higiena opracowaniepytanbezepidem

PYTANIA I ODPOWIEDZI:

1. Jakie są 4 podstawowe grupy czynników środowiska życia/pracy.

Makrośrodowisko: * czynniki materialne, czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne, warunki

klimatyczne

Czynniki społeczne: ustrój społeczno polityczny, system edukacyjny, system opieki zdrowotnej,

dostępność pracy, ochrona środowiska, wzorce kulturowe i styl życia

Środowisko indywidualne: pozycja spoleczno-zawodowa, wykształcenie, rodzaj i warunki pracy,dochody, warunki mieszkaniowe i ogólno bytowe; zachowania o znaczeniu zdrowotnym odżywianie, uzależnienia, higiena osobista, BPM, aktywność fizyczna

Czynniki wpływające na zachowania o znaczeniu zdrowotnym: wiek, pleć, aktualny stan zdrowia, poziom kultury zdrowotnej, stabilizacja rodzinna, wykształcenie, więzi społeczne, osobowość i charakter.

2. Wymień rodzaje promieniowania elektromagnetycznego:

– promieniowanie podczerwone ( 0.8 – 100 mikrometrów)

– promieniowanie nadfioletowe ( 0.18 – 0.40 mikrometrów)

– promieniowanie jonizujące

– promieniowanie radiowe i mikrofale

– promieniowanie widzialne

PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

podział

Rodzaj promieniowania Długość fal Częstotliwość
pole statyczne ∞ 0 Hz
bardzo niskiej częstotliwości 10,000 - 30 - 300 Hz
promieniowanie radiowe - 30 kHz- 300MHz
mikrofale - 1m 300 MHz - 300 GHz
promieniowanie IR 1 um - 8 nm
promieniowanie widzialne 380 - 760 nm
UV (A,B,C) 180 nm - 390 nm
promieniowanie jonizujące < 180 nm

Urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne telefony komórkowe, kuchenki mikrofalowe

Stacje nadawca, CB –radio i stacje radiotelefoniczne, diatermie, indukcyjne i pojemnościowe urządzenia grzejne

Przemysłowe urządzenia elektrotermiczne, monitory ekranowe komputerów

Linie energetyczne WN, transformatory, urządzenia zasilane prądem z sieci

Przemysłowe urządzenia elektrolizy, zespoły napędowe lokomotyw i tramwajów, NMR, ekrany kineskopowe monitorów komputerowych i telewizorów

c=λf

c-prędkość światła, λ - długość fali, f - częstotliwość

VIS 380-760 nm

NATĘŻENIE OŚWIETLENIA – czyli ilość światła padającego na daną powierzchnię. Jednostką natężenia oświetlenia jest lux

LUMINACJA – wielkość fotometryczna określająca gęstość powierzchniową natężenia światła (ilość światła odbijanego od powierzchni) i decydująca o subiektywnym wrażeniu jasności

W miarę starzenia się zmniejsza się przepuszczalność aparatu przeziernego dla fal krótszych czyli barwy niebieskiej i fioletowej.

Zbyt duże różnice w luminacji w polu widzenia mogą powodować niekorzystne zjawisko określane jako olśnienie.

Promieniowanie UV jest jednym z czynników warunkujących powstawanie inwersyjnej mgły fotochemicznej i ozonu w troposferze.

Według reguły Bergonia i Tribodoudeau- Wrażliwość komórek na promieniowania jonizującego jest wprost proporcjonalna do ich aktywności proliferacyjnej i odwrotnie do stopnia zróżnicowania .

EFEKTY NIESTOCHASTYCZNE

O efektach niestochastycznych (deterministycznych) mówimy wtedy, gdy liczba komórek zniszczonych lub uszkodzonych (oraz tych które straciły zdolność do rozmnażania) w narządzie lub tkance jest na tyle duża, że powoduje to zaburzenie w funkcjonowaniu całego narządu.

Do ciężkich efektów niesochastycznych (deterministycznych) należą:

EFEKTY STOCHASTYCZNE – ten rodzaj następstw biologicznych jest odpowiedzią organizmu na rozwój klonu komórek, których materiał genetyczny został uszkodzony na skutek napromieniowania, lecz zostały zachowane ich podstawowe funkcje wraz ze zdolnością do rozmnażania.

Występowanie efektu stochastycznego jest w sposób bezprogowy związane z dawką promieniowania tzn. może go zainicjować dowolnie mała dawka, a uszkodzenie może rozpocząć. się od pojedynczej komórki.

Niezależnie od rodzaju uszkodzonych komórek efekty stochastyczne ujawniają się po relatywnie długim czasie od ekspozycji (od kilku do kilkudziesięciu lat) dlatego nazywane są efektami odległymi.

Najważniejsze nowotwory popromienne to :

3. Wymień znane ci choroby środowiskowe:

Są to choroby cywilizacyjne spowodowane zanieczyszczeniami środowiska wywołane

czynnikami biologicznymi, fizycznymi, chemicznymi. Zaliczamy do nich:

– Zespół długu czasowego – występuje, gdy przemieszczamy Sie do innej sfery czasowej,

zaburzenia AUN przejawiające się desynchronizacja w jego działaniu.

– niedoczynnikowe reaktywnosc chemiczna

– Zespol przewleklego zmeczenia – duza roznorodnosc objawow, przyczyna to obnizona

odpornosc danej osoby lub nadwrazliwosc na czynniki srodowiskowe.

– Legionelloza – zapalenie pluc wywolane przez Paleczki Legionella pneumophila, ktore

kolonizuja ciagu cieplej wody.

– Garaczka z Pontiac – pozaplucna postac legionellozy; alergiae, objawy uczuleniowe,

podzyzszona temperatura ciala.

– Zespol zlego budownictwa – podraznienie oczu, nosa, gardla, suchosc skory i blon

sluzowych, nudnosci, bole i zawroty glowy. Przyczyna to niewlasciwe parametry

nikroklimatyczne.

– Przewlekle nieswoiste choroby ukladu oddechowego

4. Co to jest promocja zdrowia?

Za późno jest leczyć człowieka, kiedy on zwraca się do lekarza, bo cierpi. Trzeba go leczyć wówczas, kiedy jest zdrowy i o lekarzu jeszcze nie myśli

Marcin Kasprzak (1888 - 1968)

Promocja zdrowia to proces umozliwiajacy kazdemu czlowiekowi zwiekszenie oddzialywania na

jego zdrowie, w celu osiagniecia dobrego stanu fizycznego, psychicznego, spolecznego (wplyw na

zdrowie ma styl życia, warunki srodowiskowe, opieka zdrowotna).

Efektywna dzialalnosc spoleczenstwa na rzecz okreslania i powodowania zmian czynników

warunkujacych zdrowie.

Dzialania polegajace na osiaganiu poprawy stanu zdrowia spoleczenstwa poprzez zmiane postaw,

zachowan ,stylu życia ludzi.

Tworzenie prozdrowotnych warunków w otoczeniu czlowieka, tak by podjecie zachowan sluzacych

zdrowiu stalo sie bardziej prawdopodobne.

5. Definicja halasu i jego oddzialywanie i wazniejsze skutki.

Halas to wszelkie dzwieki o dowolnej charakterystyce akustycznej, niepozadane, szkodliwe lub

uciazliwe dla danej osoby.

Halas szkodliwy – wywoluje trwale skutki w organizmie.

Halas uciazliwy – nie wywoluje trwalych skutków w organizmie, utrudnia jednak wykonywanie

okreslonych czynnosci.

Dzwiek – wrazenie zmyslowe wywolane przez fale akustyczna o widmie liniowym.

Szum – wrazenie zmyslowe wywolane przez fale akustyczna o widmie ciaglym.

Zródla halasu: halas komunikacyjny, przemyslowy, komunalny.

Przyklady polskich norm halasu: dla biur – 40dB, dla warsztatów prac precyzyjnych – 50 dB, dla

hal fabrycznych – 85 dB.

Fala dzwiekowa moze wywolac wrazenie sluchowe tylko wtedy gdy ma odpowiednia czestotliwosc

i natezenie. Ucho ludzkie reaguje na fale o czestotliwosci od 16Hz do 20KHz.

Próg slyszalnosci – najmniejsze natezenie fali potrzebne do wywolania wrazenia dzwiekowego.

Prób bólu – natezenie fali dzwiekowej przy której zaczynamy odczuwac ból.

Skutki oddzialywania zaleza od tego czy byl to halas impulsowy czy jednostajny. Mniej dokuczliwy i

szkodliwy jest halas o widmie jednostajnym.

Halas moze miec dzialanie miejscowe lub ogólne.

85 dB < moze prowadzic do gluchoty

65 dB – pogorszenie zrozumialosci mowy

Halas jest tez czynnikiem stresowym – wplywa ujemnie na OUN, zmecznie depresja, wzmozona

drazliwosc.

Halas srodowiskowy – utrudnia wypoczynek, nauke, prace umyslowa, sen.

Parametry halasu: poziom, czestotliwosc, zmiennosc poziomu w czasie, intensywnosc, czas

ekspozycji. Inne czynniki: dzien/noc, plec, wiek itp.

6. Sposoby oddzialywania ciepla na czlowieka.

podnoszenie temperatury skóry i tkanek

zaburzenia równowagi cieplnej

rozszerzenie naczyn krwionosnych

chwiejnosc krazenia i naczynioruchowa

omdlenia, obrzek cieplny

zwiekszenie pocenia sie

utrata soli

utrata wody

udar cieplny: utrata przytomnosci, nudnosci, bóle glowy, goraca skóra

niedostateczny odplyw ciepla endogennego z pracujacych miesni

utrata jonów Cl, Mg, K

· udar cieplny: wysoka wilgotność, wysoka temp>>niemożliwe parowanie potu z pow. skóry>>> skóra sucha, czerwona, ciepła

utrata przytomnosci, nudnosci, bóle glowy, goraca skóra

udar słoneczny-wywołany bezpośrednim działaniem promieni słonecznych na głowę >> wzrost temp. w obrębie głowy

udar termiczny= udar cieplny+udar słoneczny

7. Co to sa biomarkery?

Sa to wskazniki sygnalizujace wystepowanie zjawisk w ukladach biologicznych lub ich czesciach

bedace srodowiskiem do wyjasnienia zaleznosci miedzy ekspozycja a uszkodzeniem zdrowia.

Biomarkery sa czynnikami mierzonymi w biomonitoringu, odzwierciedlaja interakcje miedzy

ukladem biologicznym a zagrozeniem.

Grupy biomarkerów:

 biomarkery podatności(wrażliwości) – wskazniki wrodzonych lub nabytych ograniczen zdolnosci

organizmu do przeciwstawiania sie efektom ekspozycji danego czynnika szkodliwego

Mogą odzwierciedlać czynniki nabyte lub genetyczne, które wpływają na odpowiedź wywołaną ekspozycją. Są one czynnikami obecnymi przed wystąpieniem ekspozycji i są od niej niezależne. Wskazują, które czynniki mogą zwiększać lub obniżać indywidualne ryzyko wystąpienia toksycznej odpowiedzi w następstwie ekspozycji na czynniki środowiskowe

biomarkery ekspozycji(narażenia) – obecne w wewnętrznych przedziałach organizmu mierzalne egzogenne substancje lub ich metabolity lub też produkty interakcji między czynnikami chemicznymi i docelowymi cząsteczkami lub komórkami.

biomarkery efektu – wymierne biochemiczne lub fizjologiczne lub behawioralne, wszelkiego rodzaju zmiany wewnątrzustrojowe, które w zależności od wielkości – mogą być rozpoznawane jako łączące się z już obecnymi lub mogącymi się pojawić zaburzeniami zdrowotnymi i chorobami

Biomarkery hematologiczne:

wolna porfiryna erytrocytarna FEP, wydalanie delta-aminolewulinianu w moczu

Biomarkery nefrotoksyczności:

kreatynina i beta-2-mikroglobulina albumina, transferyna, globulina wiąząca retinol, czynnik reumatoidalny, immunoglobulina G markery cytotoksyczne

Biomerkery hepatotoksyczności: Aminotransferazy

Biomarkery skutków immunotoksycznych: Poziom immunoglobulin , zmiany subpopulacji limfocytów

Biomarkery genotoksycznych kancerogenów: Addukty DNA, addukty białek, uszkodzenia chromosowe, wymiana chromatyd siostrzanych, mikrojądra,aneuploidalność, mutacje

8. Narzad krytyczny i stezenie krytyczne:

Narzady krytyczne to te szczegolnie wrazliwe na promieniowanie. Ich uszkodzenie prowadzi do

powaznych zaburzen funkcjonowania calego organizmu. Patologiczne dzialanie wystarczajaco

duzych dawek promieniowania na organizm ludzki manifestuje sie roznymi postaciami zmian,

zaburzen, uskodzen. Zaliczamy do nich:

– popromienna zmiany somatyczne: ostra choroba popromienna, przewlekla choroba

popromienna, miejscowe ogniskowe zmiany popromienne ostre i przewlekle dotyczace

pojedynczej tkanki, narzadu lub wzglednie okreslonej okolicy ciala (np zapalenie tarczycy,

organiczony zespol popromienny), odlegle skukti napromieniowania (np. niedokrwistosc,

nowotwory popromienne, zacma soczewek ocznych, zaburzenia gametogenezy).

Stezenie krytyczne to takie stezenie substancji toksycznych przy ktorych zachodza odwracalne

lub nieodwracalne niepozadane zmiany czynnosciowe komorek, tkanek, narzadow.

9. Co to jest NDS i NDN?

NDS – Najwyzsze Dopuszczalne Stezenie czynników chemicznych szkodliwych dla zdrowia.

NDN – Najwyzsze Dopuszczalne Natezenie czynników fizycznych szkodliwych dla zdrowia.

Sa one ustalane jako wartosci srednie, których oddzialywanie na pracownika w ciagu 8-

godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, 40-godzinnego tygodnia pracy, przez jego okres

aktywnosci zawodowej nie powinno spowodowac ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w

stanie zdrowia jego przyszlych pokolen.

Przekroczenie NDS moze spowodowac zmiany w stanie zdrowia pracownika narazonego przez caly okres aktywnosci zawodowej.

NDSCh - Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe i czynników szkodliwych dla zdrowia, których oddziaływanie na pracownika nie powinno trwać dłużej niż 30 minut i nie powinno powodować poważnychh zmian w jego stanie zdrowia

NDSP- Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pułapowe substancji czynników szkodliwych dla zdrowia , które w ogóle nie powinno być przekroczone

10.Grupy czynnikow biologicznych :

Czynniki biologiczne dzielimy na mikroorganizmy i makroorganizmy. Mikroorganizmy to

bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki i wytwarzane przez nie substancje. Makroorganizmy to

rosliny, zwierzeta.
Drogi wnikania czynnikow srododwiskowych do organizmu:

– droga pokarmowa

– droga oddechowa

– przez skore

– przez blony sluzowe

– dokrewna

11.Stres i zmiany nim wywołane:

S T R E S

Stres jest stanem podwyższonej aktywizacji ustroju ( stan wzmożonego napięcia emocjonalnego), przygotowującym organizm do szczególnych działań i aktywności

Stres psychiczny to dynamiczna relacja między człowiekiem a otoczeniem, która to relacja oceniana jest przez jednostkę jako wymagająca wysiłku adaptacyjnego lub przekraczająca możliwości jej sprostania

wg. R. Lazarusa i S. Folkmana

Stereotypowa lub niespecyficzna część odpowiedzi organizmu na każde obciążenie

wg. Selye

ZMIANY WYWOŁANE STRESEM

♦ wyrzut niektórych hormonów krwi ( adrenalina,

glikokortykosteroidy)

♦ wzrost ciśnienia krwi i napięcia mięśniowego

♦ uwalnianie z wątroby cukru ( glukozy)

cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych

♦ zwiększenie pocenia

♦ spadek odporności immunologicznej

♦ spadek szybkości trawienia

♦ narastanie agresywności i uczucia gniewu

12. Co to jest PPM i od czego zalezy:

PPM – podstawowa przemiana materii, wydatek energji dla podtrzymania czynnosci

fizjologicznych na 24 godziny w optymalnych warunkach otoczenia, na czczo. Zalezy od

wieku, plci, aktywnosci zawodowej, stanu fizjologicznego.

13. Rodzaje zagrozen w srodowisku pracy :

– chemiczne

– biologiczne

– fizyczne

MATERIALNE CZYNNIKI ŚRODOWISKA

14. Skladowe makrosrodowiska czlowieka ?

Makrosrodowisko to klimat plus zanieczyszczenia powietrza, jakosc wody i gleb, oraz czynniki

natury spolecznej (ustroj polityczny, PKB, system edukacyjny, zdrowotny, dostepnosc pracy,

styl zycia). Wszystkie czynniki mikrosrodowiska moga wystepowac w makrosrodowisku.

15. Stres i zmiany nim wywolane:

Stres – dynamiczna relacja miedzy czlowiekiem a otoczeniem, odbierana jako wymagajaca

wysilku adaptacyjnego lub przekraczajaca wrazliwosc jednostki. Dzieli sie na eustrs (sztes

pozytywny) i dystres (stres negatywny).

Zmiany wywolane stresem: zaburzenia percepcji i myslenia, trudnosci w koncentrowaniu

uwagi, nerwica, stany lekowe, zaburzenia przezywania, problemy z nawiazywaniem kontaktow,

poczucie obcosci i zmiany w otoczeniu, aleksytymia (niezdolnosc wyciagniecia wnioskow z

faktow psychologicznych oraz spolecznych), uzaleznienie od uzywek, zaburzenia seksualne.

16. Nikotynizm i skutki w organizmie, mechanizm dzialania :

Dym tytoniowy to aerozol, ktory zawiera ok.900 roznych substancji toksycznych czynnych

bioogicznie. Najwazniejszym z nich jest nikotyna i nikotamina

stanowia one 97% wszystkich

alkaloidow w tytoniu wchlaniane sa do krwioobiegu przezblone sluzowa jamy ustnej i gornych

drog oddechowych. Niktyna dziala na polaczenia nerwowomiesniowe

i na zwoje komorek

nerwowych. Niewielkie dawki stymuluja OUN. Duze dawki powoduja przyspieszenie akcji

serca, wzrost cisnienia tetniczego, nudnosci, biegunka, kolatanie serca. Przewlekle zatrucie

nikotyna powoduje zaburzenia rytmu serca, zwerzenie naczyn tetniczych, brak apetytu,

zaburzenia trawnienia i wchlaniania, zaburzenia wzrokowe. Nikotyna uzaleznia fizycznie i

psychicznie, poniewaz ma pewne uspokajajace, przciwlekowe, antydepresyjne.

17. Medycyna srodowiskowa i jej zadania :

Medycyna srodowiskowa to nowa dyscyplina medyczna, ktora bada zaleznosci miedzy

powstaniem niektorych schorzen a wplywami antropogennie zmienionego srodowiska. Wylacza

sie tu choroby zawodowe, infekcje, wypadki, styl zycia. Zadania medycyny srodowiskowej :

--badania rodzajow i skutkow obciazenia czynnikami srodowiskowymi

– ustalenie kryteriow zdrowotnych srodowiska i wskaznikow zagrozenia zdrowia czlowieka.

18. Jakie sa roznice miedzy medycyna srodowiskowa a medycyna pracy :

MEDYCYNA ŚRODOWISKOWA

Jest dyscypliną, której przedmiotem jest rozpoznawanie i przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom zdrowotnym występującym w przypadkach indywidualnych lub w populacjach ludzkich, które nie są związane z narażeniem na czynniki występujące w środowisku pracy.

ZADANIA MEDYCYNY PRACY

◊ promocja i zachowanie na najwyższym poziomie zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia pracowników wszystkich zawodów,

◊ zapobieganie zaburzeniom zdrowia powodowanym warunkami pracy,

◊ zabezpieczenie pracowników w miejscu pracy przed ryzykiem zaburzeń zdrowia wywołanym szkodliwymi czynnikami,

◊ przyjmowanie i utrzymywanie pracowników na stanowiskach pracy przystosowanych do ich cech fizjologicznych i psychologicznych

◊ dostosowywanie pracy do pracowników i optymalizacja warunków pracy z uwzględnieniem (fizjologicznych) możliwości człowieka

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE MIĘDZY MEDYCYNĄ PRACY I MEDYCYNĄ ŚRODOWISKOWĄ

W obu środowiskach występują, z nielicznymi wyjątkami ( np promieniowanie laserowe), te same czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne

Medycyna pracy Medycyna środowiskowa
wysokie stężenia czynników niskie stężenia czynników

dzienny okres narażenia

przeciętnie 8 godzin

dzienny okres narażenia

do 24 godzin
populacja eksponowana – przeważnie dorośli, wyselekcjonowana pod względem wieku i stanu zdrowia cała populacja od noworodków do ludzi w podeszłym wieku
systematyczny monitoring zdrowia badania w przypadku zaburzeń zdrowia
ANALOGIE I RÓŻNICE W EKSPOZYCJI Z ZAWODOWEJ I ŚRODOWISKOWEJ EKSPOZYCJA ZAWODOWA

EKSPOZYCJA

ŚRODOWISKOWA
WIELKOŚĆ EKSPOZYCJI WYSOKIE STĘŻENIA/NATĘŻENIA NISKIE STĘŻENIA/NATĘŻENIA
CZAS EKSPOZYCJI CYKLICZNE( DNIÓWKA PRZEZ CAŁY OKRES ZARUDNIENIA) CIĄGŁE (PRZEZ CAŁE ŻYCIE)
POPULACJA EKSPONOWANA WZGŁĘDNIE HOMOGENICZNA HETEROGENICZNA
OGRANICZENIA I ELIMINACJE PROFILAKTYKA TECHNICZNA, BIERNA I MEDYCZNA ?

19. Jakie sa podobienstwa miedzy medycyna srodowiskowa a medycyna pracy :

Zadaniami medycyny pracy sa :
--promocja i zachowanie na najwyzszym poziomie zdrowia fizycznego, psychicznego,

spolecznego pracownikow wszystkich zawodow

– zapobieganie zaburzeniom zdrowia powodowanym warunkami pracy

– zabezpieczenie pracownikow w miejscu pracy przed ryzykiem zaburzen zdrowia

wywolanych szkodliwymi czynnikami

– przyjmowanie i utrzymanie pracownikow na stanowiskach pracy przystospwanych do ich

cech fizjologicznych i psychologicznych

PODSTAWOWE ASPEKTY MEDYCYNY PRACY I MEDYCYNY ŚRODOWISKOWEJ RÓŻNIĄCE JE OD INNYCH GAŁĘZI MEDYCYNY KLINICZNEJ – 1

1. Objawy kliniczne schorzeń związanych ze środowiskiem pracy lub komunalnym nie różnią się od objawów schorzeń o innej etiologii - różniącą je cechą jest udokumentowana w wywiadzie ekspozycja zawodowa ( środowiskowa)na czynnik chorobotwórczy

2. Wiele schorzeń zawodowych lub środowiskowych ma złożoną etiologię, w której czynniki niezwiązane ze środowiskiem pracy lub komunalnym również odgrywają ważną rolę

3. Rezultaty na czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy i komunalnym pojawiają się po możliwym do przewidzenia okresie latencji

4. Na podstawie wielkości ekspozycji można w sposób przybliżony określić prawdopodobieństwo i rodzaj wywołanych skutków zdrowotnych

5. Wrażliwość na czynniki szkodliwe w populacji różni się w zależności od wieku i płci

20. Jakie czynniki srodowiskowe ksztaltuja zdrowie :

Makrośrodowisko:

-czynniki ekologiczne,

-czynniki społeczno - ekonomiczne

Środowisko indywidualne:

-czynniki zdeterminowane pozycją

społeczno –zawodową

-zachowania o znaczeniu zdrowotnym

-czynniki wpływające na zachowania o

znaczeniu zdrowotnym

Czynniki srodowiskowe ksztaltujace zdrowie to :

– biologiczne – flora, fauna, drobnoustroje

– chemiczne – substancje toksyczne, gazy, pyly

– fizyczne – temperatura, wilgotnosc powietrza, promieniowanie

ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA ZDROWIA:

∗ stan zdrowotny społeczeństwa w kontekście jego sytuacji demograficznej

∗ stan odżywiania i zaopatrzenia w żywność

∗ warunki mieszkaniowe

∗ zaopatrzenie w odzież

∗ poziom wykształcenia

∗ sytuacja na rynku pracy ( zagrożenie bezrobociem)

∗ warunki pracy

∗ możliwości korzystania ze środków łączności i komunikacji

∗ czas wolny oraz możliwości rekreacji i wypoczynku

∗ zbiorowe spożycie i możliwości oszczędzania

∗ prawa i swobody obywatelskie

KRYTERIA SZKODLIWOŚCI ŚRODOWISKA

wg. WHO

21.Jakie sa biologiczne wlasciwosci pylow :

Odrozniamy pyly o dzialaniu :

– drazniacym (aluminium, zwiazki boru, wegiel, zelazo,szklo) – nie powoduja rozrostu tk.

wloknistej w plucach, nie zwiekszaja ryzyka zachorowan na gruzlice pluc i inne choroby

infekcyjne, nie powoduja czynnosciowego pluc.

– pylicotworczym ( krysztaly SiO2, krysztaly litu, niektore krzemiany jak talk i kaolin, pyly z

kopalni ) – powoduja niezyt oskrzeli, rozedme niezytowa, pylice, zapalenie pluc.

– alergicznym (pochodzenie organiczne, bawelna, welna, siersc, pochodzenie nieorganiczne :

leki, pyly arsenu, miedzi chromu) – w czystej postaci nie wywoluja reakcji ze strony tkanki

lacznej i nie prowadza do rozwoju zmian wloknistych w plucach, moga spowodowac reakcje

uczuleniowe, zwiekszaja ryzyko wystapienia chorob infekcyjnych, sa przyczyna

anatomicznego i czynnosciowego uszkodzenia narzadu oddechowego oraz ukladu krazenia

– toksycznym – dlugo pozostaja w plucach w formie czastek stalych, wiekszosc jest dobrze

rozp. w wydzielinie blony sluzowej drog oddechowych.

22. Cechy pylow decydujace o ich szkodliwosci:

– rodzaj szkodliwych skladnikow

– latwo sie przedostaja do ustroju

– oslabiaja ustroj

– stezenie skladnikow

ν stężenie

ν skład chemiczny

ν struktura krystalograficzna

ν stopień rozpuszczalności w płynach ustrojowych

ν rozmiary cząstek ( rozproszenie) - frakcja respirabilna

Pył-podstawowe pojęcia

•Aerozole: układy dwu-lub trójfazowe składające się z fazy gazowej oraz fazy stałej i/lub ciekłej

•Pyły: cząsteczki ciał stałych zawieszone w powietrzu o rozmiarach do 100 μm

•Dymy są to cząstki ciał stałych zawieszone w powietrzu i powstające w procesach termicznych lub chemicznych

•Mgły –rozproszone w powietrzu cząstki substancji ciekłej

Pył-cechy pyłu

•Wymiary cząstek– frakcja respirabilna < 5100 μm

•Kształt cząstek

•Pochodzenie pyłu:

organiczne: pochodzenia zwierzęcego,

roślinnego lub chemicznego

nieorganicze: substancje mineralne

bioaerozole ( bakterie, wirusy, grzyby,

aeroplankton)

Pył– cechy pyłu decydujące o ich szkodliwości

•Wymiary cząstek, kształt cząstek

•Stężenie pyłu w powietrzu

•Skład chemiczny i mineralogiczny

•Czas oddziaływania na organizm

Pył– biologiczna aktywność

•Drażniące

•Zwłókniające

•Alergizujące

•kancerogenne

P Y ŁY

Skutki zdrowotne ekspozycji:

•alergie( pył mąki, wełny, pyłki roślinne, sierść, pyły As, Cr, Cu, Zn, wydaliny i wydzieliny zwierzęce, leki, ouder ryżowy)

•pylice (niektóre krzemiany, krystaliczne formy SiO2, azbest)

•choroby infekcyjne( bioaerozole)

•Nowotwory

( azbest, pył węgla twardego , pyły Cr+6)

•podrażnienie błon śluzowych, nieżyty górnych dróg oddechowych, nieswoiste choroby układu oddechowego(pył węglowy, pył pochodzenia roślinnego, związki Fe, szkło, aluminium, talk, pyły pochodzące z zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, dym tytoniowy)

23. Definicja i parametry mikroklimatu?

Mikroklimat – klimat okreslonej przesztrzeni, ktory moze sie roznic od klimatu naturalnego

duzego obszaru. Mikroklimat dzielimy na naturalny i sztuczny. Parametry mikroklimatu to :

– temperatura powietrza

– wilgotność powietrza

--ruch powietrza

– naslonecznienie

– promieniowanie cieplne

– czynniki biologiczne

– czynniki chemiczne

– promieniowanie jonizujące

24. Definicja zdrowia i jego uwarunkowania :

ZDROWIE:

to pozytywny stan samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub ułomności

World Health Organization - 1947

UWARUNKOWANIA ZDROWIA JEDNOSTKI (Osobnicze uwarunkowania zdrowia)

  1. • styl życia >50%

    • warunki środowiskowe > 20%

    • czynniki genetyczne >15%

    • opieka zdrowotna ok. 10%

UWARUNKOWANIA ZDROWIA

( I - forma pozytywna)

  1. • utrzymanie kondycji psycho-fizycznej stosowanej do płci i wieku

    • możliwości pełnego korzystania z praw i swobód obywatelskich

    • uzyskanie odpowiedniego wykształcenia

    • możliwości zatrudnienia

    • posiadanie odpowiednich warunków pracy

    • uzyskanie dobrych warunków mieszkaniowych

    • możliwości odpowiedniego zaopatrzenia w żywność i realizacji sposobu właściwego odżywiania

    • posiadanie poczucia bezpieczeństwa

    • możliwości oszczędzania

    • możliwości komunikacji i łączności z innymi ludźmi

    • posiadanie możliwości regeneracji sił, wypoczynku i rozrywki

    • dostępność odpowiedniej odzieży

UWARUNKOWANIA ZDROWIA

( I - forma negatywna)

  1. • brak pracy ( także okresowy

    • niekorzystne wzajemne stosunki w pracy

    • nadmierny wysiłek fizyczny

    • ekspozycja na czynniki szkodliwe w czasie pracy

    • wyczerpujący/monotonny charakter pracy

    • zagęszczenie lub/i źle wyposażenie mieszkania

    • częste wypadki wandalizmu w miejscu zamieszkania

    • udział w wypadkach drogowych w ostatnim okresie

    • brak aktywności fizycznej w czasie wolnym od pracy

    • palenie papierosów, nadużywanie alkoholu i innych używek, nieprawidłowe odżywianie

25. Jaka jest roznica miedzy prewencja (profilaktyka) a promocja zdrowia :

Promocja zdrowia to proces umozliwiajacy ludziom kontrole nad wlasnym zdrowiem i

poprawianie go. Prewencja zdrowia skupia sie bardziej na zapobieganiu chorobom. Wg.

Kaplana prewecja zdrowia dzieli sie na :

– prewencja pierwotna – sa to dzialania dazace do zmniejszenia pradopodobienstwa

wystapienia chorob czy inwalidztwa – zapobiegania wypadkom drogowym, wypadkom w

pracy, wszelkie dzialania skierowane sa w strone ludzi zdrowych.

– prewencja wtorna – wykrywanie wczesnych objawow uszkodzen i powstrzymanie ich

rozwoju

– faza rehabilitacyjna zapobieganie

negatywnym skutkom chorob.

27. Wymien obszary promocji zdrowia:

Promocja zdrowia ma cztery obszary dzialania:

– srodowiskowy: oddzialywanie na srodowisko zycia i pracy – akcje typu “zdrowe miasto”,

“zdrowy dom”.

– spoleczny: oddzialywanie na grupy spoleczne i inne slementy struktury spolecznej,

tworzenie i propagowanie sprzyjajacych zdrowiu wzorow i standartow zachowan

– organizacyjny: instytucje jako osrodki promocji zdrowia (“zdrowa szkola”, “zdrowy szpital”)

– indywidualny

1)      budowanie polityki zdrowia publicznego

2)      tworzenie środowisk wspierających

3)      rozwój umiejętności indywidualnych

4)      wzmacnianie działań społecznych

5)      reorientacja systemu opieki zdrowotnej

28. Co to jest higiena i jak ja dzielimy:

Higiena ( hygienos – leczniczy, przynoszacy zdrowie) to nauka, ktorej przedmiotem

zainteresowania jest zdrowie czlowieka. Nalezy do grupy nauk medycznych zajmujacych sie

glownie zjawiskami zachodzacymi na zawnatrz czlowieka i ukierunkowanych przede wszystkim

na prewencje pierwszej fazy.

Higiena – nauka zajmujaca sie badaniem wplywu czynników srodowiskowych (srod. Naturalnego,

sztucznego i spolecznego) na zdrowie fizyczne i psychiczne czlowieka oraz reakcji organizmu na

te czynniki.

Higiena – nauka interdyscyplinarna, nauka o zdrowiu,

Hygieia – córka Asklepiosa.

Zadania higieny:

badanie i analiza srodowiska, identyfikacja czynników szkodliwych dla zdrowia

okreslenie stopnia nasilenia czynnika srodowiska, w którym staja sie one szkodliwe dla

zdrowia

podanie sposobów unikania lub eliminowania czynników negatywnych dla zdrowia

wykorzystanie czynników pozytywnych dla zdrowia

rozszerzenie i usprawnienie mozliwosci adaptacyjnych czlowieka

Podzial higieny:

higiena człowieka

higiena pracy

higiena zywienia

higiena psychiczna

higiena wzroku, sluchu

higiena szkolna

higiena szpitalna

Podzial higieny:

higiena komunalna (wody, powietrza, gleby, mieszkania)

higiena pracy (w tym higiena zakladów opieki zdrowotnej)

29. Co to jest epidemiologia i jej zadania?

Epidemiologia (gr. epi - na , demos - lud, logos - slowo, nauka) - nauka badajaca wplyw

czynników srodowiskowych na wystepowanie chorób w populacji, lub wplywajacych na stan

zdrowia ludnosci.

Dzial medycyny, nauka zajmujaca sie badaniem przyczyn, rozwoju i szerzenia sie procesów

zakaznych – a takze innych chorób niezakaznych i stanów patologicznych, wystepujacych masowo

w zbiorowiskach ludzi – spowodowanych czynnikami fizycznymi, chemicznymi, warunkami

socjalnymi lub brakiem czy tez niedoborem konicznych dla ustroju czynników. Epidemiologia

obejmuje tez zapobieganie czy zwalczanie tych chorób.

Epidemia – pojawienie sie na danym obszarze równoczesnie lub w krótszym odstepie czasu duzej

liczby zachorowan na dana chorobe zakazna lub niezakazna.

Wazne! Epidemia dostarcza wiadomosci nie tylko o chorobie, ale takze o:

o etiologii choroby

o historii naturalnej chorób

o czynnikach powstawania

Epidemiologia pozwala na opracowanie profilaktyki.

W badaniach epidemiologicznych brane sa pod uwage:

o cechy demograficzne danego srodowiska

o struktura wieku

o struktura plci

o migracja ludności

30. Róznice miedzy medycyna naprawcza a medycyna zapobiegawcza.

Medycyna zapobiegawcza – zajmuje sie ocena szkodliwosci srodowiska na organizm ludzki.

Ocenia ona ekspozycje (stezenie, natezenie, ilosc, intensywnosc danego czynnika fizycznego,

chemicznego lub biologicznego, który dziala na populacje, organizm, narzad, komórki).

Najczestszym parametrami ekspozycji sa stezenie, natezenie, czas i czestotliwosc oddzialywania.

Medycyna zapobiegawcza:

ustala rodzaj zagrozen z punktu widzenia szkodliwosci lub uciazliwosci

okresla mechanizmy uszkodzen

opracowuje i przeprowadza zadania profilaktyczne

organizuje badania kontrolne

nadzoruje polityke prozdrowotna panstwa

Medycyna naprawcza:

zajmuje sie leczeniem chorób, którym nie zdazyla zapobiec medycyna zapobiegawcza

31. Wymien choroby cywilizacyjne i je scharakteryzuj.

Wywolane przez nadmierny stres:

choroba niedokrwienna serca

nadcisnienie tetnicze

otylosc i cukrzyca

hiperkinezja

zmiany psychotyczne – nerwice i zaburzenia psychiczne

choroba wrzodowa

Niedobór naturalnych bodzców:

choroba sieroca

hipokinezja

Zanieczyszczenie srodowiska

choroby ukladu oddechowego

alergie

pogorszenie stanu zdrowia

nowotwory

Wykonywanie pracy zawodowej:

choroby zawodowe i jatrogenne

choroby pozazawodowe

Uzaleznienia:

narkomania

lekomania

alkoholizm

Choroby narzadu ruchu – urazy:

wypadki komunikacyjne

Choroby inne:

uposledzenie ukladu immunologicznego

Choroby zawodowe – czynnik w srodowisku pracy wazny jest czas narazenia, dawka, stan zdrowai

i kondycja czlowieka

Choroby pozazawodowe – maja nieznana etiologie, ale czynniki w srodowisku pracy moga

przyspieszac chorobe

Nowotwory – kancerogeny (fenole, nikotyna, metale ciezkie)

Narkomania – uzaleznienie od substancji chemicznej (naturalnej, syntetycznej) modyfikujacej

czynnosc organizmu, zazywana przez dluzszy czas moze powodowac uzaleznienie (fizjologiczne i

psychiczne)

Rozwój chorób cywilizacyjnych zostal spowodowany rozwoje techniki.

Choroby cywilizacyjne dzielimy na 5 grup w zaleznosci od czynnikow ktore je wywoluja:

– z nadmiernego stresu – choroba niedokrwienna serca, nadcisnienie tetnicze, otylosc, zmiany

psychotyczne

– z niedoboru naturalnych bodzcow – choroba sieroca, hipokinezja, hipowitaminoza,

niedobory pokarmowe

– spowodowane zaniczyszczeniami srodowiska – wywolane czynnikami biologicznymi,

fizycznymi, chemicznymi

– zwiazane z wykonywaniem zawodu – choroby zawodowe i pozazawodowe

– urazy: wypadki przy pracy, komunikacyjne, wojenne

CHOROBY ZWIĄZANE Z ROZWOJEM CYWILIZACYJNYM:

◊ zwłóknienie pozasoczewkowe

◊ choroba popromienna

◊ nowotwory pojawiające się pod wpływem nowych substancji rakotwórczych

◊ zatrucia zawodowe

◊ zatrucia syntetycznymi środkami leczniczymi

◊ duże opóźnienie w rozwoju wskutek ratowania w okresie okołoporodowym i w chorobach poprzednio nieuleczalnych

(np., gruźlicze zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych i mózgu)

32. Zasady prawidlowego odzywiania.

o róznorodne produkty

o ciemne pieczywo

o chude mleko

o ryba zdrowsza niz mieso

o duzo warzyw i owoców

o utrzymanie nalezytej wagi ciala

o ograniczenie tluszczów zwierzecych

o unikanie slodyczy

o unikanie alkoholu

o ograniczyc spozycie soli

Zapotrzebowania na pozywienie:

m f

Kalorie : 2400 kcal 2100 kcal

Weglowodany: < <

Bialka: 70g

Tluszcze: < <

Cholesterol: < <

35. Co to jest BMI i jak scharakteryzowac otylosc?

BMI – wskaznik masy ciala (body mass index)

BMI = masa ciala [kg] / wzrost2 [m2]

BMI: nizsza od 18 – niedowaga

18-25 – prawidlowa masa ciala

25-30 – nadwaga

> 30 – otylosc

> 40 – otylosc znacznego stopnia

Rodzaje otylosci:

Otylosc gynoidalna – gdy tkanka tluszczowa zgromadzona jest w okolicy bioder i

posladków, czesto nazywana otyloscia typu „gruszka”, czesciej wystepuje u kobiet.

Zwiazana jest z mniejszym zagrozeniem nadcisnieniem, cukrzyca, natomiast czesciej

pojawiaja sie zylaki, zwyrodnienia stawów (obciazenie ukladu kostno-stawowego).

Otylosc aneroidalna – gdy tkanka tluszczowa zgromadzona jest w okolicy jamy brzusznej,

czesto nazywana otyloscia typu „jablko” czesciej wystepuje u mezczyzn. Zwiazany jest z

duzym zagrozeniem chorobami ukladu krazenia, cukrzyca.

O rodzaju otylosci decyduje WHR:

WHR = talia / biodra

U kobiet: WHR > 0,85 otylosc aneroidalna

WHR < 0,85 otylosc gynoidalna

U mezczyzn: WHR > 1 otylosc aneroidalna

Jesli obwód tali u mezczyzn > , u kobiet > – jest zwiekszone prawdopodobienstwo

wystapienia chorób ukladu krazenia i chorób metabolicznych.

Jesli obwód biodra u mezczyzn > , u kobiet > – mozliwosc wystapienia chorób

metabolicznych i ukladu krazenia jest bardzo duze.

37. Optymalna aktywnosc fizyczna i jej wplyw na organizm.

Narodowy Instytut Zdrowia zaleca zarówno dzieciom, jak i doroslym mozliwie codzienny, nie

krótszy niz 30 min. srednio intensywny trening. Ta dzienna dawka moze skladac sie z

poszczególnych porcji ruchu, z których kazda powinna trwac co najmniej 10 min. Równiez praca

miesni wykonywana w ramach czynnosci zawodowych lub w gospodarstwie domowym moze byc

klasyfikowana jako cwiczenie. Poniewaz czestosc, intensywnosc i dlugosc treningów pozostaja we

wzajemnym zwiazku, w rachube wchodzi tez mniejsza czestosc treningów (np. 3 razy w tyg.), gdy

trwaja one odpowiednio dluzej lub SA bardziej intensywne. Jednak osoby o slabej kondycji

powinny pamietac o tym , by zaplanowany cel osiagac przez codzienne kilkuminutowe wydluzanie

czasu cwiczen.

Wplyw na organizm:

prewencja chorób sercowo-naczyniowych (choroba wiencowa serca, udar mózgu)

zapobieganie osteoporozie, cukrzycy, niektórym nowotworom

spadek wagi ciala (zapobiega otylosci)

podwyzsza sie ilosc dobrego cholesterolu (HDL)

obnizenie wartosci cisnienia skurczowego i rozkurczowego krwi

polepszenie kondycji fizycznej i psychicznej

przyspieszenie rehabilitacji

spowolnienie procesów starzenia

38. Cele promocji zdrowia.

Celem promocji zdrowia jest podniesienie stanu swiadomosci

propaganda), promowanie zdrowego stylu zycia (akcje, propaganda)

sprzyjajacych zdrowiu (redukcja czynnikow ryzyka).

zmniejszenie zachorowan i przedwczesnej umieralnosci – w Polsce przyczyna ponad

polowy wszystkich zgonów sa choroby serca i ukladu krazenia;

redukcja czynników ryzyka – wymaga to wczesniejszego okreslenia i zdefiniowania tych

czynników np. bezrobocie, niskie wyksztalcenie, styl zycia, srodowisko;

zmiana innych zachowan zdrowotnych – niektóre zachowania nie sa czynnikami ryzyka,

ale nie pelnia tez funkcji prozdrowotnych, np. wiele sposobów spedzania wolnego czasu,

wypoczynku, relaksu, nawyki zywieniowe;

zmniejszenie absencji chorobowej – problem ekonomiczny spoleczny i medyczny (czyli

jak mi to Krystian wyjasnil, bo to jego punkt, skrócenie czasu kiedy robole bimbaja na L4

w domu zamiast pracowac);

obnizenie kosztów opieki zdrowotnej – „lepiej zapobiegac niz leczyc”;

wzrost wiedzy spoleczenstwa o czynnikach wplywajacych na zdrowie – niezbedny

warunek zwiekszenia kontroli ludzi nad wlasnym zdrowiem

lepsze standardy organizacyjne – dzialalnosc osrodków promocji zdrowia; wlaczanie do

systemu róznych instytucji; dom, rodzina, spolecznosc lokalna, szkola.

39. Typy WZW i profilaktyka.

WZW wywolane jest przez szereg nie spokrewnionych ze soba wirusów. Dzieli sie je na wirusy

pierwotne hepatotropowe: A, B, C, D, E oraz wirusy cytomegalii (CMV), herpes (HSV), Epstein-

Barr (EBV), które takze moga wywolac WZW. Ogólnie mozna powiedziec, ze WZW A i E szerza

sie droga pokarmowa, przebieg ostrego okresu choroby jest lzejszy, z mniejsza smiertelnoscia.

Typy wirusów B, C i D przenosza sie poprzez uszkodzone tkanki, droga plciowa. Przebieg choroby

jest ciezszy, z wieksza smiertelnoscia, daja powiklania po wyzdrowieniu.

WZW B – wywolane przez wirusa HBV. Bardzo powazne, moze doprowadzic do tzw. galopujacego

zapalenia watroby i zgonu. Droga zakazenia jest naruszenie ciaglosci tkanek (zabiegi medyczne,

narkomani, tatuaze, przekluwanie uszu, fryzjer), przetoczenie zakazonej krwi lub jej preparatów,

scisly kontakt, zwlaszcza seksualny, poród (matka -> dziecko). HBV jest odporny na czynniki

zewnetrzne, nie ginie w temp. 100*C.

Zapobieganie:

aseptyczne postepowanie przy naruszeniu ciaglosci tkanek w zabiegach medycznych i

pozamedycznych

staly partner seksualny, uzywanie prezerwatyw

sczepienia

sterylizacja narzedzi w autoklawach w temp 121*C

WZW A – „choroba brudu”, pojawia sie tam, gdzie panuja zle warunki sanitarno-higieniczne.

Wywoluje ja wirus HAV. Zakazenie jest najmniej grozne. Droga zakazenia jest droga pokarmowa:

srodki spozywcze, woda zanieczyszczona kalem, rzadziej kontakt bezposredni. Wirus jest wrazliwy

na czynniki zewnetrzne.

Zapobieganie:

stosowanie zasad higieny przy produkcji i przygotowywaniu srodków spozywczych

picie czystej, brzegowanej wody

usuwanie i dezaktywowanie nieczystosci

przebycie choroby pozostawia odpornosc

WZW E – wirus HEV przenosi sie jak wirus HAV. Przebieg lagodny, w Polsce bark doniesien.

Zapobieganie – jak w WZW A.

WZW C – wirus HCV. Szerzy sie droga parenteralna (naruszenie ciaglosci tkanek) oraz sex – jak

HBV. Po przechorowaniu przechodzi w s tan przewlekly.

Zapobieganie: jak przy WZW B ale nie ma szczepionki!

WZW D – wirus HDV. Nie wywoluje objawów. Do namnazania potrzebuje wirusa HBV. Przy

jednoczesnym zakazeniu obydwoma wirusami objawy sa znacznie ciezsze niz przy WZW B.

40. Skutki zdrowotne ekspozycji na pole elektromagnetyczne.

Skutki zdrowotne ekspozycji na pole elektromagnetyczne :

Fale elektromagnetyczne wykorzystywane sa w lacznosci radiowej, telewizyjnej, procesach

technologicznych. Wyrozniamy fale i pola elektromagnetyczne o wysokiej czestosci 300 Mhz,

300 Ghz ( mikrofale) i bardzo niskiej czestotliwosci ponizej 300 Hz. Fale te sa pochlaniane

przez organizm i przeksztalcane na energie cieplna – tzw efekt termiczny. Gdy dojdzie do

nagrzania roznych czesci organizmu mamy do czynienia ze specyficznym efektem termicznym :

szkodliwe dzialanie mikrofali powoduje zmetnienie rogowki i soczewki, zmienia

przepuszczalnosc blon komorkowych, u ludzi narazonych zawodowo na dzialanie fal

elektromagnetycznych wystepuja: pobudzenie ukladu przywspolczulnego, zmniejszenie

cisnienia tetniczego krwi, zwolnienie akcji serca, wzmozenie potliwosci. Niskie pole

elektromagnetyczne powstaje wokol silnikow elektrycznych linii przemyslowych wysokiego

napiecia, transformatow. Przypuszcza sie,ze moga zwiekszac rozwoj nowotworow zlosliwych.

Z kazdym urzadzeniem elektrycznym jest sprzezone pole elektromagnetyczne (PEM). Pole

elektryczne skupia sie glównie na powierzchni ciala tworzac prady zmienne od kilku do

kilkudziesieciu uA. Pole magnetyczne natomiast swobodnie wnika do wnetrza czlowieka.

Skutki:

bóle i zawroty glowy

zaburzenia snu i pamieci

zmiany w polaczeniach miedzyneuronowych kory mózgu

zwolnienie rytmu serca i cisnienia tetniczego

dzialanie kancerogenne nie zostalo do konca potwierdzone

kumulacja ladunków na ciele moze doprowadzic do poparzenia przy ich przepływie

PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

skutki

Rodzaj promieniowania Skutki
promieniowanie radiowe wyniki na temat skutków zdrowotnych kontrowersyjne
mikrofale ogrzewanie wpływ na spermatogenezę
promieniowanie IR oparzenia skóry, oparzenia oczu, zaćma, zaburzenia mechanizmów termoregulacyjnych
promieniowanie widzialne zaćma
UV (A,B,C) oparzenia, działanie mutagenne, uszkodzeni oka (spojówki, rogówki, siatkówki), uszkodzenia skóry, rak skóry
promieniowanie jonizujące działanie teratogenne, nowotwory, choroba popromienna, białaczki, uszkodzenie oczu, błon śluzowych

EFEKT BIOLOGICZNY I SKUTKI ZDROWOTNE EKSPOZYCJI NA POLA ELEKTOMAGNETYCZNE

CHOROBY WYWOŁYWANE DZIAŁANIEM PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH

choroby centralnego układu nerwowego

choroby układu bodźcotwórczego i przewodzącego serca

choroby gonad

choroby układu wzrokowego

REAKCJE ORGANIZMU W NATĘPSTWIE EKSPOZYCJI NA POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

I grupa

Osłabienie ogólne, bóle głowy ospałość, zaburzenia snu, pobudzenie nerwów i mięśni prądami indukowanymi, wrażenia słuchowe, odczuwalne prądy kontaktowe,

II grupa

Zaburzenia hormonalne, zmiany w obrazie EKG, zmiany ciśnienia krwi, podrażnienie oczu, zmętnienie soczewek, zmiany aktywności mózgu –EEG, drżenie rąk, zmiany aktywności skórnej, zaburzenia płodności, lokalne przegranie tkanek i poparzenia

III grupa

Zmiany obrazu krwi, białaczki, ciężkie oparzenia prądami kontaktowymi do martwicy tkanek, zatrzymanie pracy serca, wady rozwojowe potomstwa

41. Jakie sa podstawowe kierunki ochrony srodowiska?

stosowanie technologii energooszczednych, materialooszczednych

recykling

oczyszczanie i ochrona zasobów wodnych (oczyszczalnie scieków, stosowanie

obiegów zamknietych itp.)

zwiekszanie powierzchni terenów zielonych o urozmaiconym skladzie gatunkowym

ochrona gleb (przeciwdzialanie pustynnieniu, odpowiednie nawozenie)

edukacja ekologiczna spoleczenstwa i promowanie zachowan proekologicznych

stosowanie produktów „przyjaznych srodowisku” (np. ulegajacych biodegradacji)

ochrona prawna: parki narodowe, ochrona gatunkowa, okresy ochronne

PODSTAWOWE KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA

♦ Ochrona powierzchni ziemi oraz kopalin

♦ Ochrona wód oraz środowiska morskiego

♦ Ochrona powietrza

♦ Ochrona świata roślinnego i zwierzęcego

♦ Ochrona walorów krajobrazowych oraz wypoczynkowych środowiska

♦ Ochrona ziemi w miastach i wsiach

♦ Ochrona środowiska przed hałasem i wibracjami

♦ Ochrona środowiska przed odpadami i innymi zanieczyszczeniami

♦ Ochrona przed promieniowaniem

42. Jakie sa rodzaje zanieczyszczen powietrza?

A. Gazowe: SO2, NO, NO2, NxOy, CO, O3, HS, WWA

B.Pylowe:

Biologiczne: (bioareozol) zywe mikroorganizmy: wirusowe, bakterie, przetrwalniki, grzyby i ich zarodniki, pierwotniaki, promieniowce, jajeczka robaków (oblence)
Organiczne:czasteczki nieozywione: pylki roslin, rozdrobnione fragmenty roslin, tkanek zwierzecych, suche wydzieliny i wydaliny, mykotoksyny
Nieorganiczne:mineralne (azbest), radioaktywne

C. Przemiany zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym:

przemiany SO2 w kwas siarkowy, NO w NO2 i wpływ na warstwę ozonu przyziemnego

D. Ochrona powietrza wewnętrznego:

higiena pomieszczeń, filtry, jonizacja, nawilżanie, naświetlanie promieniami UV, środki chemiczne

E. Ochrona powietrza zewnętrznego:

przepisy o ochronie powietrza atmosferycznego

B. Skutki zdrowotne: alergie, pylice, podrażnienie błon śluzowych, choroby infekcyjne, nowotwory, nieżyty górnych dróg oddechowych, nieswoiste choroby układu oddechowego,

Można wyróżnić 3 strefy osadzania się zanieczyszczeń :

  1. Jama nosowo-gardłowa będąca filtrem dla ziaren grubych większych niż 10 μm.

  2. Drzewo tchwiczo-oskrzelowe filtrujące cząstki drobniejsze. W tchawicy i oskrzelach mogą być zatrzymywane ziarna o średnicy 10-0.5 μm.

  3. Do płuc mogą się przedostawać zanieczyszczenia o średnicy niższej niż 7 μm ( wielkość zanieczyszczeń zależy również od częstości i głębokości oddechu). Zraziki płucne (oskrzeliki oddechowe, przewody pęcherzkowe i pęcherzyki ) są niejako komorą osadzania się najdrobniejszych zanieczyszczeń.

Zanieczyszczenia , które przedostały się do płuc są pochłaniane przez komórki żerne (makrofagi) , które następnie przesuwają się w kierunku oskrzelików, a następnie niesione prądem strumienia śluzowo–oddechowego dostają się do gardła i tchawicy i wraz ze śluzem usuwane są na zewnątrz.

Duża część cząstek o średnicy poniżej 0.5 μm jest usuwana z płuc z powietrzem wydechowym.

43. Jakie sa skutki zdrowotne wynikajace z zanieczyszczen powietrza?

tlenki azotu powoduja powstawanie methemoglobiny

03 wplywa negatywnie na system odpornosciowy

naciekanie pecherzyków plucnych (03, NO2)

dzialanie drazniace na uklad oddechowy i spojówki oczu (NO2, SO2, O3, …)

niszczenie erytrocytów

wzrost zachorowan na choroby ukladu oddechowego

przewlekly kaszel z odksztuszaniem plwociny

dusznosc napadowa lub stala

uposledzenie wydolnosci wentylacyjnej pluc

pylice

zakazenia drobnoustrojami

niewydolnosc krazeniowo-oddechowa

alergie

Dwutlenek węgla

Gaz cięższy od powietrza, mogący gromadzić się w nie wentylowanych pomieszczeniach. Najczęściej do zatrucia dochodzi w kopalniach węgla i soli potasowych. Zatrucia śmiertelne zdarzają się również w ładowniach statków, silosach, magazynach zbożowych. Zwiększona zawartość w atmosferzeCO2 prowadzi jednocześnie do wzrostu ciśnienia cząsteczkowego tego gazu we krwi tętniczej. Przy znacznym wzroście (hiperkapni) prowadzi to do zmniejszenia wentylacji pęcherzykowej płuc i niewydolności oddechowej często z towarzyszącą kwasicą oddechową.

Przy stężeniu CO2 w atmosferze przekraczającym 6% pojawiają się narastające objawy w postaci:

• uczucia duszności

• przyspieszenia akcji serca i oddechu

• zaburzeń widzenia

• w wyniku rozszerzenia naczyń mózgowych i wzrostu ciśnienia śródczaszkowego pojawiają się bóle głowy niepokój ruchowy

Przy stężeniach CO2>10%

• skóra wilgotna przekrwione spojówki drżenia drobnowłókienkowe mięśni (przy zmniejszającym się pH) omamy utrata przytomności drgawki

• śmierć w wyniku depresji ośrodka oddechowo-krążeniowego

Tlenek węgla (CO)

•Przyjmuje się, że około10–15% wchłoniętej dawki CO łączy się z pozanaczyniowymi białkami– ferroproteinami, mioglobiną, oksydazą cyt.C, P-450, cyklozą guanylową, dioksygenazą tryptofanu oraz syntetazą tlenku azotu (NOS), co może rzutować na późne efekty toksyczne CO.

•Objawy kliniczne zatrucia zależą w głównej mierze od poziomu karboksyhemoglobiny (COHb), osobniczego poziomu hemoglobiny, wieku i ewentualnie współtowarzyszących chorób (zwiększone ryzyko objawów toksycznych przy niedokrwistościach, chorobach serca i układu krążenia):

•dorosłych, pierwsze symptomy (niecharakterystyczne) pojawiają się przy poziomie COHb około 20% i przypominają często objawy przeziębienia i grypowe,

•w miarę wzrastającego stężenia (poziom COHb między 20–30%) pojawiają się: uczucie duszności i ucisku w klatce piersiowej, nudności i wymioty, tachykardia, przyspieszenie oddechu (Cheyne’a–Stokesa), spadek RR, czasami dochodzi do bezwiednego oddania stolca i moczu,

•przy poziomach COHb w granicach30–40% pojawiają się: zaburzenia rytmu i przewodnictwa (szczególnie w grupie ryzyka na zawał), wzmożone napięcie i drżenia mięśniowe, wygórowane odruchy Babińskiego, pływające gałki oczne, szczękościsk, anizokoria, utrata świadomości, obrzęk mózgu, prężenia odmóżdżeniowe, drgawki, kwasica,

•stężenia COHb powyżej40% prowadzą w szybkim czasie do wstrząsu i depresji ośrodka oddechowego i naczynioruchowego. Zgon następuje najczęściej przy stężeniach (50–70% COHb). Pamiętać jednak należy, że zaburzenia występujące przy stężeniach około i powyżej40% COHB we krwi stanowią często poważne zagrożenie dla życia i nierzadko już na tym etapie zatrucia dochodzi do zejścia śmiertelnego.

44. Jakie sa zasady ochrony powietrza wewnetrznego?

METODY FIZYCZNE:

stosowanie odkurzaczy

zmywanie powierzchni przedmiotów

zwilzanie tkanin wykorzystywanych do sprzatania

natluszczanie i pastowanie podlóg zmniejsza mozliwosc wzbijania sie kurzu

filtracja powietrza

dzialanie wysokiej temperatury (umieszczanie plomieni palników gazowych w strumieniu

przeplywajacego powietrza)

sprezanie powietrza(rosnie temperatura)

jonizacja powietrza (elektrostatyczna sedymentacja rozproszonych czastek na

elektrodzie)

naswietlanie promieniami jonizujacymi i UV

METODY CHEMICZNE:

gazy, pary, aerozole niszczace drobno ustroje (glikole, tlenek etylenu, ozon)

Na podstawie dyrektywy 89/106/EEC materiały budowlane jako składniki jak i skończone konstrukcje winny spełniać następujące wymagania w zakresie higieny, ochrony zdrowia i środowiska:

•Nie wydzielać gazów toksycznych

•Nie zawierać cząstek niebezpiecznych ani gazów

•Nie emitować niebezpiecznego promieniowania

•Nie zanieczyszczać ani zatruwać wody ani gleby

•Eliminować zbędne odpady, cieki , dymy

•Konstrukcja musi być tak zaprojektowana by poziom hałasu wewnątrz nie tylko nie przekraczał poziomów szkodliwych dla zdrowia, ale by zapewniał sen, wypoczynek i prace w warunkach komfortowych•długości trwania ekspozycji, która dla pomieszczeń wewnętrznych tzw. dla stałego przebywania może wynosić24 godziny

•populacja eksponowana obejmuje cały przekrój wiekowy ludności tj. od chwili narodzin aż do późnej starości, a w przypadku substancji teratotoksycznych należy także brać pod uwagę wpływ na dzieci nienarodzone oraz na rozrodczość

•w pomieszczeniach do stałego przebywania ludzi znajdują się osoby szczególnie wrażliwe jak noworodki, niemowlęta i dzieci, kobiety w ciąży, osoby z zaburzeniami układy krążenia układy oddechowego, czy innymi schorzeniami czy stanami zdrowia mogącymi uwrażliwiać na czynniki chemiczne, biologiczne czy fizyczne.

Na podstawie Commission Decision stablishing the ecological criteria do budowy i pokrycia stropów nie wolno stosować materiałów, które:

•R45-mogą wywoływać nowotwory

•R46 mogą być przyczyną poważnych wad wrodzonych

•R50 mogą być bardzo toksyczne dla organizmów wodnych

•R51 mogą być toksyczne dla organizmów wodnych

•R52 mogą być niebezpieczne dla organizmów wodnych

•R53 mogą powodować długotrwałe zmiany w środowisku wodnym

•R60 mogą uszkadzać rozrodczość

•R61 mogą uszkadzać płody

Jakość powietrza wnętrz czy jest ważna dla zdrowia?

WPŁYW NA SOMOPOCZUCIE

OSTRE EFEKTY ZDROWOTNE:

•pojawiają się wkrótce ( do 24 godzin) po ekspozycji

•Czynniki chemiczne wydzielane przez materiały budowlane mogą powodować bóle głowy, a pleśnie -pieczenie oczu i katar. Objawy z reguły nie trwają długo i ustępują po zaprzestaniu ekspozycji aczkolwiek ekspozycja na bioaerozole9 bakterie, grzyby, plesnie0 mogą prowadzić nawet do chronicznych zaburzeń układu oddechowego

ODLEGŁE SKUTKI ZDROWOTNE:

•długotrwała ekspozycja na czynniki chemiczne nawet o niskich stężeniach może wywoływać różne zdrowotne skutki chroniczne. Ekspozycja na czynniki kancerogenne jak dym tytoniowym radon benzen powoduje wzrost ryzyka rozwoju choroby nowotworowej

DYSKOMFORT I ZDOLNOŚĆ WYKONYWANIA zadań najczęściej są związane z warunkami klimatycznymi lub hałasem

Jakość powietrza wnętrz -Skutki zdrowotne

Schorzenia związane z budownictwem:

•Sick Building Syndrom -SBS- zespól różnorodnych objawów, które znikają po opuszczeniu pomieszczenia takich jak podrażnienie oczu, gardła, nosa,, zatkany nos, zmęczenie, podrażnienie skóry

•Building Related Illness- BRI- różne schorzenia powodowane przez techniczne wyposażenie budynków jak klimatyzatory, nawilżacze, filtry etc, środki chemiczne. Symptomy stany grypopodobne, gorączka, kaszel, przeziębienia, choroby płuc ( choroba legionistów, gorączka nawilżaczowa, nadwrażliwość pęcherzyków płucnych

•Multiple Chemical Sensityvity– MCS- wynik ekspozycji środowiskowej w odpowiedzi na określone bodźce chemiczne-objawy niespecyficzne nadmierna męczliwość, bóle głowy, zaburzenia pamięci, nieoczekiwane reakcje emocjonalne, nagła senność, dyskoordynacje ruchów podrażnienie spojówek, wrażliwość na zapachy, objawy ze strony różnych narządów (układów)

45. Jakie sa sposoby ochrony powietrza zewnetrznego?

stosowanie filtrów na kominach,

stosowanie katalizatorów w silnikach spalinowych (powstaje CO2 zamiast np. WWA),

technologie energooszczedne (mniej energii ze spalania kopalin),

korzystanie z alternatywnych zródel energii (energia sloneczna, energia potencjalna wód,

energia geotermiczna),

ochrona terenów lesnych i zalesianie nowych

projektowanie wysypisk smieci, z których wydzielajacy sie metan moze byc stosowany

jako paliwo

odpowiednie projektowanie terenów miejskich (mozliwa cyrkulacja powietrza i

odpowiednia wilgotnosc)

46. Jakie znasz wady biomarkerow :

– zmiennosc markerow

– brak swoistosci

– niemozliwosc identyfikacji zrodla

– inwazyjnosc

– kwstie etyczne ( czy zawsze jest uzasadniony pobor danej tkanki

– wplyw zaklocen

– markery skutkow nie sa swoiste w odniesieniu do narazenia

47. Jakie znasz zalety biomarkerow :

ZALETY BIOMARKERÓW WADY BIOMARKERÓW
wykazują, że wystąpiła ekspozycja zmienność markerów
charakteryzuje ocenę narażenia indywidualnych osób brak swoistości markerów
możliwość sprawdzenia zgodności z modelem farmakokinetycznym markery skutków nie są zazwyczaj swoiste w odniesieniu do narażenia
lepsza ocena ryzyka niemożliwość identyfikacji źródła
możliwość identyfikacji osób z grupy zwiększonego ryzyka wpływ zakłóceń
ułatwiają badanie skutków zdrowotnych inwazyjność
sumują wszystkie drogi wnikania kwestie etyczne
walidacja modeli ekspozycji złożone i kosztowne
brak uwierzytelnienia

– wykazuja,ze nastapila ekspozycja

– sumuja wszystkie drogi wnikania

– mozliwosc sporzadzania zgodnosci z modelem farmakoinetycznym

– mozliwa ocena ryzyka

– mozliwosc identyfikacji osob z grupy zwiekszonego ryzyka

48. Kryteria doboru biomarkerow :

– koniecznosc zrozumienia farmakokinetyki

– powiazane z narazeniem

– podstawa, zmiennosc i zaklocenia

– powtarzalnosc – kilkukrotne wykonanie daje ten sam wynik

– czulosc – powoduje skutek juz przy bardzo malej ekspozycji

– swoistość

--wykonalność

Próbki biologiczne do badań

50. Co moze stanowic biologiczne probki do badan skutkow ekspozycji na czynniki

srodowiskowe :

mocz nieinwazyjne metabolity, metale, pestycydy, substancje mutagenne
kał nieinwazyjne substancje lipofilne, metale, rozpuszczalniki organiczne
krew inwazyjne gazy, metale, pestycydy, substancje aromatyczne
powietrze wydychane nieinwazyjne gazy, substancje aromatyczne, rozpuszczalniki organiczne
zęby, paznokcie nieinwazyjne metale
włosy nieinwazyjne metale, kotynina, PCB
łzy nieinwazyjne metale, steroidy, substancje aromatyczne
tkanki inwazyjne substancje lipofilne, pstycydy, PCB
mleko nieinwazyjne substancje lipofilne,

51. Co to jest DBS :

Dopuszczalne stezenie w materiale biologicznym. Przyjmuje sie,ze jesli zapobiegnie sie lub

obnizy wystepowanie efektow krytycznych to z duzym prawdopodobienstwem mozna

zalozyc,ze nie wystapia efekty o istotnym znaczeniu zdrowotnym. Wartosci DBS ustalone sa

jako odpowiedniki najwyzszych dopuszczalnych stezen w powietrzu.

52. Czym sie rozni sterylizacja od dezynfekcji : (sterylizacja patrz pyt 54)

Sterylzacja zapewnia zabicie lub zniszczenie drobnoustrojow bytujacych na sprzetach, w

pomieszczeniach itp.

Stosujemy metody fizyczne i chemiczne. Fizyczne : para wodna pod cisnieniem, suche, gorace

powietrze, promieniowanie jonizujace. Chemiczne : tlenek etylenu, aldehyd mrowkowy, woda

utleniona, formaldehydy.

Dezynfekcja ma na celu zapobieganie zakazeniom, odkazenie. Celem dezynfekcji jest

zapobieganie szerzenia sie chorob zakaznych przez przenikniecie drog. Mozemy przeprowadzic

dezynfekcje intensywna i zwykla. Dezynfekcja intensywna : wysoka skutecznosc, za pomoca

srodkow, ktorych dzialanie bakteriobojcze prowadzi do sterylizacji, dopuszcza do przezycia

niektore przetrwalniki bakterii.

Dezynfekcja zwykla.

Srodki dezynfekcyjne : zwiazki chloru, srodki utleniajace, jod, jodofory.

DEZYNFEKCJA- jest to proces, w wyniku, którego zostają zniszczone wegetatywne formy drobnoustrojów. Środki dezynfekcyjne wykazują zróżnicowaną aktywność: od podstawowego bakteriobójczego zakresu po szeroki obejmujący również zdolność eliminowania prątków gruźlicy, grzybów i wirusów.

Skuteczność dezynfekcji zależy od :

Wstępnie wydezynfekowany a następnie umyty sprzęt poddaje się procesowi dezynfekcji lub sterylizacji w zależności od dalszego przeznaczenia:

METODY DEZYNFEKCJI

Czynnikami dezynfekcyjnymi są środki chemiczne, ciepło, promieniowanie nadfioletowe.

Dezynfekcja chemiczna ma szerokie zastosowanie ze względu na jej dostępność, może być wykonana w miejscu skażenia, jest szczególnie przydatna do sprzętu termowrażliwego.

Stosowane środki to związki zawierające aktywny chlor, czwartorzędowe związki amoniowe, alkohole, aldehydy, związki nadtlenowe i pochodne fenolowe.

Związki zawierające aktywny chlor ( chloramina T, chloramina B, podchloryn wapnia i sodu) są niestabilne, obecność zanieczyszczeń organicznych znacznie zmniejsza ich aktywność, w środowisku kwaśnym, w obecności zanieczyszczeń bogatych w związki azotowe chlor wydziela się gwałtownie w stężeniu szkodliwym dla zdrowia. Preparaty zawierające aktywny chlor stosowane są także przy zagrożeniu wirusami.

Czwartorzędowe związki amoniowe (Sterinol, Laurosept Zephirol, Bradosol, Cetavlon, Asepsol.

Względnie mały zakres działania i właściwości prowadzące do powstawania opornych szczepów pałeczek gram ujemnych , ograniczają ich stosowanie w szpitalach.

Alkohole etylowy, propylowy - działają bakteriobójczo również na prątki gruźlicy oraz niektóre wirusy. Mają słabą zdolność ścinania białka i zdolność penetracji dlatego mogą być stosowane tylko do czystych powierzchni. Stosowane również do dezynfekcji rąk.

Formaldehyd ma szeroki zakres działania, jest również aktywny w obecności substancji organicznych. Ze względu na drażniące działanie jego par nie jest akceptowany do dezynfekcji powierzchni, można stosować do dezynfekcji narzędzi oprócz sprzętu z tworzyw sztucznych i gumy (np, anestezjologicznego).

Aldehyd glutarowy Wykazuje działanie bójcze w stosunku do wszystkich drobnoustrojów, w dużych stężeniach działa również na spory bakterii. Stosowany do dezynfekcji narzędzi i sprzętu medycznego, również termolabilnego. Jest jednak środkiem drażniącym i alergizującym

Preparaty fenolowe ( Lizol, Septyl, Desson) – działają bakteriobójczo, prątkobójczo , ale mają słabe właściwości wirusobójcze, nie zaleca się do dezynfekcji sprzętów z gumy i tworzyw sztucznych

Związki nadtlenowe ( kwas nadoctowy, nadboran sodu, nadsiarczan potasu) – są wrażliwe na obecnść substancji organicznych. Kwas nadoctowy może działać sporobójczo.

Dezynfekcja termiczna parą wodną w temp.105- przy ciśnieniu 0.5 atm pozwala na uzyskanie wysokiej czystości mikrobiologicznej sprzętu poddanego wcześniej czyszczeniu. Stosowana również do dezynfekcji: bielizny, pościeli, odzieży i odpadów medycznych oraz wyposażenia sanitarnego np. basenów.

Dezynfekcja gorącą wodą o temp. i w czasie 10 min. Stosowana do urządzeń myjąco-dezynfekujących, po wcześniejszym umyciu sprzętu.

Dezynfekcja prom. UV o dł. fali 256 nm redukuje liczbę drobnoustrojów na czystych powierzchniach lub w powietrzu. Mała zdolność penetracji ogranicza stos. tej metody.

53. Czym sie rozni Tyndalizacja od pasteryzacji :

Pasteryzacja polega na podgrzewania produktów spożywczych do 60-99 stopni, tak aby zniszczyć

lub zahamować wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych lub enzymów przy jednoczesnym

zachowaniu smaku produktów i uniknięciu obniżenia ich wartości odżywczych. Głównym

zadaniem pasteryzacji jest przedłużenie trwałości produktów poprzez unieszkodliwienie form

wegetatywnych mikroorganizmów. Klasyczna metoda pasteryzacji polega na ogrzewaniu

produktu do temperatury powyżej , jednak nie większej niż . Np. typowy proces

pasteryzacji mleka polega na ogrzaniu go do temperatury w ciągu 1 minuty lub do

w ciągu 30 minut w zamkniętym urządzeniu nazywanym pasteryzatorem.

Ultrahigh temperature processing (UHT) polega na błyskawicznym, 12 sekundowym podgrzaniu do temp. ponad (135- dla mleka) i równie błyskawicznym ochłodzeniu do

temperatury pokojowej. Cały proces trwa 45 sek. Taka sterylizacja zabija florę bakteryjną nie

zmieniając walorów smakowych produktu.

Tyndalizacją nazywamy metodę konserwacji żywności, która polega na trzykrotnej pasteryzacji

przeprowadzanej co 24 godziny. Termin wywodzi się od nazwiska brytyjskiego uczonego teorii samorództwa.
Mechanizm działania:

54. Co to jest sterylizaja i jakie znasz metody sterylizacji :

Wyżarzanie przedmiotu poddawanego wyjaławianiu w płomieniu palnika powoduje

spalenie komórek drobnoustrojów. Metoda ta jest stosowana tylko do drobnych

przedmiotów metalowych na przykład do sterylizacji ez stosowanych do posiewów

mikrobiologicznych.

Spalanie stosujemy wówczas, gdy chcemy zniszczyć skażony materiał naprzykład

odpady szpitalne.

Suche gorące powietrze powoduje utlenianie, a co za tym idzie inaktywację i degradację

składników komórkowych drobnoustrojów.

Wyjaławianie suchym gorącym powietrzem prowadzi się w sterylizatorach powietrznych,

stanowiących zamknięte komory z termoregulacją, stosując temperatury

utrzymywane w czasie od dwóch godzin do kilkunastu minut.

Nasycona para wodna powoduje gwałtowną hydrolizę, denaturację i koagulację enzymów i

struktur komórkowych. Wyjaławianie jest rezultatem zarówno wysokiej temperatury, jak

i aktywności cząsteczek wody. Zwykle stosowane temperatury sięgają , zaś czas

wyjaławiania wynosi 1530minut.

Promieniowanie UV. Wyjaławianie polega na naświetlaniu materiału promieniowaniem

ultrafioletowym. Promieniowanie to zmienia strukturę kwasów nukleinowych, dlatego

najsilniej działa na formy wegetatywne drobnoustrojów. Używa się fal o długości 210328

nm (najbardziej aktywne jest promieniowanie o długości fali 254 nm), emitowanych np.

przez lampy rtęciowe (niskociśnieniowa rura z kwarcu, wypełniona parami rtęciowymi).

STERYLIZACJA (wyjaławianie) polega na zabiciu wszystkich drobnoustrojów bakterii, wirusów, grzybów) łącznie z ich formami przetrwalnikowymi i zarodnikami.

Narzędzia przeznaczone do sterylizacji powinny być idealnie czyste, odpowiednio zapakowane i ułożone w komorze sterylizatora. Przechowywanie narzędzi sterylnych powinno wykluczać ich ponowne zakażenie.

METODY STERYLIZACJI :

Para wodna w nadciśnieniu, suche gorące powietrze, sterylizacja niskotemperaturowa-gazowanie tlenkiem etylenu lub formaldehydem, z nowych metod np. niskotemperaturowa sterylizacja plazmowa.

Sterylizacja parowa – proces jest przeprowadzany w autoklawach czynnikiem sterylizującym jest nasycona para wodna w nadciśnieniu (121 ºC, 1atm lub 134ºC, 2 atm). Sterylizacja parowa osiąga pełny efekt jeśli para oddziaływuje na sterylizowany materiał przez ściśle określony czas. Wszystkie powierzchnie materiału muszą mieć kontakt z parą. Ważnym czynnikiem jest całkowite usunięcie powietrza z komory autoklawu ( stosuje się odpowietrzanie przepływowe, w którym powietrze jest wypierane ze zbiornika przez nasyconą parę lub odpowietrzanie próżniowe gdzie powietrze jest usuwane przez wytworzenie próżni, następnie wprowadzana jest para wodna. Jest to metoda uniwersalna,, pewna , szybka, nietoksyczna i ekonomiczna. Powinna być stosowana wszędzie tam, gdzie to możliwe.

Sterylizacja suchym, gorącym powietrzem w temp.160-

Ta metoda ma liczne wady: ograniczony zakres stosowania ( nie można wyjaławiać gumy, wyrobów włókienniczych, opatrunków, płynów) jest długotrwała i nieekonomiczna. W różnych krajach wycofywana z użycia, w Polsce nadal popularna. Metoda tę powinno się stosować do materiałów , które nie mogą być wyjaławiane za pomocą pary takich jak : oleje, pudry wazelina. Dobra również do szkła laboratoryjnego.

gazowanie tlenkiem etylenu Tlenek etylenu ma silne właściwości bakteriobójcze, ale wnika w głąb tworzywa i zalega w nim, dlatego po sterylizacji przedmioty należy poddać degazacji. Ponadto jest to gaz toksyczny, mutagenny i karcinogenny. Dlatego należy zachowywać szczególne środki ostrożności

gazowanie formaldehydem obecnie rzadko stosowane.

niskotemperaturowa sterylizacja plazmowa. stosowana do sprzętu termolabilnego. Cząsteczki gazu ( nadtlenku wodoru) w próżni wzbudzane energią pola elektromagnetycznego przechodzą w stan plazmy. Aktywność plazmy zależy od parametrów jej uzyskania.

Proces sterylizacji powinien być regularnie monitorowany wskaźnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi.

Wskaźniki fizyczne to: np. termometry, manometry ( kontrola sprawności urządzenia do sterylizacji)

Wskaźniki chemiczne zawierają substancje, które po osiągnięciu wymaganych parametrów sterylizacji ( temperatura, czas) zmieniają barwę. Stosowane w Polsce wskaźniki to:

  1. sprawdziany sterylizacji pozwalają jedynie na wizualne odróżnienie sprzętu, który był poddawany sterylizacji od sprzętu który tej procedurze nie był poddawany.

  2. wskaźniki wieloparametrowe wkładane do wnętrza pakietu sterylizowanego i wskazujące, że zostały tam osiągnięte wymagane parametry sterylizacji ( czas, temperatura), informują o prawidłowości przebiegu procesu.

wskaźniki biologiczne zawierają spory wyselekcjonowanych szczepów bakterii wysoce oporne na dany czynnik sterylizujący. Negatywny wynik posiewu informuje o fakcie zabicia drobnoustrojów i daje gwarancję uzyskania sterylności.

Zgodnie z zaleceniami WHO oraz PZH każdy proces sterylizacji powinien być na bieżąco kontrolowany przy użyciu wskaźników chemicznych i okresowo przy zastosowaniu wskaźników biologicznych

Sterylizatory parowe i na suche gorące powietrze zaleca się kontrolować co najmniej 1 raz na miesiąc, sterylizatory gazowe – każdy proces.

55. Jak dzielimy odpady szpitalne i jakie sa metody ich unieszkodliwiania?

Odpady medyczne mozna podzielic na:

bytowo-gospodarcze – ich szkodliwosc nie jest wieksza niz odpadów

komunalnych; moga byc bezposrednio wywozone na wysypiska smieci;

specjalne – zw. toksyczne i radioaktywne, wymagajace specjalnych metod

unieszkodliwiania unieszkodliwiania ( wykonują to specjalistyczne firmy).

zakazne – opatrunki, sprzet jednorazowego uzytku itp., stanowia duze zagrozenie

epidemiologiczne, nalezy je spalic albo sterylizowac w autoklawach albo dezynfekowac

roztworem srodka dezynfekcyjnego w warunkach gwarantujacych uzyskanie wysokiego

poziomu dezynfekcji. Sprzet jednorazowego uzytku juz po uzyciu nalezy umieszczac w

specjalnych pojemnikach odpowiednio oznakowanych, o odpornych na przeklucia

zamknieciach. Odpady powinno sie umieszczac w tych pojemnikach bezposrednio po

uzyciu. Nie nalezy ich wypelniac wiecej niz 2/3 objetosci. Odpady nalezy transportowac w

pojemnikach, do których zostaly zebrane. Wszelkie manipulacje nalezy przeprowadzac z

zachowanie najwyzszej ostroznosci.

Obecnie utylizacja odpadów zakaznych zajmuja sie wyspecjalizowane firmy. Spalanie tych

odpadów powinno odbywac sie w odpowiednich spalarniach, spelniajacych rygorystyczne

wymogi ochrony srodowiska.

56. Metody mycia rąk :

Drobnoustroje wystepujace na skorze dzielimy na : flora przejsciowa ( powierzchnia skory),

flora budujaca ( glebokie warstwy skory). Mozemy myc rece na 2 sposoby :

– mycie za pomoca detergentow i wody

– odkazanie za pomoca bakteriobojczych srodkow chemicznych ( jodofory, chloroamina).

Istnieje rowniez mycie chirurgiczne rak z uzyciem jalowych szczotek i jalowego mydla.

Uzywane srodki nie moga uszkodzic ani drapac naskorka ( 2x3 min)

Paznokcie powinny byc krotko obciete, tepo zakonczone, nie lakierowane.

57.Sposoby ochrony personelu przed zakażeniami szpitalnymi

Ręce personelu medycznego są najważniejszym wektorem transmisji zakażeń szpitalnych !

Na powierzchni skóry człowieka oprócz drobnoustrojów zaliczanych do tzw. flory stałej okresowo może występować tzw. flora przejściowa. Składa się ona z mikroorganizmów, które nie są zdolne do namnażania i przebywania przez dłuższy czas na powierzchni skóry. U personelu medycznego florę przejściową stanowią często mikroorganizmy chorobotwórcze. Mogą być one podczas zabiegów przenoszone z jednego pacjenta na drugiego przez zanieczyszczone ręce, stając się częstą przyczyną tzw. zakażeń krzyżowych.

Dysponujemy trzema sposobami zmniejszania ryzyka przeniesienia zakażenia za pomocą rąk:

  1. mycie rąk wodą i mydłem

  2. odkażanie skóry rąk

  3. ochrona rąk za pomocą rękawiczek ochronnych

W praktyce drobnoustroje występujące na rękach mogą być z nich eliminowane w dostatecznym stopniu na drodze właściwie przeprowadzonego mycia z następową dezynfekcją. Przed przystąpieniem do mycia rąk z następową ich dezynfekcją higieniczną należy zdjąć z rąk biżuterię i zegarek.

Higieniczne mycie rąk

Do większości prac wystarczające jest higieniczne mycie rąk. Jest to zabieg polegający głównie na zmyciu z powierzchni skóry rąk zanieczyszczeń organicznych i brudu oraz na częściowej eliminacji ze skóry rąk flory przejściowej i stałej.

W celu przeprowadzenia higienicznego mycia rąk, nanosi się na dłonie odpowiednią ilość mydła (koniecznie mydło w płynie, dozowane ze specjalnych dozowników ściennych za pomocą: 1) fotokomórki, 2) ramienia łokciowego lub 3) pedału nożnego. Czas mycia powinien wynosić nie mniej niż 30 sekund. Po dokładnym umyciu ręce spłukuje się i osusza jednorazowym ręcznikiem.

Dezynfekcja higieniczna rąk

Do dezynfekcji higienicznej rąk używane są najczęściej alkoholowe środki antyseptyczne. Preparaty te muszą posiadać certyfikat rejestracyjny Ministerstwa Zdrowia, a na etykiecie: sposób użycia i spektrum biobójcze. Antyseptyk stosuje się na czystą, suchą i pozbawioną wszelkich zanieczyszczeń organicznych i brudu skórę rąk.

Nanieść 3 ml alkoholowego preparatu antyseptycznego i dokładnie wetrzeć w skórę aż do momentu całkowitego wyschnięcia preparatu, tj. ok. 30 s. Alkoholowe preparaty antyseptyczne powinny znajdować się w dozownikach ściennych sterowanych za pomocą fotokomórki lub ramienia łokciowego.

dezynfekcję higieniczną rąk należy przeprowadzić:

Chirurgiczne mycie rąk:

Polega na szorowaniu dłoni i przedramion aż do okolic łokci pod bieżącą wodą z mydłem ( 2 jałowe szczotki – każdą po 3 minuty). Po umyciu przemywać środkiem dezynfekcyjnym ( co najmniej 1 minutę). Wyjałowiony fartuch nakłada się przy pomocy innej osoby. Maskę i rękawiczki w taki sposób by uniknąć dotknięcia ich zewnętrznych powierzchni gołą dłonią.

RĘKAWICZKI OCHRONNE

Najskuteczniejszą metodą ochrony rąk przed bezpośrednim dostępem drobnoustrojów jest nakładanie rękawiczek ochronnych. Rękawiczki powinny być nakładane nie tylko w kontaktach z pacjentami z grup wysokiego ryzyka (np. chorych i nosicieli HBV, HCV, HIV), ale muszą być stosowane rutynowo dla wszystkich pacjentów.

Stosowanie rękawiczek ochronnych nie zwalnia z obowiązku mycia i stosowania antyseptyków. Niedopuszczalne jest stosowanie tych samych rękawiczek do kontaktu z następnym pacjentem.

Cechy dobrych jakościowo rękawiczek ochronnych:

Po zakończeniu pracy rękawiczki należy traktować jak materiał zakaźny i poddać zniszczeniu jak każdy inny sprzęt i materiały jednorazowego użytku.

Odzież ochronna

Zasada, że każdy pacjent jest potencjalnie zakaźny determinuje konieczność stosowania odzieży ochronnej. Gdy przewiduje się kontakt z krwią lub innym potencjalnie infekcyjnym materiałem (IPIM) koniecznym jest noszenie fartuchów ochronnych zawiązywanych z tyłu, w razie spodziewano opryskania materiałem potencjalnie infekcyjnym należy użyć fartuch nieprzemakalny. Zawsze należy używać rękawiczek jednorazowego użytku. Inne środki ochrony takie jak np. okulary, maski na oczy czy usta należy stosować, gdy istnieje możliwość rozprysku materiału potencjalnie zakaźnego.

58. Klasy czystosci wod i ich charakterystyka:

Klasa I - wody nadające się do:

Zaopatrzenia ludności w wodę do picia,

Zaopatrzenia zakładow wymagających wody o jakości wody do picia,

Hodowli ryb łososiowatych.

Klasa II - wody nadające się do:

Hodowli innych ryb niż łososiowate,

Chowu i hodowli zwierząt gospodarskich,

Celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz do urządzania zorganizowanych

kąpielisk.

Klasa III- wody nadające się do:

Zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia,

Nawadnianie terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod

Szkłem i pod osłonami z innych materiałów.

Wody pozaklasowe

Wody silnie zanieczyszczone, w których stężenia zanieczyszczeń przekraczają wartości

dopuszczalne dla wyżej wymienionych klas czystości, określane są jako wody pozaklasowe i

oznaczane jako "non”.

59. Metody oczyszczania sciekow :

Sedymentacja –opadanie dużych cząstek zawiesin na dno zbiornika

Napowietrzanie –tłoczenie wody przez system rur; rozpylenie, napowietrzenie zmniejszenie stężenia CO2 i utlenienie związków żelaza

Klarowanie wody- usunięcie mechanicznych zanieczyszczeń, jakie znajdują się w jeziorach i rzekach. Zanieczyszczenia mechaniczne można podzielić na następujące grupy:
1. lekki zawiesiny grube (szczątki roślin, liście, glony itp.) unoszące się na powierzchni wody, które usuwa się za pomoca krat
2. zawiesiny mniejsze usuwane za pomocą sit metalowych
3. zawiesiny drobne (mikrozawiesiny) usuwane za pomocą mikrosit i w osadnikach

Koagulacja –wprowadzenie koagulantów dodatnio naładowanych: siarczan glinu, glinian sodowy, siarczan żelazowy lub żelazawy, chlorek żelazowy tworzą się duże cząsteczki zawiesin łatwiejsze do wytrącenia i osadzenia

Filtrowanie–przesączanie przez filtry piaskowe

Dezynfekcja–naświetlanie promieniami UV,

Ozonowanie,

musztardowy, którego jest składnikiem. Gazowy chlor działa drażniąco na układ oddechowy i

błony śluzowe, może prowadzić do obrzęku płuc a w dużych stężeniach do śmierci.

60. Metody uzdatniania wody :

– napromieniowanie – jest to dostarczanie tlenu, usuniecie zapachu i posmaku ,usuniecie CO2

– klarowanie – zlikwidowanie metnosci wody w zbiornikach zwanych osadnikami (usuwa sie

ok. 70% zawiesin)

– koagulcja – wyeliminowanie bardzo drobnych zawiesin poprzez dodawanie koagulantow i

oddzielanie zawiesin w postaci zelu.

– filtrowanie – moze byc powolne lub pospieszne, przy powolnym uzywamy filtrow

piaskowych, ktore skladaja sie z : warstwa drenazowa z cegiel, kamienie i zwir, piasek,

wodoszczelne zbiorniki zelbetonowe; woda plynie z gory ku dolowi na powierzchni filtru

powstaje blona biologiczna. Metody tej uzywamy do malo zanieczyszczonej wody. W

metodzie pospiesznej uzywamy tzw. blon fizykochemicznych.

– dezynfekcja – uzdatnianie wody przez srodki majace wlasciwosci bakteriobojcze

nieszkodliwe dla ludzi i zwierzat – chlorowanie, ozonowanie.

56. Szkodliwe czynniki gleby :

– pierwiastki promieniotworcze

– metale ciezkie

– czynniki antropogenne

57. Jakie sa grupy czynnikow szkodliwych w srodowisku pracy :

Czynniki szkodliwe w srodowisku pracy :

– Czynniki fizyczne: temperatura, wilgotnosc powietrza, oświetlenie, promieniowanie

elektromagnetyczne, prąd elektryczny, halas, dzwieki

– Czynniki chemiczne: metale ciężĸie, pyły, gazy, rozpuszczalniki organiczne, pestycydy

– Czynniki biologiczne: rożnego rodzaju drobnoustroje

– Czynniki psychiczne: stres, nerwice, uzaleznienia, sen

61. Szkodliwe czynniki gleby

62.Jakie są grupy czynników szkodliwych w środowisku pracy?

63.Co to jest efekt cieplarniany, jego przyczyny i skutki?

64.Jakie są zagrozenia zdrowotne w strefie zwrotnikowej?

65. Zasady higieny dla osob przebywajacych w strefie tropikalnej :

Wyjezdzajac w kraje strefy tropikalnej nalezy wykonac odpowiednie szczepionki, trzeba

zwrocic uwage na stan wody ktora pijemy, w mieszkaniu trzeba zabezpieczyc okna

siatkami,zeby zablokowac dostep owadow, zywnosc powinna byc starannie umyta.

66,67.Podstawowe zasady higieny żywności(żywienia) w strefie tropikalnej.

68. Co to sa choroby tropikalne, drogi ich rozprzestrzeniania sie:

Choroba topikalna schorzenie

lokalne ktorego zasieg geograficzny ograniczony

strefy klimatu goracego. Goracy klimat stwarza warunki do rozwoju czynnikow

chorobotworczych – wirusy, bakterie, pasozyty. Czynniki te wnikaja do ustroju

dwoma drogami: przez przewod pokarmowy lub przez skore i blony sluzowe.

69. Wymien 5 chorob tropikalnych i podaj ich przyczyny:

– zolta febra – wywolywana przez wirus przenonoszony prze komary z rodzaju Aedes z ssaka

zdrowego na czlowieka, lub z czlowieka na czlowieka.

– cholera – choroba bakteryjna wywolywana przez przecinkowiec cholery. Przecinkowiec

cholery dostaje sie do ustroju poprzez zanieczyszczona wode i pokarmy.

– dzuma – choroba bakteryjna wywolywana przez paleczke dzumy, zwykle dostaje sie przez

skore lub czlowiek zaraz czlowieka (dzuma plucna).

– malaria (zimnica) – choroba pasozytnicza spowodowana inwazja pierwotniakow z rodzaju

plazmodium przenoszona przez komarysamice.

– filanozy – choroby pasozytnicze wywyolywane przez nicienie z rodziny filasi (robaki

pasozytnicze w klimacie tropikalnym) przenoszone glownie przez komary.

Choroby tropikalne

Wirusowe: żółta gorączka, gorączki krwotoczne, jaglica, Heinego-Medina

Bakteryjne: tężec, cholera, dur brzuszny i plamisty, dżuma

pasożytnicze: malaria, śpiączka afrykańska, czerwonka, leiszmania

70. Co to jest uzaleznienie i klasyfikacje srodkow uzalezniajacych :

Uzaleznienie jest to trudne do przezwyciezenia dazenie do przyjmowania srodka

uzalezniajacego. Rozrozniamy uzaleznienie fizyczne i psychiczne. Klasyfikacja srodkow

uzalezniajacych :

– srodki depresyjne – alkohol etylowy, srodki nasenne, haszysz, marihuana

– stymulanty amfetamina,kokaina, kofeina, nikotyna

– srodki dzialajace lokalnie na poszczegolne osrodki mozgu – srodki uspokajajace,

przeciwdepresyjne, halucynogenne, narkotyki, leki przeciwpsychotyczne

71. Definicja chorob zawodowych i pozazawodowych :

Choroby zawodowe sa wynikiem okresowych, ujemnych wplywow w miejscupracy. Definicja

chorob zawodowych ma aspekty prawne i ich stwierdzenie upowaznia prawnika do roszczen o

odszkodowanie. Choroby pozazawodowe sa efektem ujemnych wplywow srodowiska pracy i

srodowiska bytowania, rozgraniczenie obu wplywow zazwyczaj jest niemozliwe a zaliczenia do

chorob zawodowych w celu otrzymania odszkodowania jest bardzo trudne ( np.choroba

wiencowa, nadcisnienie tetnicze, nerwica)

CHOROBY ZAWODOWE

Aktualny wykaz chorób zawodowych:

1. Zatrucia ostre i przewlekłe substancjami chemicznymi oraz następstwa tych zatruć.

2. Pylice płuc.

3. Przewlekłe choroby oskrzeli wywołane działaniem substancji powodujących napadowe stany spastyczne oskrzeli i choroby płuc przebiegające z odczynami zapalno-wytwórczymi w płucach, np. dychawica oskrzelowa, byssinoza, beryloza.

4. Przewlekłe zapalenie oskrzeli wywołane działaniem substancji toksycznych, aerozoli drażniących - w razie stwierdzenia niewydolności narządu oddechowego.

5. Rozedma płuc u dmuchaczy szkła i muzyków orkiestr dętych w razie stwierdzenia niewydolności narządu oddechowego.

6. Przewlekłe zanikowe, przerostowe i alergiczne nieżyty błon śluzowych nosa, gardła, krtani i tchawicy, wywołane działaniem substancji o silnym działaniu drażniącym lub uczulającym.

7. Przewlekłe choroby narządu głosu związane z nadmiernym wysiłkiem głosowym (guzki śpiewacze, niedowłady strun głosowych, zmiany przerostowe).

8. Choroby wywołane promieniowaniem jonizującym łącznie z nowotworami złośliwymi.

9. Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników rakotwórczych występujących w środowisku pracy (z wyjątkiem wymienionych w poz. 8).

10. Choroby skóry.

11. Choroby zakaźne i inwazyjne.

12. Przewlekłe choroby narządu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy, nadmiernym przeciążeniem: zapalenie pochewek ścięgnistych i kaletek maziowych,

uszkodzenie łękotki, mięśni przyczepów ścięgnistych, martwica kości nadgarstka, zapalenie nadkłykci kości ramieniowej, zmęczeniowe złamanie kości.

13. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane uciskiem na pnie nerwów.

14. Choroby układu wzrokowego wywołane zawodowymi czynnikami fizycznymi lub chemicznymi.

15. Uszkodzenia słuchu wywołane działaniem hałasu.

16. Zespół wibracyjny.

17. Choroby wywołane pracą w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu atmosferycznym.

18. Choroby wywołane działaniem przeciążeń grawitacyjnych (przyśpieszeń).

19. Choroby centralnego układu nerwowego, układu bodźcotwórczego i przewodzącego serca oraz gonad wywołane działaniem pól elektromagnetycznych.

20. Ostry zespół przegrzania i jego następstwa.

choroby parazawodowe – choroby występujące z dużą częstotliwością w populacji ogólnej, w przypadku tych chorób nie można określić w jakim stopniu do ich rozwoju przyczyniły się czynniki związane z pracą, a w jakim inne czynniki parazawodowe. Przykłady: choroba wrzodowa, wieńcowa, nadciśnieniowa, niektóre schorzenia narządów ruchu (w szczególności zespoły bólowe kręgosłupa związane ze zmianami zwyrodnieniowo-dyskopatycznymi), przewlekłe nieswoiste choroby układu oddechowego i zaburzenia nerwicowe.

72. Wymien znane ci choroby srodowiskowe, ich przyczyny i objawy.

Jest to III grupa zespolu chorób cywilizacyjnych. Nie wszystkie schorzenia srodowiskowe sa w pelni

ugruntowane teoretycznie i terminologicznie. Na ogól powstaja przewlekle, rozwijaja sie w ciagu miesiecy, a

nawet lat. Dotychczas wyodrebniono zespoly chorobowe zwiazane najczesciej z nadwrazliwoscia na

chemiczne lub biologiczne czynniki srodowiskowe. Uklad nerwowy i odpornosciowy wiaza dynamicznie

srodowisko zewnetrzne z wewnetrznym. Uklady te moga byc odpowiedzialne za powstanie srodowiskowo

uwarunkowanych zaburzen.

zespól przewleklego zmeczenia – przyczyna jest utrzymujaca sie infekcja subkliniczna,

obnizona odpornosc lub nadmierna wrazliwosc na czynniki srodowiskowe, moze byc wynikiem

depresji psychicznej, przebytych infekcji wirusowych lub dlugo utrzymujacego sie stresu

srodowiskowego; objawy: wystepowanie trwalego lub zmiennego zmeczenia, niepelny wypoczynek

nocny, obnizenie aktywnosci dziennej, podwyzszenie cieploty ciala, niezyt gardla, limfadenopatia

(powiekszenie wezlów chlonnych na skutek stymulacji antygenowej)

przewlekle nieswoiste choroby ukladu oddechowego – czynniki ryzyka: cechy

osobnicze (wiek, plec, rasa), egzogenne (palenie tytoniu, pyly, SO2, NOX, O3, CO, formaldehyd,

kwasne aerozole); objawy: przewlekly kaszel, zwiekszona produkcja sluzu, swiszczacy oddech,

napady dusznosci, dusznosc wysilkowa, zmniejszenie sprawnosci wentylacyjnej, rozedma, astma.

wieloczynnikowa nadwrazliwosc chemiczna – ekspozycja srodowiskowa, stezenie

progowe substancji wywolujacej lezy ponizej poziomu uznanego za normalny; objawy: nadmierna

meczliwosc, bóle glowy, zaburzenia pamieci, nieoczekiwane reakcje emocjonalne, nagla sennosc,

dyskoordynacje ruchów, podraznienie spojówek, wrazliwosc na zapachy, objawy ze strony róznych

ukladów i narzadów

schorzenia zalezne od budownictwa – przyczyna: uwalniania sie gazów z materialów

budowlanych i wyposazenia wnetrz, zanieczyszczenia biologiczne (grzyby, roztocza), czynniki

fizyczne (halas, wibracja, oswietlenie, mikroklimat); objawy: alergie, astma, legionelloza, goraczka

z pontiak, goraczka nawilzaczowi, nadreaktywne zapalenie pluc, zespól nadreaktywnej nie

wydolnosci górnych dróg oddechowych

zespól zlego budownictwa – przyczyny fizyczne (temperatura, wilgotnosc, oswietlnie,

infradzwieki), biologiczne, chemiczne (pyl, dym papierosowy, gazy nieorganiczne), psychologiczne

– przeciazenie sensoryczne (ekran telewizora, komputera); objawy: podraznienie oczu, nosa,

krtani, gardla, objawy zmeczenia, zaczerwienienie skóry, bóle glowy, zwiekszona czestotliwosc

niezytów dróg oddechowych i napadów kaszlu, chrypka, obnizenie koncentracji, obnizenie

zdolnosci do pracy umyslowej.

zespól dlugu czasowego – wystepuje podczas przelotów samolotowych wzdluz

równolezników z przemieszczeniem do innej strefy czasowej. Poszczególne funkcje

wewnatrzustrojowe sa róznie wrazliwe na tego rodzaju zaklócenia, powstaje desynchronizacja ich

rytmiki dobowej. Ponowna resynchronizacja (ok. 60-90 min. na dobe); gdy lecimy na wschód

resynchronizacja nastepuje szybciej; objawy: zaburzenia snu, uczucie zmeczenia fizycznego i

psychicznego, bóle glowy, obnizenie apetytu, dolegliwosci zoladkowo-jelitowe. U pilotów przy

czestych przelotach wystepuje umiarkowana tolerancja.

CHOROBY ŚRODOWISKOWE

Choroba Przyczyny Objawy
Zespół przewlekłego zmęczenia utrzymująca się infekcja subkliniczna występowanie trwałego lub zmiennego zmęczenia, niepełny wypoczynek nocny, obniżenie aktywności dziennej, podwyższenie ciepłoty ciała, nieżyt gardła, limfadeopatia
przewlekle nieswoiste choroby układu oddechowego czynniki ryzyka: cechy osobnicze, egzogenne ( palenie tytoniu, pyły, SO2, Nox, O3, CO, formaldehyd, kwaśne aerozole) przewlekły kaszel, zwiększona produkcja śluzu. świszczący oddech, napady duszności, duszność wysiłkowa, zmniejszenie sprawności wentylacyjnej
wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna wynik ekspozycji środowiskowej w odpowiedzi na określone bodźce chemiczne niespecyficzne_ nadmierna męczliwość, bóle głowy, zaburzenia pamięci, nieoczekiwane reakcje emocjonalne, nagła senność, dyskoordynacje ruchów podrażnienie spojówek, wrażliwość na zapachy, objawy ze strony różnych narządów (układów)

schorzenia zależne od budownictwa

( building - related illness i sick-building syndrome)

 uwalnianie się gazów z materiałów budowlanych i wyposażenie wnętrz, zanieczyszczenia biologiczne, czynniki fizyczne ( hałas, wibracja, oświetlenie, mikroklimat)

alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa, astma, podrażnienie oczu, gardła i krtani, suchość skóry i błon śluzowych, bóle głowy, zmęczenie, częste nieżyty dróg oddechowych, objawy neurotoksyczne,

obniżenie zdolności do pracy

73.. Jakie znasz choroby cywilizacyjne

• cukrzyca

• nadciśnienie tętnicze

• choroba wieńcowa

• dna moczanowa

• alkoholizm

• gruźlica

• POChP

• astma oskrzelowa i inne choroby alergiczne

• choroby afektywne

74. Jakie sa roznice miedzy biomarkerami ekspozycji a biomarkerami efektow :

BIOMARKERY NARAŻENIA

Obecne w wewnętrznych przedziałach organizmu mierzalne egzogenne substancje lub ich metabolity lub też produkty interakcji między czynnikami chemicznymi i docelowymi cząsteczkami lub komórkami.

BIOMARKERY SKUTKÓW

-Biomarkery hematologiczne: wolna porfiryna erytrocytarna FEP, wydalanie delta-aminolewulinianu w moczu

-Biomarkery nefrotoksyczności: kreatynina i beta-2-mikroglobulina albumina, transferyna, globulina wiąząca retinol, czynnik reumatoidalny, immunoglobulina G markery cytotoksyczne

-Biomerkery hepatotoksyczności: Aminotransferazy

-Biomarkery skutków immunotoksycznych Poziom immunoglobulin , zmiany subpopulacji limfocytów

-Biomarkery genotoksycznych kancerogenów: Addukty DNA, addukty białek, uszkodzenia chromosowe, wymiana chromatyd siostrzanych, mikrojądra,aneuploidalność, mutacj

BIOMARKERY WRAŻLIWOŚCI

Mogą odzwierciedlać czynniki nabyte lub genetyczne, które wpływają na odpowiedź wywołaną ekspozycją. Są one czynnikami obecnymi przed wystąpieniem ekspozycji i są od niej niezależne. Wskazują, które czynniki mogą zwiększać lub obniżać indywidualne ryzyko wystąpienia toksycznej odpowiedzi w następstwie ekspozycji na czynniki środowiska

Biomarkery skutkow zdrowotnych ( efektow) dostarczaja informacji o zmianach w organizmie, ktore zaszly w wyniku okreslonej ekspozycji na czynnik toksyczny na roznych poziomach jego organizacji narzadowej, tkankowej, komorkowej, molekularnej. Biomarkery ekspozycji SA wskaznikami wchlonietej dawki energi okreslajacej ilosciowo wchlonieta toksyne i względne produkty interakcji np. z DNA. Biomarkery wrazliwosci – informuja czy w przypadku osoby

lub populacji nalezy spodziewac sie wszystkich skutkow zdrowotnych w organizmie przy nizszej lub wyzszej ekspozycji ( zygi na bodziec).

75. Najwazniejsze zagrozenia zawodowe w srodowisku medycznym i choroby zawodowe stwierdzane w tym środowisku :

– WZW

– HIV

– CHOROBY INFEKCYJNE

76. Wymien zagrozenia zdrowotne w srodowisku stomatologow:

77. Wymien szkodliwe czynniki zawodowe pielegniarek:

78. Jakie znasz szkodliwe czynniki srodowiska pracy nie wystepujace w srodowisku

komunalnym:

79. Grupy zawodowe lub placowki medyczne o najwiekszym ryzyku wystapienia zakazen :

– kliniki traumatologii i chirurgii

– osrodki ciaglej dializy otrzewnowej ( kliniki urologiczne )

– oddzialy intensywnej opieki medycznej

– zaklady transfuzjologii

– zaklady diagnostyki laboratoryjnej

80. Jakie parametry decyduja o szkodliwosci pylow (patrz pyt.22)

81. Jakie czynniki decyduja o mikroklimacie.

woda do picia powinna byc :

bezbarwna

– bezwonna ( zapach gnilny – dyskwalifikuje wode do picia)

– nie powinna zawierac substancji powodujacych jej metnienie

– powinna miec odczyn obojetny pH 68

– brak substancji szkodliwych : Fe 3+, Mg, Fenol, pestycydy

– substancje porzadane : Fluor, Jod, Fe 2+

– po uzdatnieniu : miano coli w 100 cm3 nie moze byc ani jednej bakterii coli; liczba kolonii

bakteri po 72h w temp. 72 stopni nie moze przekraczac 10 w cm3 ; liczba kolonii bakterii po

72h w temp. 24 stopnie nie moze przekraczac 50 w cm3.

83. Jakie wymagania powinna spelniac woda do picia?

Ogólnie woda dostarczona uzytkownikowi nie moze zawierac:

- substancji szkodliwych dla zdrowia,

- substancji wskazujacych na jej zanieczyszczenie,
- skladników wplywajacych ujemnie na jej wlasciwosci fizyczne

Woda pitna powinna byc klarowna, bezbarwna, bezwonna,

nie powinna zawierac substancji powodujacych jej metnienie, w szklanych naczyniach nie

moga byc widoczne zawiesiny, organizmy wodne zywe i martwe, plamy oleju itp.

powinna miec zapach naturalny, nieuciazliwy; dopuszczalny jest zapach chloru przy

dezynfekcji chlorem; zapach gnilny dyskwalifikuje wode do picia (obecnosc substancji

organicznych w stanie rozkladu)

nie powinna zawierac bakterii chorobotwórczych, pasozytów zwierzecych ani ich larw i jaj

nie moze zawierac skladników trujacych (fenol, pestycydy itp.), ani tez nadmiernych ilosci

zwiazków zelaza, magnezu i wapnia (odpowiednia twardosc wody) oraz manganu

obojetne pH => 6,5 - 8,5 (OPTIMUM 6,8)

substancje rozpuszczone do 800 mg/dm3

– substancje porzadane : Fluor, Jod, Fe 2+

- substancje szkodliwe : Fe 3+, Mg, Fenol, pestycydy

twardosc (CaCO3) – do 500 mg/dm3

miano coli po uzdatnieniu : miano coli w 100 cm3 nie moze byc ani jednej bakterii coli; liczba kolonii bakteri po 72h w temp. nie moze przekraczac 10 w cm3 ; liczba kolonii bakterii po72h w temp. nie moze przekraczac 50 w cm3.
BZT5

wody naturalne, przed ich wykorzystaniem do picia oraz na potrzeby gospodarcze czy

przemyslowe musza byc odpowiednio przygotowane, co uzyskuje sie w procesach ich oczyszczania. Ze

wzgledu na to, iz zwieksza sie rodzaj zanieczyszczen wystepujacych w wodach naturalnych, oraz mozliwosc

powstawania zanieczyszczen "wtórnych" podczas oczyszczania, skuteczne uklady technologiczne czesto

musza byc bardzo rozbudowane.

84. Jakie Jest działanie niskiego ciśnienia na organizm człowieka

Dzialanie niskiego cisnienia, hipobaria:

wraz ze wzrostem wysokosci obniza sie cisnienie parcjalne gazów

hipoksja wysokogórska powoduje silne pobudzenie chemoreceptorów tetniczych i

odruchowe zwiekszenie wentylacji pluc w celu wyrównania niedostatku tlenu w

rozrzedzonej atmosferze, dochodzi takze do przyspieszenia skurczów serca, zwiekszenia

pojemnosci minutowej i zwiekszenia przeplywu krwi w krazeniu plucnym.

przy naglej hipoksji dochodzi do zaburzen swiadomosci, utraty przytomnosci a po

kilkunastu minutach do smierci mózgu (dlatego w samolotach przy rozszczelnieniu kabiny

wypadaja maski tlenowe)

objawy niedotlenienia mózgu (podniecenie, euforia, zahamowanie czynnosci zmyslów,

zaburzenia postawy ciala, ból glowy, sennosc)

przy dluzszej hipoksji – aklimatyzacja do wysokosci

zwiekszenie ilosci hemoglobiny i liczby erytrocytów we krwi

Ostra choroba wysokogórska – charakteryzuje sie duzym zmeczeniem, bezsennoscia i snem

przerywanym z okresami bezdechu sródsennego i uczuciem dusznosci, wystepuja zaburzenia psychiki i

obrzek pluc.

85. Jakie jest dzialanie wysokiego cisnienia atmosferycznego na organizm?

Cisnienie atmosferyczne - cisnienie z jakim powietrze naciska na powierzchnie kuli ziemskiej.

Jednostka pomiaru cisnienia jest 1 Pascal (Pa). Jest to cisnienie wywierane sila 1N prostopadle na

powierzchnie .

Dzialanie wysokiego cisnienia, hiperbaria:

Hiperbaria zwieksza cisnienie parcjalne wszystkich gazów, O2, CO2, N2, we krwi i w plynach

ustrojowych.

Zwiekszenie preznosci tlenu we krwi tetniczej tylko o jedna atmosfere moze powodowac

neurogenne skurcze miesni.

Jesli hiperbaria trwa dluzszy czas wystepuja: kaszel, dusznosc, obrzek pluc.

Na duzych glebokosciach ujawnia sie toksyczne i narkotyczne dzialanie azotu. Dochodzi do

zaburzen orientacji a nawet utraty przytomnosci (narkoza azotowa). Wystepuja bóle glowy,

miesni stawów.

10 m. glebokosci cisnienie wody rosnie o jedna atmosfere ( Hg, 1010hPa).

Zespól dekompresji (choroba kesonowa, choroba nurków) – powstaje w wyniku zbyt szybkiego obnizania

cisnienia parcjalnego azotu, który z formy rozpuszczonej przechodzi w forme gazowa (podobny efekt mozna

zaobserwowac przy otwieraniu butelki z woda gazowana). We krwi i w komórkach powstaja drobne babelki

uszkadzajace bezposrednio komórki, zwlaszcza neurony mózgu. Tworza sie takze mikrozatory w naczyniach

wlosowatych i aktywacji ulegaja plytki krwi. Dochodzi do utraty przytomnosci.

Przy bardzo wysokich hiperbariach niebezpieczenstwu dekompresji zapobiega sie zamieniajac azot na hel,

który ma znacznie mniejsza rozpuszczalnosc w wodzie i bardzo mala czasteczke.

88. Co to jest narzad krytyczny :

Narzady krytyczne to te szczegolnie wrazliwe na promieniowanie. Ich uszkodzenie prowadzi do powaznych zaburzen funkcjonowania calego organizmu. Patologiczne dzialanie wystarczająco duzych dawek promieniowania na organizm ludzki manifestuje sie roznymi postaciami zmian, zaburzen, uskodzen. Zaliczamy do nich:

– popromienne zmiany somatyczne: ostra choroba popromienna, przewlekla choroba popromienna, miejscowe ogniskowe zmiany popromienne ostre i przewlekle dotyczące pojedynczej tkanki, narzadu lub wzglednie okreslonej okolicy ciala (np zapalenie tarczycy, ograniczony zespol popromienny), odlegle skutki napromieniowania (np. niedokrwistosc, nowotwory popromienne, zacma soczewek ocznych, zaburzenia gametogenezy).

Do tkanek najbardziej wrazliwych zaliczamy: uklad limfatyczny, szpik i krew obwodowa, nabłonek zoladkowojelitowy, tkanki plodowe.

Narzady sredniowrazliwe : rogowka, soczewka, spojowka, skora nerki, watroba, pluca.

Radioodporne : miesnie kosci, tkanka laczna.

89. Co to jest stezenie krytyczne?

Stezenie krytyczne w komórce – stezenie substancji toksycznej, przy której zachodza odwracalne lub

nieodwracalne , niepozadane lub szkodliwe zmiany czynnosciowe w komórce

Stezenie krytyczne w narzadzie lub tkance - srednie stezenie substancji toksycznej w narzadzie, gdy w najbardziej wrazliwych komórkach wystepuja odwracalne lub nieodwracalne niepozadane lub szkodliwe zmiany

Narzad krytyczny – narzad, który jako pierwszy osiaga stezenie krytyczne substancji toksycznej w

okreslonych warunkach narazenia danej populacji. W tym narzadzie najwczesniej wystepuja efekty dzialania toksycznego

Efekt krytyczny – jest to swoisty efekt lub jego prekursor w warunkach narazenia na substancje chemiczna.

90. Jakie znasz drogi wnikania i wydalania zanieczyszczen z organizmu?

– droga pokarmowa

– droga oddechowa

– przez skore

– przez blony sluzowe

– dokrewna

Wchlanianie:

- przez skóre nieuszkodzona: transepidermalnie -> lipofiilne (amoniak, siarkowodór, cyjanowodór), pary

- transfolikularnie - hydrofilne (elektrolity i metale ciezkie)

- drogi oddechowe ( gazy, pary, areozole, pyly, dymy)

- areozole (zatrzymywane w górnym i srodkowym odcinku

- w pecherzykach plucnych

- przewód pokarmowy: jama ustna - nikotyna, cyjanki, kokaina, alkohole

- zoladek - alkohol, kwasy, slabe zasady, przy bogatotluszowej sub. lepofilny

- jelito cienkie

- j grube

Wydalanie:

- nerki

- przewód pokarmowy ( slina, wymiociny, zólc, kal)

- pluca

- skóra

- gruczól sutkowy

- lozysko

Czynnki wplywajace na wchlnianie z przwodu pokarmowego

- dieta, metale ciezkie z bialkami, substancje lipofilne z tluszczami

- stopien rodrobnienia

- stan blony sluzowej

- wiek

- tempo perystaltyki

Toksyny z wykladów:

droga oddechowa: CO, rozpuszczalniki organiczne, zwiazki rteci organiczne, pary rteci metalicznej,

olów, azbest, krzemionka

droga skórna i pokarmowa: rozpuszczalniki organiczne, zwiazki rteci organiczne

Dawka wprowadzonej do organizmu substancji droga oddechowa zalezy od : stezenia substancji w powietrzu,

czasu narazenia, poziomu wentylacji pluc.

91. Co jest zrodlem dioksyn i jakie sa skutki ekspozycji na dioksyny :

Dioksyny zwiekszaja podatnosc ustroju na choroby bakteryjne, wirusowe, pasozytnicze.

nowotworowe.

– spalanie miejskich odpadow stalych, odpadow szpitalnych, odpadow nieorganicznych

– wytapianie rud

– palenie papierosow

– pozary lasow

– przy wytwarzaniu chloru i zwiazkow chlorowych w przemysle chemicznym

– narazenie podczas chlorowania podstawowych zwiazkow fenolowych

– wybielanie, chlorowanie papieru

– dioksyny kumuluja sie w roslinach, glebach, rybach, miesniach, sa to wtorne zrodla dioksan

Dioksyny, TCDD, związki chemiczne zawierające w cząsteczce dwa pierścienie benzenowe połączone dwoma atomami tlenu. W chlorowanych dioksynach atomy wodoru w pierścieniach benzenowych podstawione są atomami chloru.

Dioksyny powstają jako produkty uboczne przy produkcji herbicydów oraz przy spalaniu śmieci w miejskich spalarniach. Dioksyny występują w środowisku w znikomo małych ilościach. Do najbardziej znanych dioksyn należy 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksyna (TCDD), która była składnikiem defoliantu o nazwie Agent Orange stosowanego przez Amerykanów w Wietnamie.

TCDD jest jedną z najsilniej działających trucizn. Przeciętna dawka śmiertelna dla królika wynosi 115 µg/kg masy ciała. Ekspozycja na działanie dioksyn powoduje u człowieka wystąpienie trądziku chlorowego, zaburzenie procesów trawiennych, uszkodzenie niektórych systemów enzymatycznych, bóle mięśni i stawów, zaburzenia w układzie nerwowym.

Dioksyny podejrzewa się także o działanie karcinogenne (sarkoma tkanki łącznej) i teratogenne. Degradacja dioksyn w środowisku odbywa się dzięki światłu słonecznemu, które powoduje odszczepianie kolejnych atomów chloru z cząsteczek dioksyn i ich rozkład.

W warstwach gleby, gdzie nie dociera światło słoneczne, TCDD może przetrwać okres do 10 lat. Najpoważniejsze katastrofy związane z zatruciami dioksynami miały miejsce w Nitro (1949, USA) i Seveso (1976, Włochy).

Najbardziej niebezpiecznym jest związek o poniższym wzorze typu PCDDs.

DIOKSYNA (tetrachlorodibenzol)!!

Toksyczne działanie dioksyn polega na powolnym, ale skutecznym uszkadzaniu narządów wewnętrznych:

wątroby, płuc, nerek, rdzenia kręgowego lub kory mózgowej. Niebezpieczne dioksyny powstają jako uboczny produkt podczas produkcji: pestycydów, herbicydów(przykład: katastrofa ekologiczna w zakładach "ICMESA" w miecie Seveso we Włoszech, 60 osób zmarło). Pobliskie tereny zostały skażone dioksyną typu TCDD do tego stopnia, że do dnia dzisiejszego nie nadają się do uprawy ani zamieszkania.

Dioksyny powstają również podczas spalania tworzyw sztucznych i olejów w naszych piecach! Spalanie mieci w spalarniach także powoduje powstawanie dioksyn i ich emisję do atmosfery. Wiele dioksyn znajduje się w rodkach ochrony rolin np: DDT i Lindan!

Przypominamy o właciwym obchodzeniu się z tymi substancjami i stosowaniu odzieży ochronnej przy wykonywaniu oprysków na polach.

Dioksyny są doskonale rozpuszczalne w tłuszczach, dlatego akumulują się w tkankach tłuszczowych, ryb, ptaków, węży, a także ssaków. Jedyną metodą wykrywania zawartości dioksyn jest monitoring środowiska. Na świecie spala się rocznie setki milionów ton śmieci, jest to kolejne źródło ogromnego skażenia środowiska dioksynami na całym globie. Badania kliniczne wykazały , że dioksyny działają silnie mutagennie, naruszając właściwą strukturę kodu genetycznego, rozmnażających się komórek żywych organizmów.

Powodują uszkodzenia płodu, dzieci rodzą się z wadami np: rozszczep kręgosłupa.

UWAGA! Pierwszym objawem zatrucia, jest bolesna wysypka alergiczna tzw. CHLORAKNE . Zapaleniowo-alergiczne zmiany skóry głównie na twarzy i rękach, nie reagują na antybiotyki, mogą utrzymywać się do 10 lat i pozostawiają głębokie blizny....

Typowym objawem chorobowym zatrucia sę zaburzenia w tworzeniu się hemoglobiny (porphyria), zapalenie trzustki, uszkodzenie wątroby a także obniżenie odporności na infekcje, zaburzenie uwagi

Podczas barbarzyńskich bombardowań Wietnamu w latach 1962-1971 amerykanie niszczyli dżunglę środkiem chemicznym "Orange Agent" zawierającym dioksynę TCDD niszcząc świadomie środowisko. Lekarze wietnamscy stwierdzili u około 2 tysięcy byłych żołnierzy wiele objawów zatrucia.
Po zakończeniu nalotów urodziło się wiele dzieci z wadami np: bez mózgu. Spośród 1241 byłych żołnierzy amerykańskich, którzy mieli do czynienia z "Orange Agent" stwierdzono wzrost zachorowalności na choroby nowotworowe o 100%.

Z dotychczasowych badań wynika, że dioksyna TCDD jest np:10000 razy bardziej trująca niż cyjanek potasu.

Niezwykłość toksycznego działania TCDD potęguje fakt, że objawy przewlekłego zatrucia mogą pojawić się - dopiero po kilku latach od chwili dostania się do organizmu. Dlatego w wielu krajach rozpoczęto monitorowanie zawartości dioksyn w środowisku naturalnym. Są to badania trudne i bardzo kosztowne, wymagające specjalistycznej aparatury oraz wiedzy tematycznej.

Główne źródła wnoszące niebezpieczne dioksyny do środowiska to:

1. Odpady atmosferyczne (emisja szkodliwych gazów)

2. Ścieki przemysłu tekstylnego i skórzanego

3. Przemysł metalowy.

4. Spalanie odpadów szpitalnych.

5. Pralnie chemiczne

6. Ruch uliczny (ścieranie opon i gazy spalinowe)

7. Przemysł papierniczy

8. Środki impregnacji drewna.

9. Środki ochrony roślin.

10. Produkcja chloru przy użyciu elektrod grafitowych.

11. Produkcja miedzi

92. Zasady prawidlowego odzywiania :

93. Rola tluszczow w odzywiani i ich wartosci odzywcze :

94. Jakie wartosci zywieniowe ma blonnik pokarmowy :

95. Witaminy – podzial, zrodla i rola w odzywianiu :

96. Funkcja skladnikow mineralnych w pozywieniu:

97. Jakie sa zanieczyszczenia zywnosci i ich najwazniejsze zrodla :

– azotany azotyny : stosowane w nawozach sztucznych dopuszczalne normy azotanow 5mg/kg

masy ciala/24h; azotyny 0.2mg/kg m.c /24h

– pierwiastki radioaktywne : wybuchy jadrowe z lat 60' i 70' katastrofa w Czarnobylu;

radioaktywne opady ( Cs 134 i Cs 137, Ra 226 i Sr 90 ) kumuluja sie w glebie i sa

przyswajane przez rosliny

– metale ciezkie – przemysl, motoryzacja.

98. Zrodla zakazen HIV i metody prfilaktyki :

AIDS – zespol nabytego uposledzenia odpornosci. HIV –retrowirus zakazajacy limfocyty Th,

monocyty, makrofagi.

99. Wymien co najmniej 3 choroby z listy chorob zawodowch i podaj ich przyczyny:

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY NARAŻENIA ZAWODOWEGO

swoisty przebieg i dynamika - zależne od procesu technologicznego i warunków

najczęstsza droga narażenia - inhalacyjna

narażenie ostre (wysokie stężenie, krótki okres narażenia) - awarie i nieszczęśliwe wypadki

narażenie przewlekle (długotrwale, niskie stężenia) - skutki to zatrucie chroniczne, późno wykrywane i trudne do wyleczenia

nieswoisty przebieg uniwersalny (poza zatruciami ostrymi)

najczęstsza droga narażenia - doustna (pokarmowa)

narażenie ostre - przypadki samobójcze i nieszczęśliwe wypadki (dzieci)

narażenie przewlekle - poprzez żywność i wodę (pestycydy, metale ciężkie, związki organiczne)

– WZW

– Zespół wibacyjny – narazeni sa pracownicy obslugujacy narzedzia pneumatyczne wiertarki,pily elektryczne. Stopien szkodliwosci wibracji zalezy od jej czestotliwosci i natezenia, halas w srodowisku pracy wspomaga rozwoj choroby. Wystepuja 3 postacie tej choroby :

*naczyniowonerwowa,

*Kostna (35 Hz),

*Mesniowa

– pylica (azbestowa) – przewlekla choroba pluc powstala w wyniku wdychania pylow azbestu,prowadzi do zgrubienia i zbliznowacenia tkanki plucnej z uposledzeniem wymiany gazow.

100. Jakie czynniki srodowiskowe sa przyczyna zaburzeń i chorob wzroku :

– czynniki chemiczne – gazy drazniace, toksyny, pyly, promieniowanie

– czynniki biologiczne – drobnoustroje,

101, 102 Zasady higieny narzadu wzroku (Oczu):

Wiek przedszolny i szkolny :

– podstawowe badanie okulistyczne w wieku 3 lat

– okresowe badanie okulistyczne

– higiena pisania i czytania

– zwracac uwage na oswietlenie

Wiek dojrzaly :

– szczegolne wskazania dla grup czynnych zawodowo, narazenie oczu na dzialanie urazow mechanicznych, substancji szkodliwych i promieniowania; okulary ochronne, oslony.

– dobre oswietlenie

(normy : 5002000Lx praca dokladna; 100200Lx praca mniej dokladna)

– higiena pisania i czytania

– okresowe badania okulistyczne

103.Zasady higieny jamy ustnej :

Codzienna higiena: mycie zebow, uzywanie nici dentystycznych,plynu do plukania jamy ustnej,

okresowe wizyty u dentysty.

104.Jakie sa pozytywne mierniki zdrowia :

Pozytywne mierniki zdrowia

Dostarczaja inf. O stopniu rozwoju somatycznego, sprawności fizycznej i wydolności ustroju

Ocena stanu zdrowia młodzieży i dzieci + postępy w rehabilitacji

Sprawnosc fizyczna to zdolnosc ustroju do wykonywania pewnych cwiczen np bieg, skoku. W testach sprawnosciowych oceniamy moc, zrecznosc, szybkosc. Wydolnosc fizyczna- zdolność adaptacji poszczegolnych ukladow do dozowanego wysilku. Poslugujac sie tymi wskaźnikami oznaczamy :

*norma statystyczna (populacyjna) – badana jest cala populacja ( czyli również niepelnosprawni)

*norma docelowa – okreslamy ja sortujac dzieci i osoby dorosle zyjace i rozwijajace sie w najkorzystniejszych warunkach.

* norma grupowa – populacyjnie dobrana wg scisle okreslonych kryteriow (np tempa dojrzewania)

zapadalności na choroby

105. Jakie sa negatywne mierniki zrowia :

Negatywne mierniki zdrowia

Dostarczają inf. o chorobach, niekorzystnych następstwach

Mierniki dotyczące liczby zgonów, częstości Negatywne mierniki zdrowia to :

– mierniki dotyczace wystepowania chorob

– mierniki dotyczace wystepowania zgonow

– mierniki dotyczace wystepowania innych zjawisk zwiazanych z choroba ( obserwacja

chorobowa, inwalidztwo, niepelnosprawnosc)

106. Czynniki decydujace o higienie pomieszczenia mieszkalnego :

107. Jakie grupy szkodliwosci wystepuja w mieszkaniach :

108. Jak oddzialuja mikrofale :

strefa indukcji - Przestrzeń wokół źródła ograniczoną miejscem odrywania się fal, jej średnica jest porównywalna z długością fali.

Poza strefą indukcji rozpoczyna się strefa promieniowania.

Ocena narażenia

strefa indukcji - określa się natężenie pola elektrycznego w V/m i magnetycznego w A/m (lub w jednostkach strumienia pola magnetycznego - teslach).

strefa promieniowania, - ustalony stosunek natężenia pola elektrycznego do magnetycznego, wystarczy wyznaczyć gęstość mocy w W/m2.

109. Jakie sa pozasłuchowe skutki halasu :

– zmiana rytmu oddychania i tetna

– zmiana perystaltyki jelit

– zmiana cisnienia krwi

– nasilenie choroby wrzodowej

– wzmozona aktywnosc kory nadnercza

– spadek poziomu glukozy we krwi

– stany depresji i zmeczenia

– bezsenność

Wpływ hałas na układ krążenia i inne reakcje fizjologiczne

PORÓWNANIE HAŁASU I ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA

HAŁAS ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA
Charakterystyka energia zmienna w czasie, addytywna, zanikająca z odległością od źródła, znika wraz z zamknięciem źródła kompozycja może być kumulująca się. zanieczyszczenia mogą opadać lub przemieszczać się na znaczne odległości w zależności od sytuacji meteo i praw dyfuzji
Geografia Sprawa lokalna Przenoszone daleko
Pomiary w środowisku szybkie zmiany w czasie, pomiary wartości równoważnej Leq wolne zmiany - mierzy się poziomy dawek koncentracji
Pomiary skutków ekspozycji wywołanych w organizmie człowieka uszkodzenia słuchu, znużenie inne reakcje nieczytelne, duża zmienność osobnicza łatwe do identyfikacji i pomiarów oraz reakcji fizjologicznych

WIBRAJCA

Podział wibracji : ogólna i miejscowa.

Skutki ekspozycji na wibracje

Reakcja człowieka eksponowanego na wibracje zależy przede wszystkim od miejsca kontaktu ze źródłem drgań tzn. w zależności od tego czy chodzi o wibrację miejscową, co ma miejsce w przypadku wnikania drgań do ustroju poprzez kończyny górne, czy o wibrację ogólną, gdy drgania wnikają poprzez stopy lub pośladki.

Skutki wibracji miejscowej: najważniejszymi są zmiany w układach naczyniowym, nerwowym i kostno stawowym palców i rąk - zwanych zespołem wibracyjnym.

Skutki wibracji ogólnej są o wiele bardziej złożone, dotyczą między innymi układu kostno - stawowego zwłaszcza w obrębie kręgosłupa, centralnego układu nerwowego, układu krwionośnego, układu pokarmowego, układu krążenia, rezonans narządów,

110. Jakie sa skutki promieniowania jonizujacego :

Skutki :

– procesy jonizacji i wzbudzenia

– produkty radiolicy wody – rodniki H, OH, O2H z ktorych powstaja nadtlenki H2O2. Maja silne dzialanie utleniajace niszczac strukture komorkowa.

Bezposrednim skutkiem promieniowania jest choroba popromienna. Objawia sie ona: zaburzeniami metabolicznymi, zmianami zwyrodnieniowymi komorek, bolami glowy. Często konczy sie smiercia.

111. Zagrozenia mikrobiologiczne :

112. Zagrozenia mikrobiologiczne typowe dla strefy tropikalnej :

113. Co sluzy ocenie ekspozycji na chemiczne czynniki srodowiskowe .

MODELE SKUTKÓW EKSPOZYCJI ZŁOŻONYCH

Czynniki Model Skutek
A + B sumaryczny 2 + 3 = 5
A + C synergistyczny 2 + 2 = 20
E + F potęgujący 2 + 0 = 10
G + H antagonistyczny 4 + 6 = 8

TOKSYCZNE SKUTKI:

NISKICH STĘŻEŃ

SKUTKI WYSOKICH STĘŻEŃ

ZATRUCIA OSTRE

CZYNNIKI:

RÓŻA WIATRÓW,

STRUKTURA GEOLOGICZNA

STRUKTURA HYDROLOGICZNA

INNE EMITERY ZANIECZYSZCZEŃ

PARAMETRY CZYNNIKÓW:

ICH DYSTRYBUCJA

FORMA FIZYCZNA,

FORMA CHEMICZNA

CZYNNIKI OSOBNICZE:

WIEK

PŁEĆ

HISTORIA MEDYCZNA(CHOROBY INFEKCYJNE)

HISTORIA STRESU NEUROPSYCHOLOGICZNEGO

POZIOM AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

POZIOM ODZYWIENIA

HISTORIA ZATRUĆ

HOBBY

INFORMACJE POTRZEBNE DO OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Norma zaleca, aby do oceny ryzyka zawodowego były wykorzystane informacje dotyczące:

- lokalizacji stanowiska pracy i realizowanych na nim zadań,

- osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych osób dla których przyjmuje się inne szczególne kryteria jak np. kobiety w ciąży, młodociani lub osoby niepełnosprawne,

- stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych,

- wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby,

- wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska,

- zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł,

- możliwych skutków występujących zagrożeń, - stosowanych środków ochronnych,

- wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz innych związanych z warunkami pracy, a także awarii.

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Norma zaleca sprawdzić, czy zagrożenia występujące na stanowisku pracy zostały zidentyfikowane i czy dostępne na ich temat informacje (jak np. wyniki pomiarów i obliczeń wartości wielkości charakteryzujących zagrożenie) są wystarczające do oceny ryzyka zawodowego.

Do identyfikacji zagrożeń można zastosować metodę list kontrolnych, które mogą być opracowywane na przykład z wykorzystaniem wykazów czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, zawartych w odpowiednich przepisach i normach. W niektórych przypadkach może się okazać potrzebne przyjęcie bardziej zaawansowanych metod identyfikacji zagrożeń.

Zagrożenia można zidentyfikować na podstawie informacji zebranych dla potrzeb oceny ryzyka zawodowego

W normie podano, że ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić stosując niżej wymienione wskazówki:

- do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.,

- do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe i nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.,

- do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.,

114. Jakie znasz placowki i instytucje profilaktyczne w zakresie zdrowia publicznego, w resorcie zdrowia i poza nim :

115.Jaką role spelniaja szczepienia ochronne :

Szczepienia ochronne pomagaja wytworzyc odpornosc na okreslone choroby.

SZCZEPIENIA OCHRONNE.

Są jedną z podstawowych metod profilaktyki chorób zakaźnych.

Poprzez masowe szczepienia, oprócz odporności indywidualnej, u osób szczepionych uzyskuje się odporność grupową, populacyjną. Następuje to po zaszczepieniu co najmniej 90% ogółu populacji. Powoduje to zmniejszenie liczby osób, które mogą być potencjalnym źródłem zakażenia („rezerwuarem zarazka”) i zahamowanie krążenia zarazków.

Wzw. typu B

Swoiste metody Zapobieganie zakażeniom HBV polegają na stosowaniu gotowych przeciwciał anty-HBs, szczepionki HBV, lub obu preparatów łącznie. Uodpornienie bierne można zapewnić stosując preparaty HBIG (hepatitis B immunoglobulin) lub Hepatect, uzyskiwane z plazmy dawców odpornych na HBV. Podstawowym wskazaniem do jego zastosowania jest ekspozycja na zakażenie osoby nieodpornej na HBV (np. przez wypadkowe ukłucie igłą lub innym ostrym narzędziem z krwią osoby zakażonej). Uodpornienie czynne przez szczepienia i monitorowanie wysokości miana anty-HBs ma szczególne znaczenie u pracowników z.o.z. i studentów medycyny.

Szczepienia ochronne (jeżeli tylko są możliwe) są najpewniejszym sposobem zabezpieczenia personelu medycznego. W Polsce pierwsze szczepienia ochronne przeciwko wzw. typu B pracowników z.o.z. rozpoczęły się w niektórych regionach kraju w 1988 r. Od 1989 r. rozpoczęto te szczepienia jako obowiązkowe .

Od 1991 r. szczepienia ochronne przeciwko wzw. typu B są obowiązkowe dla uczniów średnich i pomaturalnych (policealnych) szkół medycznych i studentów wyższych szkół medycznych w ciągu pierwszego roku nauki.

Dla pracowników służby zdrowia narażonych w sposób szczególny na zakażenie obowiązkowe są szczepienia ochronne przeciwko błonicy (podskórnie szczepionką monowalentną lub skojarzoną ze szczepionką przeciw tężcowi). Szczepienia zalecane: przeciw grypie - ze wskazań epidemiologicznych, przeciw różyczce (młode kobiety dla zapobiegania różyczce wrodzonej).

Choroby zakaźne i inwazyjne stanowią ok. 70% wszystkich chorób zawodowych występujących w zawodach medycznych - wśród nich dominuje wirusowe zapalenie wątroby (wzw.) – ponad 90% przypadków; znacznie mniej jest przypadków gruźlicy (ok. 9%); pozostałe choroby zakaźne i inwazyjne występują bardzo rzadko;

Wskaźniki zachorowalności na wzw. są najwyższe (0,7/100 zatrudnionych/rok) wśród pracowników laboratoriów diagnostycznych , a następnie wśród pielęgniarek i położnych (0,3). W grupie lekarzy są one najniższe (0,2 dla lekarzy medycyny i 0,1 dla lekarzy stomatologii); ogólnie wyższe w grupie pracowników wykonujących zabiegi operacyjne.

Najwięcej zachorowań na wzw. typu B i (lub) C ma miejsce wśród: pielęgniarek o krótkim stażu pracy (do 5 lat); lekarzy medycyny i lekarzy stomatologii w wieku 31-35 lat; pracowników laboratoriów diagnostycznych w wieku 21-35 lat.

Wprowadzenie obowiązkowych szczepień wyraźnie zmniejszyło liczbę zakażeń wzw. typu B.

116. Problemy higieniczne żłobków i przedszkoli :

– wszy

– odpowiednie odzywianie

– halas

– choroby zakazne

– mikroklimat pomieszczen

– opieka lekarska

– wentylacja

– oswietlenie

– rozklad zajec

117. Jakie sa najwazniejsze higieniczne typowe dla szkol :

118. Jakie sa podstawowe skladniki odzywcze i ich rola :

119. Roznica miedzy PPM i CPM.

120. Jakie znasz srodowiskowe zanieczyszczenia zywnosci :

121. Jakie sa podstawowe bledy(wady) zywieniowe?

nieodpowiednie proporcja cukrów, tluszczów i bialek w posilkach

brak urozmaicenia

nadmiar spozywanych kalorii

niedobór witamin i mikroelementów, kw. tluszczowych nienasyconych

nieregularne spozywanie posilków

zbyt mala ilosc spozywanego blonnika

zbyt wysoki poziom tluszczów i cholesterolu w pokarmie

pospiech podczas spozywania posilków

zla ochrona produktów przed psuciem sie (rozwój bakterii, grzybów)

zle przygotowanie pokarmów, np. gotowanie (zwlaszcza na parze) jest duzo zdrowsze od

Smazenia

122. Od czego zaleza narmy zywieniowe i jaka jest zasada ich ukladania :

123. Definicja snu, zaburzenia snu, fazy snu, narkolepsja.

Sen jest to stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i przemijający w rytmie dobowym, podczas którego następuje zniesienie świadomości (por.świadomy sen) i bezruch.

Narkolepsja- zespół chorobowy (dziedziczny, ryzyko zachorowania wśród krewnych jest około 10 razy większe niż w populacji ogólnej) objawiający się niepohamowanymi, napadowymi stanami senności, trwającymi zwykle około 10- 20min, najczęściej spowodowany silnymiemocjami (np. radość, strach, podniecenie). Takich ataków jest zazwyczaj kilka w ciągu dnia(średnio co 23

godziny). Przyczyny choroby nie są do końca znane. Prawdopodobnie,

powodem zasypiania w ciągu dnia jest brak fazy REM podczas snu dobowego, której braki są nadrabiane podczas ataków narkoleptycznych. Odczuwane jest to jako sen na jawie. Narkolepsji mogą towarzyszyć tak zwane porażenia senne: w okresie przejścia od snu do czuwania przez kilkanaście minut występuje całkowita niezdolność do ruchu i mowy oraz omamy wzrokowe o przerażającej treści. Bardzo często osoby cierpiące na narkolepsję podczas ataku snu w ciągu dnia wszystko słyszą, a gdy mają otwarte oczy – widzą, lecz z powodu porażenia mięśni

(katapleksja) nie mogą się poruszać.

124. Alkohol – wplyw na zdrowie.

Alkohol etylowy należy do związków chemicznych, które bardzo szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego jużw ciągu 5-10minut po spożyciu można go wykryć we krwi. Wciągu 15 minut wchłonięciu ulega 50% spożytej dawki. Po pewnym czasie stabilizacji stężenia alkoholu etylowego w tkankach, rozpoczyna się proces jego eliminacji. Jest to w 90%eliminacja enzymatyczna, a w 10% usuwanie w postaci niezmienionej z moczem i powietrzem wydechowym.

125. Dioksyny- co to jest, jak powstaje i jakie są są ich pochodne.

126. Chlorowcopochodne dioksyn.

127. Zatrucie azotonami i azotynami. (uwaga dotyczy zwierzat !!!)

W ostrych zatruciach zwierzęta mogą padać nagle, zwykle śmierć poprzedzają silne bóle brzucha, ślinienie, biegunka, napinanie się do oddawania moczu, wzdęcia, duszność, drżenie mięśni, zmiany zabarwienia błon śluzowych w kierunku sinobrunatnego, obniżenie ciepłoty ciała. W przewlekłej formie obserwuje się zmniejszenie apetytu, obniżona wydajność mleczną, zmniejszone przyrosty, zmatowienie włosa, poronienia, zwiększoną śmiertelność noworodków.

128. Adaptacja.

129. Cechy osobnicze jakie wplywaja na zróznicowanie efektów narazenia.

130. Kryteria (klasy) toksycznosci.

Aby ilościowo oceniać i porównywać toksyczne własności związków, stworzono specjalną skalę oznaczaną skrótem LD (z ang. Lethal dose "dawka śmiertelna"). Najczęściej spotykaną wersją tej skali jest LD50 oznaczająca taką dawkę, przy której nastąpiła śmierć 50 ze 100 testowanych organizmów (np. szczurów), którym podawano dany związek wszelkimi możliwymi drogami (najczęściej doustnie). Inną skalą, stosowaną dla substancji gazowych, jest stężenie śmiertelne we wdychanym powietrzu, oznaczane skrótem LC (z ang. Lethalconcentration " stężenie śmiertelne").

Klasyfikacja toksykologiczna substancji i preparatów chemicznych oparta na toksyczności ostrej

Symbol Określenie toksyczności Toksyczność ostra doustna – szczur LD50 (mg/kg) Toksyczność ostra -skórna -szczur lub królik LD50 (mg/kg) Toksyczność ostra . inhalacyjna - szczur LC50 (mg/l), 4h
T+ bardzo toksyczne

<25

R 28

<50

R 27

<0,5

R 26
T toksyczne

25 – 200

R 25

50 – 400

R 24

0.5 – 2

R 23
Xn szkodliwe

200 – 2000

R 22

400 – 2000

R 21

2 – 20

R 20

Klasyfikacja toksykologiczna substancji i preparatów chemicznych oparta o narażenie przewlekle

Droga narażenia Określenie rodzaju ryzyka Określenie toksyczności
doustna mg/kg m.c./dzień
R 48 toksyczne < 5
R 48 szkodliwe < 10

131. SBS

132. Zespól dlugu czasowego.

133. Typy scieków :

ŚCIEKI: To woda zanieczyszczona przez działalność człowieka, w stopniu uniemożliwiającym jej powtórne użycie bez skomplikowanego i czasochłonnego procesu oczyszczania.

Podział ze względu na ich pochodzenie:

*Komunalne- pochodzące głównie z gospodarstw domowych, zawierają one

zwykle odpadki żywności, detergenty i fekalia.

*Przemysłowe- zawierają najczęściej rozmaite związki chemiczne, będące ubocznym produktem procesów technologicznych stosowanych w zakładach przemysłowych.

*Rolnicze- powstające z wód spływających z pól i gospodarstw wiejskich zawierają zwykle nawozy sztuczne, pestycydy oraz zanieczyszczenia drobnoustrojami, ścieki komunalne, ścieki bytowe, ścieki przemysłowe, woda

zęzowa, fekalia, gnojowica

134. WWA – jak powstaja, skutki dzialania biologicznego na organizm :

*policykliczne WWA -homologi zaw. 4 lub 5 pierścieni benzenowych w złożach paliw naturalnych tworzą się podczas: spalania węgla, pirolizy paliw kopalnych, niecałkowitego spalania związków organicznych

*WWA –Wielkocząsteczkowe Węglowodory Aromatyczne

benzen –zahamowanie czynności szpiku kostnego, spadek liczby limfocytów, upośledzenie funkcji limfocytów T, rakotwórczy (białaczka szpikowa, chłoniaki)wycofany z laboratoriów –nadal stanowi do 5% (obj.) benzyny bezołowiowej -czynnik ekonomiczny !

– emisja z silników samochodowych (niepełne spalanie)

– emisja ze źródeł spalania węgla

– ścieki miejskie i przemysłowe

TOKSYCZNOŚĆ – rakotwórcze, mutagenne, teratogenne

135. Metale bedace ksenobiotykami :

Sa to metale ciezkie.

136. Uczulenie na lateks (rodzaje uczulen) :

137. Miano Coli :

Miano coli –najmniejsza objętośćwody z której można wyhodować1 kolonię tej bakterii.

Wskaźnik coli –liczba kolonii bakterii wyhodowanych ze 100 ml wody. W wodzie po dezynfekcji wskaźnik coli nie może przekraczać1.

138. Opieka nad ludzmi starszymi.

139. Ogólne zanieczyszczenia wody.

140. Metale

Na zawartość metali w organizmie i powodowane przez nie skutki toksyczne wpływają takie czynniki jak :

np. alkilowe ( organiczne) połączenia metali mają właściwości lipofilowe – do organizmu przedostają się także przez skórę i są łatwo transportowane przez błony biologiczne tkanek.,

Podatność (wrażliwości) organizmu na toksyczność metali zależy od takich czynników jak:

Organizmy młode, niedojrzałe są bardziej podatne na toksyczność metali niż osobniki dorosłe i stare.

U kobiet stwierdzano wyższe stężenie niektórych metali we krwi niż u mężczyzn z tego samego środowiska; może to świadczyć o większej wrażliwości, ale nie ma jednoznacznych dowodów; podobnie wyższe u kobiet stężenia metali we włosach mogą świadczyć zarówno o większej wrażliwości (wyższa absorpcja), jak i sprawniejszych mechanizmach obronnych (usuwanie).

Według badań hiszpańskich, niekorzystny wpływ ołowiu na rozwój intelektualny dzieci jest silniejszy u chłopców niż dziewczynek.

Np. choroba Wilsona – defekt genetyczny, zwiększający wrażliwość na toksyczność miedzi)

Przewlekłe choroby metaboliczne i nowotworowe powodują zmiany w organach lub układach czyniąc je bardziej wrażliwymi na toksyczność metali. Np. cukrzyca często przebiega z różnymi zaburzeniami pracy nerek, co zwiększa podatność na metale nefrotoksyczne (Hg, Pb, Cd)

Np. Deficyt w diecie wapnia, magnezu, żelaza, fosforu i białka zwiększa jelitową absorpcję metali toksycznych (Pb, Cd).

Obecność błonnika w pożywieniu utrudnia wchłanianie metali ciężkich ( wiązanie kationów dwuwarościowych).

Aktywność fizyczna

Wysiłek indukuje stres oksydacyjny. Wysiłek fizyczny zmienia metabolizm i dystrybucję metali w organizmie (Zn, Cu, Fe), co może wzmagać toksyczność metali ciężkich.

Niezrównoważona dystrybucja żelaza i miedzi w organizmie powoduje uszkodzenia oksydacyjne.

Metale ciężkie zakłócają czynności mitochondriów i obniżają produkcji energii (cząsteczek ATP) oraz zaburzają metabolizm wapnia istotnego w procesie skurczu mięśni dlatego mogą dodatkowo nasilać procesy oksydacyjne indukowane wysiłkiem.

Ciężki trening fizyczny związany jest ze wzmożonym wydzielaniem potu ( a z nim soli mineralnych) i czasami, szczególnie u kobiet wywołuje anemię z niedoboru żelaza.

Umiarkowany, systematyczny trening fizyczny prowadzi do korzystnych zmian w układzie krążenia i całym organizmie. Między innymi wzmaga obronę antyoksydacyjną w różnych tkankach zwiększając stężenie zredukowanego glutationu i aktywność enzymów antyoksydacyjnych, czynników które mogą odgrywać pewną rolę w obronie przed toksycznością niektórych metali

Wymienione czynniki mogą decydować o zaabsorbowanej dawce metalu, wpływać na sprawności mechanizmów obronnych i szybkości wydalania metalu z organizmu.

Zmiany procesów metabolicznych w organizmie pod wpływem metali ujawniają się w postaci skutków biochemicznych, subklinicznych lub po przekroczeniu stężenia krytycznego w danym organie w postaci skutków klinicznych.

skutki biochemiczne

Metale, toksyczne mogą wywoływać zmiany patologiczne ze względu na swoje podobieństwo do metali biogennych. Na przykład metal fizjologiczny może zostać wyparty z enzymu przez metal toksyczny. Klasycznym przykładem jest rugowanie Zn przez Cd.

Większość metali reaguje z grupami funkcyjnymi białek (grupy sulfhydrylowe, hydroksylowe, karboksylowe czy fosforanowe) i innych makromolekuł. W przypadku białek enzymatycznych prowadzi to do odkształcenia cząsteczki białka, włącznie z jego denaturacją i unieczynnienie enzymu.

Metale uszkadzają fosfolipidowe błony komórkowe i membrany organelli komórkowych (mitochondriów, lizosomów, jąder). Powodują zaburzenia w biosyntezie białek i w wytwarzaniu ATP.

Zatrucia ostre

Przy ostrych zatruciach pokarmowych np. Po wypiciu napojów z naczyń lub automatów zawierających metale występują takie objawy jak: metaliczny posmak w ustach, mdłości, wymioty, biegunki.

U osób narażonych zawodowo na pyły i dymy metali może wystąpić zespół objawów określanych jako gorączka odlewników tj . podwyższona temperatura, silne bóle głowy, objawy nieżytowe ze strony układu oddechowego (kaszel, duszności) i ogólne złe samopoczucie.

Zatrucia subtoksyczne ( środowiskowe)

Ustalenie biologicznych wpływów subtoksycznych stężeń metali ciężkich na populację terenów zurbanizowanych jest utrudnione ze względu na fakt jednoczesnego oddziaływania różnych metali, interakcje między nimi zachodzące na różnych poziomach (absorpcja, wiązanie ze specyficznymi białkami, transport w organizmie, wydalanie) mogą mieć charakter synergiczny ( co ma miejsce np. w przypadku Pb i Cd) lub antagonistyczny( Ni i Cd).

Wśród metali niefizjologicznych ze względu na właściwości toksyczne i spotykane w środowisku ilości na szczególną uwagę zasługują ołów, kadm i rtęć.

141. Zwiazki radioaktywne.

142. Podzial lekow.

143. Azbest.

Azbest to grupa wielu różnych minerałów, występujących w formie włóknistej.

Azbest jest przyczyną następujących chorób: pylica azbestowa, rak płuc i nowotwory płuc, międzybłonniak opłucnej.

Szkodliwość włókien azbestowych zależy od średnicy i długości włókien. Większe włókna nie są tak szkodliwe, gdyż w większości zatrzymują się w górny chdrogach oddechowych skąd są usuwane przez rzęski, włókna bardzo drobne są usuwane przez system odpornościowy. Najbardziej niebezpieczne są włókna długie (> ), ale cienkie (< ), przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają się do płuca gdzie pozostają i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują nowotwory. Takie włókna powstają głównie podczas ścierania wykładzin hamulcowych i sprzęgłowych samochodów starszego typu.

144. Smog.

Smog jest to zanieczyszczenie powietrza unoszące się nad dużymi aglomeracjami miejskimi i okręgami przemysłowymi. Smog powstaje w wyniku emisji zanieczyszczeń w warunkach inwersji temperatury, gdy brak jest ruchów powietrza. Smog stanowi poważne zagrożenie dla organizmów roślinnych i zwierzęcych. Na jego działanie szczególnie narażeni są ludzie cierpiący na choroby układu oddechowego i choroby serca, zwłaszcza osoby starsze i dzieci. Poza tym wywołuje on choroby roślin, niszczenie urządzeń i budynków, w tym cennych zabytków kultury.

Rozróżnia się dwa rodzaje smogu:

1) smog typu Los Angeles (smog fotochemiczny, utleniający, kalifornijski), może wystąpić od lipca do października przy temperaturze 24÷35°C (upalne dni) , powoduje ograniczenie widoczności do 0,8÷1,6 km (powietrze ma brązowawe zabarwienie). Głównymi zanieczyszczeniami są: tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i nienasycone, ozon, pyły przemysłowe i inne składniki, przede wszystkim spalin samochodowych – ulegają one przemianom fotochemicznym. Dla wytworzenia się smogu tego typu konieczne jest silne nasłonecznienie powietrza, natomiast ani dym, ani mgła nie mają większego znaczenia.

2) smog typu londyńskiego (kwaśny, "siarkawy", „mgła przemysłowa”), może wystąpić w zimie przy temperaturze -3÷5°C (ale przy powietrzu wilgotnym i silnie zanieczyszczonym), powoduje ograniczenie widoczności nawet do kilkudziesięciu m. Głównymi zanieczyszczeniami powietrza są: dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, pyły. Smog powoduje duszność, łzawienie, zaburzenie pracy układu krążenia, podrażnienie skóry. Wywiera również silne działanie korozyjne na środowisko.

Mechanizm powstawania smogu kalifornijskiego

Poranna wzmożona emisja spalin, powoduje pojawienie się w powietrzu ponad miastem dużych ilości tlenku azotu (NO), dwutlenku węgla (CO) i węglowodorów.

Po upływie około 1,5 - 2 godzin bezbarwny tlenek azotu ulega w znacznym stopniu utlenieniu tlenem atmosferycznym do brązowego, silnie trującego dwutlenku azotu (NO2). Nad miastem pojawia się brązowa chmura...

Jednocześnie pojawia się wolnorodnikowy tlen (O1), który rozbija obecne w atmosferze węglowodory na wolne rodniki węglowodorowe i hydroksylowe a reagując z tlenem tworzy ozon, który na tej wysokości nie jest bynajmniej przyjacielem organizmów żywych...

Ozon w reakcji ozonolizy rozbija nienasycone węglowowdory (również wylatujące z rur wydechowych naszych samochodów) na aldehydy i kilka rodzajów rodników...Oczywiście wszystkie te związki reagują dalej ze sobą i innymi składnikami miejskiego powietrza tworząc m.in. azotany nadtlenoacylowe oraz inne związki o działaniu np. rakotwórczym...

Jakie są następstwa powstania smogu kalifornijskiego?

Następstwem jest ograniczenie widoczności do 0,8 - (powietrze ma brązowe zabarwienie). Smog ten powoduje wzrost zachorowalności i zaburzeń zdrowotnych u ludzi. Między innymi wywołuje groźne podrażnienia dróg oddechowych (np. stany zapalne, alergie) i śluzówki oczu. Smog kalifornijski zawiera także składniki kancerogeniczne czy mutagenne (tj. wywołujące nowotwory czy zmiany genetyczne), jak np. PAN (peroksy-acetyli-nitryl).

Zaobserwowano uszkodzenie upraw roślinnych wywołane smogiem kalifornijskim. Jest to związane głównie z obecnością i powstaniem w nim ozonu, który w tej warstwie atmosfery jest trucizną niebezpieczną dla zdrowia jeżeli jego stężenie osiągnie 10 ppm. (nieszkodliwe dla człowieka stężenie ozonu wynosi 0,1 ppm). Głównymi dostarczycielami ozonu do atmosfery są: obszary zelektryfikowane, huty, spawalnie, elektrofiltry, neonówki, lampy kwarcowe, aparaty Roentgena, świetlówki, silniki spalinowe.

145. Pyl przemyslowy.

Pył przemysłowy - jest aerozolem , w którym powietrze jest ośrodkiem dyspersyjnym , a fazę rozproszoną stanowią cząstki ciała stałego , których źródłem są procesy przemysłowe (średnica cząstek wynosi 0.1-10μm )

W pyle przemysłowym najczęściej wyróżnia się dwie frakcje :

Na stopień szkodliwości pyłów wchłanianych przez układ oddechowy ma wpływ :

146. Wino

147. Narzady krytyczne dla Hg, Pb, Cd.

Pb

Układ nerwowy O.U.N.

dzieci : zaburzenia neuropsychologiczne, silna neurotoksyna czerwonych krwinek,

inhibicja syntezy hemu, anemia, choroby układu sercowo naczyniowego uszkodzenia nerek

(nefropatia)

wchłanianie w ilościach nie powodujących ostrego zatrucia : zaburzenia behawioralne np. trudności w uczeniu się, kumuluje się w organizmie– kosci

Cd

Cytozol:

-martwica komórek, uszkodzenie komórek kanalików nerkowych

-hepatotoksyczność

-kumulacja w trzustce, jelitach i gruczołach, w łożysku –zagrożenie rozwoju potomstwa

Pb

– akumulacja w mózgu

– akumulacja w tkankach płodu

– zaburzenie biosyntezy białka

– Uszkodzenia O.U.N. zaburzenia pamięci

– nadpobudliwość nerwowa

– zaburzenia móżdżkowe, obumieranie komórek O.U.N.

148. Radon.

Obserwuje się niekorzystny wpływ radonu na zdrowie, szkodliwe efekty działania radonu polegają na uszkadzaniu struktury chemicznej kwasu DNA przez wysokoenergetyczne, krótkotrwałe produkty rozpadu radonu 222Rn, co wywołuje rozwój komórek rakowych.Powoduje to np. zachorowania na raka płuc wśród górników.

•Badania krajów Unii wykazały, że średnie stężenie radonu w pomieszczeniach wynosi 20-50Bq/m3przy stężeniu zewnętrznym o rząd wielkości niższym, aczkolwiek badania wykazują, że w wielu krajach stężenie w mieszkaniach jest wyższe więcej niż o jedne rząd wielkości niż wynosi średnia. Średnia dawka roczna dla mieszkań wynosi 1mSv do 2,5 mSv, chociaż istnieją budynki, w których przekracza 20 mSv przy wartości rocznej dopuszczalnej 5 mSv Istnieją fizyczne lub techniczne możliwości kontroli radonu w pomieszczeniach istniejących niemniej nowo budowane budynki winny być odpowiednio zaprojektowane, by dawka dopuszczalne nie była przekraczana

•Dla budynków istniejących:

•poziom referencyjne równoważnika dawki efektywnej wynoszącej 20 mSv odpowiada stężeniu radonu 400 Bq/m3

•dla budynków wznoszonych należy tak je zaprojektować by średnie stężenie roczne nie przekraczało 200 Bq/m3

149. Biomonitoring – pomiar potencjalnie szkodliwych substancji.

Biomonitoring – obserwacje, zazwyczaj długoterminowe, zmierzające do oceny stanu ekosystemu, rzadziej do oceny stanu czystości wybranych elementów środowiska przyrodnicznego np. zanieczyszczeń wody i powietrza, na podstawie obecności i liczebności organizmów (gatunki wskaźnikowe).

W ocenie czystości wody używane są:

• ryby Gnathonemus petersii (trąbonos, mruk Petersa)

• małże słodkowodne

• owady wodne

150. Odpady – utylizacja.

152. BZT5

BZT – biochemiczne zapotrzebowanie na tlen. Pojecie umowne określające ilość tlenu w mg 02/l,

potrzebnego do utlenienia związków organicznych znajdujących się w zanieczyszczonej wodzie,

na drodze biochemicznej w warunkach tlenowych. Zanieczyszczenie wód substancja organiczna

stymuluje wzrost bakterii i grzybów, co zwiększa absorpcjeO2. Im BZT większe, tym woda bardziej

skażona. Zazwyczaj stosuje się wskaźnik BZT5, czyli pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie

na tlen. Typowe wartości BZT5: surowe ścieki - 300 mg/dm3

ścieki z hodowli zwierząt - 2 000 mg/dm3

ścieki z papierni - 25 000 mg/dm3

Utlenialność (ChZTMn) ? wskaźnik umowny określający ilość tlenu w mg02/l pobranego z

utleniacza (nadmanganianu potasu) w celu utlenienia znajdujących się w wodzie lub ściekach

związków organicznych i nieorganicznych.

153.Dziura ozonowa

DODATKI

Grupy czynników rakotwórczych:

Grupa 1 obejmuje czynniki rakotwórcze dla ludzi

Grupa 2A obejmuje czynniki prawdopodobnie rakotwórcza dla ludzi

Grupa 2B obejmuje czynniki przypuszczalnie rakotwórcza dla ludzi

Grupa 3 obejmuje czynniki, których nie można sklasyfikować jako

rakotwórcze dla ludzi

Grupa 4 obejmuje czynniki prawdopodobnie nierakotwórcze dla

ludzi

NARAŻENIE ZAGROŻENIE, RYZYKO

EKSPOZYCJA następuje wtedy gdy dochodzi do przeniknięcia lub wchłonięcia czynnika fizycznego lub substancji. Natężeniu/stężeniu (dawce) nie prowadzącej do zmian w stanie zdrowia

NARAŻENIE jest to proces, w toku którego dochodzi do przenikania do organizmu czynników fizycznych lub wchłaniania czynników chemicznych w natężeniu/ stężeniu (dawce)na tyle dużym, że powoduje zaburzenia w stanie zdrowia lub, też gdy możliwość tego typu skutków musi być poważnie brana pod uwagę

RYZYKO jest to oczekiwana częstość występowania ujemnych skutków zdrowotnych w wyniku narażenia na zanieczyszczenie środowiska (zawodowego jak i komunalnego)


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
higiena opracowanie kilku pytan(1)
Podział produktów spożywczych, HIGIENA, OPRACOWANIA I PREZENTACJE
Zagadnienia z higieny opracowane
Egzamin cz 1 HIGIENA (opracowanie), Pomoce naukowe, Opracowania, II rok, Higiena, EGZAMIN, egzamin (
Higiena opracowanie zagadnień
Monionitoring biologiczny, Pomoce naukowe, Opracowania, II rok, Higiena, EGZAMIN, higiena od III rok
Opracowanie procedury systemu zarządzania?zpieczeństwem i higieną pracy(1)
Opracowanie polityki?zpieczeństwa i higieny pracy
Bezpieczeństwo I Higiena Pracy Z Komuterem, Bezpieczeństwo i higiena pracy z elementami ergonomii, O
endo - opracowywanie kanałów, higienistka, asystentka stomatologiczna - materiały, Endodoncja
Opracowanie procedury systemu zarządzania?zpieczeństwem i higieną pracy
Higiena i epidemiologia opracowanie
zagadnienia egzaminacyjne, Pomoce naukowe, Opracowania, II rok, Higiena, EGZAMIN, higiena od III rok
Opracowanie wyk, AWF, higiena szkolna
Higiena i epidemiologia opracowanie
Monionitoring biologiczny, Pomoce naukowe, Opracowania, II rok, Higiena, EGZAMIN, higiena od III rok

więcej podobnych podstron