Kolejnym warunkiem autonomiczności nauki jest struktura - musi to być wiedza naukowa, która ma ch-r uporządkowany ustrukturalizowany (aspekt pozytywny), czyli wiedza naukowa nie może mieć ch-ru nieuporządkowanego, chaotycznego ani skojarzeniowego (aspekt negatywny). Nie może się opierać na zasadzie skojarzeń emocjonalnych, ale musi mieć charakter uporządkowany.

Najlepiej, gdy wiedza jest budowana na bazie systemu pozyt. (tezy pojawiają się jako logiczna konsekwencja wcześniej przyjętych założeń). Może być to na drodze analiz zawężających treści bądź rozszerzających zakresowo treści (czyli stawiania tez mniej/bardziej ogólnych).

Najbardziej popularne w odniesieniu do prac teoretycznych jest badanie dedukcyjne (zawężanie treści). Ale istnieją także badania indukcyjne, czyli takie, gdzie badacz najpierw zbiera wąskie, szczegółowe informacje i na tej podstawie tworzy pewne uogólnienie.

Porządkowanie wiedzy w ped. (podział formalny):

1. z uwagi na zakres przedmiotu badań i metody poznawcze

Próba opisu jak strukturalizuje się p. ze względu na zakres i metody:

1. pionowo (wertykalnie) - pokazać jak p. nadbudowuje, uogólnia treść związaną z przedmiotem własnych badań; jak przejść od badania pojedynczych zjawisk do norm ogólnych [wiedza indukcyjna]. Wg Kunowskiego - ped. składa się z 4 elementów:

	4. P. TEORETYCZNA (ogólna) - ma dochodzić do syntezy z poniższych		Kierunek uogólniania
	3. P. NORMATYWNA - treści wartościujące, odpowiada na pytania jakie są cele i normy wychowania, jak powinno to wychowanie wyglądać; treści z etyki, estetyki, filozofii, antropologii - te nauki podpowiadają p. jak wartościować proces wychowawczy
Metody matem.-przyrodn.	2. P. EKSPERYMENTALNA/OPISOWA - refleksja naukowa, doświadczenie pedagogiczne, cel: opis i usystematyzowanie doświadczenia p.; próba wyjaśnienia rzeczywistości
				1. P. EMPIRYCZNA - doświadczanie; obserwacja, uczestnictwo, przeżywanie rzeczywistości wychowania; chodzi o bezpośrednie doświadczenie faktu wychowania

Element 3 jest niewygodny dla pedagogów, którzy unikają deklaracji i wolą ograniczyć się do opisywania rzeczywistości, a istotą p. normatywnej jest refleksja.

Pedagogika = p. empiryczna + p. eksperymentalna + p. normatywna + p. teoretyczna

2. poziomo - horyzontalnie - pokazać współpracę różnych nauk w procesie badania rzeczywistości wychowania [interdyscyplinarność]. Możliwe są dwa typy ujęcia:

1. hierarchiczne - porządkują wiedzę ze względu na dominującą naukę

2. demokratyczne - brak dominanty

Propozycja Zelberdiego:

Sektor socjologiczny - takie nauki pedagogiczne, które koncentrują się na kontekście społecznym wychowania:

• socjologia wychowania, socjologia szkoły, pedagogika społeczna

Sektor psychologiczny - takie subdyscypliny, które koncentrują się na zmianach w psychice w procesie wychowania:

• psychologia wychowania, psych. rozwojowa, psych. społeczna

Sektor metodologiczno-formalny - wszystkie metodyki, dydaktyki poszczególnych przedmiotów, np. metodologia pedag.

Sektor treści - dot. konkretnych podmiotów:

• pedagogika specjalna, pedagogika pracy, ped. wczesnoszkolna

• ped. wychowania, historia wychowania, opieki społ.

Propozycja Kunowskiego (podobnie też u x. Nowaka).

W ramach wiedzy pedagogicznej występują trzy typy nauk:

1. pedagogika ogólna wraz z subdyscyplinami pedagogicznymi

s. p. subdyscyplina pedagogiczna

Zawężamy przedmiot do określonej kategorii osób i musimy dobrać pasujące modele badań.

Są trzy typy subdyscyplin ped. (wg Kunowskiego):

1. nauki historyczne, gdzie celem jest badanie historycznych zmian wychowania i wskazanie podstawowych uwarunkowań społ.-kult. procesów wychowania w dziejach

1. dot. zjawiska wychowania (zmiany wychowania)

2. dot. doktryn i poglądów (stan świadomości nt. wychowania)

2. nauki empiryczne, deskryptywne - próbują opisać i wyjaśnić aktualną sytuację

3. nauki światopoglądowe (prospektywne) - wskazują na możliwe w przyszłości efekty i cele wychowania

2. nauki współpracujące

Mają wspólny zakres/przedmiot zainteresowań z pedagogiką, np. socjologia, filozofia, historia. Istotą jest spotkanie, współpraca.

Kunowski. Podział nauk współpracujących:

1. realne higiena, nauki medyczne; nauki ekonomiczne (dot. oświaty i kształcenia), nauki demokratyczne

2. formalne prakseologia (sprawne działanie), logika, cybernetyka

3. aksjologiczne - estetyka i etyka

3. nauki pomocnicze - współpracują wąsko, w odniesieniu do subdyscyplin ped.

2. z uwagi na treści i założenia teoretyczne

SUBDYSCYPLINY PEDAGOGICZNE - p. nie jest jednorodna, zawiera różne koncepcje i węższe nauki.

PEDAGOGIKA RODZINY

P. r. jest dyscypliną młodą i swoje początki formalne wiąże z latami 70. XX wieku, kiedy to zaczęła się wydzielać problematyka, tworzyła się myśl i powstawały pierwsze publikacje. Trzeba jednak pamiętać, że badania były już wcześniej, tyle że w ramach p. społecznej.

P. r. rozwijała się zależnie od ośrodka badania - można jednak wyróżnić dwa główne nurty:

1. oparty na tradycji chrześcijańskiej

2. oparty na socjolog.-kulturowych badaniach nad rodziną (Piotrków Tryb., Poznań)

Na KUL-u prekursorem był x. Piotr Poręba (który stworzył katedrę p.r. na Wydziale Teologii), później pojawia się ważna postać x. Wilka, który około 1997 roku przenosząc się na WNSpoł. „zabrał” też ze sobą katedrę p.r. i przy okazji doszło do zmiany metody.

Co do 2. - prof. Cudak (badania nad rodziną, czasopismo Pedag. Rodziny), ośrodek w Opolu: prof. Józefa Brongiel, prof. Jasińsk. Z tradycji p. społecznej wywodzi sę prof. Kawula.

W latach 90. pojawiało się wiele publikacji, odbywały się konferencje, ponadto powstawały pierwsze podręczniki p.r. (autorstwa: Wilka, Brongiel, Jange).

FAMILOLOGIA - zbiór różnych nauk, których przedmiotem jest rodzina.

Treści w p. r.:

1. treści dot. uzasadnienia specyficzności rodziny w kontekście tworzenia środowiska rozwoju człowieka

Rodzina jako wyjątkowe i niepowtarzalne środowisko wychowawcze; grupa, która w sposób konieczny powinna się pojawić w życiu społ. każdego człowieka.

Opis natury człowieka poprzez odwołanie się do Księgi Genezis.

Myślenie kulturowe - przedmiotem analiz jest tu czy rodzina występuje we wszystkich typach kultur. Są dwa stanowiska: jedno głosi, że rodzina jest nie jest powszechna dla wszystkich kultur, ale tylko dla pewnego typu, na określonym poziomie rozwoju społecznego. Rodzina nie występuje we wszystkich typach kultur ani w sensie czasowym (od zawsze), ani przestrzennym (wszędzie). Drugie stanowisko głosi, że rodzina jest powszechna, znana wszystkim społecznościom na przestrzeni dziejów. Jest to spór ewolucjonizmu społecznego (pktem wyjścia przekonanie o tym, że społ. przechodzi rozwój liniowy od form prostszych do form bardziej złożonych; rodzina miałaby powstać z form bardziej prymitywnych, na co dowodem jest promisuityzm. Rodzina miałyby się pojawić na pewnym szczeblu rozwoju społecznej wtedy, kiedy pojawiła się własność i przywileje prokreacyjne) z strukturalizmem i funkcjonalizmem (które reprezentują stanowisko drugie i głoszą, że każde społ. znało pewną formę życia rodzinnego - choć nie była to rodzina w dzisiejszym znaczeniu - opierało się to na istnieniu jakiegoś tabu, czyli swoistych zakazów przed czymś, co niebezpieczne lub sakralne, m.in. chodziło o zakaz kazirodztwa. Skoro więc nie można było współżyć z krewnymi, należało szukać partnera spoza osób najbliższych, np. spoza własnego plemienia. Tzw. zasada egzogamii).

Zarzut etnocentryzmu - badając społeczeństwa pierwotne narzucono pewne schematy poznawcze, które nijak nie pasowały do badanych społeczeństw, co wypaczyło wyniki badań.

CECHY RODZINY:

• inicjalny ch-r rodziny: bycie w rodzinie wiąże się z treściami pierwotnymi, pierwszymi

• niepowtarzalny ch-r relacji: bliskie, mało sformalizowane, mniej rzeczowe a bardziej emocjonalne

• oddziaływania o charakterze całościowym: tak w sensie czasowym (nie tylko, gdy człowiek jest dzieckiem, ale także oddziaływanie psychologiczne gdy człowiek tworzy własną rodzinę), jak w sensie treści: rodzina stymuluje rozwój człowieka, dba o zdrowie, kształtuje emocjonalnie, moralnie i religijnie

2. treści o char. socjologicznym dotyczące opisu społecznego funkcjonowania rodziny

Są to treści dotyczące analizy struktury funkcjonowania rodziny. Specyfika wychowania. Bada się różne typy rodzin - wykształcenie tzw. typologii strukturalnej:

• rodziny duże:

• rodziny wielodzietne (kiedyś min. czworo dzieci, dziś: 3 i więcej)

• rodziny wielopokoleniowe

• rodziny małe:

• małodzietne (dwoje dzieci)

• tzw. nuklearne - jedno dziecko

Inny podział:

• rodziny pełne

• rodziny niepełne - różny ch-r niepełności:

• śmierć rodzica

• rozwód/odejście

• niepełność czasowa

• rodzina „pozornie pełna” - jeden rodzic nieobecny w życiu, brak jakiejkolwiek f-cji

• rodziny zrekonstruowane

• rodziny mozaikowe - rodzice z dziećmi z poprzednich związków

Najlepiej jest oczywiście, kiedy rodzina jest pełna i spełnia swoje podstawowe f-cje: kooperacyjną, wychowawczą, tworzenia bezpieczeństwa emocjonalnego, przynależności, w dalszej kolejności - f-cje: gospodarczą czy zawodową

3. treści o char. psycholog. dotyczące analizy rodziny pod kątem badań systemowych

4. badania w aspekcie pedagogicznym - realizacja f-cji wychowawczej w rodzinie

Węższe nauki w ramach pedagogiki, wydzielone wg zakresu przedmiotu badania i stosowanych metod badawczych

Istotą człowieka jest powołanie do miłości. Teza o komplementarności kobiety i mężczyzny, ich równej godności oraz przekonanie o wzajemnej odpowiedniości psychologicznej, biologicznej i społecznej kobiety i mężczyzny. Małżeństwo jest tu jedynym możliwym urzeczywistnieniem miłości, jest koniecznością i naturalnością.

Pierwotnie nie było żadnych reguł w społ. ludzkich (oprócz relacji siłowych - prawa dżungli); nie było reguł także w pożyciu seksualnym.

Wykłady z pedagogiki - Filologia Polska III - A.J.G. Peryt

13 - 20 grudnia 2007

3

/4

S.p.

Ped. ogólna

s. socjol. S. psych.

s. treści s. met.-form.

---