POLIPRAGMAZJA
Nadużywanie leków
jednoczesne stosowanie od 3 do 5 i więcej preparatów,
zalecanie większej liczby środków leczniczych niż jest to klinicznie wskazane,
POLIPRAGMAZJA
jeden z częstszych błędów w postępowaniu leczniczym
prowadzi do znacznego zwiększenia występowania niezamierzonych interakcji leków.
POLIPRAGMAZJA cd.
główne nieprawidłowości w leczeniu w starszym wieku:
1. nadużywanie leków
zwiększa zagrożenie :
wystąpienia objawów ubocznych,
zespołów geriatrycznych
POLIPRAGMAZJA cd.
ryzyko hospitalizacji
ryzyko chorobowości i śmiertelności
ryzyko przyjęcia do domu opieki
obniża sprawność ruchową,
podnosi koszty leczenia,
POLIPRAGMAZJA cd.
2. nieodpowiednie stosowanie leków:
niesie większe ryzyko niż potencjalne korzyści,
leczenie niezgodne z obowiązującymi standardami medycznymi,
NIEPRAWIDŁOWOŚCI
3. niedostateczne stosowanie leków
niewłączanie terapii, która jest zalecana do leczenia lub prewencji określonej choroby czy zespołu chorobowego.
POLIPRAGMAZJA cd.
częstość nieprawidłowości w leczeniu geriatrycznym
14 – 59%
polipragmazja 59%
leczenie niedostateczne 55%
leczenie nieodpowiednie 14 - 27
POLIPRAGMAZJA cd.
patologia w starszym wieku zazwyczaj:
współistnieje z wielochorobowością,
nakłada się na zmiany starcze,
towarzyszą jej trudności diagnostyczne,
POLIPRAGMAZJA cd.
szybko prowadzi do zachwiania homeostazy,
okres zdrowienia wydłuża się,
obraz kliniczny wielu schorzeń ulega zmianie pod wpływem procesu starzenia,
Optymalna farmakoterapia powinna być ukierunkowana na:
leczenie rozpoznanej choroby,
eliminację lub zmniejszenie objawów,
Optymalna farmakoterapia cd.
poprawę jakości życia,
ograniczenie niepożądanych efektów terapii,
Optymalna farmakoterapia cd.
wolniejsze i ostrożniejsze postępowanie terapeutyczne – zbyt agresywne leczenie uniemożliwia dostosowanie się organizmu do zmienionej homeostazy,
FARMAKINETYKA
Zmiany w farmakodynamice u osób starszych związane są z:
absorpcją leku (wchłanianie) - nie zmienia się z wiekiem znacząco,
Czynniki pogarszające wchłanianie:
zwolnienie szybkości absorpcji (większość leków podawanych doustnie),
Czynniki pogarszające wchłanianie cd:
wyższe pH soku żołądkowego (atroficzne zapalenie błony śluzowej żołądka, stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego),
Czynniki pogarszające wchłanianie cd:
zmniejszenie liczby komórek śluzówki,
mniejsza powierzchnia absorpcji,
zmniejszenie przepływu trzewnego,
Czynniki pogarszające wchłanianie cd:
są równoważone przez:
dłuższy czas pasażu żołądkowo-jelitowego (wolniejsze opróżnianie żołądka, wolniejsza perystaltyka jelit),
Czynniki pogarszające wchłanianie cd.:
2. dystrybucją leku -
spadek: ilości wody,
suchej masy organizmu,
wzrost ilości tłuszczu
Zmiany w farmakodynamice cd.
wzrasta proporcja tłuszczu,
u mężczyzn z 18 do 36%
u kobiet z 33 do 45%,
zmniejszenie beztłuszczowej masy ciała,
u mężczyzn o 19%
u kobiet o 12%,
Zmiany w farmakodynamice u osób starszych związane są z: cd.
spada objętość dystrybucji dla leków rozpuszczalnych w wodzie (hydrofilnych ) – wzrost stężenia leku,
wzrasta objętość dystrybucji dla leków rozpuszczalnych w tłuszczach,
Zmiany w farmakodynamice cd.
3. eliminacją nerkową – redukcja
4. metabolizmem wątrobowym spadek masy wątroby - redukcja,
Reakcje niepożądane
hamowanie metabolizmu jednego leku przez drugi,
wystąpienie skutku toksycznego,
pogarszanie niewydolności skurczowej serca,
zaburzenia rytmu w chorobie wieńcowej,
Reakcje niepożądane cd.
pogorszenie przepływów w miażdżycy zarostowej,
zaostrzenie astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, depresji,
Reakcje niepożądane cd.
arytmia, blok serca, zaparcia,
pogorszenie oddawania moczu,
zaburzenia snu,
ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych rośne wraz z liczbą stosowanych leków,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku
1. związane z osobą pacjenta
utrata zdolności adaptacji do zmian środowiska zewnętrznego,
zaburzenia słuchu,
niesprawność fizyczna,
trudności w zapamiętywaniu,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku
2. związane z osobą lekarza, pielęgniarki
nieznajomość procesu starzenia,
zmieniony obraz choroby,
nieprzemyślana terapia,
nieprawidłowy dobór leku,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku cd.
związane z osobą lekarza, pielęgniarki cd.
niedokładne wyjaśnienie zaleceń,
przepisanie leku niedostępnego,
brak nadzoru nad przyjmowaniem leku,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku cd.
3. związane z funkcjonowaniem organizmu
zmniejszenie ilości wody w komórkach,
kumulowanie się leków rozpuszczalnych w tłuszczach, powolne ich uwalnianie - przedłużony okres działania,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku cd.
niesprawność układów eliminujących lub katabolizujących leki,
zmieniona interakcja leków,
zaburzona gospodarka wodno – elektrolitowa,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku cd.
stopniowe zmniejszanie się stężenia albumin,
pogorszenie przesączania kłębkowego i wchłaniania cewkowego,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku cd.
zmniejszenie liczby komórek i liczby receptorów tkankowych wiążących leki na powierzchni komórki i - zwiększanie niekorzystnych interakcji lekowych,
Przyczyny niepowodzeń leczenia u osób w podeszłym wieku cd.
zmniejszenie przepływu krwi przez wątrobę i zdolności detoksykacyjnych,
pogorszenie aktywnego transportu związków chemicznych przez błonę śluzową,
pogorszenie utlenowania komórek,
PRZYCZYNY cd.
60% chorych powyżej 75r.ż. przyjmuje leki niezgodnie z zaleceniami:
niezamierzone pominięcie dawki,
niezamierzone przyjęcie dodatkowej dawki leku,
stosowanie niewłaściwego schematu dawkowania leku,
PRZYCZYNY cd.
/ zmniejszenie dawki pomiędzy wizytami, wakacje od przyjmowania leku / święta, urlop…./ , całkowite zaprzestanie przyjmowania leków, zbyt częste stosowanie leków p/bólowych, nasennych, uspokajających, (niewidzialna epidemia),
PRZYCZYNY cd.
ponadto:
liczba dawek leku,
długość farmakoterapii,
forma leku,
rodzaj opakowania,
Jak poprawić przestrzeganie zleceń
zalecenia przekazywać w formie pisemnej,
Edukacja pacjenta/opiekunów – nazwy leków i lapidarny opis działania,
prosty schemat leczenia – jak najrzadsze dawkowanie,
krótka kuracja,
Jak poprawić przestrzeganie zleceń
niski koszt leczenia – leki tańsze,
opakowanie ułatwiające przyjmowanie leku,
powiązanie przyjmowania leku z innymi czynnościami – razem ze śniadaniem,
Jak poprawić przestrzeganie zleceń
elementy przypominające – karteczki,
satysfakcja pacjenta – dobre rozumienie zaleceń,
zaangażowanie pacjenta/rodziny,
systematyczna kontrola,
pierwszy - to człowiek starszy
ma dużo czasu, chodzi do lekarzy i regularnie bierze wszystkie zaordynowane leki,
na zdrowie wyda ostatni grosz
drugi - dobrze zarabia, jest w średnim wieku, wykształcony,
ma stresującą pracę, która często wywołuje depresję kryjącą się pod maską bólów serca, głowy, brzucha,
z każdą dolegliwością idzie do innego specjalisty,
koszty nie są dla niego problemem.