Nerw promieniowy (n. radialis) jest głównym odgałęzieniem tylnego pęczka splotu ramiennego. Po wyjściu z jamy pachowej kieruje się do bruzdy nerwu promieniowego na tylnej powierzchni kości ramiennej, następnie po przebiciu przegrody międzymięśniowej dostaje się do dołu łokciowego, gdzie dzieli się na gałęzie końcowe. Gałęzie tego nerwu zaopatrują skórę tylnej powierzchni ramienia i przedramienia, skórę grzbietowej powierzchni ręki i drugiego palca od strony promieniowej. Gałęzie mięśniowe unerwiają mięśnie tylne ramienia oraz boczną i tylną grupę mięśni przedramienia. Poza tym nerw promieniowy zaopatruje staw łokciowy, błonę międzykostną wraz z kośćmi przedramienia i stawy ręki.

 
 
11. Nerwy międzyżebrowe

(nervi intercostales)  

  Gałęzie brzuszne nerwów piersiowych od pierwszego do jedenastego przebiegają w przestrzeniach międzyżebrowych jako nerwy międzyżebrowe Jedynie ostatni, dwunasty nerw biegnie poniżej ostatniego żebra i nosi nazwę nerwu podżebrowego (n. subcostales).   Pierwszy i ostatni z tych nerwów są szczególnie cienkie, albnwiem ich włókna wchodzą w skład: splotu ramiennego i splotu lędźwiowego. Górne nerwy międzyżebrowe biegną początkowo po wewnętrznej powierzchni mięśni międzyżebrowych zewnętrznych, oddzielone od opłucnej powięzi śródpiersiową. Następnie wchodzą między mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne i zewnętrzne, a w przednim odcinku górne nerwy międzyżebrowe towarzyszą mięśniowi międzyżebrowemu wewnętrznemu.

  Dolne nerwy, w liczbie sześciu, biegną początkowo podobnie jak górne, następnie wnikają  między mięsień skośny wewnętrzny brzucha i mięsień  poprzeczny brzucha i dochodzą do mięśnia prostego brzucha.

  Gałęzie mięśniowe tych nerwów zaopatrują mięśnie głębokie klatki piersiowej i niektóre mięśnie grzbietu oraz mięśnie przednie i boczne brzucha.

  Gałęzie skórne boczne przednie i gałęzie stawowe unerwiają skórę prawie całej przedniej i bocznej powierzchni tułowia, sutek, stawy żebrowo-kręgowe i żebra. Odgałęzienia opłucnowe i otrzewnowe zaopatrują opłucną ścienną i otrzewną ścienną 
 

Splot lędźwiowo-krzyiowy

(plexus lumbocostalis)  

  Splot lędźwiowo-krzyżowy jest największym splotem ustroju. Powstaje z gałęzi brzusznych nerwów  rdzeniowych lędźwiowych, krzyżowych i nerwu guzicznego. W splocie tym wyróżnia się dwie części: górną położoną obok kręgosłupa lędźwiowego - splot lędźwiowy oraz dolną położoną w miednicy mniejszej - splot krzyżowy. 

12. Splot lędźwiowy

(plexus lubalis)  

  Splot lędźwiowy powstaje z włókien gałęzi brzusznych czterech górnych nerwów lędźwiowych i częściowo ostatniego piersiowego. Jest położony między warstwą  powierzchowną i głęboką mięśnia lędźwiowego większego i posiada nerwy krótkie i długie. Gałęzie krótkie czyli mięśniowe splotu zaopatrują najbliższe mięśnie: czworoboczny lędźwi, lędźwiowy większy i mniejszy.          

Gałęzie długie splotu lędźwiowego

  Wśród sześciu gałęzi długich trzy tworzą grupę górną i unerwiają okolice dolne brzucha, dalsze trzy tworzą grupę dolną i kierują się do części kończyny dolnej wolnej.   Nerw biodrowo - podbrzuszny (n. iliohypogastricus) po odejściu od splotu biegnie ku dołowi i bocznie, przebija ścięgno mięśnia poprzecznego brzucha nad grzebieniem biodrowym i kieruje się między oboma mięśniami do pochwy mięśnia prostego brzucha. Oddaje szereg gałęzi mięśniowych i skórnych, które unerwiają mięśnie boczne i skórę w dolnej okolicy brzucha oraz skórę okolicy łonowej i bocznej okolicy biodra.

  Nerw biodrowo - pachwinowy (n. ilioiinguinalis) po odejściu od splotu kieruje się między mięśnie boczne brzucha, podążając w okolicę pachwiny i tutaj oddaje gałęzie końcowe. Nerw ten zaopatruje ruchowo dolną okolicę mięśni bocznych brzucha, czuciowo - dolny rejon otrzewnej ściennej, skórę wzgórka łonowego i moszny lub warg sromowych większych, skórę górnej części uda.

  Nerw płciowo - udowy (n. genitofemorales) zawiera głównie włókna czuciowe. Nerw ten po wyjściu ze splotu kieruje się skośnie ku dołowi i do przodu w stronę więzadła pachwinowego, gdzie oddaje gałęzie końcowe.

Gałąź płciowa zaopatruje mięsień  dźwigacz jądra i błonę kurczliwą moszny oraz skórę  najbliższej okolicy. Gałąź udowa unerwia skórę górnego odcinka przedniej powierzchni uda.   Nerw skórny boczny uda (n. cutaneus femoris lateralis ) jest nerwem czuciowym. Po wyjściu spod bocznego brzegu mięśnia lędźwiowego większego biegnie w stronę kolca biodrowego przedniego, a po minięciu więzadła pachwinowego przechodzi na udo, dzieląc się na gałęzie końcowe.

Unerwia skórę bocznej okolicy uda aż do stawu kolanowego.   Nerw udowy (n. femoralis) jest nerwem mieszanym i największym z tego splotu. Nerw  biegnie w dół i do boku między mięśniem lędźwiowym większym i biodrowym, następnie przez rozstęp mięśniowy wydostaje się na udo, gdzie przechodzi w gałęzie końcowe.   Gałęzie mięśniowe zaopatrują mięsień biodrowo-lędźwiowy i przednią grupę mięśni uda. Czuciowo unerwia skórę przedniej i przyśrodkowej powierzchni uda aż do kolana. Nerw udowo-goleniowy jako najdłuższa gałąź skórna nerwu udowego zaopatruje skórę przednio-przyśrodkowej powierzchni goleni i brzeg przyśrodkowy stopy oraz kość udową, częściowo staw biodrowy, kolanowy i skokowy górny. 
 

  Nerw zasłonowy (n. obturatorius) po odejściu od splotu początkowo biegnie wzdłuż przyśrodkowego brzegu mięśnia lędźwiowego większego w kierunku miednicy mniejszej i kanału zasłonowego, przez który wydostaje się na udo. Obydwie gałęzie tego nerwu -przednia i tylna zaopatrują mięśnie przywodziciele uda, skórę przyśrodkowej okolicy uda oraz częściowo staw biodrowy, kolanowy i kość udową. 

13 Splot krzyżowy

(plexus sacralis)  

  Splot krzyżowy powstaje z gałęzi brzusznych wszystkich nerwów krzyżowych, nerwu guzicznego i piątego nerwu lędźwiowego. Jest największym splotem organizmu, ma kształt trójkąta zwróconego podstawą do kości krzyżowej. Leży w miednicy mniejszej, na mięśniu gruszkowatym. W splocie krzyżowym wyróżnia się gałęzie krótkie i gałęzie długie. Wśród gałęzi krótkich wyróżnia się gałęzie mięśniowe, stawowe i okostnowe. Gałęzie krótkie spiotu unerwiają mięśnie zewnętrzne miednicy (mięsień gruszkowaty, mięsień zasłaniacz wewnętrzny, mięśnie bliźniacze i czworoboczny uda). Splot oddaje także gałązkę do stawu biodrowego i okostnej guza kulszowego i obu krętarzy kości udowej. 

Gałęzie długie splotu krzyżowego 

  Gałęzie długie splotu krzyżowego, z wyjątkiem n.guzicznego, opuszczają miednicę przez otwór kulszowy większy. Nerw grupy pierwszej zaopatrują ruchowo mm. miednicy, zginaczy uda oraz mm.goleni i stopy. Nerwy czuciowe unerwiają  skórę pośladka i krocza, tylną powierzchnię uda i niemal całe podudzie i stopę. Druga grupa unerwia mm.dna miednicy, narządy płciowe zewnętrzne i narządy miednicy małej. Natomiast trzecią grupę stanowi n. guziczny, który podąża do skóry i mm. okolicy guzicznej.   Nerw pośladkowy górny (n. glutus superior) jest nerwem ruchowym, po wyjściu z otworu kulszowego większego kieruje się do boku i wnika do mięśnia pośladkowego średniego i małego, oddając do nich swoje włókna. Unerwia również mięsień napinający powięź szeroką.   Nerw pośladkowy doIny (n. gluteus inferior) po opuszczeniu miednicy mniejszej kieruje się do mięśnia pośladkowego wielkiego i tu oddaje swoje gałęzie. Unerwia mięsień pośladkowy wielki, niektóre inne mięśnie zewnętrzne miednicy oraz staw biodrowy.   Nerw skórny tylny uda ( n. cutasneus femoris poserior) jest nerwem czuciowym. Ze splotu kieruje się do otworu kulszowego większego, a po wyjściu z miednicy biegnie prawie pionowo ku dołowi, towarzysząc głowie długiej mięśnia dwugłowego uda. Zaopatruje skórę pośladka i tylnej części krocza oraz skórę tylnej powierzchni uda i górnej części podudzia.   Nerw kulszowy (n. ischiadicus) jest najdłuższym i najgrubszym nerwem organizmu. Wychodzi z wierzchołka trójkąta, jaki wytwarza splot krzyżowy, opuszcza miednicę otworem kulszowym większym i biegnie pionowo do dołu podkolanoweao, leżąc na tylnej powierzchni mięśnia przywodziciela wielkiego. W połowie długości uda biegnie między mięśniem półbłoniastym i dwugłowym uda. W górnej okolicy dołu podkolanowego dzieli się na gałęzie końcowe nerwy piszrzelowy i strzałkowy wspólny. Od pnia nerwu kulszowego odchodzą gałęzie unerwiające mięśnie zewnętrzne miednicy (m. zasłaniacz wewnętrzny, i mm. bliźniacze, m. czworoboczny uda) oraz grupę tylną mięśni uda, a także staw biodrowy i kolanowy. 

  Nerw piszczelowy (n. tibialis) jest przedłużeniem nerwu kulszowego. Nerw ten biegnie przez środek dołu podkolanowego powierzchownie do naczyń podkolanowych, przykryty podwięzią. Następnie przebija łuk ścięgnisty mięśnia płaszczkowatego, wnikając między warstwę powierzchowną i głęboką zginaczy podudzia i kieruje się w stronę kostki przyśrodkowej.

W tej okolicy dzieli się na dwie gałęzie końcowe: nerw podeszwowy przyśrodkowy (n. plantaris medialis) i nerw podeszwowy boczny (n. plantaris lateralis). Gałęzie mięśniowe nerwu piszczelowego unerwiają mięśnie tylne podudzia, nerwy skórne - powierzchnię tylno-przyśrodkową podudzia i kończą się w skórze brzegu bocznego stopy. Nerw piszczelowy oddaje także gałęzie do stawu kolanowego, kości goleni, błony międzykostnej podudzia, do stawu piszczelowo-strzałkowego, więzozrostu piszczelowo-strzałkovego oraz do stawu skokowego, stawów stęp, śródstopia i palców. Nerw podeszwowy przyśrodkowy i nerw podeszwowy boczny unerwiają mięśnie stopy oraz skórę podeszwowej okolicy stopy i palców stopy.

  Nerw strzałkowy wspólny (n. peroneus communis) jest słabszą gałęzią nerwu kulszowego. Bienie przez dół podkolanowy skośnie do dołu i boku, w stronę  głowy strzałki. Przenika przez przyczep początkowy mięśnia strzałkowego długiego i dzieli się na nerw strzałkowy powierzchowny i nerw strzałkowy głęboki. Od nerwu strzałkowego wspólnego odchodzą gałęzie dla stawu kolanowego, piszczelowo-strzałkowego i kości udowej oraz gałęzie skórne dla bocznej powierzchni podudzia od stawu kolanowego do kostki bocznej.   Nerw strzałkowy powierzchowny (n. peroneus profundus) jest przede wszystkim nerwem czuciowym. Po odejściu od n. strzałkowego wspólnego biegnie między mięśniami strzałkowymi i w dalszej części podudzia przebija powięź goleni, dzieląc się na dwie gałęzie końcowe skórne.

  Nerw strzałkowy powierzchowny unerwia mięśnia strzałkowe, a jego gałęzie skórne zaopatrują  skórę dolnej części 5oleni, skórę grzbietu stopy i palców stopy.   Nerw strzałkowy głęboki (n. tibialis profundus) po odejściu od nerwu strzałkowego wspólnego kieruje się do mięśni prostowników i biegnie w dół po przedniej powierzchni goleni. Następnie mija troczek górny prostowników i dostaje się na grzbiet stopy, gdzie oddaje gałęzie końcowe.

Nerw ten oddaje gałęzie do mięśni przednich podudzia oraz mięśni grzbietu stopy. Czuciowo unerwia obie kości podudzia, staw piszczelowo-strzałkowy i błonę międzykostną oraz stawy stopy i częściowo I i II palec stopy.

  Nerw sromowy (n. pudendus) wychodzi z miednicy otworem kulszowym większym, po minięciu kolca kulszowego wraca do miednicy przez otwór kulszowy mniejszy w rejonie dołu kulszowo-odbytniczego, gdzie dzieli się na gałęzie końcowe. Nerw ten, w przeciwieństwie do innych nerwów splotu krzyżciwego, prowadzi włókna przywspółczulne i współczulne, przeznaczone dla trzewi miednicy mniejszej. Nerw sromowy unerwia mięśnie krocza, skórę krocza i narządów płciowych zewnętrznych z wyjątkiem wzgórka łonowego.

  Nerw guziczny (n. coccygeus) wytwarza drobny splot guziczny (plexus coccygeus), położony w okolicy przyczepu mięśnia guzicznego do kości krzyżowej. Nerw ten oddaje gałęzie do skóry okolicy guzicznej, mięśnia guzicznego i mięśnia dźwigacza odbytu. 

1. 15. Obwodowy układ autonomiczny. Podział, budowa, czynność.

2. Obwodowy układ autonomiczny unerwia głównie m. gładkie, m. sercowy i gruczoły.   
   Anatomicznie zbudowany jest z nerwów, splotów oraz zwojów nerwowych (zwoje splotów układu wegetatywnego – przedkręgowe, zwoje pośrednie, zwoje śródścienne oraz zwoje autonomiczne – przywspółczulne nerwów czaszkowych.)   
     
   Przewodzenie. Impuls przewodzony jest co najmniej przez dwa neurony, przedzwojowy i zazwojowe.

3. Podział  :       

4. -współczulna, pobudzająca, sympatyczny  
    -przywspółczulna, hamująca, parasympatyczny

5. Współczulna część jest utworzona przez ośrodki współczulne w rdzeniu kręgowym, pień współczulny oraz włókna splotów układu autonomicznego. Neurony przedzwojowe leża w rdzeniu kręgowym, neurony zazwojowe – w zwojach pnia współczulnego, zwojach przedkręgowych, pośrednich i śródściennych. Ośrodki współczulne rdzenia kręgowego leżą w jądrze pośrednio bocznym rogu bocznego segmentów C8-L2-3. Z jądra idą włókna przedzwojowe przebiegające przez istote białą rdzenia, korzenie brzuszne, pnie nerwów rdzeniowych i gałęzie łączące białe do pnia współczulnego.   
    

6. Przywspółczulna układ można podzielić  na część głowową(włókna biegnące w nerwie okoruchowym, twarzowym, językowo-gardłowym i błędnym) i krzyżowa. 

7. Przedzwoje włókna przywspółczulne Nerwu okoruchowego – początek w jądrze autonomicznym (dodatkowym) w śródmózgowiu z kąd kierują się do zwoju rzęskowego  - włókna zazwojowe wychodzą z tego zwoju w obrębie nerwów rzęskowych krótkich i podążają do m zwieracza źrenicy i m rzęskowego.

8. Przedzwojowe włókna przywspółczulne Nerwu twarzowego – początek w jądrze przywspółczulnym (ślinowym górnym) w moście –podążają do zwoju skrzydłowo – podniebiennego w nerwie skalistym większym, a po przełączeniu na neuron zazwojowy biegną w gałęziach tego zwoju kierując się do oczodołu, gruczołów jamy noswej, podniebienia twardego, gardła i gruczołu łzowego. Pozostałe włókna nerwu pośredniego biegną w obrębie struny bębenkowej do zwoju podżuchwowego, a po przełączeniu na neuron zazwojowy jako gałęzie zwoju kierują się do ślinianki podżuchwowej, podjęzykowej większej i mniejszych, gruczołów przedniej części języka, błony śluzowej dna jamy ustnej i dziąsła dolnego.

9. Przedzwojowe włókna nerwu językowo – gardłowego rozpoczynają się w jego jądrze przywspółczulnym (jądrze ślinowym dolnym), położonym w rdzeniu przedłużonym. Podążają następnie nerwem bębenkowym przez splot bębenkowy i nerw skalisty mniejszy do zwoju usznego, którego włókna zazwojowe unerwiają śliniankę przyuszną, gruczoły policzkowe i wargowe. Pozostałe włókna przedzwojowe przełączają się w zwoju dolnym nerwu IX i kierują sięn astepnie do gruczołów podniebienia miękkiego, górnej części gardła, tylnej części języka, błony śluzowej ucha środkowego, migdałków podniebiennych oraz zatoki tętnicy szyjnej.

10.  Przedzwojowe włókna nerwu błędnego – rozpoczynają się w jądrze przywspółczulnym (grzbietowym) w rdzeniu przedłożonym. Włókna pozazwojowe mogą być:

11. wypustakmi zwoju dolnego tego nerwu, zwojów płucnych, sercowych, trzewnych, aortowo-nerkowych, krezkowych górnych i zwojów pośrednich. Włókna gałęzi pozazwojowych unerwiają:

12. błone śluzową ustnej i krtaniowej części gardła, nasady języka, jamy bębenkowej i krtani, m. gardła i krtani, tarczyce, przytarczyce, grasice, przełyk, żałądek, jelito cienkie, kątnice z wyrostkiem robaczkowym, okręznice wstępującą, 2/3 prawe okręznicy poprzecznej, wątrobę, trzustke, śledzione, nerki, nadnercza, moczowody oraz jądra i/lub jajniki.

13. Częśc krzyżowa układu przywspółczulnego tworzą przedzwojowe włókna nerwoe wychodzące z jądra krzyżowego przywspółczulnego (j. pośrednio – przyśrodkowo), a przebiegające w korzeniach brzusznych n. rdzeniowych odcinka krzyżowego jako nerwy miedniczne do zwojów splotu podbrzusznego dolnego. Włókna zazwojowe kierują się w gałęziach splotu podbrzusznego dolnego lub nerwu sromowego do wszystkich m. dna miedniczy, pęcherza, cewki moczowej, narządów płciowych wew., Odbytnicy, okręznicy esowatej, zstępującej oraz 1/3 lewej okrężnicy poprzecznej.  

14. Czynność:   
    -Działanie antagonistyczne 

WSPÓŁCZULNA wydzielanie małej ilości gęstej śliny szybsza praca serca, zwiększenie dostawy glukozy do mięśni i mózgu przez rozkład glikogenu w wątrobie, rozszerzenie źrenic, rozkurcz mięśnia rzęskowego oka (zwolnienie akomodacji), stroszenie włosów, wydzielanie potu na dłoniach, rozkurcz mięśnia wypieracza moczu i jednoczesny skurcz mięśnia zwieracza cewki moczowej (trzymanie moczu), pobudzenie nadnerczy do produkcji adrenaliny (hormonu walki), wzmaga skurcz mięśni gładkich, zahamowanie perystaltyki jelit, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi poprzez zwężenie naczyń krwionośnych, wydzielanie łez, rozszerzenie mięśni oskrzeli w płucach. PRZYWSPÓŁCZULNA zwężanie źrenicy, wydzielanie dużej ilości rzadkiej śliny[1], hamowanie czynności serca (zmniejszanie siły skurczu), zwężanie oskrzeli, rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi, nasilanie skurczów przewodu pokarmowego, kurczenie pęcherza moczowego, wzrost wydzielania insuliny,

1.   
    

2. 16. Pień  współczulny – struktura, połóżenie, gałęzie.

3. Pień współczulny układa się  po obu stronach kręgosłupa od podstawy czaszki do kości guzicznej.   
   Składa się z 20-25 par zwojów – te połączone są ze sobą gałęziami między zwojowymi.   
   Podział na:

4. -cześć szyjna – położona do przodu od wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych, składa się z 3-4 zwojów szyjnych

5. -piersiowa – leżąca na głowach żeber 10-12 zwojów

6. -lędźwiowa – na powierzchni bocznej kręgosłupa lędźwiowego 3-4 zwojów

7. -miednicza – na powierzchni miedniczej kości krzyżowej, przyśrodkowo od otworów krzyżowych miedniczych 4-5 zwojów

8. Korzeniami  dostarczającymi włókna do pnia współczulnego są gałęzie łączące białe nerwów rdzeniowych. Do zwojów leżących poza poziomem występowania jądra pośrednio bocznego w rdzeniu kręgowym czyli powyżej C8 i poniżej L3, włókna przedzwojowe (białe) dochodzą do zwojów pnia współczulnego poprzez gałęzie międzyzwojowe.  
   Gałęzie obwodowe dzielimy na 3 grupy:  
   - I grupa to gałęzie łączące szare –Budują je włókna szare, które łączą pień współczulny z nerwami rdzeniowymi i niektórymi czaszkowymi. Gałęzie łączące szare, korzystając z gałęzi nerwów rdzeniowych i czaszkowych jako drogi przebiegu do efektorów, unerwiają naczynia ściany tułowia i kończyn oraz gruczoly i mięśniówkę gładką.  
   -II grupa to gałęzie trzewne i naczyniowe. Obie grupy Tworzą włókna mieszane tj. białe i szare. Trzewne gałęzie zaopatrują narządy położone w sąsiedztwie pnia współczulnego, a gałęzie naczyniowe wytwarzają sploty okołonaczyniowe (otaczające tętnice i żyły te duże)

9. -III grupa stanowią nerwy trzewne – tworzą własne pnie nerwowe, zawierające włókna nerwowe białe, a przebiegające do zwojów przedkręgowych lub do śródściennych.  
    
    

10. 17. 18.Autonomiczne sploty przedkręgowe klatki piersiowej i jamy brzusznej (2 pytania w jednym)–  korzenie, topografia, gałęzie, czynność ich włókien współczulnych i przywspółczulnych

11. Wyróżniamy następujące sploty:

12. - splot aortowy piersiowy -> położony na błonie zew łuku aorty i aorty piersiowej. Korzeniami są gałęzie pnia współczulnego, splotu sercowego, płucnego i przełykowego oraz nerwu trzewnego większego(gałęzi pnia współczulnego). Pod przeponą splot aortowo piersiowy przechodzi w splot aortowo brzuszny.

13. -splot sercowy -> największy splot autonomiczny klp. Dzielimy na częśc powierzchowną- leży pomiędzy wklęsłościa Łuk aorty a rozdwojeniem pnia płucnego, oraz częścć głęboką – pomiedzy aortą piersiowa a żyłami płucnymi. Korzeniami splotu są nerwy sercowe szyjne i piersiowe odchodzące odpowiednio z odcinka szyjnego i piersiowego pnia współczulnego. Korzeniami przywspółczulnymi są gałęzie sercowe nerwu błędnego. Z obu łączących się ze sobą części splotu odchodzą gałęzie obwodowe(sploty wtórne) – splot wieńcowy prawy i lewy, otaczające odpowiednie tętnice. W dalszych podziałach sploty te wytwarzają w ścianie serca splot podnasierdziowy, śródnasierdziowy i podwsierdziowy.

14. -płucny otacza korzeń płuca. Korzenie splotu są gałęzie splotu sercowego, górnych zwojów piersiowych pnia współczulnego i gałęzie płucne nerwów błędnych. Sploty wtórne otaczając rozgałęzienia oskrzeli i naczyń płucnych, kierują się do płuc.

15. -trzewny – największy splot autonomiczny człowieka -> leży w górnej części jamy brzusznej pomiędzy aortą a trzustką i torbą sieciową, bocznie sięgając do nadnerczy. Ku górze łączy się ze splotem aortowym piersiowym a na dole z międzykrezkowym. W strukture splotu trzewnego włączone są : parzysty zwój trzewny i zwój aortowo-nerkowy oraz nieparzysty zwój krezkowy górny. Korzenie tego splotu: n. trzewne lędźwiowe(z lędźwiowego odcinka pnia współczulnego), n. trzewne mniejsze i większe(z piersiowego odcinka pnia współczulnego), pnie błędne oraz nerwy przeponowe. Gałęzie obwodowe(sploty wtórne) to splot przeponowy – zaopatruje wątrobe, nadnercza i żyłe główną dolna, splot nadnerczowy –kierujący się do nadnerczy, splot nerkowy – unerwia nerki i nadnercza, moczowody – splot jądrowy lub jajnikowy– zaopatrujący gruczoły płciowe, splot wątrobowy – podążający do wątroby, przewodów żółciowych i żołądka, splot żołądkowy górny – unerwia żołądek, splot żołądkowy dolny –kierujący się do żałądka, 12stnicy i trzustki, splot śledzionowy- zaopatrujący śledzionę, żołądek i trzustkę oraz splot krezkowy górny – biegnący do trzustki, 12stnicy, jelita czczego i krętego, kątnicy i wyrostka robaczkowego, okrężnicy wstępującej oraz 2/3 prawych okręznicy poprzecznej.

16. -miedzykrezkowy – stanowi dolne przedłużenie splotu trzewnego. Leży na przednim i bocznym obwodzie aorty brzusznej na wysokości odejścia t. krezkowej górnej do początku t. krezkowej dolnej.. Korzenie to : nerwy trzewne lędźwiowe oraz gałęzie naczyniowe lędźwiowego odcinka pnia współczulnego. Do splotów wtórnych splotu międzykrezkowego należą: splot krezkowy dolny – unerwiający 1/3 lewą okręznicy poprzecznej, okręznice zstępująca, esowatą oraz splot odbytniczy górny – doprowadzający włókna autonomiczne do odbytnicy. Splot międzykrezkowy oddaj również gałęzie do splotu jądrowego lub jajnikowego.

17. -splot aortowy brzuszny – położony jest na błonie zew. Aorty którą otacza od przodu i bokach. Od splotu międzykrezkowego oddziela go tkanka tłuszczowa okołoaortowa. Korzeniami są nerwy trzewne lędźwiowe oraz gałęzie naczyniowe lędźwiowego odcinka pnia współczulnego. Ku dołowi splot aortowy brzuszny przechodzi w sploty otaczające tętnice biodrowe wspólne, wewnętrzne i zewnętrzne, tętnice udowe, podkolanowe oraz ich dalsze rozgałęzienia.

18. -podbrzuszny górny- stanowi przedłużenie splotu międzykrezkowego ku dołowi. Położony jest do przodu od końcowego odcinka aorty (poniżej odejścia t. krezkowej dolnej), żyły biodrowej wspólnej lewej i trzonu V kręgu lędźwiowego. Korzenie splotu tworzą włókna współczulne pochodzące ze splotu miedzy krezkowego i nerwów trzewnych lędźwiowych oraz włókna przywspółczulne pochodzące ze splotu podbrzusznego dolnego, a unerwiające odbytnicę, esicę, okręznice zstępującą i 1/3 lewą okręznicy porpzecznej. Ku dołowi splot podbrzuszny górny Dzieli się na 2 duże gałęzie tj. nerwy podbrzuszne prawy i lewy które wnikają do splotu podbrzusznego dolnego. Poza tym od splotu podbrzusznego górnego odchodzą obustronnie gałęzie do splotów: moczowodowego, jądrowego lub jajnikowego oraz biodrowego.

19. -podbrzuszny dolny  -parzysty splot położony na dnie miednicy mniejszej, nad m dźwigaczem odbytu po obu stronach odbytnicy. Prawy i Lewy splot połączone są ze sobą, ku tyłowi od odbytnicy gałęziami poprzecznymi. W sploty włączone są autonomiczne zwoje miednicze. Korzeniami splotu podbrzusznego dolnego są omówione powyżej nerwy podbrzuszne, nerwy trzewne krzyżowe z części miedniczej pnia współczulnego oraz nerwy trzewne miedniczne prowadzące włókna przedzwojowe z jądra krzyżowego przywspółczulnego rdzenia kręgowego. Splotami wtórnymi splotu podbrzusznego dolnego są splot odbytniczy środkowy i dolny – zaopatrujący środkową i dolną część odbytnicy, splot pęcherzowy – doprowadzający włókna do pęcherza moczowego i moczowodu, a także do pęcherzków nasiennych i cewki moczowej u płci męskiej. Ponadto u płci męskiej występują: splot sterczowy – do gruczołu krokowego, splot nasieniowodowy – do najądrza, nasieniowodu i pęcherzyków nasiennych, sploty jamiste prącia – do prącia. U płci żeńskiej występuje splot maciczno-pochwowy, którego gałęziami są m.in. nerwy pochwowe oraz jamiste łechtaczki. Oprócz powyższyh od splotu podbrzusznego dolnego odchodzą gałęzie otaczające tętnice biodrowe wew. 
     

20. 19.Działanie układu współczulnego i przywspółczulnego na narząd wzroku.

21. Część współczulna:

22. -gruczoł łzowy – zahamowanie wydzielania łez

23. -m oczodołowy (skurcz) – wysunięcie gałki ocznej

24. -mm tarczkowate (skurcz) – roszerzenie szpary powiek

25. -m rozwieracz źreniczy (skurcz) –  powiększenie źrenicy

26. -m rzęskowy (rozkurcz) – spłaszczenie soczewki

27. Część przywspółczulna –  działanie antagonistyczne do ww. 
     

28. 20. Zwoje układu autonomicznego – rodzaje, podział, położenie.

29. -Zwoje pnia współczulnego

30. -Zwoje splotów układu wegetatywnego (przedkręgowe)

31. -zwoje pośrednie

32. -zwoje śródścienne

33. -zwoje autonomiczne (przywspółczulne) nerwów czaszkowych

34. Neurony odśrodkowe układu autonomicznego można podzielić na przedzwojowe i zazwojowe.  W układzie nerwowym autonomicznym impuls z centralnego układu nerwowego do narządu wykonawczego przekazywane jest właśnie przez co najmniej te dwa ww neurony. Przedzwojowe wytwarzają ośrodki wegetatywne mózgowia i rdzenia kręgowego. Wychodzą z nich włókna przedzwojowe zwane też białymi – bo mają osłonke. Kierują się one do zwojów układu autonomicznego, tam łączą się z synami czyli z większą liczbą Neronów zazwojowych położonych w zwojach wegetatywnych. Wychodzą z nich włókna zazwojowe zwane też szarymi bo nie mają osłonki i docierają do narządów wykonawczych.  

IV UKŁAD KRWIONOŚNY

RAFAŁ FLOR

1 Budowa ogólna serca: 

Serce zbudowane jest w głównej mierze ze swoistego mięśnia prążkowanego, sprawującego funkcje pompy  ssąco tłoczącej, ma kształt spłaszczonego stożka, który podstawą skierowany jest ku górze, tyłowi i w prawo, a wierzchołek do przodu, dołu i w lewo. Serce składa się z 2 przedsionków i 2 komór, zewnętrzną granicę między nimi stanowi bruzda wieńcowa, w której biegną naczynia krwionośne. Powyżej bruzdy znajdują się uchyłkowate uwypuklenia obu przedsionków tworzące uszka, prawe i lewe. Linia przechodząca przez środek podstawy i wierzchołek serca tworzy oś serca. Granica między prawą i lewą komorą na zewnątrz serca zaznacza się płytkimi bruzdami międzykomorowymi przednią i tylną.

Przedsionek prawy, ma kształt sześcianu, jego ściany mają powierzchnią nierówną utworzoną przez liczne, przebiegające równolegle mięśnie grzebieniaste. Z przedniej ściany przedsionka uwypukla się prawe uszko. W górnej ścianie przedsionka, tuż przy przegrodzie międzyprzedsionkowej, leży ujście żyły głównej górnej. W ścianie tylnej leżą 2 otwory, większy jest ujściem żyły głównej dolnej, mniejszy zatoki wieńcowej. Ścianę przyśrodkową stanowi przegroda międzyprzedsionkową, w której znajduje się duże owalne zagłębienie, zwane dołem owalnym.

Komora prawa w przekroju poprzecznym ma kształt półksiężyca, w którym wyróżniamy 3 ściany, przednią i tylną które przechodzą jedna w drugą na brzegu prawym serca oraz  ścianę przyśrodkową, biorącą udział w wytwarzaniu przegrody międzykomorowej.

Przedsionek lewy ma gładką powierzchnię wewnętrzną, z wyjątkiem uszka lewego odchodzącego ze ściany lewej. Na ścianie przyśrodkowej znajduje się pozostałość zastawki dołu owalnego. Na ścianie górno tylnej, uchodzą 4 żyły płucne. Ściana dolna zawiera lewe ujście żylne, zamknięte zastawką dwudzielną.

Komora lewa jest większa od prawej i ma grubszą ścianę. Jest kształtu stożka i posiada 3 ściany, przednią, tylną i przyśrodkową. 

2 Topografia serca: 

Serce położone jest w środkowej części jamy klatki piersiowej, dookoła objęte surowiczym workiem zwanym osierdziem. Położone  śródpiersiu przednim, pomiędzy workami opłucnej znajduje się powyżej przepony, do przodu od kręgosłupa, ku Tylkowi od mostka i chrząstek żebrowych. Można odróżnić podstawę, wierzchołek, zwany koniuszkiem i 3 powierzchnie: przednią(mostkowo-żebrową), tylno-dolna(przeponowa) i płucną, która łączy obie poprzednie po stronie lewej.  

3.Budowa ściany serca: 

Ściana serca ma budowę trójwarstwową, składa się ona z warstwy wewnętrznej, wsierdzia, środkowej (głównie mięśniowej), śródsierdzia oraz z warstwy zewnętrznej, nasierdzia. Wsierdzie pokrywa całą wewnętrzną powierzchnię przedsionków i komór a także zastawki, zbudowanej jest ze śródbłonka, blaszki właściwej i tkanki podwsierdziowej. Nasierdzie zbudowane jest z przeźroczystej blaszki surowiczej, i blaszki właściwej nasierdzia.

Śródsierdzie, w jego skład wchodzą: szkielet serca, właściwy mięsień sercowy, układ przewodzący serca i niewielka ilość tkanki łącznej spajającej elementy kurczliwe.

Szkielet serca jest miejscem przyczepu włókien mięśnia sercowego. Składa się z 2 pierścieni przedsionkowo-komorowych, pierścienia pnia płucnego i pierścienia aorty oraz znajdujących się miedzy nimi trójkątów włóknistych prawego i lewego. Do szkieletu zalicza się także część błoniastą przegrody międzykomorowej oraz ścięgno stożka, mocujące pierścienie tętnicze.

Właściwy mięsień  sercowy podzielony jest na część przedsionkową i komorowa. Mięśniówka przedsionków, w których praca motoryczna jest niewielka, jest słaba. Nie odróżnia się tu też całkowitych warstw mięśniowych, tak jak w komorach, lecz tylko pasma dające mniej lub bardziej odgraniczyć. Jedne składają się z włókien głębokich, krótszych, przynależnych do jednego tylko przedsionka, drugie głównie z włókien powierzchownych dłuższych, biegnących z jednego przedsionka do drugiego. Mięśniówka komór  na ogół daje się sprowadzić do typu budowy trójwarstwowej. Wyróżniamy wewnętrzną warstwę skośna wspólną dla obu komór, środkową warstwę okrężną (przeważnie oddzielną dla obu komór) oraz wewnętrzną warstwę podłużną też oddzielną dla każdej komory. Wszystkie te warstwy nie tworzą samodzielnych i całkowicie oddzielonych od siebie pokładów, lecz łączą się ze sobą i razem stanowią jedną wspólną sieć przestrzenna.

Układ przewodzący serca reguluje rytmiczne ruchy serca, prawidłową kolejność skurczów przedsionków i komór. Układ ten stanowi jedyne połączenie miedzy mięśniówką przedsionków i komór, przekracza on granice, które dla właściwej mięśniówki serca jest zamknięta.  

4 Ujścia tętnicze i żylne serca 

Ujścia żylne: żż. główne (górna i dolna),które wchodzą do prawego przedsionka, 4 żyły płucne, które uchodzą do lewego przedsionka.

Ujścia tętnicze: aorta, która wychodzi z komory lewej i pień płucny, który wychodzi z prawej komory.

Do ujść serca zaliczamy także zastawki dwu i trójdzielne. 

5Unaczynienie i unerwienie serca: 

Żyły serca uchodzą pośrednio lub bezpośrednio do zatoki wieńcowej, która doprowadza krew do prawego przedsionka. Wyjątkiem są żyły najmniejsze serca, które uchodzą do prawego przedsionka, rzadziej lewego, a sporadycznie do obu komór. Prawa tętnica wieńcowa rozpoczyna się w prawej zatoce aorty a kończy się jako gałąź międzykomorowa tylna w bruździe wieńcowej tylnej. Zaopatruje ona prawy przedsionek, większą część prawej komory, 1/3 tylną część przegrody międzykomorowej, przylegający do niej niewielki obszar ściany tylnej lewej komory oraz z tętnicą wieńcową lewą mięsień brodawkowaty tylny lewy. Lewa tętnica wieńcowa odchodzi z lewej zatoki aorty, jest krótki ok. 1cm, biegnie między uszkiem lewym a pniem płucnym. Zaopatruje ona lewy przedsionek, większą część lewej komory, 2/3 przednie części przegrody międzykomorowej, przylegającą do niej część ściany przedniej komory lewej oraz wspólnie z prawą tętnicą wieńcową prawy przedni mięsień brodawkowaty.

Serce jest bogato unerwione przez nerwy odchodzące z powierzchownego i głębokiego splotu sercowego.  

6 Aorta:  

Początek: aorta zaczyna się opuszką stanowiącą połączenie jej 3 zatok, wstępującej, łuku aorty i aorty zstępującej.

Koniec: przez rozwór w przeponie aorta dostaje się do jamy brzusznej, staje się cieńsza gdyż oddaje tu liczne grube gałęzie i pozornie kończy się na wysokości 4 kręgu lędźwiowego. W rzeczywistości aorta nie kończy się tu lecz przedłuża się w tętnicę krzyżową pośrodkową biegnącą na powierzchni miednicznej kości krzyżowej aż do samego końca kręgosłupa.

Podział: aorta dzieli się na część wstępującą, łuk aorty, część zstępującą, która dzieli się na aortę piersiową i aortę brzuszna.

Położenie poszczególnych części:

aorta wstępująca kieruje się ku górze, w stronę prawą i nieco do przodu, kończąc się u przyczepu osierdzia.

Łuk aorty leży ku tyłowi od rękojeści mostka i łączy aortę wstępującą z aortą zstępującą. Rozpoczyna się na poziomie 2 stawu mostkowo-żebrowego po stronie prawej i biegnie z początku górze, ku tyłowi i w stronę lewą do przodu od tchawicy i kieruje się ku dołowi, kończąc się na wys3-4 kręgu piersiowego przechodząc w aortę zstępującą.

Aorta zstępująca, część piersiowa przebiega w śródpiersiu tylnym klatki piersiowej.  Rozpoczyna się na wysokości 3-4 kręgu piersiowego i kończy się na poziomie 12 kręgu piersiowego. Do przodu od góry ku dołowi przylega do korzenia lewego płuca, do osierdzia, do przełyku i jego splotu nerwowego oraz do przepony. Do tyłu przylega do kręgosłupa, ż. nieparzystej krótkiej i ż. nieparzystej krótkiej dodatkowej.

Część  brzuszna biegnie na przedniej powierzchni kręgów lędźwiowych , sięgając do 4 kręgu lędźwiowego. Od przodu przylega do niej trzon trzustki i ż. śledzionowa, poniżej część dolna dwunastnic, ż. nerkowa lewa, dolna nasada krezki jelita cienkiego i otrzewna.

Ku tyłowi więzadło podłużne przednie kręgosłupa oddziela aortę od trzonów kręgów lędźwiowych. 

7 Łuk aorty: 

Położenie: do przodu i po stronie lewej u góry przylega do łuku ż. ramienno-głowowa lewa, a poniżej oba worki opłucnej, prawy i lewy, które oddzielają łuk aorty od powierzchni tylnej mostka. Do tyłu i po stronie prawej leży część głęboka splotu sercowego, tchawica i węzły chłonne tchawiczo-oskrzelowe górne lewe, lewy brzeg przełyku oraz przewód pokarmowy.

Gałęzie: pień ramienno-głowowy, t. szyjna wspólna lewa oraz t. podobojczykowa lewa.

Zakres zaopatrywania: głównie głowę i szyje oraz kończyny górne, są to: tt. szyjne i podobojczykowe.

BOŻYDAR CZAPKA

8. Aorta piersiowa – położenie, gałęzie, zakres zaopatrzenia. 

Położenie: 

Śródpiersie tylne, na lewym obwodzie kręgosłupa. Część piersiowa aorty rozpoczyna się na wysokości III, bądź IV kręgu piersiowego i w rozworze aortowym przedłuża się w część brzuszną.  

Gałęzie i zakres zaopatrzenia:

• Najsilniejszymi gałęziami trzewnymi są gałęzie oskrzelowe - dwie lewe i jedna prawa. Doprowadzają one krew bogatą w tlen do płuc.

• Gałęzie przełykowe,

• Gałęzie śródpiersiowe,

• Gałęzie osierdziowe tylne,

• Gałęzie ścienne – tt międzyżebrowe tylne, podżebrowe  i przeponowe górne (zespalają się z pozostałymi naczyniami zaopatrującymi ścianę klatki piersiowej.

 

Ogólnie zaopatruje trzewia (gałęzie trzewne)  i ściany (gałęzie ścienne) klatki piersiowej i jamy brzusznej.  

9. Aorta brzuszna – położenie, gałęzie, zakres zaopatrzenia. 

Położenie:

Przestrzeń zaotrzewnowa, na kręgach lędźwiowych. Do przodu aorta krzyżowana jest przez trzustkę, część  poprzeczną dwunastnicy, nasadę krezki jelita cienkiego i lewą żyłę nerkową. Od strony prawej przylega do niej żyła główna dolna. W górnej części z obu stron aorta brzuszna objęta jest odnogami przepony. Całość otoczona jest przez autonomiczny splot aortowy i luźną tkankę łączną. Na wysokości 4 kręgu lędźwiowego dzieli się na prawą i lewą tętnicę  biodrową wspólną.  

Gałęzie:

1. Parzyste gałęzie ścienne: tętnice przeponowe dolne i cztery pary tętnic lędźwiowych.

2. Parzyste gałęzie trzewne: tętnice nadnerczowe środkowe, nerkowe oraz jądrowe bądź jajnikowe

3. Nieparzyste gałęzie trzewne: pień trzewny (t. żołądkowa lewa, wątrobowa wspólna i śledzionowa), t. krezkowa górna i t. krezkowa dolna

 

Zakres zaopatrzenia:

Gałęzie ścienne – ściana tylna jamy brzusznej, nadnercza,

Pień trzewny – wątroba, drogi żółciowe, dwunastnica, głowa trzustki, śledzionę.

t. krezkowa górna – trzustka i dwunastnica, jelito czcze, kręte, kątnica, wyrostek robaczkowy, Krężnica wstępująca i 2/3 prawych okrężnicy poprzecznej.

t. krezkowa dolna – 1/3 lewą  część okrężnicy poprzecznej, okrężnicę esowatą, bańkę  odbytnicy. 
 

10. Tętnice biodrowe: położenie, gałęzie , zakres zaopatrzenia. 

Na poziomie IV kręgu lędźwiowego aorta oddaje gałęzie końcowe, którymi są tętnice biodrowe wspólne. 

1. Tt. Biodrowe wspólne

 

Położenie: Biegną one do dołu, boku oraz ku przodowi, wzdłuż przyśrodkowego obwodu m. lędźwiowego większego i na wysokości dolnej krawędzi V kręgu lędźwiowego do przodu od stawu krzyżowo biodrowego dzielą się na tętnice biodrowe zew. i wew.   

Gałęzie i zaopatrzenie: drobne gałęzie do mięśnia biodrowo- lędźwiowego, otrzewnej, węzłów chłonnych i moczowodu. 

2. T. biodrowa wewnętrzna.

 

Gałęzie:

- pień przedni: t. zasłonowa, pośladkowa dolna, pępkowa, pęcherzowa dolna, maciczna, pochwowa odbytnicza środkowa i sromowa wew.

- pień tylni: t. biodrowo-lędźwiowa, krzyżowe boczne i pośladkowa górna 

Zaopatrzenie:

t. maciczna – macica, jajnik, jajowód, pochwa.

t. sromowa wew. – prącie, łechtaczka, odbyt, krocze, cewka moczowa.  
 

11. Żyła główna górna – korzenie, początek, położenie, ujście. 

Korzenie: naczynia osierdziowe, śródpiersiowe, grasiczne, żyła nieparzysta (nieparzysta krótka, nieparzysta krótka dodatkowa, żyła międzyżebrowa najwyższa) .  

Początek: żyły ramienno – głowowe łączą się z sobą dając początek żyle głównej górnej.  

Położenie: początek znajduje się ku tyłowi od pierwszej prawej chrząstki międzyżebrowej na prawym brzegu mostka. Potem biegnie ku dołowi i uchodzi do przedsionka prawego serca.  

Ujście: przedsionek prawy serca. 

12. Żyła główna dolna – korzenie, początek, położenie, ujście. 

Korzenie:

- naczynia ścienne: żyły przeponowe dolne, lędźwiowe

- naczynia trzewne: żyły nadnerczowa prawa, jądrowa bądź jajnikowa prawa, nerkowe i wątrobowe. 

Początek: Żyła główna dolna powstaje z połączenia obu żył biodrowych wspólnych które łączą się pod kątem ostrym na wysokości krążka międzykręgowego L4-L5. 

Położenie: biegnie ku górze na prawym obwodzie kręgosłupa. Na wysokości p[pierwszego kręgu lędźwiowego przechodzi na powierzchnię trzewną wątroby, układa się w bruździe żyły głównej, przez otwór żyły głównej wnika do śródpiersia środkowego i uchodzi na ścianie tylnej przedsionka prawego. 

Ujście: ściana tylna przedsionka prawego 

 

13. Żyła wrotna – korzenie, początek, położenie, ujście. 

Korzenie: żyły: śledzionowa, krezkowa dolna i krezkowa górna.  

Początek: w/w naczynia zespalają się ku tyłowi od szyjki trzustki dając początek żyle wrotnej. 

Położenie: potem biegnie ku górze do tyłu od opuszki dwunastnicy. Następnie żyła wrotna wstępuje między obie blaszki otrzewnowe więzadła wątrobowo-dwunastniczego. W obrębie wrót wątroby żyła wrotna dzieli się na gałąź prawą i lewą. 

Ujście: wątroba ( komórki wątrobowe) 

 

14. żyły powierzchowne kończyny górnej. 

1. Żyła odpromnieniowa.

• Powstaje z połączenia łuku żylnego grzbietowego śródręcza i żyły odpromieniowej kciuka.

• Przechodzi na przednio boczny obwód przedramienia i biegnie ku górze razem z n. skórnym bocznym wzdłuż m. ramienno-promieniowego. Na wysokości dołu łokciowego łączy się z ż. Odłokciową i podążą dalej wzdłuż bruzdy m. dwugłowego. Kończąc się zatacza łuk między m. piersiowym większym oraz naramiennym i uchodzi do żyły pachowej.

• Zbiera krew z żył powierzchownych ręki, przedramienia ramienia

 

2. Żyła odłokciowa.

• Powstaje z połączenia sieci żylnej grzbietowej ręki oraz żyły odłokciowej palca małego.

• Przechodzi na pow. przednią przedramienia gdzie biegnie ku górze razem z gałęzią nerwu skórnego przyśrodkowego do dołu łokciowego gdzie zespala się z ż. odpromieniową. Potem przebija powięź ramienną i uchodzi do jednej z żył ramiennych

 

3. Żyła pośrodkowa przedramienia

• Powstaje z naczyń dłoniowych powierzchownych

• Biegnie ku górze wzdłuż podpowięziowo ułożonego mięśnia dłoniowego długiego. Na wysokości dołu łokciowego zespala się z ż. Odłokciową i odpromieniową.

MARTA STELMASZUK

15. Żyły powierzchowne kończyny dolnej.

W kończynie dolnej wyróżnia się układ żył powierzchownych, którymi są: żyła odpiszczelowa i żyła odstrzałowa.

ŻYŁA ODPISZCZELOWA:

• Największa z żył powierzchownych

• Stanowi przedłużenie żyły brzeżnej przyśrodkowej stopy

• Bierze początek z drobnych żył na powierzchni grzbietowej stopy

• Biegnie nadpowięziowo ku górze od kostki przyśrodkowej wzdłuż przyśrodkowego odwodu goleni i uda

• W obrębie otworu owalnego przebija powięź sitową i uchodzi do żyły udowej.

ŻYŁA ODSTRZAŁKOWA:

• Bierze początek z drobnych żył powierzchni grzbietowej stopy

• Biegnie do tyłu od kostki bocznej jako przedłużenie żyły brzeżnej bocznej stopy

• Kieruje się nadpowięziowo po tylnej powierzchni goleni

• Przebija powięź podkolanową w dole podkolanowym

• Uchodzi do żyły podkolanowej między głowami mięśnia brzuchatego łydki.

 
 

16. Przewód piersiowy – korzenie, przebieg, dopływy i ujście.

• Największy z pni chłonnych  (pień chłonny -  połączenie naczyń chłonnych)

• Powstaje ze zlania się pni chłonnych lędźwiowych i jelitowych

• Pnie chłonne lędźwiowy i jelitowy łączy się na wysokości Th12-L2

• W miejscu połączenia się pni dochodzi do bańkowatego poszerzenia i powstania zbiornika mleczu

• Przewód piersiowy wychodzi ze zbiornika

• Kieruje się do klatki piersiowej przez otwór aortowy

• Następnie biegnie w śródpiersiu tylnym i górnym wzdłuż obwodu kręgosłupa

• Uchodzi do lewego kąta żylnego

• Drenuje chłonkę z całej lewej połowy ciała i podprzeponowej prawej

• Część nadprzeponowa prawa drenowana jest przez krótki przewód chłonny prawy, który uchodzi do prawego kąta żylnego

 
 

17. Śledziona – położenie, czynność, unaczynienie i unerwienie.

• Nieparzysty, wewnątrzotrzewnowy narząd jamy brzusznej

• Położona w podżebrzu lewym

• Posiada 2 powierzchnie: przeponową i trzewną, 2 bieguny: przedni i tylny, 2 brzegi: górny i dolny

• Do pow. Trzewnej przyjegają:

  • Żołądek

  • Trzustka

  • Nerka lewa

  • Okrężnica

  • Czasem lewe nadnercze

• Długa oś narządu biegnie wzdłuż X lewego żebra

• Miąższ śledziony zbudowany jest z miazgi białej i czerwonej, które są objęte łącznotkankową torebką

• W śledzionie powstają limfocyty i monocyty

• Rozpadowi ulegają nieprawidłowe i stare erytrocyty, niektóre krwinki białe i płytki krwi

• Za unaczynienie śledziony odpowiada tętnica śledzionowa

• Za unerwienie śledziony odpowiadają włókna nerwowe splotu trzewnego.

 
 

18. Szpik kostny – rodzaje, występowanie, czynność.

     Szpik kostny to silnie ukrwiona galaretowato-gąbczasta substancja zlokalizowana w jamach szpikowych trzonów kości długich oraz w licznych małych jamkach w tzw. istocie gąbczastej wszystkich kości. U osoby dorosłej szpik kostny waży łącznie około 2,5 kg.

   Trzeba wiedzieć,  że szpik kostny występuje w dwóch postaciach:

• szpiku kostnego czerwonego (łac. medulla ossium rubra) - intensywnie wytwarzającego komórki i inne składniki morfotyczne krwi. W terminologii medycznej określane to jest jako aktywność hematologiczna.

• szpiku kostnego żółtego - (łac. medulla ossium flava) – przerośniętego tłuszczem i nieaktywnego hematologicznie, który zawiera nieliczne młodociane czerwone krwinki mogące np. w przypadku głębokiej anemii być zastąpione szpikiem czerwonym.

 

     Po przekroczeniu bariery pokwitania ilość czerwonego szpiku się  zmniejsza, coraz więcej powstaje szpiku żółtego. W dużym uproszczeniu - szpik żółty powstaje ze szpiku czerwonego, w którym rozrastają się komórki tłuszczowe. Szpik żółty jak już podkreśliliśmy jest hematologicznie nieczynny, czyli nie wytwarza komórek krwi. U osób dorosłych około 50% to tzw. szpik żółty. U płodów i noworodków we wszystkich kościach występuje tylko szpik czerwony Po 18 r.ż. szpik czerwony występuje już tylko w obrębie: kręgosłupa, żeber, mostka, czaszki, miednicy i proksymalnych przynasad kości ramiennych i udowych. Z upływem lat zanika jednak coraz bardziej, tak, że u osób coraz bardziej zaawansowanych wiekowo występuje głównie w kościach płaskich. Natomiast nieaktywny krwiotwórczo szpik kostny żółty, wypełnia coraz bardziej jamy szpikowe innych kości. Ale uwaga! U dorosłych szpik żółty może w sytuacjach nagłej potrzeby systemowej, przekształcać się w szpik czerwony.

      W szpiku kostnym wytwarzane są komórki kościotwórcze i kościogubne oraz komórki krwi: erytrocyty (przenoszenie tlenu i CO2), erytroblasty, mielocyty, megakariocyty, płytki krwi (odpowiedzialne za krzepnięcie krwi), a także komórki tłuszczowe. 
 

19. Krążenie płodowe.

     W obrębie łożyska przekazywane są tlen i substancje odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu. Łożysko również  umożliwia odprowadzanie CO2 i produktów przemiany materii.

     Krew z łożyska płynie przez nieparzystą żyłę pępkową, która po wejściu do jamy brzusznej w okolicy wrót wątroby dzieli się na dwie gałęzie. Jedna przewodem żylnym wpada bezpośrednio do żyły głównej dolnej, a druga przechodzi przez krążenie wrotne wątroby, poprzez żyły wątrobowe dociera do żyły głównej dolnej a potem do prawego przedsionka. Dzięki obecności otworu owalnego w przegrodzie międzyprzedsionkowej i z powodu dużego ciśnienia krwi w krążeniu małym (brak upowietrznienia płuc) krew trafia do przedsionka lewego, gdzie miesza się z krwią spływającą z żył płucnych. Następnie przechodzi przez lewą komorę do aorty. Krew dociera do wszystkich narządów drogą naczyń odchodzących od aorty. Część krwi przechodząca przez tętnice biodrowe wewnętrzne zostaje skierowana do tętnic pępkowych i odprowadzana ponownie do łożyska.  
 

20. Gruczoły wydzielania dokrewnego.

Gruczoły dokrewne są  to narządy produkujące hormony, tj. substancje, które wydzielane są bezpośrednio do krwi, chłonki lub płynu mózgowo-rdzeniowego.

Do gruczołów  dokrewnych zalicza się:

• przysadkę – położona na podstawie mózgu, ku tyłowi od skrzyżowania wzrokowego, w siodle tureckim. Wyróżnia się w niej 2 płaty: przedni (gruczołowy – 75% masy narządu i sklada się z 3 części: guzowej, pośredniej i odwodowej) i tylny (nerwowy – zbud gł z nerwogleju, jego funkcją jest magazynowanie hormonów wydzielanych w jadrze nadwzrokowym i przykomorowych podwzgórza).

  • płat przedni prod:

    • hormon wzrostu (GH – somatotropinę) – umożliwia wzrost kości na dł i bierze udział w procesach metabolicznych ustroju

    • h.kortykotropowy (ACTH) – pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortykosteroidów

    • h.tyreotropowy (TSH) – pobudza syntezę i uwalnianie h.tarczycy

    • h.folikulotropowy (FSH) – kontroluje spermato- i spermiogenezę oraz pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych

    • h.luteinizujący (LH) – u kobiet pobudza jajeczkowanie i odpowiada za powstawania ciałka żółtego, u mężczyzn stymuluje kom śródmiąższowe jądra do wydzielania testosteronu

    • h.melanotropowy – gromadzenie się melaniny w skórze

    • prolaktyna – rozpoczyna i podtrzymuje laktację

  • płat tylny uwalnia:

    • wazopresyna – reguluje gospodarkę wodną ustroju poprzez hamowanie wydzielania moczu

    • oksytocyna – bierze udział w wydzielaniu mleka podczas laktacji, wspomaga zapłodnienie kom jajowej oraz stymulację obkurczania macicy po porodzie.

• szyszynkę – znajduje się w zagłębieniu pomiędzy wzgórkami górnymi blaszki pokrywy a spoidłem uzdeczek, na ścianie tylnej komory trzeciej.

  • Melatonina – gromadzi się w strukturach mózgu wpływając na ośrodki związane ze snem i czuwaniem, reguluję czynośc przysadki i ośr kontrolujących wydzielanie gonadotropin (FSH i LH)

  • Indole szyszynki – stymulują agregację ziaren melaniny w melanocytach

  • Polipeptydy – wpływająna biorytm org.

• Tarczycę – położona w przednio-dolnej części szyi

  • Tyroksyna (T4) i Trójjodotyroninę (T3) – pobudzają podstawową przemianę materii, zwiększają zapotrzebowanie na tlen, symulują wydzielanie hormonu wzrostu, synteze białek, resorbcję węglowodanów, syntezę i rozpad chplesterolu oraz regulacjęgosp wodno-elektrolitowej

  • Komórki C (kom przedpęcherzykowe) prod: kalcytoninę – bierze udział w regulacji wapniowo-fosforanowej ustroju, obniża stężenie wapnia w surowicy krwi i nasila jego odkładanie w kośćcu, antagonista parathormonu

• gruczoły przytarczyczne – jest ich 4, położone na pow tylnych płatów bocznych tarczycy. Gruczoły górne położone są w rowku pomiędzy płatami bocznymi tarczycy a gardłem na wys dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej. Dolne gruczoły leżą w dolnej połowie płatów bocznych tarczycy na wys IV chrząstki tchawiczej.

  • Parathormon (PTH) – wpływa na gosp wapniowo-fosforanową ustroju, zwiększa stężenie jonów wapniowych w surowicy krwi, zmniejsza wchłanianie zwrotne fosforanów w pętlach nefronu.

• ciałka przyzwojowe – struktury układu autonomicznego, mają funkcje endokrynne.

  • Ciałka przyzwojowe współczulne – parzysty kłębęk aortowy położony po obu str aorty brzusznej na wys odejścia t.krezkowej dolnej

    • Adrenalina

    • Noradrenalina

  • Ciałka przyzwojowe przywspółczulne – są chemoreceptorami, zalicza się kłębek szyjny i ciałko przyzwojowe nasercowe. Położone są w okolicy zakończeń nerwowych n.językowo-gardłowego (IX) i n.błędnego (X).

• Grasicę – nieparzysta, położona w dolnej części szyi oraz w śródpiersiu górnym i przednim. Wyróżnia się dwa płaty: prawy i lewy połączone tkanką łączną. Powstają w gracicy limfocyty i hormony białkowe. Do hormonów zalicza się:

  • Tymozynę     regulują wytwarzanie i dojrzewa-

  • Tymopoetynę     nie czynnościowe limf T które

  • Tymostymulinę    odpowiedzialne są za rozpoznawa-

  • Grasiczy czynnik surowiczy humoralny nie i reagowanie na obce antygeny.

• Nadnercza – położony powyżej górnego bieguna nerki. Zbudowane z dwóch funkcjonalnie i histologicznie odrębnych części – kory i rdzenia.

  • W korze prod są:

    • Mineralokortykosteroidy (aldosteron) – wpływają na gosp wodną i mineralna org

    • Glikokortykosteroidy (koztyzol i kortykosteron) – oddziałują na metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów

    • Androgeny nadnerczowe (dehydroepiandosteron) – wpływają na metabolizm białek, zwrost org, warunkuja niektóre drugorzędowe cechy męskie płciowe

  • Rdzen nadnerczy wydziela:

    • Aminy katecholowe (adrenalina 80%, noradrenalina 20%, dopamina minimalnie) – rozszerzają naczynie krwionośne w mm.szkieletowych a zwężają w skórze i narządach jamy brzusznej, przyspiesza częstość skurczów serca.

• funkcję gruczołów dokrewnych pełnią również:

• podwzgórze – pełni nadrzędną funkcję koordynującą. Wydziela hormony, które hamują (statyny) lub pobudzają (liberyny) uwalnianie hormonów tropowych przedniego płata przysadki.

  • Liberyny podwzgórza:

    • Luliberyna – uwalnia gonadotropinę, która wpływa na kom śródmiąższowe jąder lub jajników

    • Folikuloliberyna – uwalnia gonadotropinę, która stymulujedojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i spermatogenezę

    • Prolaktoliberyna – uwalnia prolaktynę, która wpływa na rozwój i wydzielanie gruczołów mlekowych

    • Kortykoliberyna – uwalnia hormon kortykotropowy stymulujący nadnercza

    • Tyreoliberyna – uwalnia hormon tyreotropowy stymulujący tarczycę

    • Somatoliberyna – uwania hormon wzrostu

    • Melanoliberyna – uwalnia melanotropinę (wpływa na skórę)

  • Statyny podwzgórza:

    • Prolaktostatyna – hamuje uwalnianie hormonu odpowiedzialnego za laktację

    • Somatostatyna – hamuje uwalnianie hormonu wzrostu

    • Melanostatyna – hamuje uwalnianie h.melanotropowego.

• wyspy trzustkowe  trzustka – gruczoł mieszany (egzo- i endokrynny). Część zewnątrzwydzielnicza prod sok trzustkowy odprowadzany do dwunastnicy. Część wewnątrzwydzielnicza – wyspy Langerhansa (najwięcej w obrębie trzonu i ogona trzustki). W wyspach wyróznia się komórki endokrynne typu:

  • A prod glukagon – uwalnia gromadzone w wątrobie węglowodany, podnosząc poziom glukozy w surowicy krwi

  • B (najliczniejsze) prod insulinę – pobudza przemianę węglowodanów w kom, odbudowuje glikogen w mięśniach, obniża poziom glukozy w surowicy krwi

  • D prod gastrynę i somatostatynę

  • PP wytwarzają polipeptyd trzustkowy –hamuje wydzielanie kw solnego w żołądku

  • Kom P, EC, S i C – odpowiedzialne za wydzielanie i dystrybucję serotoniny, VIP (wazoaktywny peptyd jelitowy) i sekretyny.

• Jajnik – żeński parzysty narząd płciowy położony w miednicy mniejszej. Prod:

  • Kom jajowe

  • Estrogeny – wpływają na rozrost błony śluzowej macicy, przerost mięśniówki gładkiej, warunkują rozwój 2rzędowych cech płciowych, pobudzaja ośr motywacyjne i wyzwalają popęd płciowy

  • Progesteron – zmniejsza pobudliwóść mięśnia macicznego

  • Relaksyna – hamuje w okresie ciąży skurcze mięśnia macicznego, chroni przed poronieniem

• Jądro – męski narząd płciowy o f.egzo- i endokrynnej. Kom śródmiąższowe (kom Leydiga) syntetyzują|:

  • Androgeny (testosteron, androstendiol, dihydrotestosteron) – warunkują rozwój 2rzędowych cech płciowych (wykształcanie zewn narządów płciowych, owłosienie typu męskeigo imęska budowa ciała), wpływają również na rozwój kanalików nasiennych i nabłonka plemnikotwórczego

  • Estrogeny

  • Inhibinę – hamuje wydzielanie gonadotropin podwzgórzowych.

• Łożysko – rozwija się ze struktur zarodkowych i z bł śluz macicy. Tuż po zagnieżdżeniu się zygoty, trofoblast rozpoczyna prod gonadotropiny kosmówkowej (HCG) – hamuje wydzielanie przez jajnik (ciałko żółte) progesteronu i relaksyny (zapobiega to wystąpieniu miesiączki i wydaliniu zygoty poza jamę macicy)

 

• wyspecjalizowane zespoły komórek zlokalizowane w błonie śluzowej przewodu pokarmowego i drzewa oskrzelowego

V UKŁAD POKARMOWY I ODDECHOWY

DOMINIKA KACZMAREK

1.Układ pokarmowy – podział, budowa, czynność

 

              Zadaniem układu pokarmowego jest pobieranie pokarmu, przerabianie go (rozkład, trawienie, wchłanianie) oraz wydalanie nie strawionych resztek pokarmu.

              Układ trawienny składa się z przewodu pokarmowego rozpoczynającego się ustami a kończącego  odbytem oraz gruczołów, które są zlokalizowane na zewnątrz ściany przewodu pokarmowego: ślinianek, wątroby i trzustki.

 

              Przewód pokarmowy składa się z:

Część nadprzeponowa:

- jama ustna

- gardło

- przełyk

Część przeponowa:

- żołądek

- jelito cienkie:

       * dwunastnica

       * jelito czcze

       * jelito kręte

- jelito grube:

       * wyrostek robaczkowy

       * jelito ślepe (kątnica)

       * okrężnica

       * odbytnica

 

 

2.Jama ustna – podział, ściany, unerwienie i unaczynienie, czynność.

              Pierwszym odcinkiem przewodu pokarmowego jest jama ustna.

W niej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie go do dalszego trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i mieszany ze śliną, która zawiera enzym trawienny amylazę ślinową. Jama ustna rozpoczyna się szparą ust a kończy cieśnią gardzieli, w jej obrębie wyróżniamy przedsionek oraz jamę ustną właściwą.

 

              Przedsionek jamy ustnej ograniczony jest od przodu wargami, bocznie policzkami, a granicę z jamą  ustną właściwą tworzą łuki zębowe. Wargi są fałdem mięśniowo-skórnym, którego podstawę tworzy przede wszystkim mięsień okrężny szpary ust. Od zewnątrz pokryte są skórą, od wewnątrz błoną śluzową. Warstwę pośrednią nazywa się czerwienią wargową.

              Policzki położone są od kąta ust do łuku jarzmowego, sięgając bocznie aż do małżowiny usznej. Ścianę policzka tworzą kolejno: skóra, tkanka tłuszczowa (tzw. poduszeczka tłuszczowa), powięź policzkowo-gardłowa, mięsień policzkowy, gruczoły policzkowe oraz błona śluzowa.

              Błona śluzowa warg i policzków przechodzi w błonę śluzową dziąseł, tworząc sklepienie przedsionka górne i dolne. Na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego znajduje się brodawka przyusznicza, na której uchodzi przewód wyprowadzający śliniankę przyuszniczą. W tylnej części przedsionka, pomiędzy ostatnimi zębami trzonowymi a gałęzią żuchwy, leży przestrzeń zazębowa, która stanowi połączenie przedsionka z jamą ustną właściwą.

 

              Jama ustna właściwa od przodu jest ograniczona zębami, częścią zębodołową żuchwy i wyrostkami zębodołowymi szczęk. Podniebienie stanowi strop, a ścianę dolną tworzy język i dno jamy ustnej. Dno utworzone jest przez mięśnie żuchwowo-gnykowe, bródkowo-gnykowe, rylcowo-gnykowe oraz pokrywające je błonę śluzową. Okolica podjęzykowa to przestrzeń między żuchwą, językiem a dnem jamy ustnej. Błona śluzowa tej okolicy wytwarza fałd podjęzykowy, w którego przedniej części znajduje się mięsko podjęzykowe. Na nim uchodzą przewody wyprowadzające ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych. 

              Podniebienie dzieli się na twarde (przednie) oraz miękkie (tylne), które zakończone jest języczkiem. Bocznie i ku dołowi od podniebienia biegną dwa parzyste fałdy błony śluzowej. Fałd przedni kieruje się do języka i tworzy łuk podniebienno-językowy, zaś fałd tylny łączy się z boczną częścią gardła i tworzy łuk podniebienno-gardłowy. Pomiędzy łukami znajduje się migdałek podniebienny. Języczek, łuki podniebienno-gardłowe i nasada języka stanowią cieśnię gardzieli – granicę między jamą ustną a gardłem.

 

              Zęby znajdują się na granicy przedsionka i jamy ustnej właściwej. Są osadzone w zębodołach wyrostka zębodołowego obu szczęk i części zębodołowej żuchwy. W budowie zęba wyróżniamy korzeń, szyjkę oraz koronę. Wewnątrz znajduje się komora, która tworzy kanał korzenia. Uzębienie człowieka jest dwupokoleniowe i różnokształtne. Ze względu na budowę i kształt wyróżniamy 4 rodzaje zębów: siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce. Dorosły człowiek ma 32 zęby.

 

              Język jest fałdem mięśniowym, pokrytym błoną śluzową, który odpowiada za mieszanie pokarmu, regulację przepływu śliny oraz pełni funkcję narządu smaku, czucia i mowy. Wyróżnia się nasadę, trzon i wierzchołek. Nasada – 1/3 długości języka, położona najbardziej z tyłu, ogranicza cieśnię gardzieli, ku tyłowi łączy się z nagłośnią a bocznie z łukami podniebiennymi. Trzon jest oddzielony od nasady bruzdą graniczną w kształcie litery V. Do przodu od bruzdy  znajduje się 7-12 brodawek okolonych. Na powierzchni grzbietowej trzonu położona jest bruzda języka, która w okolocy nasady kończy się otworem ślepym. Na dolnej powierzchni są 3 fałdy: pośrodkowy nazywany wędzidełkiem, dwa boczne fałdami strzępiastymi. Błona śluzowa języka wytwarza liczne brodawki : nitkowate, stożkowate, grzybowate, liściane i okolone. W budowie wewnętrznej języka wyrożnia się łącznotkankowy szkielet oraz poprzecznie prążkowane mięśnie szkieletowe.

 

                 

ZAOPATRZENIE KRWIONOŚNE: gałęzie tętnicy szyjnej zewnętrznej

tętnica językowa=> język, migdałek podniebienny, nagłośnia, dno jamy ustnej, dziąsła żuchwy.

tętnica twarzowa=> mm. twarzy, wargi, ślinianki podżuchwowe, podniebienie miękkie, migdałki, gardło.

 

UNERWIENIE:

  1. gałęzie nerwu trójdzielnego(III)

Nerw szczękowy=> skóra policzka, zęby górne, warga górna, dziąsło górne, podniebienie twarde,

Nerw żuchwowy:

nerw językowy=> język, dno jamy ustnej, cieśń gardzieli, dziąsło dolne, ślinianki podjęzykowe, migdałki.

nerw zębodołowy=> zęby dolne, dziąsło dolne, warga dolna

  2.gałęzie nerwu twarzowego(VII)

Struna bębenkowa unerwia smakowo język.

  3.gałęzie nerwu językowo-gardłowego(IX)

migdałkowe

gardłowe

4.Nerw podjęzykowy=> unerwia ruchowo język.

 

 

3. Gardło – podział, budowa ściany, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność

 

gardło jest nieparzystą cewą mięśniową, Położoną do przodu od kręgosłupa szyjnego i biegnie od podstawy czaszki do poziomu VI kręgu szyjnego – tam przechodzi w przełyk.

Dzieli się na trzy części:

-górna (nosowa) – łączy się od przodu z jamą nosową otworem zwanym nozdrzami tylnymi

-środkowa (ustna) – łączy się z jamą ustną za pośrednictwem cieśni gardzieli

-dolna (krtaniowa) – łączy się z jamą krtani przez wejście do niej, które ograniczone jest od przodu nagłośnią, bocznie fałdami nalewkowo-nagłośniowymi, od tyłu wcięciem międzynalewkowym

 

Ściana gardła zbudowana jest z:

-błony wewnętrznej – śluzowej – w części nosowej pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Piętro środkowe i dolne wysłane jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym

-błony środkowej – włóknisto-mięśniowej – błona włóknista stanowi podłoże gardła, łącząc błonę śluzową z jego mięśniami. W części górnej łączy się z podstawą czaszki, tworząc powięź gardłowo-podstawną. Warstwa mięśniowa zawiera mm. Poprzecznie prążkowane , które dzieli się na dźwigacze i zwieracze gardła. Warstwa zewnętrzna mięśniówki ma okrężny przebieg włókien, które tworzą 3 parzyste zwieracze gardła: górny, środkowy i dolny. Warstwa wewnętrzna zawiera włókna o podłużnym przebiegu, które tworzą mm. Dźwigacze gardła: rylcowo-gardłowy, podniebienno-gardłowy, trąbkowo-gardłowy.

-błony zewnętrznej – która przechodzi ku górze w powięź policzkowo-gardłową, z tyłu ogranicza przestrzeń pozagardłową.

 

W gardle następuje skrzyżowanie drogi pokarmowej z oddechową. Mięśniówka gardła, mięśnie języka, podniebienia i dna jamy ustnej współdziałają podczas ruchów połykania. Nagłośnia zamyka wejście do krtani, cieśń gardzieli otwiera się, przepuszczając pokarm w stronę przełyku, później cieśń gardzieli zamyka się, a kęs przedostaje się do przełyku.

 

Gardło unerwione jest przez splot gardłowy utworzony z włókien nerwu językowo-gardłowego, nerwu błędnego, pnia współczulnego.

Unaczynione jest głównie przez tętnice gardłową wstępującą(gałąź tętnicy szyjnej zewnętrznej).

 

 

4.Przełyk - podział, budowa ściany, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność

 

              Przełyk to mięśniowo-błoniasty przewód, który łączy gardło z żołądkiem. Jego długość wynosi 23-25cm. Położony jest do przodu i na lewo od kręgosłupa. Rozpoczyna się na wysokości chrząstki pierścieniowatej krtani (VI krąg szyjny), a kończy na wysokości XI kręgu piersiowego.

 

Wyróżniamy część:

- szyjną – położoną między kręgosłupem a tchawicą, bocznie przylegają do niego płaty gruczołu tarczowego

- piersiową – początkowo leży w górnym śródpiersiu. W dolnym śródpiersiu (poniżej Th4) pomiędzy kręgosłup a przełyk wciska się od strony lewej aorta pierśiowa. Od przodu przełyk sąsiaduje z prawym przedsionkiem i prawą komorą serca, bocznie do narządu przylega opłucną śródpiersiową

- brzuszną – do jamy brzusznej przełyk przechodzi przez rozwór przełykowy przepony wspólnie z pniami nerwów błędnych, osiągając jamę brzuszną przyjmuje położenie wewnątrzotrzewnowe łącząc się z wpustem żołądka

 

W budowie ściany przełyku rozróżniamy:

- błonę śluzową z utkaniem podśluzowym

- błonę mięśniową – składa się z warstwy zewnętrznej o podłużnym przebiegu włókien mięśniowych oraz warstwy wewnętrznej okrężnej

- błonę zewnętrzną

 

 

Światło przełyku jest zwężone w trzech miejscach:

1)w przejściu gardła w przełyk

2)na wysokości lewego oskrzela głównego

3)okolica rozworu przełykowego przy przejściu przełyku przez przeponę

 

Czynność przełyku polega na transporcie pokarmu z gardła do żołądka. Ściana przełyku nie ma zdolności wchłaniania pokarmu ani trawienia.

 

Przełyk unerwiony jest przez splot przełykowy (włókna zazwojowe pnia współczulnego + gałęzie przełykowe nerwu błędnego).

Przełyk unaczyniony jest przez: tętnicę tarczową dolną, aortę piersiową, tętnicę żołądkową lewą, tętnicę przeponową lewą.

 

 

5. Żołądek – budowa ogólna, topografia, budowa ściany, unerwienie i unaczynienie, czynność

 

Żołądek jest narządem wewnątrzotrzewnowym położonym w lewym podżebrzu, bezpośrednio pod przeponą. Łączy przełyk z jelitem cienkim.

 

W budowie wyróżniamy ścianę:

–                   przednią – która przylega do wątroby, śledziony, okrężnicy poprzecznej, a w pozycji leżącej przy wypełnionym żołądku także do ściany przedniej brzucha

–                   tylną – sąsiaduje ona z przeponą, śledzioną, nerką i nadnerczem lewym, trzustką oraz okrężnicą poprzeczną

 

Obydwie ściany łączą się po prawej stronie wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka, a po lewej wzdłuż krzywizny większej.

 

Topograficznie wyróżniamy:

- wpust

- dno

- trzon

- odźwiernik – końcowy odcinek narządu, łączy go z dwunastnicą

- kolano

- wcięcie wpustowe

- wcięcie kątowe – oddziela trzon od części odźwiernikowej, na krzywiźnie większej odpowiada mu - kolano żołądka

 

Ściana żołądka jest zbudowana z trzech warstw:

- warstwa zewnętrzna odpowiada blaszce otrzewnej trzewnej, która nie pokrywa obu krzywizn

- warstwa środkowa – mięśnie gładkie o przebiegu podłużnym i okrężnym, zajmujące odpowiednio krzywiznę większą oraz dno i odźwiernik

- warstwa wewnętrzna składa się z błony śluzowej (pokrytej nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym) oraz utkania podśluzowego (zawierającego liczne naczynia krwionośne i sploty nerwowe)

 

              Zasadniczą rolą żołądka jest trawienie zawartych w pokarmie białek (nie zachodzi trawienie tłuszczów, a trawienie cukrów jest wręcz hamowane przez niskie pH żołądka). Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne:

podpuszczka – ścina białko w mleku (obecna tylko u niemowląt),

pepsyna – zapoczątkowuje trawienie białek (w obecności HCl).

              Żołądek wydziela kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje.

Żołądek unaczyniony jest przez pień trzewny(gałąź aorty brzusznej). Od strony krzywizny mniejszej tętnica żołądkowa lewa oraz prawa. Wzdłuż krzywizny większej biegną tętnica żołądkowo-sieciowa lewa oraz prawa. Do dna dochodzą: tętnice żołądkowe krótkie.

Żołądek unerwiają: splot żołądkowy górny i dolny(sploty wtórne od splotu trzewnego).

 

6.Jelito cienkie – podział, budowa ściany, topografia, unerwienie i unaczynienie, czynność

 

              U dorosłego człowieka długość jelita cienkiego waha się od 4 do 5 m, a jego światło wynosi 3cm. Jest najdłuższą częścią przewodu pokarmowego, która ciągnie się od żołądka aż do jelita grubego, od którego oddziela się poprzez zastawkę krętniczo-kątniczą. Zajmuje ono okolicę pępkową, podbrzuszną i obie okolice biodrowe, a częściowo i miednicę małą.

 

              W przebiegu jelita cienkiego wyróżniamy:

      -   Dwunastnicę - rurowaty narząd długości 25-30 cm, Początkowy odcinek dwunastnicy łączy się z odźwiernikiem żołądka, końcowy przechodzi w jelito czcze. Dwunastnica leży na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego. W kształcie przypomina literę C, a raczej podkowę zwróconą wypukłą częścią ku stronie prawej, wklęsły obwód obejmuje głowę trzustki. Do zstępującego odcinka dwunastnicy uchodzą wspólnie przewód żółciowy i przewód trzustkowy. Opuszka jest wewnątrzotrzewnowa a  reszta jest zewnątrzotrzewnowa.

      -    Jelito czcze – u dorosłych osiąga długość od 2 do 5 m. W błonie śluzowej jelita cienkiego   występują liczne gruczoły, wydzielające sok jelitowy lub zasadowy śluz (około 2 litrów na dobę). Błona śluzowa ma również mnóstwo malutkich, unerwionych wypustek, do których dochodzą bardzo cienkie naczynia krwionośne i limfatyczne. Każda wypustka, kosmek ma na sobie tzw. krypty, czyli lekkie wgłębienia na powierzchni, zaś komórki wyściełające wnętrze jelita posiadają mikrokosmki. Jelito czcze rozpoczyna się zgięciem dwunastniczo-czczym. Wewnątrzotrzewnowe. Pętle czcze układają się w nadbrzuszu i lewej stronie brzucha.

     -    Jelito kręte - końcowy odcinek jelita cienkiego. U człowieka ma ono około 3 metrów długości. W tej części przewodu pokarmowego zachodzą końcowe etapy trawienia, oraz wchłanianie strawionej treści pokarmowej. Jelito to kończy się zastawką krętniczo-kątniczą.

 

              Powierzchnię wchłaniającą jelita cienkiego powiększają fałdy okrężne i kosmki, których ilość maleje w kierunku zastawki krętniczo-kątniczej. W obrębie kosmka występuje bogata sieć naczyń włosowatych. Utkanie limfatyczne błony śluzowej jelita występuje pod postacią grudek chłonnych skupionych i samotnych.

 

              W jelicie cienkim odbywa się końcowy rozkład pokarmów (trawienie), cukrów do glukozy względnie fruktozy, tłuszczów do kwasów tłuszczowych: glicerolu, białek do aminokwasów. Z tego jelita resorbowane są do krwi cukry proste i aminokwasy, a do limfy( chłonki) kwasy tłuszczowe (enzymy trawienne).

 

Dwunastnica jest Unaczyniona przez tętnicę trzustkowo-dwunastniczą górną i dolną. Unerwiona przez nerw błędny(X).

Jelito cienkie unaczynione jest przez tętnicę krezkową górną, tylko dwunastnica przez tętnicę żołądkowo-dwunastniczą (gałąź pnia trzewnego). Unerwienie jest autonomiczne. Komórki Cajala odpowiadają za perystaltykę tworzą własny system rozrusznikowy.

7. Jelito grube.

Podział.

Jelito grube dzielimy na: jelito ślepe wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę którą dodatkowo podzielić można na: okrężnica wstępująca poprzeczna, zstępująca i esowata (esica) i odbytnicę.

Budowa ściany.

Jelito grube ma charakterystyczną  budowę, jego ściany są pofałdowane i pozagłębiane. Budowa ściany jelita grubego jest podobna do budowy jelita cienkiego.

Topografia.

Jelito ślepe leży w prawym dole biodrowym na mięśniu biodrowo-lędźwiowym (7cm). Części wstępujące (12-20 cm) i zstępujące (20-30cm) okrężnicy ustawione są pionowo i przylegają do tylnej ściany jamy brzusznej. Okrężnica poprzeczna (45-50 cm) rozpoczyna się w podżebrzu prawym i biegnie ku tyłowi i ku górze. Okrężnica esowata (12-80 cm) od grzebienia biodrowego do 2 i 3 kręgu krzyżowego. Odbytnica (15-20 cm) rozpoczyna się na wysokości 3 kręgu krzyżowego i kończy się 3.5 cm poniżej wierzchołka kości guzicznej.

Unerwienie.

n. błędny, n. trzewne miednicze, pień współczulny

Unaczynienie.

Jelito ślepe i wyrostek robaczkowy – gałąź tętnicy krezowej górnej: t. krętnico-kątnicza

Okrężnica prawa – t. krezowa górna, okrężnica lewa i esowata – t. krezowa dolna

Odbytnica – t. odbytnicza górna, korzenie gałęzi t. krezowej dolnej, tt. odbytnicza środkowe i dolne

Czynność.

Czynnościami jelita grubego są  :

-wchłanianie wody i soli mineralnych,

-formowanie mas kałowych

8. Wątroba

Budowa

Wątroba zbudowana jest z zrazików wątrobowych. Podzielona jest na 4 płaty: płat prawy, lewy, czworoboczny i ogoniasty.

Bruzda strzałkowa prawa oddziela płat prawy od płata czworobocznego i ogoniastego.

Lewa bruzda strzałkowa oddziela płat lewy od płata czworobocznego i ogoniastego.

Płat czworoboczny od płata ogoniastego oddzielony jest wnęką wątroby.

Pęcherzyk żółciowy leży na powierzchni trzewnej wątroby.

Topografia

Wątroba położona jest pod przeponą  głównie w okolicy prawego podżebrza. Niewielka jej część  leży w podżebrzu lewym sięgając do lewe linii środkowo-obojczykowej.

Umocowanie

Wątrobę przytrzymują więzadła otrzewnowe:

-wieńcowe,

-trójkątne prawe i lewe,

-wątrobowo-przeponowe,

-wątrobowo-nerkowe,

-wątrobowo-przełykowe,

-wątrobowo-żołądkowe,

-wątrobowo-dwunastnicze,

-więzadło sierpowate,

-więzadło obłe wątroby,

Unaczynienie

t. wątrobowa właściwa – stanowi unaczynienie odżywcze, dostarcza do wątroby 30% krwi, jest gałęzią  t. wątrobowej wspólnej i płynie nią świeża utlenowana krew z serca, po wejściu do wątroby dzieli się na prawą i lewą  gałązkę

żyła wrotna – stanowi unaczynienie czynnościowe, dostarcza 70% krwi, w naczyniu tym płynie krew pochodząca z układu pokarmowego na odcinku od żołądka do odbytnicy, żyła wrotna dzieli się na prawą i lewą odnogę która dostarczają krew do wątroby podobnie jak tętnica wątrobowa. Krew żylna wraca do serca żyłą wątrobową

Unerwienie

Nerwy wątroby pochodzą z układu współczulnego i włókien przywspółczulnych nerwu błędnego; do błony surowiczej wątroby dochodzą gałązki czuciowe prawego nerwu przeponowego. Wątroba nie boli.

Czynności

- przemiana węglowodanów, tłuszczy i białek

-magazynowanie witamin A,D,B

-detoksykacja

-wytwarzanie i magazynowanie glikogenu

-produkcja żółci

-wytwarzanie heparyny

-wytwarzanie ciepła

-wytwarzanie białek osocza i osoczowych czynników krzepnięcia

-uczestniczenie w tworzeniu i niszczeniu krwinek czerwonych

9. Drogi żółciowe

Podstawową jednostką wątroby jest zrazik. Każdy otoczony jest tkanka łączną w której znajduje się tętnica, żyła i przewód międzyzrazikowy. Przewodziki międzyzrazikowe łączą się w coraz większe przewodziki żółciowe z których powstaje przewód wątrobowy prawy i lewy. We wnęce wątroby łączą się w przewód wątrobowy wspólny.

10. Trzustka

Budowa

Jest drugim co do wielkości gruczołem trawiennym a ponadto dokrewnym. Wyróżniamy w niej: głowę, trzon i ogon. Czasami podaje się ze głowę i trzon odgranicza szyjka. Masa od 70 do 100g, długość od 12 do 20 cm. Wysokość od 4-5cm, grubość 2-3cm. Od ogona do głowy z ujściem do dwunastnicy biegnie przewód trzustkowy.

Topografia

Położona jest zaotrzewnowo na tylnej ścianie brzucha. Głowę otacza dwunastnica, ogon sięga aż  do wnęki śledziony.

Unaczynienie

Trzustka jest dobrze unaczyniona. Głowa trzustki jest zaopatrywana w krew przez dwa łuki tętnicze tworzące tętnice trzustkowo-dwunastniczą górną i dolną.

Trzon i ogon są zaopatrywane w krew przez gałęzie trzustkowe tętnicy śledzionowej. Krew żylna płynie z trzustki do wątroby przez układ żyły wrotnej.

Unerwienie

Unerwienie przywspółczulne pochodzi od nerwu błędnego, natomiast współczulne ze splotu współczulnego.

Czynność

Wytwarza sok trzustkowy zawierający enzymy trawienne, trawiące węglowodany białka i tłuszcze. Produkuje glukagon (kom. alfa), insulinę (kom.beta), czasami somatostatynę (kom. gamma)

11. Układ oddechowy.

Podział

Górne i dolne drogi oddechowe i właściwy narząd oddechowy – płuca.

Budowa

Górne drogi oddechowe:

-jama nosowa i gardło.

Dolne drogi oddechowe:

-krtań, tchawica, oskrzela

Czynność

Wymiana gazowa

12. Jama nosowa

Podział

Nozdrza przednie i tylne

Budowa

Jamę nosową na dwie części dzieli przegroda nosowa, zbudowana w części tylnej z lemiesza i blaszki pionowej kości sitowej. Część przednią tworzy chrząstka przegrody nosa, podwójna warstwa skóry wyścielającej przedsionek nosa i odnogi przyśrodkowe chrząstek skrzydłowa tych większych. Ścianę boczną jamy nosowej uwypuklają 3 małżowiny nosowe (górna, środkowa, dolna i czasami najwyższa). Przewód nosowy dolny leży między dnem jamy nosowej, a małżowiną jamy nosowej dolną. Przewód nosowy środkowy leży między małżowiną nosową  dolną i środkową. Przewód nosowy górny leży między małżowiną  nosową środkową i górną. Jeżeli występuje małżowina najwyższa to pod nią znajduje się przewód nosowy najwyższy.

Unerwienie

Nerwy błony śluzowej okolicy oddechowej pochodzą z pierwszej i drugiej gałęzi n. trójdzielnego. W nabłonku węchowym leżą receptory nerwów węchowych (1nerw czaskowy)

Unaczynienie

Jamę nosową zaopatrują  gałęzie t. ocznej (z t. szyjnej wewnętrznej) i t. szczękowej (z t. szyjnej zewnętrznej).

Żyły błony śluzowej przebiegają tą samą drogę co tętnice i łączą się z żyłami jamy czaszki i oczodołu. Z przedniej i górnej części jamy nosowej przez ż. sitowe, przednią i tylną, krew żylna wlewa się do ż. ocznej górnej, z części tylnej i dolnej do splotu skrzydłowego.

Czynność

Czynność węchowa (powonienie) i czynność oddechowa ( ogrzewanie, oczyszczanie i zwilżanie wdychanego powietrza)

DAWID SOKOŁOWSKI

13. Krtań budowa unerwienie i unaczynienie

- kształt trójściennej piramidy ( podstawa łączy się z gardłem  do dołu przechodzi w tchawicę)

POŁOŻENIE

-leży na wysokości  IV I V kręgu szyjnego

Z przodu przylega do :     Mięśni podgnykowych

                                             Blaszki przedtchawiczej

                                             Powięzi powierzchownej szyi

Z boku ( pow. Boczne):   Przykrywają płaty gruczołu tarczowego

Z tyłu :                                Graniczy z częścią krtaniową gardła

POŁOŻONA JEST PONIŻEJ NASADY JĘZYKA I KOŚCI GNYKOWEJ

BUDOWA zbudowana z chrząstek stawów więzadeł i mięśni

Zbudowana jest z chrząstek Parzyste        – nalewkowate

                                                                           - klinowate

                                                                           - różowate

                                                   Nieparzyste   - tarczowata

                                                                            - pierścieniowata

                                                                            - nagłośniowa

Chrząstka tarczowata- utworzona z dwóch płytek chrzęstnych połączonych z przodu. W górnej części połączenia tworzy się wyraźne wcięcie tarczowate górne a na dolnej części wcięcie tarczowate dolne . Na brzegach tylnych tworzą się rogi górne i rogi dolne( łączą się stawowo z chrząstką pierścieniowatą)

Chrząstka pierścieniowata –  zbudowana jest z do przodu skierowanego łuku i z leżącej w części tylnej czworobocznej płytki. Na płytce w miejscu przejścia brzegu górnego w boczny leżą pow. Stawowe do poł. Z chrząstkami nalewkowatymi. Na pow. Bocznych łuku znajdują się pow. stawowe dla rogów dolnych chrząstki pierścieniowatej

Chrząstka nagłośniowa – stanowi chrzęstne podłoże dla nagłośni , jest dośc sprężysta . pochylając się do tyłu podczas połykania zamyka wejście do krtani.

Chrząstki nalewkowate – maja kształt trójściennego ostrosłupa na podstawie kórego znajduje się pow. stawowa dla połączenia z chrząstką pierścieniowatą .

Chrząstki różowate – mają  stożkowaty kształt położone SA na szczytach chrząstek nalewkowatych.

Chrząstki klinowate – małe o zmiennym kształcie , leżą w tylnej cześci fałdu nalewkowo nagłośniowego.

Więzadła krtani

• łączące chrząstki z otaczającymi strukturami

Błona tarczowo- gnykowa wraz z wzmacniającymi ją więzadłami:

1 Tarczowo – gnykowe boczne

2 Tarczowo – gnykowa pośrodkowe 

               3 Więzadło pierścienno tchawicze

• właściwe – łączą chrząstki między sobą

1 więzadło głosowe

2 więzadło kieszonki krtaniowej

3 więzadło pierścienno tarczowe

4 więzadło tarczowo nagłośniowe 

Mięśnie

1 zblirzanie chrząstki tarczowatej do nalewkowatych – mięsień głosowy

2 oddalanie chrząstki tarczowatej od nalewkowatych - m. tarczowo- nalewkowy, m. pierścienno – tarczowy

3 zwęrzanie głośni m. nalewkowo-poprzeczny, m. nalewkowo skośny

4 rozszeżanie szpary głośni – pierścienno- nalewkowy tylny

5 m. pierścienno nalewkowy boczny

14. Krtań podział jamy , czynność

PODZIAŁ  JAMY:

Piętro górne (przedsionek krtani) – otwór górny – otwiera się do gardła

                                                                               - ograniczony od góry nagłośnią

                                                                               - po bokach fałdami nalewkowo- nagłośniowymi

                                                                               - z tyłu wcięciem nalewkowym

Sięga do fałdów przedsionkowych

Piętro środkowe (jama pośrednia krtani) – granice – u góry fałdy przedsionkowe

                                                                                            - u dołu wargi głosowe

Pomiędzy fałdami przedsionkowymi a wargami głosowymi lezy wejście do kieszonki krtaniowej

Szpara głośni ograniczeni –  z przodu fałdy głosowe (cześć międzybłoniasta)

                                               - z tyłu chrząstki nalewkowate(część międzychrzęstna)

Fałdy głosowe(struny głosowe) to wolny brzeg błony śluzowej warg głosowych.

Wargi głosowe – zbudowane z -więzadeł głosowych

                                                       -Mięsień głosowy

                                                       - Błony śluzowej

Piętro dolne ( jama podgłośniowa) –rozciąga się od fałdów głosowych aż do początku tchawicy

CZYNNOŚĆ – wytwarzanie głosu

                      -zabezpiecza drożność tchawicy

                      - kieruje pożywienie we właściwym kierunku

                      - zapobiega krztuszeniu się 

                        

15 Tchawica położenie budowa unerwienie unaczynienie czynność

POŁOŻENIE

od VI-VII kręg szyjny do IV –V kręg piersiowy

- W odcinku górnym(cz. Szyjna) - przednia i dolna część szyi

Połączona z krtanią więzadłem pierścienno- tchawicznym

Objęta przez gruczoł tarczowy

Przykryta mięśniami podgnykowymi

Do tyłu leży przełyk

Bocznie – powrózek naczyniowo nerwowy szyi (nerw X, żyła szyjna wewnętrzna, ttnica szyjna wspólna)

- W odcinku dolnym(cz. Piersiowa) – w górnej części klatki piersiowej

                                     - ku tyłowi od mostka

Dzieli się na dwa oskrzela główne ( rozdwojenie tchawicy

W całym przebiegu – do przodu od przełyku

                                    - zajmuje położenie pośrodkowe

BUDOWA:

Warstwa wewnętrzna –błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym

Warstwa zewnętrzna – błona włóknista z podkowiastymi chrząstkami (otwarte ku tyłowi)

Ściana tylna (ściana błoniasta) – warstwa mięśniówki gładkiej

Poszczególne chrząstki łączą  się ze sobą za pomocą więzadeł obrączkowych

Ostatnia chrząstka leży w rozdwojeniu tchawicy i tworzy ostrogę tchawicy.

UNERWIENIE

Nerw błędny -

Gałęzie nerwu X – n. krtaniowy wsteczny

UNACZYNIENIE

Cz. Szyjna – t. tarczowa dolna

Cz. Piersiowa – gałęzie oskrzelowe aorty piersiowej (od tyłu)

                         - gałęzie oskrzelowe t. piersiowej wewnętrznej(od przodu)

CZYNNOŚĆ -Śluz wydzielany przez gruczoły śluzowe oraz falujące ruchy rzęsek ułatwiają wychwytywanie wdychanych wraz z powietrzem drobin pyłów, które usuwane są z dróg oddechowych w czasie odruchu kaszlu

Transport powietrza do płuc. 
 

16 Oskrzela główne budowa różnica pomiędzy prawym a lewym 

Budowa – podobna do budowy tchawicy. Wystepują tu również podkowiaste chrząstki połączone ze sobą więzadłami. Tylna część oskrzeli głównych stanowi ściana błoniasta. Błonę śluzową pokrywa nabłonek wielorzędowy migawkowy zawierający gruczoły oskrzelowe

Różnice

Prawe	Lewe
Grubsze	Cieńsze
Krótsze 3 – 5 cm	Dłuższe 5 – 8 cm
Przebiega bardziej pionowo	Przebiega bardziej poziomo
Obieta od góry łukiem żyły nieparzystej	Przeżuca się nad nim łuk aorty

 

17 Drzewo oskrzelowe podział budowa czynność

Drzewo oskrzelowe– powstaje w wyniku rozgałęzienia oskrzeli wewnątrz płuca

PODZIAŁ:

Po stronie lewej –oskrzele płatowe górne –oskrzele podtętnicze

                              - oskrzele płatowe dolne – oskrzele podtętnicze

Po stronie prawej – oskrzele płatowe górne – oskrzele nadtętnicze

                                 - oskrzele płatowe środkowe – oskrzele podtętnicze

                                 - oskrzele płatowe dolne – oskrzele podtętnicze

Oskrzela płatowe dzielą się  na oskrzela segmentowe( po 10 w każdym płucu):

PŁAT GÓRNY LEWY – szczytowe

                                    - tylne

                                    - przednie

                                     - języczkowe górne

                                    - języczkowe dolne

PŁAT DOLNY LEWY – górne

                                   - podstawne przyśrodkowe

                                   - podstawne przednie

                                   - podstawne boczne

                                   - podstawne tylne

PŁAT GÓRNY PRAWY – szczytowe

                                       - przednie

                                       - tylne

PŁAT ŚRODKOWY PRAWY – boczne

                                               - przyśrodkowe

PŁAT DOLNY PRAWY  – ma takie same oskrzela segmentowe jak w PŁACIE DOLNYM LEWYM.

DALSZY PODZIAŁ: oskrzela główne -> oskrzela płatowe-> oskrzela segmentowe-> oskrzelka końcowe--> oskrzelka oddechowe(w ich ścianie występują pęcherzyki płucne) ->przewodziki pęcherzykowe -> woreczki pęcherzykowe

BUDOWA: oskrzela główne i płatowe i częściowo segmentowe – budowa podobna do budowy tchawicy

W mniejszych oskrzelach – kształt nieregularny i są cieńsze

Oskrzelka poniżej 1mm. średnicy – brak chrząstek

Błona mięśniowa układa się  na całym obwodzie a nabłonek błony śluzowej staje się coraz cieńszy i traci rzęski

W pęcherzykach płucnych –  brak chrząstek i mięśni

CZYNNOŚĆ

Podstawowe zadania oskrzeli to:

- transport powietrza do płuc;

- ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza;

- oczyszczanie powietrza z ciał  obcych.

KUBA KOZERA

19. Opłucna - podział, topografia, unerwienie, unaczynienie, czynność

PODZIAŁ I TOPOGRAFIA

Opłucna jest błoną surowiczą pokrywającą płuco. Zbudowana jest z opłucnej ściennej - wyściełającej ścianę klatki piersiowej i opłucnej trzewnej (płucnej) otaczającej płuco, wchodzącej do szczelin miedzypłatowych i ściśle przylegającej do tkanki płucnej. W opłucnej ściennej wyróżniamy część dolną - opłucną przeponową,część przyśrodkową opłucną śródpiersiową i część boczną - opłucną żebrową.

CZYNNOŚĆ

Pomiędzy blaszkami opłucnej znajduje się jama zawierająca płyn surowiczy - jama opłucnej. Wpływa on na zmniejszenie tarcia między blaszkami opłucnej przy ruchach oddechowych pluc. W jamie opłucnowej panuje ujemne ciśnienie, co warunkuje prawidłową czynność płuc.

Na granicy opłucnej ściennej tworzą sie zchyłki opłucnej (w sumie 4): zachyłek zaqchyłek żebrowo sródpiersiowy przedni i tylny, zachylek przeponowo sródpiersiowy i zachyłek żebrowo przeponowy (największy). Zachyłki tworza przestrzen zapasową kóra wypełnia sie plucami podczas wdechu.

UNERWIENIE

Opłucna płucna unerwiona jest przez włókna współczulne. Nie posiada włókien czuciowych. Opłucna ścienna unerwiona jest przez włókna czuciowe nerwów międzyżebrowych.

UNACZYNIENIE

Opłucną żebrową zaopatrują tętnice międzyżebrowe tylne i gałęzie międzyżebrowe przednie.

Opłucą śródpiersiową zaopatrują tętnica osierdziowo - przeponowa jak również gałęzie śródpiersiowe i przełykowe.

Opłucna przeponową zaopatrują - tętnice przeponowe górne i tętnica mięśniowo - przeponowa.

Opłucną płucna zaopatrują gałęzie oskrzelowe.

Jeśli chodzi o żyły opłucnej to towarzysza one tętnicom.

20. Mechanika oddychania.

Rytmiczne ruchy oddechowe klatki piersiowej - oddechy (około 16 na min. w spoczynku) powodują wentylację płuc (przewietrzanie). Każdy oddech (czyli cykl oddechowy) składa się z wdechu (fazy wdechowej) oraz wydechu (fazy wydechowej), w czasie których do pęcherzyków płucnych jest wciągane powietrze atmosferyczne.

W czasie wdechu skurcz (praca) mięśni wdechowych: przepony, mięśni międzyżebrowych zewnętrznych, pokonuje opory elastyczne i nieelastyczne płuc i klatki piersiowej oraz opory dróg oddechowych dla przepływającego przez nie powietrza. Pokonanie oporów powoduje przesunięcie przepony w dół oraz ruch żeber i mostka ku górze i na zewnątrz, co wywołuje wdechowe powiększenie wymiarów klatki piersiowej, a więc zwiększenie objętości jamy klatki piersiowej. Sprężyste napięcie (pociąganie) ścian klatki piersiowej działające na zewnątrz obniża ciśnienie ujemne w jamie opłucnej w stosunku do ciśnienia atmosferycznego. Obniżone ciśnienie działa na opłucną płucną (pokrywającą płuco), powodując podążanie jej za opłucną ścienną (wyścielającą wewnętrzną powierzchnię klatki piersiowej). W konsekwencji płuca ulegają rozciągnięciu, zwiększają swoją objętość, co powoduje napływ powietrza do płuc tak długo, aż ciśnienie śródpęcherzykowe zrówna się z ciśnieniem atmosferycznym (rozprężanie się płuc).

Na szczycie wdechu mięśnie wdechowe rozkurczają się, przepona przesuwa się ku górze i klatka piersiowa stopniowo zmniejsza się (zapada), co doprowadza do zmniejszenia objętości klatki piersiowej. Ciśnienie ujemne w jamie opłucnej staje się mniej ujemne, sprężyste napięcie płuc (pociąganie płucne) działające do wewnątrz powoduje elastyczne zapadanie się płuc, a więc zmniejszanie objętości płuc. W pęcherzykach płucnych ciśnienie wzrasta powyżej ciśnienia atmosferycznego, co skierowuje przepływ powietrza w drogach oddechowych na zewnątrz. Spokojny wydech jest aktem biernym, natomiast w czasie nasilonego wydechu kurczą się mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne oraz mięśnie przedniej ściany brzucha (zwiększenie ciśnienia śródbrzusznego - działanie tzw. tłoczni brzusznej), co zmienia ciśnienie w jamie opłucnej na dodatnie. W czasie swobodnego wdechu do dróg oddechowych dostaje się około 500 ml powietrza, stanowiącego objętość oddechową; z tej objętości do pęcherzyków płucnych dostaje się około 350 ml, a pozostałe 150 ml wypełnia drogi oddechowe, czyli tzw. przestrzeń martwą anatomiczną, w której nie ma wymiany gazów.

VI MOCZOWO PŁCIOWY I DNO MIEDNICY

KUBA KOZERA

1. Układ moczowy.

Układ moczowy czyli część  układu moczowo-płciowego, który dopiero u wyższych kręgowców wraz z człowiekiem został oddzielony od narządów produkujących komórki płciowe. Tylko zewnętrzne narządy płciowe są częściowo wspólne dla obu grup.

Do narządów moczowych należą:

-nerki (narządy w których wytwarzany jest mocz)

-miedniczki oraz kielichy nerkowe (położone w zatoce nerkowej)

-moczowody (odprowadzające mocz z miedniczek) 
-pęcherz moczowy( zbiornik w którym zatrzymywany jest mocz)

-cewka moczowa

Miedniczki wraz z kielichami, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa stanowią narządy odprowadzające mocz z nerek. 

2. Nerki – budowa i topografia.

Na nerce możemy wyróżnić:

- dwie powierzchnie ( przednią-silniej wypukłą i tylną) 

-dwa brzegi (przyśrodkowy-wklęsły i boczny-wypukły)

-dwa bieguny (górny –  szerszy i cieńszy oraz dolny, zwane również końcami nerki)

Brzeg przyśrodkowy jest przerwany wnęką nerkową do której wchodzi tętnica nerkowa oraz nerwy, a opuszczają ją żyła nerkowa, moczowody i naczynia limfatyczne. Zatoka nerkowa jest wypełniona tkanką tłuszczową.

-wymiar podłużny. Ok.10cm

-masa 120-200g

-kolor czerwonobrązowy.

-kierunek – koniec dolny bardziej oddalony od tylnej ściany brzucha niż górny

                   wnęka nerki otwiera się przyśrodkowo i do przodu

                   powierzchnie tylne nerek ustawione są mniej więcej pod kątem prostym,                               

                   otwartym w stronę kręgosłupa. 

TOPOGRAFIA. 

Prawa nerka.(Th12-L3)

-pętle jelita cienkiego, nadnercze prawe, dwunastnica, prawy płat wątroby, zgięcie wątrobowe okrężnicy (przód) 

Lewa nerka.(Th11-L2)

-pętle jelita cienkiego lewe nadnercze, żołądek, trzustka śledziona, zgięcie śledzionowe okrężnicy (przód)

    

Ku tyłowi obie nerki graniczą  z nerwem podżebrowym, biodrowo-podbrzusznym, biodrowo-pachwinowym, naczyniami podżebrowymi i pierwszą parą naczyń lędźwiowych. 
 

3. Nerki budowa wewnętrzna, unaczynienie i unerwienie.

 

a). budowa wewnętrzna.

Nerka zbudowana jest z kory nerki, stanowiącej jej warstwę obwodową, a w niej liczne ciałka nerkowe. Część wnika do rdzenia nerki w postaci słupów nerkowych stanowiących przegrody piramid z wyjątkiem ich wierzchołka ( brodawki nerkowej)

Bardziej przyśrodkowo znajduje się rdzeń nerki uwidoczniony w postaci piramid nerkowych (każda piramida to podstawa + wierzchołek uwypuklający się w postaci brodawki nerkowej na której znajdują się ujścia cewek nerkowych, tzw. Pola sitowe)

Rdzeń również  wnika w obręb kory  jako promienie rdzeniowe ( część promienista, a ta właściwa to część skłębiona)

W budowie wewnętrznej możemy wyróżnić także kielichy nerkowe mniejsze do których spływa mocz z brodawki nerkowej oraz kielichy nerkowe większe (poprzez połączenie kilku mniejszych). Ważnym elementem jest miedniczka nerkowa kształtu lejkowatego, która zwęża się w moczowód ( moczowody leża najbardziej KU TYŁOWI od naczyń)

b) unaczynienie.

Nerki są unaczynione przez tętnice nerkowe, które odchodzą bezpośrednio od aorty brzusznej.

Tętnice biegną KU TYŁOWI od żył odchodząc prawie prostopadle od aorty. Tętnica nerkowa lewa jest krótsza niż prawa, ponieważ aorta znajduje się bocznie od żyły głównej dolnej, z żyłami jest na odwrót. (Żyła główna dolna leży przyśrodkowo od aorty brzusznej)

Tętnica nerkowa dzieli się kolejno na:

- część przed i zamiedniczkową  (we wnęce nerki)

-tt. międzypłatowe ( wnikające w słupy nerkowe)

-t. łukowatą (podstawa piramid)

-tt. międzyzrazikowe

-naczynia doprowadzające i odprowadzające od kłębuszków nerkowych. 

Żyły przeważnie towarzyszą tętnicom. Obie żyły nerkowa prawa i lewa otrzymują dopływy z torebki tłuszczowej i moczowodu.  Do lewej uchodzi także ż. nadnerczowa lewa, jajnikowa lub jądrowa lewa.

Naczynia chłonne do węzłów lędźwiowych. 

c). unerwienie

Splot nerkowy biegnący wraz z tętnicą nerkową. Zawiera włokna współczulne i przywspółczulne od błędnego nerwu. 

4. Moczowód  – budowa ściany, przebieg, unaczynienie, unerwienie.

 

Długość około 30cm, lewy jest nieco dłuższy co wynika z wyższego położenia lewej nerki

( Th11-L2) W jego przebiegu wyróżniamy część brzuszną i część miedniczną.

W jego przebiegu możemy wyróżnić:

-zgięcie nerkowe –  w przejściu miedniczki w moczowód

-zgięcie brzeżne- na granicy części brzusznej i miednicznej

-zgięcie trzecie tzw. krzywizna miedniczna. (zgięcie ku tyłowi i bocznie spowodowane pochyleniem miednicy).

Moczowód jest rozciągliwy oprócz przejścia w ścianę pęcherza (tzw. część śródścienna)

Uchodzi ujściem moczowodu do pęcherza moczowego. 

TOPOGRAFIA:

-L3,L4,L5 oddzielony od nich tylko mięśniem lędźwiowym większym i jego powięzią.

-część brzuszna:

(m.lędźwiowy większy, n. płciowo-udowy i naczynia biodrowe wspólne – KU TYŁOWI od moczowodu

Natomiast naczynia jajnikowe lub jądrowe krzyżują moczowód OD PRZODU)

-część miedniczna:

U mężczyzny do przodu od biodrowej wewnętrznej tętnicy i przyśrodkowo od naczyń i nerwu zasłonowego, następnie do dna pęcherza

Kobiet dodatkowo biegnie między więzadłem szerokim macicy, przylegając do pochwy ( jej przedniej ściany). 

Budowa ściany:

-błona śluzowa

-błona mięśniowa (złożona z trzech warstw , podłużnej, okrężne i podłużnej)

-błona zewnętrzna 

Unaczynienie i unerwienie:

-część brzuszna –  t.nerkowa,t.jądrowa lub t.jajnikowa

-część miedniczna- odbytnicza środkowa i pęcherzowa dolna 

Żyły uchodzą do żył jajnikowych lub jądrowych a w obrębie miednicy do biodrowych wewnętrznych.

Chłonka do węzłów lędźwiowych i biodrowych.

Nerwy towarzyszą tętnicą  w postaci splotów. (włókna z X ) 
 
DOMINIK PIETRON

5 Pecherz moczowy- budowa ogólna, topografia, budowa sciany, unaczynienie unerwienie, czynność.

Budowa ogólna

-szczyt

-trzon / górna część

-dno /tylno dolna część znajdują  się symetryczne ujścia moczowodów oraz

-szyja /ujścia wewnętrznej cewki moczowej

Topografia

Położony w miednicy mniejszej

Przy małej ilości moczu leży za spojeniem łonowym /przy duzym wystaje z nad spojenia i wyczuwalny w podbrzuszu

-zewnątrz otrzewnowy

Odmienna budowa u kobiet i u mężczyzn

U kobiet:

-położony ku tyłowi od spojenia łonowego

-do przodu od macicy i pochwy

-powyżej przepony moczowo-płciowej

-poniżej niej znajdują się  parzyste więzadła:

      *Pęcherzowo-łonowe

      *pęcherzowo-maciczne

-otrzewna przechodzi z macicy na na tylna ścianę pęcherza ( wytwarza zagłębienie pęcherzowo-maciczne)

U mężczyzn:

-Tył/odbytnica, bańki nasieniowodu, pęcherzyki nasienne.

-Dół/ gruczoł krokowy, i przepona moczowo-płciowa

-otrzewna przechodzi z bańki odbytnicy na tylną ścianę pęcherza tworząc zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe.

-ponirzej otrzewnej więzadła  łonowo-streczkowe i pęcherzowo-odbytnicze

Budowa ściany:

-trzy warstwy :

      *błona śluzowa/ nabłonek przejściowy, miękka, różowa, pofałdowana (wyjątek dno pęcherza pomiędzy ujściami moczowodów i cewki moczowej: gładka ze względu na brak utkania poślizgowego)

      *Błona mięśniowa/ włókna gładkie, trzy warstwy: zewnętrzna- podłużna, środkowej- okrężnej, wewnętrznej- podłużnej. Okolica ujścia wew. Cewki moczowej w. mięśniowe tworzą zwieracz wew. Cewki (niezależny od woli)

      *błona zewnętrzna/ błona łączno, a w tylnej ścianie także otrzewna.

Unaczynienie:

-tętnice:

      *tętnice pęcherzowe/ górne i dolne (odchodzące od tętnic biodrowych)

      *żyły/ splot pęcherzowo- maciczny powstają żyły pęcherzowe uchodzące do żyły biodrowej

      wew.

Unerwienie:  splot Pęcherzowy , będący splotem wtórnym splotu podbrzusznego dolnego .

Czynność: Zbiornik Moczu

6 Cewka moczowa męska – budowa ogólna, topografia, budowa ściany, unaczynienie, unerwienie, czynność 

Budowa ogólna i topografia, ściany: długość  15-20 cm , przebieg esowaty, kształt litery „S”

Cztery części:

-śródścienna

*ściana pęcherza moczowego

* otacza ja pasmo mięśniówki gładkiej(zwieracz wewnętrzny cewki)

-sterczowa

*3-4 cm,

* otoczona przez gruczoł krokowy

*strona tylna wypluka się grzebień cewki moczowej( wzgórek nasienny)

* na wzgórku są ujścia dwóch przewodów wytryskowych i otwór ślepo zakończonej łagiewki sterczowej

* po obu stronach wzgórka są zagłębienia- tzw. zatoki sterczkowe, do których uchodzą przewodziki gruczołu krokowego

*wygięta ku tyłowi, następnie biegnie do przodu

-Błoniasta

* 2-3 cm

*znajduje się mięśniówka poprzecznie prążkowana(zwieracz zew. Cewki moczowej, zależny od woli)

*zgina się pod spojeniem łonowym

-gąbczasta

*10-15 cm

* biegnie w ciele gąbczastym prącia

*odprowadzenia gruczołów opuszkowo-cewkowych

* przy ujściu na żołędzi rozszerza się(dół łódkowaty).

*biegnie do przodu i ku dołowi, wyginając się zgodnie z kształtem prącia.

3x3

-Trzy zgięcia

- trzy zwężenia

*odcinek śródścienny

*część błoniasta

*ujście zewnętrzne cewki

- trzy rozszerzenia.

*część sterczowa

*bańka cewki (miejsce przejścia przez opuszkę ciała gąbczastego)

*dół łudkowaty

Unaczynienie:

-tętnice

*gałęzie tętnicy sromowej

-żyły

*odpływ żylny biegnie do żył  sromowych wewnętrznych

-n. limfatyczne

*uchodzą do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych i węzłów pachwinowych

Unerwienie:

-splot sterczowa ty

-zwieracz zewnętrzny> nerw sromowy. 

Czynności:

-wyprowadzająca mocz na zewnątrz

-funkcję wyprowadzania nasienia 
 

7 Gruczoły cewki moczowej męskiej: 

Gruczoł krokowy lub stercz (prostata):

-kształt kasztana(jadalnego) 4x3x2,5cm

-ograniczenia

*od góry. Pęcherz moczowy

*od dół> przepona moczowo płciowa

*od przodu> spojeniem łonowym

*od tyłu>  odbytnica

-otacza część sterczową  odbytnicy

-budowa zewnętrzna:

*płat prawy

*płat lewy

*część środkowa(więzina stercza)

-budowa wewnętrzna

*30-50pojedynczych gruczołów

*wydzielina(składnik nasienia) jest odprowadzana do cewki oddzielnymi przewodzikami gruczołu 

-otoczony łącznotkankową torebką  (powięź)

-Na zewnątrz powięzi leży splot żylny (gruczołu) który jest objęty kolejną warstwą powięzi

-unaczynienie z tętnic pęcherzowych i tętnicy odbytniczej, odpływ żylny biegnie przez splot żylny sterczowy, spływ limfatyczny do węzłów chłonnych biodrowych

-unerwienie > splot sterczowy

Gruczoły opuszkowo-cewkowe:

-0,5-0,8cm

-Położone Powerze opuszki prącia w przeponie moczowo-płciowej

-przewód gruczołu uchodzi do cewki na granicy części gąbczastej i błoniastej

-wydzielina wchodzi w skład nasienia( nawilżenie cewki i żołędzia przed wytryskiem)

-unaczynienie:

*gałęzie tętnicy sromowej wewnętrznej

*gałęzie żył sromowych wewnętrznych

*naczynia limfatyczne ucodzą  do węzłów chłonnych biodrowych i lędźwiowych.

-unerwienie autonomiczne > splot podbrzuszny dolny

Pęcherzyki nasienne:

-położone:

*ku tyłowi od dna pęcherza

*od przodu od odbytnicy

*bocznie w stosunku do baniek nasieniowodu

-długość pęcherzyka> 3-4 cm

-mocno skręcony przewód

-w części bliższej kończy się  ślepo

-w części  dalszej zwęża się  i przechodzi w przewód wyprowadzający

-przewód i bańka łączy się  tworząc przewód wytryskowy

-wytwarzają wydzielinę( składnik nasienia)  która pobudza plemniki do ruchu  przez dostarczeni im materiału energetycznego w postaci fruktozy

-unaczynienie:

*t. nasieniowodu, pęcherzykowej, odbytniczej dolnej i środkowej

*ż. Splot żylny pęcherzowy i odbytniczy

*n. limfatyczne do węzłów chłonnych biodrowych i lędźwiowych

-unerwienie ze splotu podbrzusznego dolnego 
 

8 Cewka moczowa żeńska: – przebieg, budowa ściany, unaczynienie, unerwienie 

Przebieg:

- 3-4 cm

-4 czesci

*śródścienna9ściana pęcherza moczowego)

*miednicza(powyżej przepony moczowo płciowej)

*przeponowa(przejście cewki przez przeponę)

*podprzeponowa(poniżej przepony, przylega do niej opuszka przedsionka)

Ściany:

-wewnętrznie> błona śluzowa

-zewnętrznie> błona mięśniowa

*m. gładkie

• Cz. Okrężna> grubsza w odcinku środkowym(zwieracz wewnętrzny)

• Cz podłużna

*m. p. prążkowane( zwieracz zewnętrzny cewki)

Unaczynienie:

-tętnice:

*pęcherzowe dolne

*pochwowej

*sromowe wewnętrzne

-żyły:

*odprowadzane do splotu żylnego sromowego

-n. limfatyczne

*uchodzą do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych i pachwinowych.

Unerwienie:

- gałęzie splotów pęcherzowych i nerwu sromowego.

9 Jądro: budowa ogólna, położenie- moszna  

Budowa ogólna:

-kształt elipsoidalny (ok: 5x3x2cm )

-w okresie płodowy rozwija się  w przestrzeni zaotrzewnowej jamy brzucha, a w okresie prenatalnym zstępuje do moszny.

-2 końce górny i dolny, powierzchnię  boczną i przyśrodkową oraz brzegi przedni i tylny.

Położenie-moszna:

-w mosznie, znajduje się poniżej i do przodu od najądrza

-otoczone torebką łącznotkankową  (błona biaława)

10.Jądro budowa wewn., unerwienie i unaczynienie, czynność

Budowa wew. Jądra

Jądro otoczone jest tzw. Błona białawą. Błona biaława dzieli miąższ jądra na płaciki między którymi znajdują się kanaliki nasienne kręte, które przechodzą w kanaliki nasienne proste. Kanaliki te łącząc się wytwarzają położona w śródjądrzu sieć jądra. Sieć jądra tworzy od 10 – 20 kanalików które kończą się w głowie najądrza.

Unaczynienie

Jądro unaczynione jest przez tętnice jądrowe – parzyste gałęzie aorty brzusznej, odchodzące nieco poniżej tętnic nerkowych. Spływ żylny biegnie przez położony w powrózku nasiennym splot wiciowaty do żyły jądrowej. Żyła jądrowa prawa uchodzi bezpośrednio do żyły głównej dolnej natomiast lewa łączy się z żyłą nerkową lewą. Spływ limfatyczny wiedzie przez żyły chłonne lędźwiowe.

Unerwienie

Unerwienie czuciowe ,współczulne i przywspółczulne pochodzi ze splotu trzewnego poprzez splot jądrowy.

Czynność

Podobnie jak jajniki (których są odpowiednikami), jądra są składnikiem dwóch układów: rozrodczego (jako gonady) oraz endokrynnego (jako gruczoły dokrewne). Funkcje jąder, to:

1. produkcja plemników (spermatogeneza).Plemniki wytwarzane są w cewkach nasiennych krętych. Ich nabłonek składa się z komórek plemnikotwórczych i komórek Sertoliego

będących komórkami podporowymi. 

2. produkcja męskich hormonów płciowych czyli androgenów tj. testosteron, inhibina, aktyna oraz pochodne dehyrotestosteron i estradiol.

Obie funkcje jąder, spermotwórcza i endokrynna znajdują się pod kontrolą hormonów produkowanych przez przedni płat przysadki:

• lutropiny (LH)

• folikulotropiny (FSH)

11.Nasieniowód –podział, budowa ściany, unerwienie i unaczynienie,położenie

Podział

W przebiegu nasieniowodu można wyróżnić 2 częsci:

• Cześć zewnątrzbrzuszna dzieli się na :część jądrową, część powrózkową i część pachwinową.

• Część wewnątrzbrzuszna (tzw. część miednicza):

Rozpoczyna się pierścieniem pachwinowym głębokim przechodzi w przewód wytryskowy . 

Budowa ściany 

Ściana nasieniowodu zbudowana jest z  błony: zewnętrznej, mięśniowej i śluzowej. Błonę zewnętrzną stanowi tk. łączna włóknista. Gruba bł. mięśniowa utworzona jest z podłużnych i okrężnych włókien mięśniowych gładkich. Błona śluzowa zawiera liczne fałdy podłużne. 

Unerwienie

Unerwienie pochodzi ze splotu podbrzusznego dolnego 

Unaczynienie

Nasieniowód zaopatrywany jest przez tętnicę nasieniowodu. Żyły  uchodzą do splotu wiciowatego i splotów żylnych miednicy mniejszej. Spływ limfatyczny prowadzi przez węzły chłonne lędźwiowe. 

Położenie

W odcinku zewnatrzbrzusznym nasieniowód biegnie ku tyłowi od jądra - część jądrowa, następnie kieruje się ku górze w powrózku nasiennym –  cz. powrózkowa  i dalej przechodzi przez kanał pachwinowy do jamy brzusznej – cz. pachwinowa. 

W odcinku zewnątrzbrzusznym nasieniowód biegnie po bocznej ścianie miednicy mniejszej kierując się przyśrodkowo ku tylnej ścianie pęcherza moczowego.

W swoim przebiegu krzyżuje moczowód. Do tego miejsca rozszerza się tworząc bańkę. Do bańki uchodzą przewody położonych bocznie pęcherzyków nasiennych. Dalej nasieniowód wnika do gruczołu krokowego i zmienia nazwę na przewód wytryskowy. 

12.Droga nasienia

Główny składnik nasienia (sperma) —plemniki wytwarzają się w jądrze i stąd dostają  się do najądrza. Z dolnego końca najądrza wychodzi nasieniowód. Następnie nasieniowód poszerza się wytwarzając bańkę nasieniowodu. U dna pęcherza, jako silne boczne wypuklenie nasieniowodów, rozwijają się pęcherzyki nasienne, wydzielina których miesza się z nasieniem odprowadzana do kanalików wytryskowych. Kanaliki wytryskowe, prawy i lewy, uchodzą do części początkowej cewki moczowej. Ta część cewki, w której znajdują się oba te ujścia, objęta jest gruczołem krokowym albo sterczem, wydzielina którego również miesza się z nasieniem; jest to część sterczowa cewki moczowej. Z tego miejsca począwszy cewka moczowa służy jako wspólna droga moczu i nasienia; zaliczamy ją do części płciowych zewnętrznych.  

13.Jajnik-budowa ogólna, położenie ,budowa wew., unerwienie i unaczynienie, czynność 

Budowa ogólna

Jest narządem wytwarzającym komórki jajowe. U dojrzałej kobiety ma kształt spłaszczonej elipsoidy o wielkości wynosi około 5x3x1,5cm.Z wiekiem jajnik ulega inwolucji. W budowie  zewn. wyróżniamy powierzchnie boczną i przyśrodkową, brzeg przedni i tylny oraz koniec górny i dolny. Budowa wewnętrzna zaś to zewnętrznie położona  kora i wew. zlokalizowany rdzeń. 
 
 

Położenie

Powierzchnia boczna jajnika przylega do otrzewnej ściennej miednicy w punkcie podziału naczyń biodrowych wspólnych na naczynia biodrowe wewnętrzne i zewnętrzne. W tym miejscu otrzewna ścienna tworzy niewielkie zagłębienie zwane dołkiem jajnikowym. Powierzchnia przyśrodkowa jajnika zwrócona jest w kierunku macicy. Brzeg przedni jajnika łączy się z pasmem więzadłowym zwanym krezką jajnika z blaszką tylną więzadła szerokiego macicy. Brzeg tylny jest wolny. Koniec górny przylega do lejka jajowodu. Koniec dolny zwrócony jest w kierunku trzonu macicy. Jajnik położony wtórnie wewnątrzotrzewnowo  połączony jest pasmami tkanki łącznej z narządami sąsiednimi. Pasma te tworzą więzadła jajnika, do których zalicza się: więzadło właściwe jajnika-połączenie jajnika z macicą i więzadło wieszadłowe jajnika -połączenie jajnika ze ścianą

miednicy. 

Budowa wewnętrzna

W budowie wewnętrznej wyróżnia się zewnętrznie położoną korę i wewnętrznie zlokalizowany rdzeń.

W korze umiejscowione są  pęcherzyki jajnikowe, które w początkowe fazie rozwoju mają  charakter pęcherzyków jajnikowych pierwotnych, następnie pęcherzyków wzrastających, aby w końcu przejść w pęcherzyki jajnikowe dojrzewające ,które zawierają komórkę jajową. W trakcie dojrzewania pęcherzyki jajnikowe przemieszczają się z części wewnętrznej jajnika  w kierunku jego powierzchni, gdzie pękają ,uwalniając komórkę jajową. Dojrzała komórka jajowa trafia dzięki strzępkom jajowodu z powierzchni jajnika do banki jajowodu, a następnie poprzez jajowód dostaje się do światła macicy. Pozostałość pękniętego pęcherzyka jajnikowego przekształca się w czynną hormonalnie strukturę – ciałko żółte. Do hormonów ciałka żółtego zaliczamy gestageny, odpowiedzialne m.in. za prawidłowy rozwój płodu. Rdzeń jajnika zawiera naczynia i nerwy. 

Unerwienie

Jajnik unerwiony jest przez autonomiczny splot jajnikowy-splot wtórny splot trzewnego. 

Unaczynienie

Unaczynienie jajnika pochodzi z tętnicy jajnikowej oraz z gałęzi jajnikowej tętnicy macicznej. Spływ żylny biegnie żyłą jajnikową ,która po stronie prawej uchodzi do żyły głównej dolnej, natomiast po stronie lewej wpada do żyły nerkowej lewej. Odpływ limfatyczny prowadzi do węzłów chłonnych lędźwiowych. 

Czynność

Główną funkcja jajników jest produkcja komórek  płciowych oraz wytwarzanie hormonów płciowych żeńskich - estrogenów.

14.Jajowód – podział, położenie, budowa ściany, unerwienie i unaczynienie

Podział

Wyróżnia się 4 części jajowodu; lejek, bańkę ,cieśń i cześć sródścienną. Lejek położony jest powyżej bieguna górnego jajnika. Jego brzeg zawiera liczne, ruchome wypustki zwane strzępkami jajowodu. Strzępki biorą udział w transporcie uwolnionej z powierzchni jajnika komórki jajowej. Bańka jajowodu jest częścią najszerszą i najdłuższą. W warunkach fizjologicznych następuje w niej połączenie komórki jajowej z plemnikiem(zapłodnienie). Cieśń narządu położona bardziej przyśrodkowo jest zgodnie z nazwą odcinkiem najwęższym. Część śródścienna umiejscowiona jest w górno – bocznej części ściany macicy.

Położenie

Jajowód łączy jamę otrzewnową, a pośrednio jajnik, z jama macicy. Klinicznie ma to istotne znaczenie w mechanizmach szerzenia się infekcji z narządu rodnego do otrzewnej..Położony jest wewnątrzotrzewnowo w części górnej więzadła szerokiego macicy, z którym połączony jest  krezką jajowodu.

Budowa ściany

Trójwarstwowa ściana jajowodu składa się z:umiejscowionej najbardziej zewnętrznie błony surowiczej, błony mięśniowej i położonej najbardziej wewnętrznie błony śluzowej. Błona mięśniowa zawiera dwa rodzaje włókien: zlokalizowane zewn.  - włókna podłużne i położone wewnątrz – włókna okrężne. Dzięki tego typu budowie możliwe są ruchy  perystaltyczne jajowodu, które zapewniają migracje zapłodnionej komórki jajowej z bańki jajowodu do jamy macicy. Błona śluzowa zawiera liczne fałdy jajowodowe.

Unaczynienie

Jajowód unaczyniony jest przez gałęzie jajowodowe od tętnicy macicznej i tętnicy jajnikowej. Odpływ żylny prowadzi do żył jajnikowych i macicznych. Spływ limfatyczny biegnie do węzłów chłonnych przymacicznych i biodrowych wew.

Unerwienie

Pochodzi ze splotu  jajnikowego(od splotu trzewnego) i splotu maciczno-pochowego (od splotu podbrzusznego dolnego).

15.Macica- budowa ogólna, budowa ściany, położenie ,unerwienie i unaczynienie, czynność

Budowa ogólna

Macica to mięsisty narząd rodny żeński zbudowany z mięśnia gładkiego, który swoim kształtem na przekroju podłużnym przypomina trójkąt równoramienny podstawą zwrócony ku górze. Wymiary macicy są zmienne, zwykle jej długość wynosi 7-10cm,szerokośc 4-8,a grubość 2,5-3cm.W budowie zewn. wyróżnia się część górną -trzon, część środkowa – cieśń i część dolną – szyjkę.

Budowa ściany

Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw. Najbardziej zewnętrznie położona jest otrzewna zwana omaciczem. Otrzewna w tej części miednicy przechodzi z odbytnicy na trzon macicy i biegnie dalej po powierzchni górnej pęcherza moczowego. Bocznie zdwaja się, tworząc złożony z dwóch blaszek fałd, który zwany więzadłem szerokim macicy rozpięty jest miedzy brzegami  macicy a ścianą boczną miednicy mniejszej. Pomiędzy dwiema blaszkami położone są następujące struktury: tętnica maciczna, splot żylny maciczny i pochwowy, węzły chłonne i naczynia limfatyczne, autonomiczny splot maciczny oraz końcowy odcinek moczowodu. Górna część więzadła tworzy krezkę jajowodu, dolna-krezkę macicy. Wszystkie struktury naczyniowe, nerwowe i więzadłowe biegnące od ściany miednicy mniejszej do brzegów macicy, jak również położony w tej okolicy jajowód określa się wspólnym mianem przymacicza.         Warstwa środkowa macicy utworzona jest przez silnie rozwinięty, zbudowany z mięśniówki gładkiej mięsień maciczny. Ilość włókien mięśniowych zwiększa się znacznie podczas ciąży.  Wartę wew. stanowi błona śluzowa. Składa się z dwóch warstw: podstawowej i czynnościowej. Warstwa podst. nie złuszcza się podczas cyklu miesiączkowego. Natomiast wrażliwa na hormony warstwa czynnościowa ulega cyklicznemu złuszczaniu i odtwarzaniu.

Położenie

Macica położona jest w miednicy mniejszej ku tyłowi od pęcherza moczowego i do przodu od odbytnicy. Od góry sąsiaduje z pętlami jelita cienkiego.

Fizjologiczne położenie macicy określa się jako pośrodkowe, osiowe, położenie w przodozgięciu i przodopochyleniu.           Macica leży pośrodkowo, tj. w równej odległości od prawego i lewego brzegu miednicy. Położenie osiowe to położenie zgodnie z osią miednicy, tj. linią biegnącą wzdłuż krzywizny kości krzyżowej, łączącą środki wymiarów prostych każdej płaszczyzny miednicy. Przodozgięcie to nachylenie długiej osi trzonu macicy do długiej osi szyjki. Osie te tworzą kąt otwarty ku przodowi. Przodopochylenie to kąt między długą osią szyjki a długą osią pochwy – otwarty również ku przodowi, w kierunku spojenia łonowego.

Unerwienie

Nerwy autonomiczne zaopatrujące macicę  pochodzą ze splotu maciczno-pochwowego(splot wtórny splotu podbrzusznego dolnego).

Unaczynienie

Macica unaczyniona jest przez tętnicę  maciczną odchodzącą od tętnicy biodrowej wew. Odpływ żylny wiedzie przez splot żylny maciczny do żył macicznych i bezpośrednio do żyły biodrowej wew. Naczynia limfatyczne prowadzą  do węzłów chłonnych przymacicznych , przypochwowych i biodrowych.

Czynność

Umożliwienie przedostania się  plemników do jajowodu, umożliwienie zagnieżdżenia się zarodka, rozwój dziecka, aż do czasu porodu. Macica bierze także udział w tworzeniu łożyska. W wyniku skurczu macicy następuje poród. 

16 Pochwa

Budowa

przewód mięśniowo-błoniasty

silnie rozciągliwy i elastyczny

długość około 7-8 cm

łączy ujście macicy z przedsionkiem pochwy(część sromu)

kształt cylindra spłaszczonego (ściana przednia, ściana tylna)

górna część obejmuje część szyjki macicy które wytwarzają 4 zachyłki (sklepienia pochwy)

-2 boczne(prawe/lewe)

-przednie

-tylne(najgłębsze, po stosunku-zbiornik nasienia)

Koniec dolny łączy się z ujściem pochwy z przedsionkiem pochwy(częściowo oddzielonym błoną dziewiczą)

Położenie

Przebiega prostolinijnie od tyłu i góry do przodu i dołu

Położona jest w płaszczyźnie pośrodkowej ciała, nieomal w całości w miednicy mniejszej

Końcowy, krótki odcinek przebija przeponę moczowo-płciową

Do przodu od pochwy leży pęcherz i cewka moczowa

Ku tyłowi znajduje się odbytnica

Po bokach znajduje się duży żylny splot pochwowy, a pochwę obejmuje, lecz nie zrasta się z nią mięsień dźwigacz odbytu

pochwa skręca ku przodowi, łącząc się z przedsionkiem pochwy

Budowa ściany

Grubość ok. 3mm

Duża rozciągliwość i kurczliwość

Składa się z 3 warstw

-Błony zewnętrznej łącznotkankowej, łączącej ją z otoczeniem

-Środkowej błony mięśniowej(zbudowana zewnętrznej podłużnej i wewnętrznie okrężnej mięśniówki gładkiej, wnika również w przegrodę cewkowo-pochwową i odbytniczo-pochwową, w warstwie podłużnej ściany przedniej i tylnej biegną obfite sploty żylne)

-Błony śluzowej(posiada liczne fałdy poprzeczne – marszczki pochwowe przebiegające na podłużnych wyniosłościach ściany przedniej i tylnej-słupach marszczek)

Unerwienie

Zarówno włókna przewodzące wrażenia czuciowe, jak i włókna układu autonomicznego pochodzą ze splotu podbrzusznego dolnego, skąd docierają wzdłuż tętnic do błony zewnętrznej, tworząc splot pochwowy, w którym znajdują się drobne zwoje nerwowe. Z niego wychodzą nerwy do błony mięśniowej i błony śluzowej. W błonie śluzowej powstaje kolejny splot, z którego wychodzące włókna wytwarzają kolbkowate zakończenia w blaszce właściwej błony śluzowej i wolne zakończenia nerwowe w nabłonku

Unaczynnienie

• tętnice:

  • tętnica pochwowa – zstępująca gałąź tętnicy macicznej (lub bezpośrednia gałąź tętnicy biodrowej wewnętrznej dochodząca do bocznego brzegu pochwy

  • Gałązki tętnicy pęcherzowej dolnej

  • gałązki tętnicy odbytniczej środkowej

  • gałązki tętnicy sromowej wewnętrznej

Na tylnej ścianie pochwy może powstać nieparzyste tętnicze zespolenie (arteria azygos vaginae)

żyły – tworzą potężny splot pochwowy, łączący się ze splotami odbytnicy i pęcherza moczowego oraz naczyniami z narządów płciowych zewnętrznych. Krew odpływa głównie do żyły biodrowej wewnętrznej.

chłonka z górnej części spływa wzdłuż tętnicy biodrowej wewnętrznej do węzłów biodrowych wewnętrznych, a z dolnej do węzłów okolicy pachwinowej i węzłów odbytnicy

Czynność

17 Narządy płciowe zewnętrzne żeńskie

Srom niewieści-

-wzgórek łonowy- tworzy wyniosłość skórną wywołaną większym skupieniem tkanki tłuszczowej w przedniej części sromu

-wargi sromowe większe- silne rozwinięte fałdy skórne, oddzielone od uda bruzdą płciowo-udową

-wargi sromowe mniejsze- cienkie fałdy skórne, z obu stron obejmujące przedsionek pochwy, zazwyczaj przykryte wargami sromowymi większymi

-przedsionek pochwy- ograniczony z przodu wędzidełkiem łechtaczki, po bokach wargami sromowymi, z tyłu wędzidełkiem warg sromowych

-łechtaczka- zbudowana z 2 ciał jamistych, wyróznia się 2 odnogi(trzon i część przednią)

(Budowa łechtaczki. Oznaczenia jak

następuje: 1. Żołądź łechtaczki (glans clitoridis) 2. Ciało jamiste (corpus cavernosum) 3. Odnoga łechtaczki (crus clitoris) 4. Ujście cewki moczowej 5. Opuszka przedsionka pochwy 6. Pochwa.

-Gruczoły przedsionkowe mniejsze- leżące wewnątrz warg sromowych większych gruczoły wytwarzające rodzaj ejakulatu.

-Gruczoły przedsionkowe większe-leżące wewnątrz warg sromowych większych gruczoły wytwarzające śluzową wydzielinę.

18 Narządy płciowe zewnętrzne męskie

Moszna- zawiera oba jądra, jest workiem powstałym z uwypuklenia przedniej ściany brzucha, wytwarzającym się podczas zstępowania gruczołów płciowych w życiu płodowym

Budowa ściany

• skóra

• błona kurczliwa

• powięź nasienna zewnętrzna

• powięź mięśnia dźwigacza jądra

• mięsień dźwigacz jądra

• powięź nasienna wewnętrzna

• otrzewna ścienna

Prącie- składa się z:

• nieruchomej części tylnej(nasady pokrytej skórą moszny i krocza)

• ruchomych częsci

  • środkowej- trzonu

  • przedniej- żołędzi także pokrytych skórą, która na żołędziu wytwarza fałd(napletek) połączoną z nią za pomocą wędzidełka.

Budowa wewnętrzna posiada 3 walcowate twory

• dwa ciała jamiste- leżące po stronie górnej

  • ciała jamiste przytwierdzone są do dolnych gałęzi kości łonowych i kulszowych a od przodu objęte są podstawą żołędzi.

• ciało gąbczaste- położone po stronie dolnej i obejmujące cewkę moczową, osłania również biegnącą przez prącie cewkę moczową

  • Ciało gąbczaste zaczyna się opuszką prącia, któ®a połączona jest z przeponą moczowo-płciową. Do przodu przechodzi w trzon a następnie w żołądź

• Ciała jamiste otoczone są z zewnątrz łącznotkankową błoną białawą, od której wnikają w głąb beleczki ograniczające jamki, wypełniającą się podczas wzwodu krwią. Odpływ krwi przechodzi przez żyły głębokie prącia do żyły sromowej wewnętrznej

Prącie przymocowane jest do ściany brzucha za pomocą więzadła prosowatego i wieszadłowego prącia.

19/20 Przepona miednicy i przepona moczowo-płciowa

Przepona miednicy utworzona:

• Z przodu przez parzyste mięsnie dźwigacza odbytu

• Z tyłu przez parzyste mięsnie guziczne

• Z dołu nieparzysty mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu

Ma kształt ściętego stożka rozszerzającego się ku górze i zwężającego u dołu.

Kończy się mięśniem zwieraczem zewnętrznym odbytu

Stożek otwiera się do przodu pomiędzy wolnymi brzegami obu mm. dźwigaczy(ramiona dźwigacza) i wytwarza przestrzeń(wrota dźwigacza)

Od przodu i dołu zamknięte przez przeponę moczowo –płciową.

Przepona moczowo-płciowa- jest płytą mięśniowo-włóknistą kształtu trójkąta wierzchołkiem zwróconym do góry i przodu, a podstawą do dołu ku tyłowi. Zajmuje przestrzeń ograniczoną dolnym brzegiem spojenia łonowego, dolnymi gałęziami kości łonowych i gałęziami kości kulszowych, sięgając do linii międzyguzowej. Składają się na nią mięśnie - dźwigacz jądra, zwieracz cewki moczowe wewnętrzny, mięśnie poprzeczne powierzchowne i mięśnie głębokie krocza, mięśnie kulszowo-jamiste oraz mięśnie opuszkowo-gąbczaste. Znajduje się w miednicy mniejszej, posiada dwie powięzie - górną i dolną, jest ograniczeniem przestrzeni powierzchownej krocza.

16 Pochwa

Budowa

przewód mięśniowo-błoniasty

silnie rozciągliwy i elastyczny

długość około 7-8 cm

łączy ujście macicy z przedsionkiem pochwy(część sromu)

kształt cylindra spłaszczonego (ściana przednia, ściana tylna)

górna część obejmuje część szyjki  macicy które wytwarzają 4 zachyłki (sklepienia pochwy)

                              -2 boczne(prawe/lewe)

                              -przednie

                              -tylne(najgłębsze, po stosunku-zbiornik nasienia)

Koniec dolny łączy się z ujściem pochwy z przedsionkiem pochwy(częściowo oddzielonym błoną dziewiczą) 

Położenie

Przebiega prostolinijnie od tyłu i góry do przodu i dołu

Położona jest w płaszczyźnie pośrodkowej ciała, nieomal w całości w miednicy mniejszej

Końcowy, krótki odcinek przebija przeponę moczowo-płciową

Do przodu od pochwy leży pęcherz i cewka moczowa

Ku tyłowi znajduje się odbytnica

Po bokach znajduje się duży  żylny splot pochwowy, a pochwę obejmuje, lecz nie zrasta się  z nią mięsień dźwigacz odbytu

pochwa skręca ku przodowi, łącząc się z przedsionkiem pochwy 

Budowa ściany

Grubość ok. 3mm

Duża rozciągliwość i kurczliwość

Składa się z 3 warstw

-Błony zewnętrznej łącznotkankowej, łączącej ją z otoczeniem

-Środkowej błony mięśniowej(zbudowana zewnętrznej podłużnej i wewnętrznie okrężnej  mięśniówki gładkiej, wnika również w przegrodę cewkowo-pochwową  i odbytniczo-pochwową, w warstwie podłużnej ściany przedniej i tylnej biegną obfite sploty żylne)

-Błony śluzowej(posiada liczne fałdy poprzeczne – marszczki pochwowe przebiegające na podłużnych wyniosłościach ściany przedniej i tylnej-słupach marszczek) 

Unerwienie

Zarówno włókna przewodzące wrażenia czuciowe, jak i włókna układu autonomicznego pochodzą ze splotu podbrzusznego dolnego, skąd docierają wzdłuż tętnic do błony zewnętrznej, tworząc splot pochwowy, w którym znajdują  się drobne zwoje nerwowe. Z niego wychodzą nerwy do błony mięśniowej i błony śluzowej. W błonie śluzowej powstaje kolejny splot, z którego wychodzące włókna wytwarzają kolbkowate zakończenia w blaszce właściwej błony śluzowej i wolne zakończenia nerwowe w nabłonku 

Unaczynnienie

• tętnice:

  • tętnica pochwowa – zstępująca gałąź tętnicy macicznej (lub bezpośrednia gałąź tętnicy biodrowej wewnętrznej dochodząca do bocznego brzegu pochwy

  • Gałązki tętnicy pęcherzowej dolnej

  • gałązki tętnicy odbytniczej środkowej

  • gałązki tętnicy sromowej wewnętrznej

Na tylnej ścianie pochwy może powstać nieparzyste tętnicze zespolenie (arteria azygos vaginae)

żyły – tworzą potężny splot pochwowy, łączący się ze splotami odbytnicy i pęcherza moczowego oraz naczyniami z narządów płciowych zewnętrznych. Krew odpływa głównie do żyły biodrowej wewnętrznej.

chłonka z górnej części spływa wzdłuż tętnicy biodrowej wewnętrznej do węzłów biodrowych wewnętrznych, a z dolnej do węzłów okolicy pachwinowej i węzłów odbytnicy 

Czynność 
 
 
 
 

17 Narządy płciowe zewnętrzne żeńskie

Srom niewieści-

-wzgórek łonowy- tworzy wyniosłość skórną wywołaną większym skupieniem tkanki tłuszczowej w przedniej części sromu

-wargi sromowe większe- silne rozwinięte fałdy skórne, oddzielone od uda bruzdą płciowo-udową

-wargi sromowe mniejsze- cienkie fałdy skórne, z obu stron obejmujące przedsionek pochwy, zazwyczaj przykryte wargami sromowymi większymi

-przedsionek pochwy- ograniczony z przodu wędzidełkiem łechtaczki, po bokach wargami sromowymi, z tyłu wędzidełkiem warg sromowych

-łechtaczka- zbudowana z 2 ciał jamistych, wyróznia się 2 odnogi(trzon i część  przednią)

   

(Budowa łechtaczki. Oznaczenia jak

następuje: 1. Żołądź łechtaczki (glans clitoridis) 2. Ciało jamiste (corpus cavernosum) 3. Odnoga łechtaczki (crus clitoris) 4. Ujście cewki moczowej 5. Opuszka przedsionka pochwy 6. Pochwa.

-Gruczoły przedsionkowe mniejsze- leżące wewnątrz warg sromowych większych gruczoły wytwarzające rodzaj ejakulatu.

-Gruczoły przedsionkowe większe-leżące wewnątrz warg sromowych większych gruczoły wytwarzające śluzową wydzielinę. 
 

18 Narządy płciowe zewnętrzne męskie

Moszna- zawiera oba jądra, jest workiem powstałym z uwypuklenia przedniej ściany brzucha, wytwarzającym się podczas zstępowania gruczołów płciowych w życiu płodowym

      Budowa ściany

• skóra

• błona kurczliwa

• powięź nasienna zewnętrzna

• powięź mięśnia dźwigacza jądra

• mięsień dźwigacz jądra

• powięź nasienna wewnętrzna

• otrzewna ścienna

Prącie- składa się  z:

• nieruchomej części tylnej(nasady pokrytej skórą moszny i krocza)

• ruchomych częsci

  • środkowej- trzonu

  • przedniej- żołędzi także pokrytych skórą, która na żołędziu wytwarza fałd(napletek) połączoną z nią za pomocą wędzidełka.

Budowa wewnętrzna posiada 3 walcowate twory

• dwa ciała jamiste- leżące po stronie górnej

  • ciała jamiste przytwierdzone są do dolnych gałęzi kości łonowych i kulszowych a od przodu objęte są podstawą żołędzi.

• ciało gąbczaste- położone po stronie dolnej i obejmujące cewkę moczową, osłania również biegnącą przez prącie cewkę moczową

  • Ciało gąbczaste zaczyna się opuszką prącia, któ®a połączona jest z przeponą moczowo-płciową. Do przodu przechodzi w trzon a następnie w żołądź

• Ciała jamiste otoczone są z zewnątrz łącznotkankową błoną białawą, od której wnikają w głąb beleczki ograniczające jamki, wypełniającą się podczas wzwodu krwią. Odpływ krwi przechodzi przez żyły głębokie prącia do żyły sromowej wewnętrznej

 

Prącie przymocowane jest do ściany brzucha za pomocą więzadła prosowatego i wieszadłowego prącia. 

19/20 Przepona miednicy i przepona moczowo-płciowa 

Przepona miednicy utworzona:

• Z przodu przez parzyste mięsnie dźwigacza odbytu

• Z tyłu przez parzyste mięsnie guziczne

• Z dołu nieparzysty mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu

Ma kształt ściętego stożka rozszerzającego się ku górze i zwężającego u dołu.

Kończy się mięśniem zwieraczem zewnętrznym odbytu

Stożek otwiera się do przodu pomiędzy wolnymi brzegami obu mm. dźwigaczy(ramiona dźwigacza) i wytwarza przestrzeń(wrota dźwigacza)

Od przodu i dołu zamknięte przez przeponę moczowo –płciową. 

Przepona moczowo-płciowa- jest płytą  mięśniowo-włóknistą kształtu trójkąta wierzchołkiem zwróconym do góry i przodu, a podstawą do dołu ku tyłowi. Zajmuje przestrzeń  ograniczoną dolnym brzegiem spojenia łonowego, dolnymi gałęziami kości łonowych i gałęziami kości kulszowych, sięgając do linii międzyguzowej. Składają się na nią mięśnie - dźwigacz jądra, zwieracz cewki moczowe wewnętrzny, mięśnie poprzeczne powierzchowne i mięśnie głębokie krocza, mięśnie kulszowo-jamiste oraz mięśnie opuszkowo-gąbczaste. Znajduje się w miednicy mniejszej, posiada dwie powięzie - górną i dolną, jest ograniczeniem przestrzeni powierzchownej krocza.