Pielęgnowanie pacjenta w chorobie nowotworowej o niepomyślnym rokowaniu
Autor:
Piotr Kosiński
Kierunek: Pielęgniarstwo, I rok. Gr. P1
Spis treści:
Wytłumaczenie pojęć:
- nowotwór,
- rokowanie - nowotwór,
- pielęgnowanie ,
- opieka paliatywna
- fazy choroby
Ogólna charakterystyka opieki nad pacjentem z nowotworem o niepomyślnym rokowaniu.
Charakterystyka zabiegów pielęgniarskich
Pielęgnowanie chorego w trakcie radioterapii
Podsumowanie
Wyjaśnienia pojęć
Nowotwór - nieprawidłowy i nadmierny rozrost tkanki ustroju, nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, trwający mimo ustąpienia czynnika, który go wywołał i nie reagujący na naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu.
W procesie nowotworowym przeważa proces podziałów nad obumieraniem komórek z zahamowaniem ich zróżnicowania.
Czasami występują przerzuty nowotworów na inne narządy polegające na pojawieniu się wtórnych ognisk nowotworowych, pochodzących z rozsiewających się komórek ogniska pierwotnego.
Nowotwory dzieli się na łagodne i złośliwe. Nowotwory łagodne w przeciwieństwie do złośliwych rosną wolniej, nie naciekają okolicznych tkanek (naczyń krwionośnych i limfatycznych) i nie przerzutują drogą krwi lub chłonki do węzłów limfatycznych i narządów odległych, a po usunięciu chirurgicznym z reguły nie odrastają. Mogą być jednak niebezpieczne, tzn. miejscowo złośliwe, gdy rosną w okolicach trudno dostępnych chirurgicznie lub osiągają znaczne rozmiary (np. nabłoniak podstawnokomórkowy).
W zależności od pochodzenia tkankowego nowotwory złośliwe dzielimy na: raki i mięsaki. Raki to nowotwory wywodzące się z tkanki nabłonkowej, natomiast mięsaki wywodzą się z tkanek pochodzenia mezenchymalnego lub neuroektodermalnego.
W etiologii nowotworów bierze się pod uwagę wypływ czynników karcinogennych, do których należą m.in. mutageny, zakażenia wirusowe, mających uaktywniać onkogeny.
Rokowanie – nowotwór: Wyleczenie raka bądź szanse na wyleczenie raka zależą od kilku a nawet kilkunastu czynników, do których m.in. należą stan zaawansowania nowotworu, jego budowa mikroskopowa, umiejscowienie nowotworu, stan ogólny chorego oraz odpowiednie leczenie nowotworu.
Pielęgnowanie: Jest to jedna z najbardziej istotnych aktywności człowieka, bez niej niemożliwe jest utrzymanie życia oraz zachowanie zdrowia. Pielęgnowanie zawodowe – praca pielęgniarki, jest konieczne, ponieważ ludzie popełniają wielkie błędy w pielęgnowaniu zdrowia nie tylko własnego, ale także innych. Pielęgnowanie zawodowe wg definicji to „sprawowanie opieki nad chorym oraz zapobieganie chorobom i umacnianie zdrowia”.
Czynności związane z pielęgnowaniem zawodowym obejmują:
- zapewnienie choremu zaspokojenie w miarę możliwości i w granicach zdrowego rozsądku potrzeb bio-psychospołecznych, ze specjalnym podkreśleniem czynności zapewniających choremu wygodę, poczucie bezpieczeństwa, poszanowanie godności osobistej, a w krytycznych przypadkach spokojną śmierć
- czynności pomocnicze, związane z ustaleniem diagnozy przez lekarza
- czynności wynikające z przeprowadzenia ustalonego przez lekarza planu leczenia, w tym zakresie wykonywanie zleconych zabiegów leczniczych
- wykonywanie szczepień ochronnych
- właściwe oddziaływanie na środowisko domowe i zawodowe pacjenta
- propagowanie zasad higieny i prowadzenie oświaty zdrowotnej
- popularyzowanie i wykorzystywanie zdobyczy nauki medycznej
- wyszukiwanie kontaktów, ognisk zakaźnych, prowadzenie akcji uświadamiających
- analizę potrzeb i ustalanie na jej podstawie planu zmierzającego przy aktywnej postawie pacjenta i jego otoczenia do odzyskania lub poprawy stanu zdrowia, umożliwienia powrotu do normalnych warunków życia lub uzyskania rehabilitacji i resocjalizacji w możliwych granicach
„Pielęgnowanie to pomaganie człowiekowi, aby mógł żyć lepiej i zachować zdrowie, a w chorobie przyczyniać się do tego żeby proces zdrowienia przebiegał jak najkorzystniej. Pielęgnowanie winno służyć także ludziom umierającym.” (Florence Nightingale)
Opieka paliatywna (hospicyjna) – to aktywna całościowa („holistyczna”) opieka nastawiona na zaspokajanie wszystkich podstawowych potrzeb chorego w stanie terminalnym oraz jego rodziny, zarówno podczas choroby, jak i w okresie żałoby. Opieka paliatywna określa wytyczne leczenia bólu nowotworowego i leczenia objawowego oraz zasady całościowej opieki nad ludźmi umierającymi.
Podstawowymi zasadami etycznymi opieki paliatywnej są:
• Poszanowanie niezależności poglądów chorego, respektowanie jego prawa do prawdy, prywatności, podejmowania decyzji i działania;
• Respektowanie zasady sprawiedliwości, tj. możliwości udzielania opieki paliatywnej wszystkim tym chorym, którzy jej potrzebują;
• Uznawanie zasady primum non nocere, co oznacza w praktyce „ nie szkodzić i nie sprawiać niepotrzebnego cierpienia”( fizycznego, psychicznego, duchowego).
• Przestrzegania zasady czynienia dobra, tj. udzielanie pomocy, leczenie, zmniejszanie cierpienia, zaspokajanie pragnień, towarzyszenie choremu.
Fazy choroby:
Okres przedterminalny (preterminalny) – jest to faza choroby, w której zaprzestano już leczenia przedłużającego życie, lecz w której chory znajduje się w dość dobrym stanie ogólnym – nie ma dolegliwości i jest sprawny ruchowo ( aktywny).
Okres terminalny – następuje wówczas, gdy wyczerpały się możliwości dalszego przedłużania życia przewlekle chorego za pomocą bezpośredniego oddziaływania na przyczynę choroby, a stan chorego wymaga objęcia go opieką.
Okres umierania ( agonalny) – poprzedza bezpośrednio śmierć chorego. Trwa zwykle 2-3 doby i przejawia się stopniowo narastającą niewydolnością ważnych dla życia narządów, zaburzeniami metabolicznymi z towarzyszącymi im często zaburzeniami świadomości.
2. Charakterystyka opieki nad pacjentem z nowotworem o niepomyślnym rokowaniu.
Pielęgnacja chorego na nowotwór jest zależna od wielu czynników, a przede wszystkim od rodzaju nowotworu. Pielęgniarka, Pielęgniarz musi podchodzić do każdego pacjenta indywidualnie, chodzi o odrębne dostosowanie pielęgnacji do potrzeb chorego. Nie liczy się tylko pomoc fizyczna, gdyż równie ważna jest pomoc psychologiczna pacjentowi jak i jego rodzinie, najbliższym.
Podstawą dobrze zaplanowanej opieki nad chorym umierającym jest ocenienie:
funkcjonowania układów oddychania i krążenia oraz termoregulacji,
stanu przytomności chorego,
pracy układu pokarmowego, wydalniczego,
stopnia komunikacji z pacjentem,
stanu psychicznego,
świadomości swojego stanu, ewentualnie świadomości zbliżającej się śmierci.
Moim zadaniem w opiece nad chorym jest zmniejszenie cierpienia psychicznego, fizycznego, jest pomoc przezwyciężenia lęku oraz wsparcie w najtrudniejszych momentach. Wymagane jest ode mnie mądrości, opanowania, cierpliwości, skoncentrowania się na potrzebach chorego. Niedozwolone jest kłamstwo jeżeli chodzi o stan zdrowia, rokowania, ale ważne jest też nie pozbawianie chorego nadziei. Nie istnieją reguły jak postępować z chorym, wyjaśniać mu wszystko i jak odpowiadać na jego pytania. Jak już mówiłam jest to zależne od jednostkowości każdego pacjenta.
Pielęgniarka może nieść ulgę w cierpieniu w wielu wykonywanych czynnościach, m.in. podaniu zleconych leków, toaletę, słanie łóżka, udogodnienia w ułożeniu, podawaniu płynów i w wielu podobnych czynnościach pielęgnacyjnych. Jeżeli stan chorego jest na tyle ciężki, iż pacjent nie może wyrazić swoich potrzeb, pielęgniarka powinna domyślać się ich obserwując wyraz twarzy chorego, wygląd, mimikę. Wszelkie mało znaczące gesty takie jak dotyk, otarcie potu, trzymanie za rękę, każde oznaki życzliwości, bliskości, opieki działają kojąco i uspokajająco na chorego.
Ogólnymi zasadami opieki nad przewlekle chorym jest: zapewnienie stałej opieki, w miarę możliwości edukowanie chorego w ramach samoopieki zdrowotnej, doprowadzenie do jak najdłuższej sprawności, aktywności chorego, przygotowywanie chorego do samoopieki, podtrzymywanie wiary w skuteczność, słuszność pielęgnacji, leczenia i zapobieganie powikłaniom.
Podstawą opieki nad ciężko chorym jest prowadzenie stałej oceny funkcjonowania narządów oraz układów. Mówię tu o pomiarze szybkości oddechu, tętna, ciśnienia tętniczego, ilości wydalanego moczu, zmian w zachowaniu, zmian w wyglądzie. W mojej pracy muszę dążyć do utrzymania chorego w równowadze biopsychospołecznej, muszę dbać o stan psychiczny pacjenta, równie ważna jest pielęgnacja chorego w ramach jego higieny, odpowiadam także za odpowiednie odżywianie oraz utrzymaniu pomieszczenia, w którym przebywa chory w czystości.
„Rak to taka choroba, która niszczy nie tylko ciało, ale także duszę. Człowiek chory na raka zmienia się do tego stopnia, że nawet najbliżsi nie potrafią go poznać. Wszystko przez to, że nikt kto jest zdrowy nie potrafi zrozumieć, że świadomość powolnego umierania jest gorsza niż ból”.(Artur Konert)
3. Charakterystyka zabiegów pielęgniarskich
Do zabiegów pielęgniarskich zaliczamy takie czynności jak podawanie leków, toaleta pacjenta, kąpiel i inne zabiegi higieniczno – pielęgnacyjne, wykonywanie testów alergicznych, pomiaru wagi ciała oraz innym zabiegom pielęgnacyjnym lub terapeutycznym.
Samo podawanie leków jest zabiegiem skomplikowanym, co może być dziwne dla zwykłego człowieka, który nie jest związany z pielęgniarstwem. Podawanie leków jest zależne od rodzaju leku, sposobu podawania tego leku, wytycznych lekarza. Pielęgniarka musi ocenić jaka jest możliwa droga podania leków pacjentowi. Wyróżniamy następujące drogi podawania leków: doustna, douszna dooczna, podawanie leków inhalacyjnie, przezskórnie, śródskórnie, podskórnie, domięśniowo, dożylnie, dopochwowo, doodbytniczo.
Następnie pragnę omówić najważniejsze zabiegi higieniczne:
Toaleta pacjenta: zabieg wykonywany przez pielęgniarkę w razie gdy chory ma trudność w samodzielnym wykonywaniu takowej czynności. Jest wiele warunków które trzeba spełnić przed wykonaniem tej czynności, np. zapewnienie intymności pacjentowi, umycie i dokładne osuszenie pacjenta, obcięcie paznokci u rąk i nóg.
Kąpiel pacjenta: Utrzymanie skóry całego ciała w czystości oraz poprawa jej funkcji oraz samopoczucia pacjenta. Może być ona przeprowadzona pod prysznicem, w wannie lub w łóżku (toaleta) w zależności od wydolności samoobsługowej pacjenta i dostępnych warunków.
Zmiana bielizny osobistej i pościelowej zgodnie z zasadami: Utrzymanie bielizny osobistej i pościelowej pacjenta w czystości i poprawa jego samopoczucia w sytuacji całkowitego braku wydolności samoobsługowej lub jej ograniczenia.
Zastosowanie udogodnień: Czynności wykonywane samodzielnie przez pielęgniarkę z zakresu funkcji opiekuńczej i rehabilitacyjnej. Udogodnieniami nazywamy rzeczy wprowadzone, zrobione dla ułatwienia, np. przyjęcia pozycji ciała, poruszania się, usprawnienia pacjenta.
Zabiegi diagnostyczne wykonywane przeze mnie jako pielęgniarza u pacjenta chorego: pomiar obrzęków jeśli takie istnieją, pomiar wagi ciała, ciśnienia tętniczego, tętna, oddechu, mierzenie ciepłoty ciała, asystowanie przy badaniu lekarskim, pobieranie materiałów do badań (krwi, moczu).
4. Pielęgnowanie chorego w trakcie radioterapii
Przy pielęgnowaniu chorego, który jest w trakcie radioterapii ważne jest poinformowanie go co to jest radioterapia, na czym ona polega, jak wygląda. Ważna jest także informacja o ewentualnych skutkach ubocznych. Wspieranie pacjenta w podjęciu słusznej decyzji jest jedną z naczelnych zasad. Zwracanie uwagi na ewentualne pojawienie się skutków ubocznych tej terapii, przekazywanie wskazówek dotyczących pielęgnowania skóry. Pomaganie pacjentowi w akceptacji stanu łysienia lub całkowitej utraty włosów – wskazywanie sposobów kompensacji zmienionego obrazu ciała zgodnie z poczuciem gustu i estetyki pacjenta.
Podsumowanie
Wielu pacjentów chorych terminalnie cierpi niepotrzebnie z powodu niezapewnienia im skutecznego leczenia objawowego oraz właściwej pielęgnacji. Podjęcie odpowiedniego postępowania pielęgniarskiego wymaga rozpoznania i zrozumienia przyczyn leżących u podłoża objawów, które w przypadku choroby terminalnej mogą być spowodowane:
chorobą samą w sobie (np. niedrożność jelit spowodowana guzem),
stosowanym leczeniem (np. działania uboczne chemioterapii),
współistniejącymi schorzeniami (np. zapalenie stawów).
Opieka nad pacjentem w stanie terminalnym jest procesem złożonym i w zależności od stanu pacjenta, czas jej trwania może być różny. Musi więc być podjęta w sposób fachowy, przemyślany i zaplanowany. W związku z tym, przed przystąpieniem do wykonywania konkretnych czynności pielęgniarskich, każda pielęgniarka musi dokonać dokładnej oceny pacjenta, która będzie podstawą do dalszego postępowania objawowego. Ocena powinna dotyczyć problemów somatycznych, psychologicznych, społecznych oraz duchowych pacjenta i zakończyć się postawieniem diagnozy pielęgniarskiej. Należy również pamiętać, że skuteczna pomoc pielęgniarska w przypadku pacjentów chorych paliatywnie opiera się na planowaniu oraz na przewidywaniu kryzysów (np. regularna pielęgnacja i obserwacja jamy ustnej i skóry pozwala zidentyfikować niepokojące zmiany we wczesnym — jeszcze bezobjawowym — etapie i podjąć odpowiednie działania, aby nie dopuścić do ich rozwoju lub złagodzić przebieg. Każdy plan opieki pielęgniarskiej powinien uwzględniać objęcie opieką nie tylko chorych, ale także ich rodzin. Planowanie powinno być dostosowane do warunków, w jakich świadczona będzie opieka pielęgniarska (hospicjum stacjonarne, dom pacjenta).
„Zdrowie chorego najwyższym prawem” (Hipokrates)
Bibliografia:
1. Zwalczanie bólów nowotworowych, Kujawska-Tenner J., Łuczak J., Okupny M., Kotlińska A., Dangel T.
2. Żyć godnie do końca, S. Skobel,
3. Przeżywanie żałoby, Bauman H.
4. Rak, Georges Mathe,
5.Psychologia lekarska, Marek Jarosz
6. Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej, Krystyna de Walden – Gałuszko
7. Rozwój teorii pielęgniarstwa, dr n. med. Małgorzata Wojciechowska, mgr Elżbieta Mielczarek-Pankiewicz
8. Klasyfikacja Procedur Pielęgniarskich dla potrzeb podstawowej opieki zdrowotnej