Teoria wychowania to pojęcie bardzo ogólne i wieloznaczne (jak pedagogika…). Są to dwa słowa, które tworzą jeden termin.
Znaczenie potoczne (nienaukowe):
zdroworozsądkowa wiedza o wychowaniu (jego celach, metodach itp.)
przeciwstawna wiedzy naukowej, różna od niej
bardzo ściśle (genetycznie) związana z praktyką wychowania
jako wiedza przednaukowa powstaje na drodze uogólniania własnych doświadczeń
dotyczy etapów, poszczególnych zdarzeń, ale nie jest to koherentny system twierdzeń
zawiera pewne nieuświadamiane przesłanki
Znaczenie ścisłe (naukowe):
subdyscyplina pedagogiczna, której przedmiotem jest wiedza o wychowaniu - o jego celach, metodach, uwarunkowaniach
W pedagogice istnieją dwie metanauki - wynika to z przyczyn historycznych (pedagogika podlegała różnym procesom, przekształceniom społecznym, kulturowym etc.).
Pedagogika ogólna a teoria wychowania
Pedagogika ogólna istnieje od lat '20 XX wieku i odwołuje się wprost do filozofii.
Teoria wychowania - powstała po II wś, jest zawężona czasowo i terytorialnie (specyficznie polska); wynikała ze skomplikowanej sytuacji po roku '45. Nastąpiło w niej odsunięcie filozofii i przeformowanie od pedagogiki do t. wych.
Etapy współistnienia pedagogiki i teorii wychowania:
1945 - 1948 - rozwija się p. ogólna, pojawia się t. wych.
1949 - 1989 - dominacja t. wych, zepchnięcie na bok p. ogólnej
1949 - 1956 - podporządkowanie pedagogiki ingerencji władzy państwowej i ideologii (t. wych.)
1956 - 1989 - odwilż zideologizowanej t. wych. (dopuszczenie koncepcji autorów innych niż pedagodzy radzieccy; percepcja niektórych zjawisk z pedagogiki zachodniej)
1989 - 1995 - powrót, odnawianie p. ogólnej w polskiej myśli pedagogicznej; rezygnacja z teorii wychowania (wynikało to ze zmian polityczno-społ.)
po 1995 - okres równorzędnego rozwoju obydwu metanauk - tyle, że t. wych. musiała odejść od swojego pierwotnego ideologicznego charakteru
Te dwie metanauki różnią się także zakresem - ped. ogólna aspiruje do tworzenia pojęć ogólnych; t. wych. opisuje konkretne przypadki, ale nie wysnuwa daleko idących wniosków.
4 główne orientacje pedagogiczne:
socjologiczna
Autorzy: Znaniecki, Mysłakowski, Romana Miller oraz socjolodzy np. Anna Kwak.
Wychowanie jako kategoria socjologiczna; wychowanie = socjalizacja.
Badania pedagogiczne wg metod socjologicznych; uzasadnianie w odwołaniu do teorii z zakresu socjologii.
Społeczne uwarunkowania procesów wychowawczych.
Procesy wychowawcze w odniesieniu do określonych grup wychowawczych.
Społeczne funkcje wychowania
Wychowanie rozumiane w kategoriach adaptacyjnych (przystosowanie do świata, do określonych ról społecznych).
normatywna - wychowanie w kontekście wiedzy filozoficznej bądź ideologicznej
normatywno-ideologiczna
Nurt pedagogiki marksistowskiej.
Autorzy: Muszyński, Krawczyk.
Cel: urabianie, formowanie wychowania tak, aby przyjmowało ono osiągnięcia z innych dziedzin (przyjmowanie dorobku)
Czujność wobec innych propozycji (czyli ostrożnie z kiełbasą wyborczą).
Wprowadza się takie pojęcia jak: humanizm czy moralizm socjalistyczny.
Ped. wych. = edukacja jako główne narzędzie budowania przekształconego systemu społecznego.
normatywno-filozoficzna
Autorzy: Kunowski, Kotłowski, Cichoń.
Liczy się wiedza, a nie ideologia!
Odwołuje się do określonego typu filozofii - np. p. postmodernizmu czy klasyczna.
Dopuszczana jest także wiedza światopoglądowa, bo filozofii wymykają się wartości i cele.
Psychologiczna
Autorzy: Błogocki, Konarzewski.
Naukowe uprawomocnienie twierdzeń
Szczególny zwrot ku rozwojowi (osobowości i nie tylko) człowieka, a także ku emocjonalno-wolitywnemu aspektowi wychowania i ku rozwojowi poznawczemu
Eklektyczna
Większość pedagogów: Kukułowicz (*), Tchorzewski, Górniewicz.
Prace encyklopedyczne, opracowania porządkujące wiedzę o wychowaniu.
Omawianie najistotniejszych osiągnięć i problemów pedagogicznych.
Analizy o charakterze metateoretycznym.
Sprawozdawczy charakter badań w odniesieniu do dyskusji toczących się we współczesnej pedagogice.
Wg (chyba) Świderskiego
Wykłady z pedagogiki - Filologia Polska III - A.J.G. Peryt
17.10.2007
1
/2