Prawo handlowe(3 działy): Prawa przedsiębiorców – regulacje dotyczące rodzajów przedsiębiorców oraz zasad prowadzenia działalności, Prawa umów gospodarczych – regulacje prawne, które opisują formy, Prawa papierów wartościowych.
Spółki:
I. Osobowe (nie są osobami prawnymi)
Spółka cywilna – jest regulowana w kodeksie cywilnym,
Spółki handlowe (ułomne osoby prawne – regulowane w kodeksie spółek handlowych):
Spółka jawna,
Spółka partnerska,
Spółka komandytowa,
Spółka komandytowo-akcyjna.
II. Kapitałowe (są osobami prawnymi – regulowane w kodeksie spółek handlowych):
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
Spółka akcyjna.
Rodzaje wkładów:
- wkład pieniężny (gotówkowy, bezgotówkowy)
- wkład niepieniężny (aport) – zbywalne prawo majątkowe(prawo własności, wierzytelności, papiery wartościowe, prawo własności intelektualnej, patenty), nie mogą być prawa niezbywalne oraz prawa o charakterze dóbr niemajątkowych(dobra osobiste, wizerunek, głos ludzki, wolność)
- świadczenia usług – wspólnik zobowiązuje się, że będzie na rzecz spółki świadczył pewne usługi w sposób nieodpłatny.
Wycena aportów:
W spółkach osobowych - wycena aportów nie jest przez nikogo kontrolowana, ponieważ nie ma kapitału zakładowego.
W spółkach kapitałowych - wycena aportów podlega kontroli. Wkład w takich spółkach musi wynosić co najmniej 100 tys., Kontrolę sprawują biegli rewidenci.
Prowadzenie spraw spółki i reprezentacje
prowadzenie spraw spółki - podejmowanie decyzji (gospodarczych), które nie wywołują skutków prawnych wobec osób trzecich, dotyczy spraw wewnętrznych danej spółki
reprezentacja – dokonywanie w imieniu spółki czynności prawnych ze skutkiem wobec osób trzecich, dotyczy relacji zewnętrznych(np. zawieranie umów
Firma – nazwa przedsiębiorcy, nazwa spółki osobowej
Jednoosobowa Spółka Skarbu Państwa – spółka akcyjna, rzadziej z o.o. w której wszystkie akcje lub udziały należą do Skarby Państwa
Likwidacja – rozwiązanie spółki następuje w pewnym konkretnym momencie. Celem likwidacji jest spłacenie wszystkich wierzycieli spółki, spłacenie wszystkich długów. Dopiero później wspólnicy mogą podzielić się pozostałym majątkiem.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa a także działalność zawodowa wykorzystywana w sposób zorganizowany ciągły: nastawiona na osiągnięcie zysku, działalność zawodowa czyli działalność osób wykonujących wolne zawody(np. lekarze, radcy prawni, tłumacze, aptekarze)
Spółka partnerska – przeznaczona do wykonywania wolnych zawodów, pod warunkiem, że działają oni we własnym imieniu (np. lekarz ma prywatny gabinet)
Przedsiębiorcą - jest osoba fizyczna, osoba prawna lub ułomna osoba prawna, która we własnym imieniu wykonuje działalność gospodarczą
Osoba fizyczna – każdy człowiek, bez względu na wiek i stan psychiczny, osoba fizyczna może być przedsiębiorcą
Ułomna osoba prawna – jednostka organizacyjna, która nie ma cech takich jak osoby prawne, trochę się od nich różnią: spółka jawna, spółka partnerska, komandytowa, komandytowo – akcyjna
Systemy rejestracji przedsiębiorstw
CEIDG – centralna ewidencja i informacja o działalności gospodarczej, wpisywane są tutaj osoby fizyczne i wspólnicy spółek cywilnych (rejestr nie prowadzony przez sąd)
KRS – krajowy rejestr sądowy – są tu rejestrowani przedsiębiorcy poza osobami fizycznymi i spółkami cywilnymi.
Zasada wolności – Prowadzenie działalności gosp. jest wolne dla każdego na równych prawach ale z zachowaniem przepisów prawnych, do podjęcia działalności gosp. nie jest potrzebne uzyskanie zezwolenia żadnego organu państwowego, potrzebna jest tylko rejestracja. Ustawy szczególne przewidują wyjątki, które nazwać można - Reglamentacją Działalności Gospodarczej.
3 formy prawne Reglamentacji Działalności Gospodarczej:
Koncesja -jest decyzją administracyjną o charakterze uznaniowym
Zezwolenie - jest również decyzją administracyjną ale nie ma ono charakteru uznaniowego.
Wpis do rejestru działalności regulowanej –sam przedsiębiorca składa oświadczenie o tym, że spełnia warunki wymagane przez daną ustawę
Spółka Cywilna:
- wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego
- nie jest osobą prawną ani ułomną osobą prawno
- nie jest samodzielnym podmiotem PC czyli nie jest przedsiębiorcom
- przedsiębiorcami są wspólnicy i podlegają rejestracji
- samej spółki nie rejestrujemy
- do zawarcia umowy wystarcza zwykła forma pisemna(jeżeli aport nieruchomości to forma aktu notarialnego)
- majątek z wkładów wspólników i nabyty w czasie działalności stanowi własność wspólników(nie spółki)
Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce cywilnej: osobista (wspólnicy odpowiadają swoim majątkiem), nieograniczona (odpowiadają całym majątkiem bez ograniczeń), bezpośrednia (wierzyciel może wykonać egzekucję z majątku osobistego pomijając wspólny)
Prawa i obowiązki wspólników spółki cywilnej:
Majątkowe: obowiązek wniesienia wkładu, prawo do udziału w zysku(zysk równy bez względu na wkład, istnieje możliwość zmiany), obowiązek uczestnictwa w stratach(można kogoś zwolnić), uprawnienie do części majątku wspólnego w wypadku rozwiązania(na podstawie wkładów)
Niemajątkowe: prawo i obowiązek do prowadzenie spraw spółki(sprawy bieżące – każdy ze wspólników, sprawy niezwykłe wszyscy wspólnie), prawo do reprezentowania spółki (zwykłe – jedna osoba, w innym wypadku reprezentacja), uprawnienie do wystąpienia ze spółki(6 mies. Wypowiedzenia, chyba że ważny powód), uprawnienie do żądania rozwiązania spółki
W razie śmieci wspólnika spółki cywilnej: Spadkobiercy zmarłego wspólnika wstępują do spółki w miejsce zmarłego wspólnika(jeżeli zapisane w umowie), Spadkobiercy nie wstępują do spółki lecz dziedziczą udział zmarłego wspólnika.
Spółka Jawna:
- handlowa spółka osobowa,
- ułomna osoba prawna,
- jest samodzielnym podmiotem prawa cywilnego,
- jest przedsiębiorcom (podmiot prowadzący działalność gospodarczą),
- wspólnicy spółki jawnej nie są przedsiębiorcami
- do założenie potrzebna zwykła forma pisemna oraz wpis do KRS.
- spółka jest podmiotem prawa, ma swój własny majątek(nie jest współwłasnością wspólników) i nim odpowiada za zobowiązania
Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce jawnej: osobisty, nieograniczony, solidarny, subsydiarny(wierzyciel może wykonać egzekucję z majątku osobistego dopiero jeżeli z wspólnego nieskuteczna)
Sprawy spółki(2 rodzaje): Zwykłe sprawy spółki (czynności zwykłego zarządu, każdy ze wspólników), Wykraczające poza zwykłe czynności (jednomyślna uchwała wspólników)
Reprezentacja spółki jawnej może być wykonana przez każdego samodzielnie.
Podział zysków i strat w spółce jawnej przebiega identycznie jak w spółce cywilnej.
Spółka partnerska:
- handlowa spółka osobowa,
- ułomna osoba prawna,
- przedsiębiorca,
- wspólnicy spółki nie są przedsiębiorcami
- wspólnikami mogą być wyłącznie osoby fizyczne wykonujące specyficzne zawody(np. adwokat, aptekarz, inżynier, makler, dentysta, weterynarz)
Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce partnerskiej: osobiste, nieograniczone, subsydiarne, nie ma charakteru solidarnego(każdy za siebie)
Reszta tak jak w spółce jawnej: podział zysków i strat, prowadzenie spraw i reprezentacja, wspólny majątek, możliwe powołanie zarządu(sprawy i reprezentacja).
Spółka komandytowa:
- handlowa spółka osobowa,
- ułomna osoba prawna,
- przedsiębiorca, wspólnicy spółki nie są przedsiębiorcami.
- do utworzenia spółki komandytowej potrzebna jest umowa zawarta w formie aktu notarialnego oraz wpis do KRS
W spółce komandytowej mamy dwa rodzaje wspólników:
I) Co najmniej jeden komplementariusz: prowadzi sprawy spółki, reprezentuje spółkę, odpowiada za jej zobowiązania w sposób: osobisty, nieograniczony, solidarny oraz subsydiarny.
II) Co najmniej jeden komandytariusz: nie ma prawa reprezentowania spółki, nie ma prawa podejmowania decyzji w sprawach zwykłych, uczestniczy w podejmowaniu uchwał w sprawach strategicznych, odpowiada za zobowiązania w sposób: osobisty, solidarny, subsydiarny, ograniczony
Spółka komandytowo-akcyjna:
- handlowa spółka osobowa,
- ułomna osoba prawna,
- wykazuje wiele cech charakterystycznych dla spółek kapitałowych, a w szczególności akcyjnej.
- do utworzenia tej spółki, oprócz statutu i wpisu do KRSu potrzebne jest jeszcze zebranie kapitału zakładowego (min. 50 tys. zł).
W spółce komandytowo-akcyjnej mamy dwa rodzaje wspólników:
I) Co najmniej jeden komplementariusz: identyczna jak w spółce komandytowej
II) Co najmniej jeden akcjonariusz: nie ma prawa do reprezentowania spółki, w ogóle nie odpowiada majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, uczestniczy w podejmowaniu decyzji, ale tylko w ramach walnego zgromadzenia akcjonariuszy.
Moc decyzyjna komplementariusza jest większa od mocy decyzyjnej akcjonariusza.
Spółka Z.O.O:
- spółka kapitałowa,
- osoba prawna,
- ma swój własny majątek,
- jest przedsiębiorcą,
- wspólnicy spółki (udziałowcy) przedsiębiorcami nie są.
- za zobowiązania spółki odpowiada ona sama całym majątkiem. Udziałowcy w ogóle nie odpowiadają majątkiem(chyba że nieprawidłowe działania)
Do stworzenia spółki z.o.o potrzebne: zawarcie umowy spółki w formie aktu notarialnego (*lub przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki z.o.o udostępnionego w systemie teleinformatycznym), wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego (minimalny kapitał zakładowy spółki z.o.o. ma wynosić 5 tys. zł), powołanie zarządu spółki, wpis spółki do rejestru przedsiębiorców w ramach KRS
Udziały w spółce z.o.o: kapitał zakładowy(równa wartość nominalna, min. 50zł), oprócz tego istnieje wartość emisyjna(równa kwocie jaką wspólnik musi zapłacić za udział) oraz wartość rynkowa(cena udziału w obrocie wtórnym)
Zbywanie udziałów:
- Udziały są zbywalne, przy czym jeśli dany wspólnik ma więcej niż jeden udział, może on zbyć tylko część swoich udziałów
- do zbycia udziału nie jest potrzebna zgoda ani pozostałych wspólników, ani żadnego organu spółki(często wprowadza się ograniczenia – potrzeba zgody)
- W odróżnieniu od akcji, udział nie jest papierem wartościowym. Oznacza to, że spółka nie może wystawiać żadnych dokumentów identyfikujących te udziały
- Zarząd spółki z.o.o. jest zobowiązany prowadzić księgę udziałów
- Możemy wyróżnić udziały zwykłe i udziały uprzywilejowane. Możemy wyróżnić udziały uprzywilejowane: co do głosu(z tego udziału można wykonać więcej niż jeden głos ale nie więcej niż trzy), co do dywidendy(na taki udział przypada dywidenda wyższa niż na udział zwykły ale nie może ona przekraczaj dywidendy zwykłej więcej niż o połowę)
Organy spółki z.o.o:
- Organami obowiązkowymi są: zarząd spółki i zgromadzenie wspólników. Trzecim organem, nie zawsze jednak występującym, jest rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.
- Rada nadzorcza/komisja rewizyjna jest organem kontrolnym. Jest on obowiązkowy w spółkach z.o.o., które łącznie spełniają dwa kryteria: kapitał zakładowy przekracza 50 tys. zł, wspólników jest więcej niż 25.
- Rada nadzorcza jest organem działającym stale i mającym szersze kompetencje. Natomiast komisja rewizyjna działa okresowo, a jej głównym zadaniem jest kontrola sprawozdań finansowych.
- Zgromadzenie wspólników jest to organ uchwałodawczy, który podejmuje decyzje w sprawach najważniejszych dla spółki: wybór członków rady nadzorczej i zarządu spółki, podejmuje uchwałę o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego oraz o podziale i przeznaczeniu zysków,, podejmuje uchwały w sprawach przekształcenia spółki, zmiany przedmiotu działalności, rozwiązania spółki
- Do kompetencji zarządu spółki należy: prowadzenie spraw spółki, ale nie w tych sprawach, które są zarezerwowane dla zgromadzenia wspólników, reprezentuje spółkę z.o.o. (podpisywanie umów, składanie ofert itp.)
Spółka akcyjna:
- spółka kapitałowa,
- osoba prawna,
- ma własny majątek,
- przedsiębiorca,
- akcjonariusze nie są przedsiębiorcami,
- w ogóle nie odpowiadają majątkiem własnym za zobowiązania,
- minimalny kapitał zakładowy 100tys. zł. (minimalna wartość nominalna akcji 1gr.)
- podlega wpisowi do KRSu
Proces tworzenia spółki akcyjnej:
Podpisanie statutu spółki w formie aktu notarialnego przez założycieli,
Poszukiwanie akcjonariuszy przez założycieli,
Potencjalni akcjonariusze składają w formie aktu notarialnego oświadczenia (wyrażają zgodę na brzmienie statutu; deklaracja ile akcji chcą; zobowiązanie do wniesienia wkładu – wartość wkładu = sumie wartośći nominalnych akcji),
Wnoszenie przez akcjonariuszy zadeklarowanych wkładów,
Powołanie zarządu i rady nadzorczej,
Złożenie wniosku o wpis do KRSu (KSH wymaga zgromadzenia ¼ kapitału przed rejestracją).
Organy spółki akcyjnej:
3 Organy obowiązkowe:
- Walne zgromadzenie akcjonariuszy – najwyższy organ uchwałodawczy, decyzje w formie uchwał;
- Zarząd – prowadzenie spraw spółki i reprezentacja; członkami mogą być akcjonariusze i osoby z zewnątrz; powołuje go Rada Nadzorcza, ale odwołani mogą być także przez Walne Zgr. Akc.;
- Rada Nadzorcza – organ kontrolny; członkami mogą być akcjonariusze i osoby z zewnątrz.
Prawo akcyjne:
Akcja - ułamek kapitału zakładowego; ogół praw przysługujących akcjonariuszowi; papier wartościowy (dokument inkorporujący – ucieleśniający pewne prawo)
Wartości akcji:
- nominalna – stała dla danej spółki (minimalna wartość 1gr.)
- emisyjna – równa cenie jaką płacą akcjonariusze obejmując akcje spółki (*aggio akcyjne – różnica między ceną emisyjną a nominalną akcji, która powinna być zaksięgowana w kapitale zapasowym)
- w obrocie wtórnym – gdy akcjonariusz zbywa akcje na rzecz osoby trzeciej
Prawa akcjonariuszy inkorporowane w akcji:
Prawa majątkowe: prawo do dywidendy; prawo poboru (do objęcia akcji nowej emisji); prawo do udziału w majątku likwidowanej spółki;
Prawa niemajątkowe/korporacyjne: prawo do uczestniczenia w Walnym Zgr. Akc.; prawo głosu; prawo do info; prawo do zaskarżania do sądu uchwał Walnego Zgr.
Rodzaje akcji:
imienne – z nazwiska wskazany jest akcjonariusz
na okaziciela – nie wskazują akcjonariusza, każdy okaziciel akcji jest uznawany za niego
gotówkowe – pokrywane wkładami pieniężnymi w postaci gotówki
aportowe – pokrywane wkładami niepieniężnymi (aportami)
zwykłe – dają zwykłe uprawnienia
uprzywilejowane – dają większe uprawnienia niż zwykłe (co do głosu – większy przywilej max 2 głosy; co do dywidendy - dywidenda wyższa niż akcji zwykłej ale nie może ona przekraczaj dywidendy zwykłej więcej niż o połowę; w fazie likwidacji spółki – pierwszeństwo do udziału w majątku)
Szczególne rodzaje akcji:
nieme – nie dają prawa głosu, ale są uprzywilejowane co do dywidendy
własne – gdy spółka nabywa swoje własne akcje- dopuszczalne w wyjątkowych sytuacjach
winkulowane – nie mogą być zbywane przez pewien czas (umowa winkulacji akcji)
gratisowe – otrzymywane za darmo, nie trzeba ich opłacać ani wnosić dodatkowego wkładu; jest to możliwe gdy spółka podwyższa kapitał zakładowy ze środków własnych
złote – wg KSH jest to niedopuszczalne; to miałaby być taka akcja, która umożliwiałaby akcjonariuszowi zablokowanie każdej decyzji w spółce
Prawo Papierów Wartościowych:
papier wartościowy – dokument inkorporujący pewne prawo tzn. bez jego posiadania nie można zrealizować tego prawa (dokument sprzedaży czy posiadania mieszkania nie jest p. wartościowym)
- gdy osoba uprawniona utraci p. wartościowy (kradzież, zgubienie, zniszczenie) nie może zrealizować prawa, musi mieć oryginał, może jednak się zwrócić do Sądu o umorzenie utraconego papieru; komplikacje utraty są ogromne, lecz nie jest ona definitywna
- dłużnik może spełnić świadczenie tylko osobie okazującej, robi to na własne ryzyko
- jeśli dłużnik robi to w złej wierze – kiedy wie lub może łatwo sprawdzić tożsamość okaziciela, nie jest zwolniony z odpowiedzialności
Podział papierów wartościowych:
Podział ze względu na rodzaj prawa inkorporowanego w papierze wartościowym:
papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności – prawa regulowane przez prawo zobowiązaniowe tzw. papiery wierzycielskie:
papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności pieniężne – dłużnik jest zobowiązany do spłaty konkretnej sumy pieniężnej np. WEKSLE, CZEKI
papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności niepieniężne – tzw. papiery towarowe np. KONSAMENT – p. wartościowy wystawiany przez przewoźnika morskiego, który inkorporuje roszczenie o wydanie towarów przewożonych drogą morską i umożliwia rozporządzanie tymi towarami w trakcie przewozu; REWERS – część dowodu składowego wydawanego przez przedsiębiorcę składowego, inkorporuje prawo własności towarów złożonych na skład i umożliwia rozporządzanie nim w trakcie składowania
papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności pieniężne lub niepieniężne – OBLIGACJE – najczęściej wystawiane na sumy pieniężne ale ustawa pozwala na emitowanie obligacji uprawniających do pewnych świadczeń niepieniężnych
papiery udziałowe – p. wartościowe inkorporujące prawa udziałowe np. AKCJE
papiery wartościowe inkorporujące prawa rzeczowe – np. WARRANT – część dowodu składowego, która inkorporuje prawo zastawu na towarach złożonych na skład
Podział ze względu na sposób oznaczenia osoby uprawnionej:
papiery wartościowe imienne – wymieniają z imienia i nazwiska osobę uprawnioną
papiery wartościowe na zlecenie – również wymieniają w treści osobę uprawnioną, ale dodatkowo do zbycia potrzebny jest INDOS – polega na dokonaniu na wekslu adnotacji, że zbywa się weksel na rzecz (imiennie osobę; lub in blanco – na okaziciela)
papiery wartościowe na okaziciela – nie wymienia się osoby uprawnionej z imienia i nazwiska
Papiery wartościowe:
Funkcje: legitymacyjna – wskazują osobę uprawnioną i zobowiązaną do spełnienia świadczenia; obiegowa – ułatwiają obieg (przenoszenie) praw inkorporowanych; płatnicza – np. weksel zastępuje zapłatę; kredytowa – np. obligacje; refinansowa – weksel może być wykupiony przed terminem płatności np. przez bank; gwarancyjna – funkcja zabezpieczająca np. weksli in blanco
Dematerializacja papierów wartościowych – obowiązkowa dla papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu instrumentami finansowymi tzn. że w ogóle nie występują one w formie dokumentu, tylko w formie elektronicznej. Dematerializacji nie podlega weksel.
Prawo wekslowe:
Weksel – inkorporuje tylko wierzytelność pieniężną; jest ukształtowany jako papier wartościowy na zlecenie; jest ściśle sformalizowany
Dwa rodzaje weksli:
weksel trasowany:
- nazwa „weksel”
- bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy
- oznaczenie osoby, która ma zapłacić (trasat)
- oznaczenie osoby, której trzeba zapłacić (remitent)
- oznaczenie terminu płatności
- data i miejsce wystawienia weksla
- podpis wystaw
wystawca -> remitent (indosant) -> indosatariusz -> indosatariusz
weksel własny:
- nazwa „weksel”
- bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy
- oznaczenie osoby, której trzeba zapłacić (remitent)
- oznaczenie terminu płatności
- oznaczenie miejsca płatności
- data i miejsce wystawienia weksla
- podpis wystawcy
dłużnikiem wekslowym jest tutaj wystawca, a wierzycielem remitent