1. Wymień i omów charakterystyczne cechy wspólne wszystkich kręgowców.

- dobrze wykształcony szkielet wewnętrzny zbudowany z tkanki chrzęstnej lub kostnej, składający się ze szkieletu osiowego, szkieletu pasów i kończyn

- chrzęstny szkielet wzmocniony kolagenem, a kostny fosforanem wapnia

- szkliwo pokrywające szkielet skórny (pancerz, łuski) lub zęby

parzyste kończyny (nie występują tylko u bezżuchwowców i skrajnie wyspecjalizowanych wężowatych czworonogów)

- układ pokarmowy złożony z przewodu pokarmowego (jama gębowa, gardziel, przełyk, żołądek, jelito środkowe (cienkie), jelito tylne (grube), jelito proste (odbytnica)) z otworem gębowym i odbytem oraz dodatkowych gruczołów (wątroba, trzustka)

- skóra składająca się z wielowarstwowego naskórka i ze skóry właściwej

- układ nerwowy złożony z ośrodkowego układu nerwowego (mózgowia i rdzenia kręgowego) oraz nerwów, tworzących obwodowy układ nerwowy

- mózgowie złożone z kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia, tyłomózgowia i rdzeniomózgowia

- bardzo dobrze rozwinięte narządy zmysłów: wzrok, słuch, węch, zmysł równowagi, dotyku i termorecepcji

- pęcherzykowate oczy, będące w rozwoju zarodkowym uwypukleniami mózgu; osłonięte powiekami (górną, dolną i migotką)

- zamknięty układ krwionośny

- czerwona krew zawierająca hemoglobinę

- serce położone po brzusznej stronie ciała, mające zastawki

- parzyste nerki

- dobrze rozwinięty układ krwionośny.

1. Wyjaśnij, na jakiej podstawie naukowcy uważają, że przodkami kręgowców były organizmy podobne do lancetnika.

- Wzdłuż ciała lancetnika przebiega struna grzbietowa, a nad nią leży system nerwowy, który podobnie jak u kręgowców jest rurką pochodzenia nabłonkowego.

- podział ciała na charakterystyczne segmenty mięśniowe (miomery)

- grzbietowe położenie OUN

-podobieństwo biochemiczne

- układ krążenia z elementem napędowym leżącym po brzusznej stronie ciała

1. Przedstaw podział systematyczny podtypu kręgowce na gromady.

1. Bezżuchwowce = bezszczękowce (najprymitywniejsze, smoczkouste, potomkowie pancernych bezżuchwowców)

   • Minogi

   • Śluzice

2. Żuchwowce = szczękowce

• Ryby (pierwotnie wodne)

  • Tarczowce

  • Fałdopłetwe

  • Chrzęstne

  • Kostne

• Czworonogi (formy rozwijające się z udziałem wodnej larwy; mają błony płodowe umożliwiające rozwój zarodka poza wodą)

  • Płazy (grupa monofiletyczna)

  • Owodniowce (wywodzą się od bezowodniowców - grupy parafiletycznej)

    • Synapsydy = Gady ssakokształtne i ssaki

    • Zauropsydy = Gady współczesne i ssaki

1. Na podstawie schematu rozwoju zwierząt pierwo – i wtóroustych przyporządkuj strunowce do jednej z tych linii rozwojowych. Odpowiedź uzasadnij.

Strunowce są zwierzętami wtóroustymi, ponieważ w ich rozwoju embrionalnym z pragęby powstaje otwór odbytowy. Na brzusznej stronie zarodka wtórnie powstaje otwór gębowy.

1. Omów środowisko i tryb życia, budowę morfologiczna i anatomiczna lancetnika.

Lancetnik
Środowisko i tryb życia
Ciało lancetnika jest miękkie i półprzezroczyste. Powłokę ciała tworzy jednowarstwowy nabłonek walcowaty (cylindryczny), który jest pokryty licznymi rzęskami i leży na warstwie tkanki łącznej. Wśród komórek nabłonka rozrzucone są komórki czuciowe i śluzowe. Struna grzbietowa lancetnika różni się budową od struny kręgowców. Jest zbudowana z płaskich komórek ułożonych jedna za drugą i przypomina rulon monet. U kręgowców komórki tworzące strunę grzbietową mają układ nieregularny. Struna grzbietowa otoczona jest osłonką, która łączy się z otoczką obejmującą cewkę nerwową. Płetwa brzuszna lancetnika rozdwaja się, tworząc tzw. fałdy boczne (metapleuralne), które dochodzą do otworu gębowego. W miejscu rozdwojenia się płetwy brzusznej znajduje się otwór jamy okołoskrzelowej (otwór atrialny). Niedaleko za nim leży otwór odbytowy. Z przodu ciała (na stronie brzusznej) znajduje się otwór przedgębowy otoczony czułkami. Płetwy lancetnika (grzbietowa, ogonowa, brzuszna) są tak naprawdę fałdami spełniającymi jedynie funkcję typowych płetw występujących np. u ryb. Układ oddechowy Układ oddechowy jest silnie powiązany z układem pokarmowym. Szczeliny skrzelowe w gardzieli są oddzielone łukami skrzelowymi, które – podobnie jak u ryb – pełnią dwie funkcje: wymiany gazowej oraz odcedzania (filtrowania) zawiesin pokarmowych. Woda wpadająca do gardzieli omywa łuki skrzelowe, kieruje się ku tyłowi do przestrzeni (jamy) okołoskrzelowej i wypływa otworem odpływowym (atrialnym). Układ pokarmowy Układ pokarmowy zaczyna się otworem przedgębowym, otoczonym czułkami, które odcedzają zbyt duże obiekty. Otwór przedgębowy prowadzi do lejka przedgębowego. Na jego dnie znajduje się otwór, obramowany specjalną błoną – żagielkiem (velum), prowadzący do gardzieli, zajmującej prawie połowę długości lancetnika. Żagielek pełni rolę zwieracza. Gardziel przechodzi w krótkie, proste jelito, kończące się odbytem. Wzdłuż gardzieli, po spodniej stronie biegnie bruzda – endostyl, którego komórki wydzielają substancje bogate w jod, zlepiające cząstki pokarmowe. Wzdłuż części grzbietowej gardzieli znajduje się bruzda nadskrzelowa (epibranchialna), połączona z endostylem dwoma pasmami migawkowymi. Pokarm zlepiony śluzem przesuwany jest dzięki ruchom rzęsek. Od jelita ku przodowi – obok gardzieli wybiega ślepy wyrostek zwany uchyłkiem wątrobowym (lub wątrobą). Pełni on podobne funkcje wątrobotrzustki. Układ mięśniowy Lancetnik ma wyraźnie zaznaczone miomery, czyli segmenty mięśniowe. Poprzedzielane są one łącznotkankowymi błoniastymi przegrodami – mioseptami. Miomery mają kształt litery V, zwróconej wierzchołkiem ku przodowi ciała. Miomery prawej i lewej strony ciała ułożone są w taki sposób, że miosepty jednych trafiają na połowy miomerów drugich. Dzięki temu lancetnik może się sprawnie poruszać. Mięśnie są poprzecznie prążkowane. Układ krążenia Układ krążenia jest zamknięty i jednoobiegowy. Nie ma w nim serca, a krew jest tłoczona przez niezależne skurcze naczyń krwionośnych. Krew jest bezbarwna i w niewielkim stopniu uczestniczy w transporcie tlenu. Rolę serca pełni tętniąca część naczynia brzusznego (zatoka żylna) i pulsujące rozszerzenie naczyń u podstaw przegród skrzelowych. W układzie krążenia lancetnika występuje układ wrotny wątrobotrzustki. Jest również obecny układ limfatyczny. Od zatoki żylnej odchodzi tętnica brzuszna, znajdująca się pod endostylem. Płynie nią krew odtlenowana w kierunku przodu ciała. Od tętnicy brzusznej odchodzą ku górze liczne parzyste tętnice skrzelowe, zbierające się w dwóch tętnicach nadskrzelowych. Pod struną grzbietową znajduje się aorta grzbietowa (tętnica ogonowa). W tętnicach nadskrzelowych i aorcie grzbietowej płynie krew natleniona ku tyłowi ciała. Aorta grzbietowa daje wiele rozgałęzień unaczyniających przewód pokarmowy. Ich naczynia włosowate przechodzą w żylne naczynia włosowate, zbierające się w większe naczynia uchodzące do żyły podjelitowej. Żyła podjelitowa rozpada się w wątrobie na sieć naczyń krwionośnych. Z wątrobotrzustki odchodzi żyła wątrobowa uchodząca do zatoki żylnej. Krew z tylnej części ciała zbiera się w parzyste żyły główne tylne, a z przedniej w parzyste żyły główne przednie. Żyły główne przednie i tylne prawej i lewej strony ciała łączą się w dwa przewody Cuviera, wpadające do zatoki żylnej. Układ wydalniczy Narządami wydalniczymi są nefrydia, znajdujące się w grzbietowej części gardzieli. Zgrupowane są w około 100 par zespołów. Składają się z solenocytów, które są podobne dokomórek płomykowych (które od występujących u płazińców różnią się obecnością tylko jednej, długiej wici zamiast ich pęczka) i są otoczone naczyniami krwionośnymi. Produkty przemiany materii przenikają z naczyń krwionośnych do solenocytów, skąd ruch wici przesuwa je do kanalików, otwierających się do jamy okołoskrzelowej (okołogardzielowej). Z jamy produkty przemiany materii (głównie amoniak) usuwane są wraz z wodą na zewnątrz. Układ nerwowy Układ nerwowy zbudowany jest z cewki nerwowej, przebiegającej nad struną grzbietową. Odchodzą od niej nerwy, złożone z korzeni grzbietowych i brzusznych. Korzenie grzbietowe unerwiają ścianę ciała i narządy wewnętrzne, a brzuszne – miomery. Lancetnik nie ma mózgu, a jedynie niewielkie rozszerzenie cewki na przednim końcu ciała – tzw. pęcherzyk mózgowy. Nie ma też oczu, ale reaguje na światło dzięki tzw. oczkom Hessego, czyli skupiskom komórek światłoczułych porozrzucanych wzdłuż całej cewki nerwowej. Układ rozrodczy Lancetnik rozmnaża się wyłącznie płciowo. Jest rozdzielnopłciowy. Organami rozrodczymi są jądra u samca i jajniki u samicy. Brak jest przewodów wyprowadzających komórki rozrodcze. Dojrzałe komórki płciowe wypadają do jamy okołoskrzelowej w wyniku pękania gonad, a następnie wydostają na zewnątrz przez otwór atrialny. Zapłodnienie u lancetnika jest zewnętrzne. Z zapłodnionego jaja wylęga się asymetryczna larwa pokryta urzęsionym nabłonkiem.

1. Wymień cechy lancetnika, które:

1. Są charakterystyczne dla bezkręgowców

- metameryczna budowa mięśni, nerwów rdzeniowych, narządów wydalniczych i rozrodczych

- nefrydia

- brak serca, obecność tętniących naczyń krwionośnych (zatoka żylna, tętnica endostylarna, tętnice skrzelowe, żyła wątrobowa)

1. Są charakterystyczne wyłącznie dla strunowców

- zamknięty układ krwionośny

- posiadanie wątroby (wrotne krążenie wątrobowe)

- połączenie układu oddechowego z pokarmowym- gardziel przebita szczelinami skrzelowymi

- obecność uchyłka wątrobowego - homologiczny z wątrobą kręgowców, funkcjonalnie odpowiednik trzustki