Teo dryf konty i tekt kier lądo Wegne rozbu i uzas hipo o dryfi kontynent, ugrun jej nau podst (1912). Rozstrz dla hipot był bad nad namagneso skał, pozwal okreś położ bieg magnet w okre powst dan skał. Bad te wykaza, że biegu magnet porusz się wzglę konty. Poniew drog bieg względ róż konty różni się, nie moż tego ruch wyjaś sam ruch bieg magnet dlat hipot dryfu kontyn znalaz wyjaśni w teor tekt płyt, któ b szczeg opis proc tekt na Ziem Teor tek pły pozwo na odtwo dryfu konty w cią osta 180mln lat. Dne ocea przebie grzbi śródocea, kt dziel cał skor ziem na 7 ogromn i kilk mniej kier litosferyc. Kry taki mog się przemiesz względ sieb; mechani ich ruch poleg na tym, iż dno w obrębi grzbi śródoceani przyrast dzię krzepnię magmy wdzierają się przez jeg pęknię. Zacho przy tym rozsuw się starsz częś dna w kierun prostop do przebi grzbi i-w dalsz efekc-przemiesz się lądó. Konty grom się w 1 superko, któ nastę ule rozpad. Ostat superkont Pangea) istni ok 240-180mln lat tem. Afry i Austra były połąc w Gondwanę. Lurentia tworz obec Amery PN i Grenlan. Obec obsz PN. i wsch Euro tworz wyspę Baltica. Pomię Lurentią i Balticą tworz się stre subdukcji.Konty te zacz zbli się do sieb i nastąp ich zderz. Efek zde był np. pows gór. W ciągu kolejn milio lat blok kontyne łączy się i powst 1 superkon- Pangen. Po dziesiątk ml lat Pangea rozpa się. Pł konty stworz Laurazję, płd Gondwanę.Od Gon oderw się Austra, Antarkt i Ind. Amer PN oddzie się od Euro. Na pocz ery kenoz od Antark oddzi się Austra a Indie zderz się z Azją. Hipot dryft konty mów o zmiana w ukł ląd, mórz i ocean. Towarzy im zjaw orogenicz i zmia klimat, kt wpływ na rozmiesz organi. Skutk wędró kontyn jest: powstaw przerw w obręb ciągły dotychcz zasięg, maso wymier pewn gru rośl i zwie przyspie ewolu rośli i zwierz, mieszan ze sobą flor i faun o odmien genezie i historii, powstan barier migracyjn , izolacja oddzielonych od lądu wysp
Dysjunkcja- przerw międz obsz występ gat faun lub flory moż być lokal lub obejmo duże obsz. O powst dysjun decyd czynn nat ekolog, histor i inn. Rod dysjunkcji- przykł: arktyczno-górska- Arabis alpina, Dryas octopetala, arktyczno-3rzędowa- drz Liliodendron tulipifera i L. chinense,gat, transatlantyck przyrównikowa-Rhipsalis baccifera, Pitcairna Felicjana, pantropik-rodz Lauraceae, Myrtaceae, Myristicaceae, holantarktycz -Azorella selago, Hebe elliptica, bipolarna-Capsella bursa-pastoris, Phleum alpinum. Relikt pozos, gat repre daw florę i faunę, w przeszł zajmo szers zasi geograf, lecz obec żyją na tere znaczn mniejs- np. metasekwoja, Typy relikt: a) r. geografi- pozost po więks zasię: redukcyj, dysjunkty b) r. systematyc- pozost po duż gru syste c) r. czaso- związ z jaki okres z przeszł, np. r. glacjalny- organizm (takso) będą pozostał z okre lodowcow, r. trzecoirzedo r. topografic- związ z morfol tere d) r. edaficzn- relikty, któ spoty się na taki typa gleb które były dawn szerz rozprzest a następ uległy zniszcz i utrzyma się tylk w niewielu miejs e) r. biotyczny- ich powst związ jest ze zmia ukł stosun konkur f) r. ostojow -związ z ostoj g) r. ekolog- związ z okreś warunk siedlisk h) r. wędruj- jego zasi w warun niesprzyja zmniej się, a gdy one ustąpi gat ten mógł znów rozprzestr się
Teoria wyspy MacArthur i Wilson l gat we florz i faun zal od wielk ( pow) wyspy i jes opisan równ S= CAz, gdzie: S- l gat w określ gr takso A- pow wy C i z- współ równan ustal doświad Założ teorii wysp Tem imigri (I) zmniej się gdy li gat (S) się zwię.Dla dane S , I zależ od odległ wyspy od lądu ( im bliż lądu tym wię I), Ekstynkc (E) zwięk się gdy S zwi się Dla dan S , E zale od pow wyspy ( im mnie wyspa i im mni popul , któ tam mog żyć tym wię ryzy wygin) Dodat i komen do prost teo wysp Twier się, że teo ta wybie tylk interpretowalną frakcję z przypadk szumu. Mode zakła tyl I, a pomi powst now gat Pros mod zakł, że I zmni się monoto co nie jest praw w przyp wiel gr, np. rośl. Oraz zakła , że I zale od odległ od lądu Założe, że E zale wyłąc od wielk wyspy też moż być błęd. I i zanika nie musz być niezal. Założ, że pow wysp determin S jest uprosz. Wysp górzys dostarcz więcej siedli niż równin. Teoria trakt wszy gat jednako, co jest duży uprosz. Dopu w odniesi do konkre gr takso , czy ekolog. Stąd wnios, że uproszc teor nie stos się do hetrogeniczny gr orga Pros mod trakt S jak stał dla wysp i grup gat. Jeż S obserw = const to mod sprawd się. Jeżeli S obserw różn – 2 możli: Albo S =const a S obserwo dąży do nieg lecz zbiorow jest zaburzo Albo środo stałe a S różne od const wskut jakiś zmian globaln. Teor znala zastos w przyp wysp siedlisk na lądzi, np.góry, jezio, izolow lasy tere chroni 1 scalon teren chroni jest lepsz niż wiel mniejsz blisk leżąc obok sieb, pod względ kształ leps jest ten tere , który ma najkró grani, Ukł wzajemn jes leps niż linio- wymiana genetyczna odbywa się na najkrótszej drodze, Możliwość zachowania korytarzy ekologicznych- I wariant lepszy
Pańs roślin holarktycz cz półku N po zwr Raka z małi wyjąt, kli zróżnic, Form rośli różnor, duż jedno floryst, 45 rodz endemicz, 50 tys gat liczni przedst rodzin: sosno, buko, wierzbo Gat pocho z niego: pszeni, żyto, owi, proso, kapus, march Holantarktycz płd Am. Płd, Now Zeland, Antark, klim umiark lub zim, flora stos uboga – 10 tys gat, 8 niewielk rodzi endem paleotropik Afryk bez częś płn i krańc płd, S Azja, Archipel Malajs, Nowa Gwine, klim ogrom zróżnic, II pańs pod wzgl wielk, pańs o boga zróżnico florze- ok. 65 tys gat, ok. 50 endemi rodzi, przykł rosl: palm, bana, cytry, kawa, herba Neotropik - międzyzwrot cz Amery- Am.Płd i Środk klim ogrom zróżnic, III pańs pod wzgl wielk, pańs o najwięk li gat- ok. 90 tys, 40 rodzi endemi, ojczy kaktu, ananaso, w jego obręb roślinn b urozmaic Australis Austral i Tasma kli such lub półsu, flor dość boga- 13 tys gat, 12 endem rodz pod wzgl floryst swois (z 10 tys. Gat. Tyl 1,4 tys. Występ rów w inny państ), endemi są np. eukalip, kazuaryna; Przylądk najmniej państ pod wględ zajmow obsza, obejm płd krańc Afryki, 8,5 tys gat rośli, 6 rodzi endemic, frezj, mieczyk, pelarg Pięt roślin w górach: pogór, leśn – górski (niższ, wyższ), subalpejs, alpejs, subniwa (brak roślinn), niwaln (śnieg) Bogact gatu dane obsza zależy od: wielk teryt, jej wieku położe na globie, hist, wysok nad poz morza, im wyż tym waru klimaty cora b suro(ogól l gat spad wraz ze wzr wznies n.p.m). Krai fitogeogra Holarktyk, Paleotropik, Neotropika, Przylądko, Australi, Antarktyda podz zoogeograf Krai Palearktycz Nearktycz, Oriental, Etiops, Neotropika, Australij
zjaw histor miały wpł na sza roślin zmia glob wynika z przycz kosmiczn lub ogólnoziem , które doprow do np. podwyż się lub obniż tem w skali całe globu, zm obejm pojedy konty związ z ich wędri ( dryf kont) zmiany o bardz ogranic zasi spowod np. lokal transgres lub regresj morsk, wypiętrz się łańcu górsk itp., powst i rozprzestr się rośl okrytozaląż, zlodo plejstoc.
zlodowace przyczy się do ukształt rzeźby, stos wodny i gleb co ma wpł na zróżnic siedl i zadecyd o dzisiej charak szaty rośli Najważ następ glacjał w odniesi do szaty roślin to: 1)wielk migrac całyc flor, np. flory arkty w niższ szer geogra, i flor alpejs w niżs położ gór i na ich przedp lub umiark flory leś typu arktycz-trzeciorzęd ku płd częśc wszy 3 konty Holarktydy; 2)wymier licz gat trzeciorzęd, któr „nie nadąży” ze zmia miejs występo za postę ozię się klim; 3)dale idą ef ewoluc , wyraż się hybrydyz, poliploidy, zaostrz presją selekc w suro warun periglacjalnych. Holocen, spowod, ze powsta właśc de novo cała sza roślin środko i płn. Europ; sformow się jej ukł stref, sięga od tund poprz tajgę do stref las liści, ukształt się zharmoniz z warunk klim i gleb zasi gat, wyodrę dobr scharakter eleme geograf, wyłoni się nowe jednoi podzia fitogeograficz do prowincji włączni
Biogeogr history Nie można wyjaś pew zjaw bez odniesi się do histo takso lub zjaw history dotycz środ (np. zmia klim). Podst jest zas aktuali, która twier, że czynni, które dział dzisi były takie same w przeszł i wywoł takie sa skutki. Met bezpośr Anali mikrosk– bada szczą, odcis, ślad lub odle wysyca krzemio; ich stan zależ od wiek i od teg co się stał ze skała w któr te szczą zost zfosylizowa; meto daje wyni jakości nie zachow się też wszys gat; wymag specy podł, kied zosta odcię dopł powie, je duż węg lu krzemi któr wysy obie biolog; Anal pyłk przyda do anal 4rz; potrze jest specj podł; część żywa obumi a zost zacho tylko ści komó po któr identyfi się gat; metoda umożli określ wymag takson; możn śledz zmian paleoklimat; jeśli poja się gat synantropi lub ziar zbóż świad to o pojaw się człow. Anal okrzemk uzysk się dane dot chemiz wód, ale nie temp, ponie okrze mają szer zakr toler tego czynn; Datowan względ – stwierd któ prób jest najmł, a któ najstars bez porówn dat, Znaleziska archeologiczne , Dat bezwzglę wiek określa się w BP = Before Prezent Met radiowę proce połowicznego rozkła węga C14, Met innych izotop- Cl, K, Pomi paleomagnet określ zmia położe biegu magnet. Met opiera się na założ, że podcz wybuc wulk zasty żela „zapam” pole magnet istni w czas erupci; ponadto pew el szkiel orga zmieni się wraz ze zmia natęż pola magnet; Bad rdzeni lodo skła gazów zaw w bani powiet w lodow, Met pośred (staw hipot na podst bad bezpo) Met geografi-morfolog anali kszt i strukt zasięg; kariologiczna – bada cytotypów; najstars taks mają najniż st poliploidyzacji Met chemotaksono bierze pod uwa chem różni zastoso ma tu chromato i elektrofo
zależn roślinn i flory a cech siedlisk Czynn klimat- związ z wpływ atmosf a) promie słone świa- stan głó źród ener niewiel ilość docie do pow Ziemi i tu nastę absorp przez glebę, wodę, szatę roślin, decyd o podst proc waru życie Podzi rośl ze wzg na wart oświet a)euryfotyczne – o szer skali toler b) stenofotyczne o wąski skali - heliofity – rośl światłożąd, siedli wydmo, skiofity – rośl cieniolub w runie zwar las na ocien siedl b) temp regul tem proc życi rośl i reak chemi w ich otocz. odzna się wyjątk dużą zmien w czas i przest Podzi rośl ze wzgl na gran toler temp eurytermiczne b szer grani tol ciep stenotermiczne o wąsk skali wyma termicz megatermiczne – (ciepłolub) mezotermiczne związ ze śred zakre tempe oligotermiczne – (nisk wymag termi ) Podzi zwier: stałociep, zmiennociepc)Działa wiatru na rośli bezpośr – mechanic, powodu odkształ rośl ich uszkodz, zwięks transpir rośl i parow wody glebo - umożli zapyl kwia , rozsie nasi, zarodni pośrednie – wpły na: proc erozji, kształt pokr śnież, falow wód Dział wiat na zwierz: przeno bezkr, wróg wszy istot lataj, dla ptak jest siłą napęd d) opad atmosf- woda atmosf , wyst w 3 sta skupi, niezbę do życ Typy rośl w zależ od wilgot środ: Hydrofity, higrofity, mezofity, kserofity (efemery sukulenty, sklerofity) Podz organiz ze wzgl na wymag glebo: 1 zasob podł eutroficz- wym gleb b zasobn, mezotrofi śred zasob, oligotrof ubog chemi podł bazyfile- rośl gleb zasad, neutrofile- obojęt, acydofile kwaśn zaw wapnia w podł kalcyfile- rośli wapieniolu kalciofoby–unikaj 3. Czynn biotyc- związ z działal organi żyw- roślin lub zwierz, ży skład środo ( rośl , zwier, czł) wyw bezpośr wpływ na sieb wzaj i na środow
Mechani wędrów rosl w spos przypa zost zawlecz na dan obsz przez czło, trwa osied się tych ros na ter siln zaburz, przenik tych rośl na średn zaburz siedl nat, opan przez te rośli nie zaburz siedl natur Autochoria samorz, siły działa na nasio pochodz z samej rośl macierz,rozsiew na niewiel odleg Baroch rozsiew pod wpły siły graw , tyczy się ten spos nasi cięż, Anemoch rozsiew nas przy udzia wia meteorochory lotnic, nasi zaopatr w apar lotn, skrzyd ,puch, chameochory- biega, cięż nasio tocz przez wiar po podłoż boleocho- poprz ruchy balistyc wywoływ przez wiatr, Hydrochor- rozsie za pom wody, nasi zawier w swoi tkan dużo powiet dzię cze nie toną ombrohydochoria-przez deszc, nautohydrochoria-nasio pływa na wodz do momen aż trafią na gleb, talassochoria- prądy morsk Zoochoria- rozsi nasi przez zwierz epizochoria- przycz się nasi na powierz cia zwier nasio są zaopat w elem czepne, endozochoria- nasi w przew pokarm zwierz, po przej przez przew pokar są wydal, dyszochoria- przypadk rozsiew nasion podcza trans, myrmetochoria- rozsiew przez mrów Antropochoria-rozsie przez czł, speirochoria, ergazjochoria, agestochorai- środk transp
Endemity- taks przywią do określ tere, zjaw endem ma podło histor. Cent endemiz: obsz izolow, boga rzeźb, kontras klimat i glebo Udzi endem we flora i fauna świad o ich odrębn są one podst do wyróżni przy podzi fito- i zoogeogr. Typy endemi na podst kateg histor Neoendemity- progresyw, takso mło, skutk teg słabo wyodręb pod względ systemat Paleoendemity konserwat, epibionty. Są taksoi stary izolow pod wzglę syste, gatu, które mog być rów relikt podz ewoluc-histor: Paleoendemity taks stare, b mało zmien, izolow pod wzglę system, pozba taks zastęp Schizoendemity pows w wyn dywergencj, mają wspó pochodz z inny blis taks zastęp Patroende gat rodziciel dla takso szer rozmiesz Apoendemity- taksony o wąskich zasięgach, powstałe skokowo w obrębie zasięgów szerzej rozmieszczo
stre roślin na świ Zaw ziel tropik las deszcz wys temp., duż wilgot, duża suma opad rocz, brak pór roku, las tworz wiele pięt, występ w nim wys drze, pnącz i epifity, skąp runo leś, rośli konku o świat, duża różn bioceno, szyb obie mater, gleb ubog Tropik las zrzuc liśc na zim lub sawan kli gorą, małe waha temp., 2 por rok: such i deszcz ekosy traw z rzad rozmie drzew akac, bao) lub krzew, drzew zrzuc liśc w por such, traw rozwij się bujn i zakwit w czas desz a wysych w porz such Subtropik roślin pustyn klim skraj such, b duż waha temp w cią dob, rośl.rozmiesz w duż odległ od sieb, zasiedl głó zagłęb tere, przeżyw suszę w posta: nasi, podziem narząd przetrwan, wyst sukule i suchorośla Roślin twardol (lasy i zaroś) klim śródziemn, chłod, deszcz zim, lato such i gor, wys sum opad roczn, domin drze i krzew o tward, skórz liści, wyst: makia i chaparral Zaws ziel las stre umiark klim ciepł , wilgot, oceani, przewa drz wiecz zielon, drze zrzucają liście na zimę wyst tylko w domies, obfi wystę papro, także drzewi, liany i epifit niezby liczne, Zrzucają zim liści lasy stref nemoralne klim umia, ciep mors z dług, niezb mroź zimą, długi sezo weget, wyst 4 por roku las miesz z wyraź strukt piętro, podszyt i runo boga, mała l gat drze w lesi, np. dąb, buk, grab, klon, w Pols przew sosny w lasa zimą drze liścia i krze trac, liści Stepy i pusty z chłod zima klim umiark kontynen, zima mroź, lato suche, gor, zbiorow niski traw oraz wys bylin, praw pozb drzew, biocen wykaz niewi zróżni gat, 2 przer w weget roś Tajga borea lasy szpil kli umiarkow b chłod, z dłu śnież mroź zimą, krót okr wege;, lasy igla z niewie dom drze liścias, runo i podszyt sła rozw, wiecz zmarzlin wew kontyn Tundra kli podbiegu, zima b mroź i dług, lato krót, b krótk sez weget, wiecz zmarzlin, nis roślin, mał licz gat , ekosys bezleś, występ karłow brzozy i wierz, łąki arkty na najżyź osłonięt siedlis, tundry krzewink i darniowo-krzewi, tundry mszyste na siedl podmokł, tundr porosto na sied suchych i nie zaśnież zim