Od odbiorcy komunikatu do negocjatora znaczeń – szkoła semiotyczna

Przypomnijmy: szkoła semiotyczna – komunikacja jako produkcja i wymiana znaczeń

*Kulturowy model komunikacji: powiązanie procesów społecznego komunikowania i wytwarzania wspólnej kultury,

Istotnym kontekstem kultura popularna – wpływ na kształtowanie warunków życia zbiorowego;

• Stuart Hall: Dostrzeżenie aktywnej roli odbiorcy w procesie komunikacyjnym – przesunięcie akcentu analizy z:

- ideologii ukrytej w tekstach – odbiorca komunikatu

Na

- ideologię „odczytywaną” przez odbiorców – negocjator znaczeń

Obowiązujący schemat: kodowanie – dekodowanie:

Zał. Stuart Hall (1980): odbiorcy odczytują tekst w sposób niekoniecznie zgodny z oczekiwaniami nadawców

Wcześniej:

- w badaniach nad komunikowaniem masowym proces komunikowania jako obieg:

nadawca – przekaz – odbiorca –krytykowano jego liniowość

Hall: Proces komunikowania masowego jako struktura (działanie powiązanych, ale odrębnych momentów):produkcji – cyrkulacji –dystrybucji – konsumpcji – reprodukcji

Hall: proces komunikowania jako „produkcja dyskursywna”- przedmiotem praktyk przekazy jako nośniki znaków (uporządkowane w wyniku operowania kodami)

Można tutaj przywołać teorię Gombricha: obraz wizualny jako przedstawienie symboliczne (kod, podpis, kontekst)

Kodowanie i dekodowanie – momenty determinujące proces komunikacyjny:

*Telewizyjny magazyn wiadomości

- wydarzenia przekształcone w wizualno-audialne znaki dyskursu telewizyjnego – istotne reguły formalne – język znaczy

- wydarzenie musi przekształcić się w opowieść, aby stać się wydarzeniem komunikacyjnym

- przekaz jako forma (zakodowany) – modus wymiany symbolicznej – konieczność zintegrowania z całością społecznych relacji procesu komunikacyjnego

*Reklama

*Dwa momenty determinujące proces komunikacyjny:

1. Produkcja i emisja zakodowanego przekazu

2. Przekaz po rozkodowaniu wnika w strukturę praktyk społecznych

Zał.: Kody kodowania i dekodowania nie mogą być symetryczne:

Stopnie symetrii, tzn. rozumienia i „nierozumienia” w wymianie komunikacyjnej zależą od stopnia równorzędności między pozycjami kodującego producenta i dekodującego odbiorcy.

*W teoriach językoznawczych rozróżnienie między denotacją a konotacją:

- denotacja – utożsamiana z dosłownym znaczeniem znaku

- konotacja –odsyła do skonwencjonalizowanych i zmiennych znaczeń typu skojarzeniowego wymagających pośrednictwa kodu; pozwala dostrzec, jak ideologia ingeruje w dyskurs

Pojęcia: denotacja i konotacja – narzędzia analizy do wyróżniania poziomów, na których przecinają się ideologia i dyskursy;

Konotacyjny poziom znaku wizualnego, np.: dyskurs reklamowy – sweter = elegancja?

• Wg Rolanda Barthesa (Mitologie) konotacyjne poziomy elementów znaczących ściśle powiązane z kulturą, wiedzą i historią – „cząstki ideologii”;

- ideologia jako centralna do rozumienia tekstów w kulturze

Charakterystyczna wieloznaczność – polisemia

Ale każda kultura stara się narzucić swój dominujący ład kulturowy – „dominująca struktura dyskursów”;

*Ideałem nadawców komunikacja przezroczysta – praktyce komunikacja systematycznie zniekształcana (różne powody)

*Zał: Między kodowaniem a dekodowaniem nie musi zachodzić odpowiedniość:

Kodowanie wyznacza granice i parametry, w których dokonuje się dekodowanie.

Pewien stopień odpowiedniości warunkiem skutecznej wymiany komunikacyjnej

- nie dana – lecz konstruowana

* Warianty artykulacyjne = możliwe kombinacje kodowania i dekodowania

3 kody odczytania dyskursu:

1. Kod znaczeń dominujących – związany z akceptacją ideologii władzy –wzór „odczytań preferowanych” – odzwierciedlenie ładu instytucjonalno – polityczno – ideologicznego (uczniowie, kierownicy, bankowcy); idealny przypadek: komunikowanie „przezroczyste”

2. Kod „wynegocjowany” – kod mediów jako neutralnych przekaźników informacji (studenci, nauczyciele)

3. Kod opozycyjny – odbiorcy czytają „między wierszami” własne znaczenie z oficjalnych przekazów (związkowcy);

*Barthes (Pojemność tekstu) – wielość przyjemności w trakcie czytania tekstu (różni czytelnicy) – negocjacje z dominującą ideologiczną praktyką;

*John Fiske: Programy telewizyjne = teksty kultury

W jaki sposób telewizja tworzy znaczenia służące dominującym interesom społecznym i jak one krążą między różnymi grupami społecznymi (publicznościami)?

Demokracja semiotyczna

Proces tworzenia znaczenia: rzeczywistość + konwencje przedstawieniowe +ideologia łączą się w spójną, pozornie naturalną jedność;

Semiotyczna analiza odsłania, w jaki sposób te zakodowane warstwy znaczeń są ustrukturowane w programach TV.