Renata Bałabas

Rachunkowość

Semestr I

Praca semestralna z przedmiotu: statystyka

Zastosowanie statystyki w rachunkowości

Wykładowca:

Dr. Dorota Jegorow

O statystyce

"Statystyka to matematyczny kamuflaż błędu."¹

Statystyka (niem. Statistik, „badanie faktów i osób publicznych”, z łac. statisticus, „polityczny, dot. polityki”, od status, „państwo, stan”) – nauka, której przedmiotem zainteresowania są metody pozyskiwania i prezentacji, a przede wszystkim analizy danych opisujących zjawiska, w tym masowe.

Człowiek od zawsze otoczony jest różnymi zjawiskami, i od zawsze też próbuje je poznać, dowiedzieć się, w jaki sposób funkcjonują, jakie relacje między nimi zachodzą. Pozyskuje, więc w tym celu informacje, wypracowuję narzędzia i metody poznania zjawiska. Nie ulega bowiem wątpliwości, że aby coś powiedzieć o jakimś zjawisku należy go uprzednio zbadać. Z pomocą przychodzi tutaj statystyka, która posiada w swoim dorobku wiele metod pozyskiwania i prezentacji, a w szczególności analizy danych. Użycie statystyki do badania zjawiska sprawia, że badanie staje się statystyczne, czyli oparte na sprawdzonych i dopracowanych metodach. Dalsze usprawnienie procesu badania statystycznego umożliwia zastosowanie technologii informatycznych, a dokładniej pakietów statystycznych. Innymi słowy statystyka to nauka, która ułatwia poznanie jakiegoś skomplikowanego wycinka rzeczywistości. Pozwala ogarnąć coś, co na pierwszy rzut oka może przytłaczać ilością elementów i stopniem skomplikowania. Pomaga wprowadzić porządek tam gdzie na pozór panuje chaos.

Etapy badania statystycznego

Badanie statystyczne jest procesem złożonym, który „obejmuje cały kompleks problemów, zagadnień i procedur organizacyjnych, metodologicznych i merytorycznych. Związane są one zarówno z „produkcją” danych liczbowych, jak i z ich analizą statystyczną.”² Proces badania statystycznego obejmuje więc całokształt czynności badawczych, prowadzących do poznania zjawiska masowego za pomocą odpowiednich metod statystycznych.

Obowiązująca ustawa o statystyce publicznej definiuje badanie statystyczne, jako „zbieranie, gromadzenie i opracowywanie danych statystycznych oraz ogłaszanie i udostępnianie wyników dokonanych obliczeń, opracowań i analiz, w tym podstawowych wielkości i wskaźników”.³

Badanie statystyczne jest, zatem szeregiem czynności sprowadzających się do zebrania, przetworzenia i analizy informacji na temat zbiorowości statystycznej z punktu widzenia wybranych cech statystycznych, opisujących jednostki należące do tej zbiorowości. Proces badania statystycznego jest wieloetapowy, i można wyróżnić w nim cztery zasadnicze etapy:

• programowanie (przygotowanie) badania

• obserwacja statystyczna (empiryczna)

• opracowanie materiału statystycznego

• analiza statystyczna

W etapie pierwszym formułowana jest całościowa koncepcja metodologiczna badania. Etap drugi poświęcony jest zbieraniu danych statystycznych o wariantach cech oraz jednostkach zbiorowości statystycznej. Z kolei w etapie trzecim przetwarzane są informacji pozyskane podczas obserwacji. Ostatni etap poświęcony jest zagadnieniom analitycznym.

O rachunkowości

Zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w jednostce gospodarczej nazywamy zdarzeniami gospodarczymi. Przedmiotem rachunkowości są zdarzenia gospodarcze występujące w działalności jednostki gospodarczej, które spełniają dwa następujące warunki:

- są wyrażone w mierniku pieniężnym

- wywierają wpływ na stan majątkowy i sytuację finansową jednostki gospodarczej

Przedmiot i podmiot rachunkowości.

Definiując przedmiot rachunkowości należy stwierdzić, że nie są to tylko zjawiska zaistniałe, ich analiza i ocena, ale także projekcje przyszłych zdarzeń, przyszłej sytuacji finansowej oraz przygotowanie informacji dla zarządzania operacyjnego i strategicznego, często w warunkach niepewności i ryzyka.

Ewidencja gospodarcza

Ewidencja gospodarcza jest to zorganizowany system ujmowania, pomiaru i przedstawiania zjawisk oraz procesów gospodarczych występujących w jednostce gospodarczej. Jest ona źródłem danych niezbędnym do zarządzania przedsiębiorstwem oraz do analizowania i kontroli jego działania.

System ewidencji gospodarczej składa się z trzech następujących rodzajów ewidencji:

• operatywnej,

• księgowej,

• statystycznej.

Ewidencja operatywna

Ewidencja operatywna- jest to system bieżących zapisów. Są one dokonywane w jednostkach naturalnych lub pieniężnych. Służą do obserwacji, pomiaru, rejestracji, grupowania poszczególnych odcinkowych zjawisk związanych z działalnością jednostki gospodarczej. Ewidencja ta pozwala obserwować przebieg procesów produkcyjnych i działalności gospodarczej bezpośrednio w trakcie ich realizacji. Jest ona prowadzona w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa ( wydziały, magazyny, komórki zarządu, które realizują bezpośrednio założenia gospodarcze).

Ewidencja księgowa

Ewidencja księgowa- zwana księgowością, opiera się m.in. na danych dostarczanych przez ewidencję operatywną i posługuje się specyficzną metodą bieżącego odzwierciedlenia danych gospodarczych nazwaną metodą podwójnego zapisu. Księgowość jest uporządkowanym systemem ewidencji gospodarczej, który rejestruje w odpowiednich przekrojach wyrażane wartościowo, dane liczbowe dotyczące występujących w przedsiębiorstwie zjawisk i procesów gospodarczych w zakresie:

- stanu środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia

- ruchu środków gospodarczych znajdujących się w dyspozycji jednostki gospodarczej

- wyników działalności jednostki gospodarczej

Ewidencja statystyczna

Ewidencja statystyczna- zajmuje się ilościowym opisem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w jednostce gospodarczej. Opiera się głównie na informacjach dostarczanych przez ewidencję operatywną i księgowość. Ewidencja statystyczna dostarcza przede wszystkim informacji w postaci różnych wskaźników ekonomii, które mogą dotyczyć całego przedsiębiorstwa, jak też poszczególnych jednostek organizacyjnych.

Spośród tych trzech rodzajów ewidencji gospodarczej, ewidencja księgowa jest podstawowym systemem ewidencji gospodarczej, gdyż prowadzona jest na bieżąco na podstawie odpowiednich dokumentów stwierdzających powstanie określonych operacji gospodarczych w przedsiębiorstwie. Jednocześnie ewidencja księgowa jest najbardziej wiarygodnym źródłem informacji ekonomicznej i najważniejszą częścią systemu rachunkowości.

Statystyka w rachunkowości.

Rachunkowość gospodarczo-rynkowa jest ukierunkowana na potrzeby decyzyjne oraz rozliczanie kadry zarządzającej z efektu wykorzystania majątku firmy i pomnażania kapitałów własnych oraz zachowania dobrej pozycji na rynku. Dlatego rachunkowość należy zdefiniować, jako system informacji danej jednostki gospodarczej realizujący funkcje zarządcze. System informacyjny rachunkowości stanowi zasadniczy element systemu informacji jednostki gospodarczej. W tym wymiarze trudno jest rozdzielić statystykę od rachunkowości, są one ze sobą nierozerwalnie splecione tworząc spójną całość, która tworzy obraz działalności przedsiębiorstwa. Wiele operacji księgowych opiera się na funkcjach statystycznych, na danych przetworzonych statystycznie, a z drugiej strony to rachunkowość dostarcza statystyce danych do badań. Jest to nierozerwalny krąg, symbioza czy też inna współzależność.

Minimalne wynagrodzenie, podstawa naliczania składek na ubezpieczenia społeczne i wiele innych narzucanych ustawami „podstaw” ustalane są na podstawie średniego wynagrodzenia krajowego, a to z kolei jest ustalane jak zwykła średnia arytmetyczna. W ten sposób dane otrzymane z rachunkowości, zebrane i przetworzone przez statystykę, wracają z powrotem do rachunkowości. Średnia arytmetyczna n liczb, to suma tych liczb podzielona przez ilość n liczb. Średnia arytmetyczna jest najbardziej intuicyjną miarą oceny populacji stosowaną w codziennym życiu. Możemy mówić o średniej płacy w firmie, średniej wielkości sprzedaży miesięcznej czy średniej stosowanej marży. Jednak trzeba uważać posługując się średnią arytmetyczną. Jeśli liczby w konkretnym badaniu układają się w pobliżu wartości centralnej, to średnia arytmetyczna jest dobrym sposobem wskazywania średniego wyniku. Jednak, gdy liczby rozłożone są bardzo nierównomiernie, wówczas średnia arytmetyczna może wprowadzać w błąd i zamiast niej powinny być użyte inne miary. Często trzeba sięgnąć po bardziej zaawansowane statystyczne wskaźniki jak mediana czy modalna.

Mediana

Mediana (Me) nazywana jest wartością środkową. Mediana jest to wartość cechy zmiennej, jaką posiada jednostka stojąca pośrodku uporządkowanego szeregu. Medianę liczymy wg wzoru:

∖n $Me = X\frac{n + 1}{2}$ $Me = \frac{X\frac{n}{2} + X\frac{n}{2} + 1}{2}$

gdy n jest nieparzyste gdy n jest parzyste

Dominanta

Przydatna również może być dominanta należąca do grupy miar centralnych. Opisuje ona wartość najczęściej występującą w zbiorze danych. Dominantę również nazywa się modalną lub modą, czyli "najmodniejszą wartością". To ona da nam obraz, która z wartości ( np.: wielkości sprzedaży, wysokości danego kosztu) pojawiała się w danej jednostce gospodarczej najczęściej.

Gdzie:

x₀ - dolna granica przedziału klasowego, który zawiera dominantę (przedział charakteryzuje się największa częstością)

n₀ - częstość (absolutna lub względna) przedziału klasowego domkniętego zawierającego dominantę (o maksimum częstości w rozkładzie)

n₋₁ - częstość (absolutna lub względna) przedziału klasowego poprzedzającego przedział zawierający dominantę

n₊₁ - częstość (absolutna lub względna) przedziału klasowego następującego po przedziale zawierający dominantę

c₀ - rozpiętość przedziału dominanty (przedziały sąsiadujące musza mieć taką samą rozpiętość)

Podsumowanie

Opisane powyżej funkcje są tylko jednymi z nielicznych, których używa się i w statystyce i w rachunkowości. Praktycznie każde badanie statystyczne może znaleźć zastosowanie w sprawozdawczości jednostek gospodarczych. Aby rachunkowość spełniała swój cel rozliczeniowo – informacyjny potrzebuje wszelkich zestawień, obliczeń i badań statystycznych. Nie da się przeprowadzić analizy rentowności danej jednostki gospodarczej bez niezbędnych obliczeń i badań statystycznych. Nie da się opracować strategii rozwoju przedsiębiorstwa bez poznania szczegółów jego działania. Żaden biznes plan ani żadna prognoza finansowa dla przedsiębiorstwa nie powstanie bez udziału statystyki. Aby móc przewidzieć ilość czy wielkość przyszłych zdarzeń nie wystarczy policzyć średniej arytmetycznej wielkości występujących w firmie zdarzeń, konieczne są bardziej wnikliwe obserwacje i dokładniejsze zagłębienie się w szczegóły i wielkości podstawowych zdarzeń gospodarczych. Statystyka jest dziedziną nauki, która uporządkowuje wielkie zbiory danych, aby były czytelne i bardziej zrozumiałe i jest używana praktycznie w każdej dziedzinie naszego życia, a dla rachunkowości stanowi niezbędną i integralną jej część.

---

1. Georges Elgozy - (ur. 1909 - zm. 1989) francuski ekonomista.↩

2. Luszniewicz A., Statystyka Ogólna, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1987.↩

3. Ustawa z 29 czerwca 1995, o statystyce publicznej, rozdz. I, art. 2.↩