MEDYCYNA ZAPOBIEGAWCZA 2006

Osoba odpowiedzialna za program nauczania przedmiotu: Prof. Dr hab. Med. Krystyna Pawlas
Forma zakonczenia przedmiotu: egzamin ustny.

ZAGADNIENIA:
Srodowisko czlowieka – definicja srodowiska i jego skladowe, glówne problemy biocenotyczne w
srodowisku czlowieka, wspólzaleznosci biotyczne i abiotyczne w srodowisku czlowieka, uklady
psychospoleczne w srodowisku, charakterystyka srodowiska optymalnego; zdrowotne znaczenie czynników
klimatu, globalne tendencje zmian klimatycznych i atmosferycznych, efekt cieplarniany i jego wplyw na
zdrowie czlowieka, zespoly bioklimatyczne, biotropizm i sytuacje meteorotropowe, bioklimat miast,
definicja zdrowia i sposoby oceny, schemat oceny ryzyka, definicja norm i rodzaje, rola promocji zdrowia i
jej cele, styl zycia i jakosc zycia.
Srodowisko bytowania – zródla i rodzaje chemicznych zanieczyszczen powietrza, gleby i wody, normy
czystosci, metody uzdatniania wody i skutki uboczne procesu uzdatniania, srodowisko urbanizacyjne,
obszary chronione, rodzaje i zródla czynników fizycznych, dopuszczalne natezenia, rodzaje zagrozen
biologicznych, drogi wnikania czynników srodowiska, mechanizmy obronne, metabolizm ksenobiotyków,
glówne mechanizmy uszkodzen substancjami chemicznymi, promieniotwórczosc jej rodzaje i mechanizm
oddzialywania, srodowisko zewnetrzne i jakosc powietrza wewnatrz pomieszczen.
Srodowisko pracy – rodzaje zagrozen, zagrozenie halasem, zagrozenie wibracjami, zagrozenie wysoka i
niska temperatura, zagrozenie promieniowaniem jonizujacym, toksyczne zagrozenia w miejscu pracy, koszt
fizjologiczny i energetyczny pracy; rodzaje i skutki nadmiernych obciazen fizycznych, podstawy
bezpieczenstwa i higieny pracy zawodowej, normowanie zagrozen w pracy, praca nocna i zmianowa,
zmeczenie i wypoczynek, problemy zagrozen zdrowia w srodowiskach medycznych.
Zywienie i zywnosc – zapotrzebowanie kaloryczne, wartosc odzywcza pozywienia, skutki zdrowotne
zanieczyszczen zywnosci, podstawy organizacji technologii zywienia, rodzaje nieprawidlowego zywienia i
jego skutki, higieniczna ocena przedmiotów uzytkowych i opakowan, zywienie specjalne, zatrucia
pokarmowe, sanitarno-higieniczna ocena zywienia i stanu odzywiania, normy zywieniowe.
Higiena rozwoju – wplyw srodowiska, stylu zycia i odzywiania, ocena prawidlowosci procesu rozwojowego,
problemy higieniczne poszczególnych okresów rozwoju, okresy krytyczne, opieka nad osobami w wieku
podeszlym, rehabilitacja i rewitalizacja osób starszych.
Higiena psychiczna – charakterystyka obciazenia psychicznego, sytuacje i ich znaczenie, charakterystyka
reakcji stresowych, monotonia i monotypia czynnosci, dzialalnosc operatorska, biologiczne podstawy
powstawania uzaleznien, narkomania, lekomania, nikotynizm, alkoholizm.
Promocja zdrowia – polityka zdrowotna i strategia promocji zdrowia, Narodowy Program Ochrony Zdrowia,
podstawowe zagrozenia zdrowotne i czynniki sprzyjajace utracie zdrowia, dzialania ksztaltujace zdrowie,
profilaktyka fazy I, II i III, styl zycia i jakosc zycia, modele edukacji zdrowotnej, podstawy poradnictwa
medyczno-higienicznego.
Choroby cywilizacyjne – podzial chorób cywilizacyjnych, charakterystyka wazniejszych schorzen
cywilizacyjnych, choroby spowodowane wplywem srodowiska bytowania, charakterystyka wazniejszych
schorzen srodowiskowych – przewlekly zespól zmeczenia, przewlekle nieswoiste schorzenia ukladu
oddechowego, schorzenia zwiazane z budownictwem, wieloczynnikowa nadwrazliwosc chemiczna , zespól
„dlugu czasowego”, wplywy srodowiskowe a kancerogeneza, biomarkery i ich znacznie w ocenie ryzyka.

Wymiar godzinowy przedmiotu:
Semestr: letni (IV)
Wyklady: 15 godz.
Cwiczenia i seminaria: 30 godz.
Ogólem: 45 godz.

Tematyka wykladów:
Higiena jako nauka, jej miejsce i rola w medycynie. Determinanty zdrowa jednostki i populacji. Czynniki
fizyczne, skazenia chemic zne i biologiczne srodowiska pracy i bytowania. Pyly i ich oddzialywanie na
zdrowie. Czlowiek w srodowisku skazonym. Skutki zdrowotne skazenia srodowiska bytowania i srodowiska
pracy (choroby zawodowe, srodowiskowe i cywilizacyjne) i ich profilaktyka. Styl zycia i jego zwiazek ze
stanem zdrowia jednostki i populacji. Ludzkie zachowania chorobotwórcze alkoholizm, palenia tytoniu,
narkomania, otylosc). Zagrozenia zdrowia pacjenta i personelu medycznego zwiazane z niektórymi
badaniami diagnostycznymi i terapeutycznymi. Promocja zdrowia i rola lekarza w promowaniu zdrowia.

Tematyka seminariów:
Chemiczne zanieczyszczenia srodowiska (zródla emisji róznych substancji, zwiazków, drogi wnikania,
oddzialywanie na organizm wybranych zanieczyszczen i trucizn srodowiskowych). Fizyczne czynniki
srodowiska (halas, wibracja, promieniowanie elektromagnetyczne, hiperbaria, hipertermia, hipobaria,
hipotermia, mikroklimat). Pyl przemyslowy, jego charakterystyka i zródla emisji. Dioksyny, pestycydy.
Globalne nastepstwa zanieczyszczenia srodowiska (smog letni i smog zimowy, efekt cieplarniany, kwasne
deszcze, dziura ozonowa. Biometeorologia (sytuacje pogodowe i ich oddzialywanie na organizm, zdrowotne
znaczenie czynników klimatu, bodzce biometeorologiczne, meteorotropizm). Srodowisko mieszkaniowe.
Jakosc wody pitnej i jej uwarunkowania. Higiena zywienia i zywnosci. Higiena tropikalna (szczepienia
ochronne, choroby tropikalne).

Pismiennictwo:
Jethon Z. Grzybowski A. (red.): Medycyna zapobiegawcza i srodowiskowa, PZWL, Warszawa 2001
Marcinkowski J.T. (red) Podstawy higieny wyd. VOLUMED Wroclaw 1997
Marcinkowski J.T. (red) HIGIENA Wybrane zagadnienia profilaktyki w zawodach medycznych wyd. AM
Poznan 2001
Karski J.B.: Promocja zdrowia, Sanmedia, Warszawa 1994.
Kryteria zdrowotne srodowiska T. I55. Biomarkery i ocena ryzyka. Pojecia i zasady, Inst. Med. Pracy, Lódz
1995.
Baczyk S. Szczesniak L.: Racjonalne zywienie czlowieka, PWN, Warszawa-Poznan 1990
Senczik W. Toksykologia – wyd., PZWL, Warszawa 1994.

Wroclaw 2005/2006

PYTANIA:

1.

Jakie sa 4 podstawowe grupy czynników srodowiska zycia/pracy.

2.

Wymien rodzaje promieniowania elektromagnetycznego rózniace sie biologicznym dzialaniem i

skutkami wplywu na organizm czlowieka.

3.

4.

Co to jest promocja zdrowia?

5.

Definicja halasu i jego oddzialywanie i wazniejsze skutki.

6.

Sposoby oddzialywania ciepla na czlowieka.

7.

Co to sa biomarkery?

8.

9.

Co to jest NDS i NDN?

10. Grupy czynników biologicznych.
11. Stres i zmiany nim wywolane.
12. Co to jest podstawowa przemiana materii i od czego zalezy?
13. Rodzaje zagrozen w srodowisku pracy.
14. Skladowe makrosrodowiska czlowieka.
15. Drogi wnikania czynników srodowiskowych do organizmu czlowieka.
16. Nikotynizm i skutki w organizmie, mechanizm dzialania.
17. Medycyna srodowiska i jej zadania.
18. Jakie sa róznice miedzy medycyna pracy a medycyna srodowiskowa?
19. Jakie sa podobienstwa miedzy medycyna pracy a medycyna srodowiskowa?
20. Jakie czynniki srodowiskowe ksztaltuja stan zdrowia?
21. Jakie sa biologiczne wlasciwosci plynów?
22. Cechy pylów decydujace o ich szkodliwosci.
23. Parametry mikroklimatu.
24. Definicja zdrowia i jego uwarunkowania.
25. Jaka jest róznica miedzy prewencja a promocja zdrowia.
26.
27. Wymienic obszary promocji zdrowia.
28. Co to jest higiena i jak ja dzielimy?
29. Co to jest epidemiologia i jej zadania?
30. Róznice miedzy medycyna naprawcza a medycyna zapobiegawcza.
31. Wymie n choroby cywilizacyjne i je scharakteryzuj.
32. Zasady prawidlowego odzywiania.
33.
34.
35. Co to jest BMI i jak scharakteryzowac otylosc?
36.
37. Optymalna aktywnosc fizyczna i jej wplyw na organizm.
38. Cele promocji zdrowia.
39. Typy WZW i profilaktyka.
40. Skutki zdrowotne ekspozycji na pole elektromagnetyczne.
41. Jakie sa podstawowe kierunki ochrony srodowiska?
42. Jakie sa rodzaje zanieczyszczen powietrza?
43. Jakie sa skutki zdrowotne wynikajace z zanieczyszczen powietrza?
44. Jakie sa zasady ochrony powietrza wewnetrznego?
45. Jakie sa sposoby ochrony powietrza zewnetrznego?
46. Jakie sa wady biomarkerów?
47. Jakie znasz zalety biomarkerów?
48. Jakie sa kryteria doboru biomarkerów?
49.
50. Co moze stanowic biologiczne próbki do badan skutków ekspozycji na czynniki srodowiskowe?
51. Co to jest DBS?
52. Czym sie rózni sterylizacja od dezynfekcji?
53. Czym sie rózni pasteryzacja od tyndalizacji?
54. Co to jest sterylizacja i jakie znasz metody sterylizacji?

55. Jak dzielimy odpady szpitalne i jakie sa metody ich unieszkodliwiania?
56. Metody mycia rak i kiedy która stosujemy?
57. Sposoby ochrony personelu przed zakazeniami wewnatrzszpitalnymi.
58. Klasy czystosci wód i ich charakterystyka.
59. Metody oczyszczania scieków.
60. Metody uzdatniania wody.
61. Szkodliwe czynniki gleby.
62. Jakie sa grupy czynników szkodliwych w srodowisku pracy?
63. Co to jest efekt cieplarniany, jego przyczyny i skutki.
64. Jakie sa zagrozenia zdrowotne w strefie miedzyzwrotnikowej?
65. Zasady higieny dla osób przebywajacych w strefie tropikalnej.
66. Podstawowe zasady higieny zywnosci w strefie tropikalnej.
67. Podstawowe zasady higieny zywienia w strefie tropikalnej.
68. Co to sa choroby tropikalne i jakie sa drogi ich rozprzestrzeniania?
69. Wymien co najmniej 5 chorób tropikalnych wraz z ich przyczynami.
70. Co to jest uzaleznienie i klasyfikacja srodków uzalezniajacych
71. Definicja chorób zawodowych i parazawodowych.
72. Wymien znane ci choroby srodowiskowe, ich przyczyny i objawy.
73. Jakie znasz choroby cywilizacyjne?
74. Jakie sa róznice pomiedzy biomarkerami ekspozycji a biomarkerami efektów?
75. Jakie sa najwazniejsze zagrozenia zawodowe w srodowisku medycznym i choroby zawodowe

najczesciej stwierdzane w tym srodowisku?

76. Wymien zagrozenia zdrowotne w srodowisku stomatologów.
77. Wymien szkodliwe czynniki zawodowe pielegniarek.
78. Jakie znasz szkodliwe czynniki srodowiska pracy nie wystepujace w srodowisku komunalnym?
79. Jakie znasz grupy zawodowe lub placówki medyczne o zwiekszonym ryzyku wystapienia zakazen?
80. Jakie parametry decyduja o szkodliwosci pylów?
81. Jakie czynniki decyduja o mikroklimacie?
82.
83. Jakie wymagania powinna spelniac woda do picia?
84. Jakie jest dzialanie niskiego cisnienia atmosferycznego na organizm?
85. Jakie jest dzialanie wysokiego cisnienia atmosferycznego na organizm?
86.
87.
88. Co to jest narzad krytyczny?
89. Co to jest stezenie krytyczne?
90. Jakie znasz drogi wnikania i wydalania zanieczyszczen z organizmu?
91. Co jest zródlem dioksyn i jakie sa skutki ekspozycji na dioksyny?
92. Jakie sa zasady profilaktyki prawidlowego odzywiania?
93. Rola tluszczów w odzywianiu i ich wartosci odzywcze.
94. Jakie wartosci zywieniowe ma blonnik pokarmowy?
95. Witaminy, ich dzialanie zródla i rola w odzywianiu.
96. Jaka funkcje spelniaja skladniki mineralne w pozywieniu.
97. Jakie sa zanieczyszczenia zywnosci i ich najwazniejsze zródla?
98. Zródla zakazen HIV i zasady profilaktyki.
99. Wymien co najmniej 3 choroby z listy chorób zawodowych i podaj ich przyczyne.
100. Jakie czynniki srodowiskowe sa przyczyna zaburzen i chorób oczu?
101. Zasady higieny narzadu wzroku.
102. Zasady higieny oczu.
103. Zasady higieny jamy ustnej.
104. Jakie sa pozytywne mierniki zdrowia?
105. Jakie sa negatywne mierniki zdrowia?
106. Jakie czynniki decyduja o higienie pomieszczenia mieszkalnego?
107. Jakie grupy szkodliwosci wystepuja w mieszkaniach, podaj przyklady.
108. Jak oddzialywuja mikrofale?
109. Jakie sa pozasluchowe skutki halasu?
110. Jakie sa skutki promieniowania jonizujacego?

111. Jakie sa rodzaje zagrozen mikrobiologicznych?
112. Jakie znasz zagrozenia mikrobiologiczne typowe dla strefy tropikalnej?
113. Co sluzy ocenie ekspozycji na chemiczne czynniki srodowiskowe?
114. Jakie znasz placówki / instytucje profilaktyczne w zakresie zdrowia publicznego w resorcie zdrowia

i poza nim.

115. Jaka role spelniaja szczepienia ochronne?
116. Jakie sa najwazniejsze problemy higieniczne typowe dla zlobków i przedszkoli?
117. Jakie sa najwazniejsze problemy higieniczne typowe dla szkól?
118. Jakie sa podstawowe skladniki odzywcze i ich rola?
119. Jaka jest róznica miedzy podstawowa przemiana materii (PPM) a calkowita (CPM)?
120. Jakie znasz srodowiskowe zanieczyszczenia zywnosci?
121. Jakie sa podstawowe wady zywieniowe?
122. Od czego zaleza normy zywieniowe i jaka jest zasada ich ustalania?
123. Definicja snu, zaburzenia snu, fazy snu, narkolepsja.
124. Alkohol – wplyw na zdrowie.
125. Dioksyny – co to jest jak powstaje i jakie sa ich pochodne.
126. Chlorowcopochodne dioksyn.
127. Zatrucie azotonami i azotynami.
128. Adaptacja.
129. Cechy osobnicze jakie wplywaja na zróznicowanie efektów narazenia.
130. Kryteria (klasy) toksycznosci.
131. SBS
132. Zespól dlugu czasowego.
133. Typy scieków.
134. WWA – jak powstaja, skutki dzialania biologicznego na organizm.
135. Metale bedace ksenobiotykami.
136. Uczulenie na lateks (rodzaje uczulen).
137. Miano Coli.
138. Opieka nad ludzmi starszymi.
139. Ogólne zanieczyszczenia wody.
140. Metale.
141. Zwiazki radioaktywne.
142. Podzial leków.
143. Azbest.
144. Smog.
145. Pyl przemyslowy.
146. Wino wino wypij do do dna, slodkie wino kazdy zna…
147. Narzady krytyczne dla Hg, Pb, Cd.
148. Radon.
149. Biomonitoring – pomiar potencjalnie szkodliwych substancji.
150. Odpady – utylizacja.
151. . …lot da fak??
152. BZT

5

153. Dziura ozonowa.

PYTANIA I ODPOWIEDZI:

1.

Jakie sa 4 podstawowe grupy czynników srodowiska zycia/pracy.

Makrosrodowisko: * czynniki materialne, czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne, warunki
klimatyczne
Czynniki spoleczne: ustrój spoleczno polityczny, system edukacyjny, system opieki zdrowotnej,
dostepnosc pracy, ochrona srodowiska, wzorce kulturowe i styl zycia

Srodowisko indywidualne: pozycja spoleczno-zawodowa, wyksztalcenie, rodzaj i warunki pracy,
dochody, warunki mieszkaniowe i ogólno bytowe;
Zachowania o znaczeniu zdrowotnym odzywianie, uzaleznienai, higiena osobista, BPM, aktywnosc
fizyczna
Czynniki wplywajace na zachownia o znaczeniu zdrowotnym: wiek, plec, aktualny stan zdrowia,
poziom kultury zdrowotnej, stabilizacja rodzinna, wyksztalcenie, wiezi spoleczne, osobowosc i
charakter

2.

Wymien rodzaje promieniowania elektromagnetycznego rózniace sie biologicznym dzialaniem i
skutkami wplywu na organizm czlowieka.

3.

4.

Co to jest promocja zdrowia?

Promocja zdrowia to proces umozliwiajacy kazdemu czlowiekowi zwiekszenie oddzialywania na
jego zdrowie, w celu osiagniecia dobrego stanu fizycznego, psychicznego, spolecznego (wplyw na
zdrowie ma styl zycia, warunki srodowiskowe, opieka zdrowotna).
Efektywna dzialalnosc spoleczenstwa na rzecz okreslania i powodowania zmian czynników
warunkujacych zdrowie.
Dzialania polegajace na osiaganiu poprawy stanu zdrowia spoleczenstwa poprzez zmiane postaw,
zachowan ,stylu zycia ludzi.
Tworzenie prozdrowotnych warunków w otoczeniu czlowieka, tak by podjecie zachowan sluzacych
zdrowiu stalo sie bardziej prawdopodobne.

5.

Definicja halasu i jego oddzialywanie i wazniejsze skutki.

Halas to wszelkie dzwieki o dowolnej charakterystyce akustycznej, niepozadane, szkodliwe lub
uciazliwe dla danej osoby.
Halas szkodliwy – wywoluje trwale skutki w organizmie.
Halas uciazliwy – nie wywoluje trwalych skutków w organizmie, utrudnia jednak wykonywanie
okreslonych czynnosci.
Dzwiek – wrazenie zmyslowe wywolane przez fale akustyczna o widmie liniowym.
Szum – wrazenie zmyslowe wywolane przez fale akustyczna o widmie ciaglym.
Zródla halasu: halas komunikacyjny, przemyslowy, komunalny.
Przyklady polskich norm halasu: dla biur – 40dB, dla warsztatów prac precyzyjnych – 50 dB, dla
hal fabrycznych – 85 dB.
Fala dzwiekowa moze wywolac wrazenie sluchowe tylko wtedy gdy ma odpowiednia czestotliwosc
i natezenie. Ucho ludzkie reaguje na fale o czestotliwosci od 16Hz do 20KHz.
Próg slyszalnosci – najmniejsze natezenie fali potrzebne do wywolania wrazenia dzwiekowego.
Prób bólu – natezenie fali dzwiekowej przy której zaczynamy odczuwac ból.
Skutki oddzialywania zaleza od tego czy byl to halas impulsowy czy jednostajny. Mniej dokuczliwy i
szkodliwy jest halas o widmie jednostajnym.
Halas moze miec dzialanie miejscowe lub ogólne.
85 dB < moze prowadzic do gluchoty
65 dB – pogorszenie zrozumialosci mowy
Halas jest tez czynnikiem stresowym – wplywa ujemnie na OUN, zmecznie depresja, wzmozona
drazliwosc.
Halas srodowiskowy – utrudnia wypoczynek, nauke, prace umyslowa, sen.

Parametry halasu: poziom, czestotliwosc, zmiennosc poziomu w czasie, intensywnosc, czas
ekspozycji. Inne czynniki: dzien/noc, plec, wiek itp.

6.

Sposoby oddzialywania ciepla na czlowieka.

•

podnoszenie temperatury skóry i tkanek

•

zaburzenia równowagi cieplnej

•

rozszerzenie naczyn krwionosnych

•

chwiejnosc krazenia i naczynioruchowa

•

omdlenia, obrzek cieplny

•

zwiekszenie pocenia sie

•

utrata soli

•

utrata wody

•

udar cieplny: utrata przytomnosci, nudnosci, bóle glowy, goraca skóra

•

niedostateczny odplyw ciepla endogennego z pracujacych miesni

•

utrata jonów Cl, Mg, K

7.

Co to sa biomarkery?

Sa to wskazniki sygnalizujace wystepowanie zjawisk w ukladach biologicznych lub ich czesciach
bedace srodowiskiem do wyjasnienia zaleznosci miedzy ekspozycja a uszkodzeniem zdrowia.
Biomarkery sa czynnikami mierzonymi w biomonotorinku, odzwierciedlaja interakcje miedzy
ukladem biologicznym a zagrozeniem.
Grupy biomarkerów:

•

biomarkery ekspozycji – substancje egzogenne lub ich metabolity, produkt interakcji

miedzy szkodliwoscia a niektórymi komórkami, które sa zmienione w danym przedziale
wewnatrzustrojowym.

•

biomarkery efektu – wymierne biochemiczne lub fizjologiczne wszelkiego rodzaju zmiany

wewnatrzustrojowe

•

biomarkery podatnosci – wskazniki wrodzonych lub nabytych ograniczen zdolnosci

organizmu do przeciwstawiania sie efektom ekspozycji danego czynnika szkodliwego

8.

9.

Co to jest NDS i NDN?

NDS – Najwyzsze Dopuszczalne Stezenie czynników chemicznych szkodliwych dla zdrowia.
NDN – Najwyzsze Dopuszczalne Natezenie czynników fizycznych szkodliwych dla zdrowia.
Sa one ustalane jako wartosci srednie, których oddzialywanie na pracownika w ciagu 8-
godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, 40-godzinnego tygodnia pracy, przez jego okres
aktywnosci zawodowej nie powinno spowodowac ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w
stanie zdrowia jego przyszlych pokolen.

Przekroczenie NDS moze spowodowac zmiany w stanie zdrowia pracownika narazonego przez caly okres
aktywnosci zawodowej.

10.

Grupy czynników biologicznych.

11.

Stres i zmiany nim wywolane.

12.

Co to jest podstawowa przemiana materii i od czego zalezy?

13.

Rodzaje zagrozen w srodowisku pracy.

14.

Skladowe makrosrodowiska czlowieka.

15.

Drogi wnikania czynników srodowiskowych do organizmu czlowieka.

16.

Nikotynizm i skutki w organizmie, mechanizm dzialania.

17.

Medycyna srodowiska i jej zadania.

18.

Jakie sa róznice miedzy medycyna pracy a medycyna srodowiskowa?

19.

Jakie sa podobienstwa miedzy medycyna pracy a medycyna srodowiskowa?

20.

Jakie czynniki srodowiskowe ksztaltuja stan zdrowia?

21.

Jakie sa biologiczne wlasciwosci plynów?

22.

Cechy pylów decydujace o ich szkodliwosci.

23.

Parametry mikroklimatu.

24.

Definicja zdrowia i jego uwarunkowania.

25.

Jaka jest róznica miedzy prewencja a promocja zdrowia.

26.

27.

Wymienic obszary promocji zdrowia.

28.

Co to jest higiena i jak ja dzielimy?

Higiena – nauka zajmujaca sie badaniem wplywu czynników srodowiskowych (srod. Naturalnego,
sztucznego i spolecznego) na zdrowie fizyczne i psychiczne czlowieka oraz reakcji organizmu na
te czynniki.
Higiena – nauka interdyscyplinarna, nauka o zdrowiu,
Hygieia – córka Asklepiosa.
Zadania higieny:

•

badanie i analiza srodowiska, identyfikacja czynników szkodliwych dla zdrowia

•

okreslenie stopnia nasilenia czynnika srodowiska, w którym staja sie one szkodliwe dla

zdrowia

•

podanie sposobów unikania lub eliminowania czynników negatywnych dla zdrowia

•

wykorzystanie czynników pozytywnych dla zdrowia

•

rozszerzenie i usprawnienie mozliwosci adaptacyjnych czlowieka

Podzial higieny:

•

higiena pracy

•

higiena zywienia

•

higiena psychiczna

•

higiena wzroku, sluchu

•

higiena szkolna

•

higiena szpitalna

Podzial higieny noch ein mal:

•

higiena komunalna (wody, powietrza, gleby, mieszkania)

•

higiena pracy (w tym higiena zakladów opieki zdrowotnej)

29.

Co to jest epidemiologia i jej zadania?

Epidemiologia (

gr.

epi - na , demos - lud, logos - slowo, nauka) - nauka badajaca wplyw

czynników srodowiskowych na wystepowanie

chorób

w populacji, lub wplywajacych na stan

zdrowia

ludnosci.

Dzial medycyny, nauka zajmujaca sie badaniem przyczyn, rozwoju i szerzenia sie procesów
zakaznych – a takze innych chorób niezakaznych i stanów patologicznych, wystepujacych masowo
w zbiorowiskach ludzi – spowodowanych czynnikami fizycznymi, chemicznymi, warunkami
socjalnymi lub brakiem czy tez niedoborem konicznych dla ustroju czynników. Epidemiologia
obejmuje tez zapobieganie czy zwalczanie tych chorób.

Epidemia – pojawienie sie na danym obszarze równoczesnie lub w krótszym odstepie czasu duzej
liczby zachorowan na dana chorobe zakazna lub niezakazna.

Wazne! Epidemia dostarcza wiadomosci nie tylko o chorobie, ale takze o:

o

etiologii choroby

o

historii naturalnej chorób

o

czynnikach powstawania

Epidemiologia pozwala na opracowanie profilaktyki.

W badaniach epidemiologicznych brane sa pod uwage:

o

cechy demograficzne danego srodowiska

o

struktura wieku

o

struktura plci

o

migracja ludnosci

30.

Róznice miedzy medycyna naprawcza a medycyna zapobiegawcza.

Medycyna zapobiegawcza – zajmuje sie ocena szkodliwosci srodowiska na organizm ludzki.
Ocenia ona ekspozycje (stezenie, natezenie, ilosc, intensywnosc danego czynnika fizycznego,
chemicznego lub biologicznego, który dziala na populacje, organizm, narzad, komórki).
Najczestszym parametrami ekspozycji sa stezenie, natezenie, czas i czestotliwosc oddzialywania.
Medycyna zapobiegawcza:

•

ustala rodzaj zagrozen z punktu widzenia szkodliwosci lub uciazliwosci

•

okresla mechanizmy uszkodzen

•

opracowuje i przeprowadza zadania profilaktyczne

•

organizuje badania kontrolne

•

nadzoruje polityke prozdrowotna panstwa

Medycyna naprawcza:

•

zajmuje sie leczeniem chorób, którym nie zdazyla zapobiec medycyna zapobiegawcza

31.

Wymien choroby cywilizacyjne i je scharakteryzuj.

Wywolane przez nadmierny stres:

§ choroba niedokrwienna serca

§ nadcisnienie tetnicze
§ otylosc i cukrzyca
§ hiperkinezja
§ zmiany psychotyczne – nerwice i zaburzenia psychiczne
§ choroba wrzodowa

Niedobór naturalnych bodzców:

§ choroba sieroca
§ hipokinezja

Zanieczyszczenie srodowiska

§ choroby ukladu oddechowego
§ alergie
§ pogorszenie stanu zdrowia
§ nowotwory

Wykonywanie pracy zawodowej:

§ choroby zawodowe i jatrogenne
§ choroby pozazawodowe

Uzaleznienia:

§ narkomania

§ lekomania
§ alkoholizm

Choroby narzadu ruchu – urazy:

§ wypadki komunikacyjne

Choroby inne:

§ uposledzenie ukladu immunologicznego

Choroby zawodowe – czynnik w srodowisku pracy wazny jest czas narazenia, dawka, stan zdrowai
i kondycja czlowieka
Choroby pozazawodowe – maja nieznana etiologie, ale czynniki w srodowisku pracy moga
przyspieszac chorobe
Nowotwory – kancerogeny (fenole, nikotyna, metale ciezkie)
Narkomania – uzaleznienie od substancji chemicznej (naturalnej, syntetycznej) modyfikujacej
czynnosc organizmu, zazywana przez dluzszy czas moze powodowac uzaleznienie (fizjologiczne i
psychiczne)

Rozwój chorób cywilizacyjnych zostal spowodowany rozwoje techniki. Choroby cywilizacyjne
mozna podzielic na 5 grup:

1) z nadmiernego stresu
2) niedobór naturalnych bodzców
3) zanieczyszczenie srodowiska
4) wykonywanie zawodu
5) urazy

32.

Zasady prawidlowego odzywiania.

o

róznorodne produkty

o

ciemne pieczywo

o

chude mleko

o

ryba zdrowsza niz mieso

o

duzo warzyw i owoców

o

utrzymanie nalezytej wagi ciala

o

ograniczenie tluszczów zwierzecych

o

unikanie slodyczy

o

unikanie alkoholu

o

ograniczyc spozycie soli

Zapotrzebowania na pozywienie:

m

f

Kalorie :

2400 kcal

2100 kcal

Weglowodany:

< 390 g

< 340 g

Bialka:

75 g

70g

Tluszcze:

< 80 g

< 70 g

Cholesterol:

< 300 g

< 300 g

33.

34.

35.

Co to jest BMI i jak scharakteryzowac otylosc?

BMI – wskaznik masy ciala (body mass index)

BMI = masa ciala [kg] / wzrost

2

[m

2

]

BMI: nizsza od 18 – niedowaga
18-25 – prawidlowa masa ciala
25-30 – nadwaga
> 30 – otylosc
> 40 – otylosc znacznego stopnia

Rodzaje otylosci:

§ Otylosc gynoidalna – gdy tkanka tluszczowa zgromadzona jest w okolicy bioder i

posladków, czesto nazywana otyloscia typu „gruszka”, czesciej wystepuje u kobiet.
Zwiazana jest z mniejszym zagrozeniem nadcisnieniem, cukrzyca, natomiast czesciej
pojawiaja sie zylaki, zwyrodnienia stawów (obciazenie ukladu kostno-stawowego).

§ Otylosc aneroidalna – gdy tkanka tluszczowa zgromadzona jest w okolicy jamy brzusznej,

czesto nazywana otyloscia typu „jablko” czesciej wystepuje u mezczyzn. Zwiazany jest z
duzym zagrozeniem chorobami ukladu krazenia, cukrzyca.

O rodzaju otylosci decyduje WHR:

WHR = talia / biodra

U kobiet: WHR > 0,85

à otylosc aneroidalna

WHR < 0,85

à otylosc gynoidalna

U mezczyzn: WHR > 1

à otylosc aneroidalna

Jesli obwód tali u mezczyzn > 94 cm, u kobiet > 80 cm – jest zwiekszone prawdopodobienstwo
wystapienia chorób ukladu krazenia i chorób metabolicznych.
Jesli obwód biodra u mezczyzn > 102 cm, u kobiet > 88 cm – mozliwosc wystapienia chorób
metabolicznych i ukladu krazenia jest bardzo duze.

36.

37.

Optymalna aktywnosc fizyczna i jej wplyw na organizm.

Narodowy Instytut Zdrowia zaleca zarówno dzieciom, jak i doroslym mozliwie codzienny, nie
krótszy niz 30 min. srednio intensywny trening. Ta dzienna dawka moze skladac sie z
poszczególnych porcji ruchu, z których kazda powinna trwac co najmniej 10 min. Równiez praca
miesni wykonywana w ramach czynnosci zawodowych lub w gospodarstwie domowym moze byc
klasyfikowana jako cwiczenie. Poniewaz czestosc, intensywnosc i dlugosc treningów pozostaja we
wzajemnym zwiazku, w rachube wchodzi tez mniejsza czestosc treningów (np. 3 razy w tyg.), gdy
trwaja one odpowiednio dluzej lub SA bardziej intensywne. Jednak osoby o slabej kondycji
powinny pamietac o tym , by zaplanowany cel osiagac przez codzienne kilkuminutowe wydluzanie
czasu cwiczen.
Wplyw na organizm:

•

prewencja chorób sercowo-naczyniowych (choroba wiencowa serca, udar mózgu)

•

zapobieganie osteoporozie, cukrzycy, niektórym nowotworom

•

spadek wagi ciala (zapobiega otylosci)

•

podwyzsza sie ilosc dobrego cholesterolu (HDL)

•

obnizenie wartosci cisnienia skurczowego i rozkurczowego krwi

•

polepszenie kondycji fizycznej i psychicznej

•

przyspieszenie rehabilitacji

•

spowolnienie procesów starzenia

38.

Cele promocji zdrowia.

•

zmniejszenie zachorowan i przedwczesnej umieralnosci – w Polsce przyczyna ponad

polowy wszystkich zgonów sa choroby serca i ukladu krazenia;

•

redukcja czynników ryzyka – wymaga to wczesniejszego okreslenia i zdefiniowania tych

czynników np. bezrobocie, niskie wyksztalcenie, styl zycia, srodowisko;

•

zmiana innych zachowan zdrowotnych – niektóre zachowania nie sa czynnikami ryzyka,

ale nie pelnia tez funkcji prozdrowotnych, np. wiele sposobów spedzania wolnego czasu,
wypoczynku, relaksu, nawyki zywieniowe;

•

zmniejszenie absencji chorobowej – problem ekonomiczny spoleczny i medyczny (czyli

jak mi to Krystian wyjasnil, bo to jego punkt, skrócenie czasu kiedy robole bimbaja na L4
w domu zamiast pracowac);

•

obnizenie kosztów opieki zdrowotnej – „lepiej zapobiegac niz leczyc”;

•

wzrost wiedzy spoleczenstwa o czynnikach wplywajacych na zdrowie – niezbedny

warunek zwiekszenia kontroli ludzi nad wlasnym zdrowiem

•

lepsze standardy organizacyjne – dzialalnosc osrodków promocji zdrowia; wlaczanie do

systemu róznych instytucji; dom, rodzina, spolecznosc lokalna, szkola.

39.

Typy WZW i profilaktyka.

WZW wywolane jest przez szereg nie spokrewnionych ze soba wirusów. Dzieli sie je na wirusy
pierwotne hepatotropowe: A, B, C, D, E oraz wirusy cytomegalii (CMV), herpes (HSV), Epstein-
Barr (EBV), które takze moga wywolac WZW. Ogólnie mozna powiedziec, ze WZW A i E szerza
sie droga pokarmowa, przebieg ostrego okresu choroby jest lzejszy, z mniejsza smiertelnoscia.
Typy wirusów B, C i D przenosza sie poprzez uszkodzone tkanki, droga plciowa. Przebieg choroby
jest ciezszy, z wieksza smiertelnoscia, daja powiklania po wyzdrowieniu.
WZW B – wywolane przez wirusa HBV. Bardzo powazne, moze doprowadzic do tzw. galopujacego
zapalenia watroby i zgonu. Droga zakazenia jest naruszenie ciaglosci tkanek (zabiegi medyczne,
narkomani, tatuaze, przekluwanie uszu, fryzjer), przetoczenie zakazonej krwi lub jej preparatów,
scisly kontakt, zwlaszcza seksualny, poród (matka -> dziecko). HBV jest odporny na czynniki
zewnetrzne, nie ginie w temp. 100*C.
Zapobieganie:

•

aseptyczne postepowanie przy naruszeniu ciaglosci tkanek w zabiegach medycznych i

pozamedycznych

•

staly partner seksualny, uzywanie prezerwatyw

•

sczepienia

•

sterylizacja narzedzi w autoklawach w temp 121*C

WZW A – „choroba brudu”, pojawia sie tam, gdzie panuja zle warunki sanitarno-higieniczne.
Wywoluje ja wirus HAV. Zakazenie jest najmniej grozne. Droga zakazenia jest droga pokarmowa:
srodki spozywcze, woda zanieczyszczona kalem, rzadziej kontakt bezposredni. Wirus jest wrazliwy
na czynniki zewnetrzne.
Zapobieganie:

•

stosowanie zasad higieny przy produkcji i przygotowywaniu srodków spozywczych

•

picie czystej, brzegowanej wody

•

usuwanie i dezaktywowanie nieczystosci

•

przebycie choroby pozostawia odpornosc

WZW E – wirus HEV przenosi sie jak wirus HAV. Przebieg lagodny, w Polsce bark doniesien.
Zapobieganie – jak w WZW A.
WZW C – wirus HCV. Szerzy sie droga parenteralna (naruszenie ciaglosci tkanek) oraz sex – jak
HBV. Po przechorowaniu przechodzi w s tan przewlekly.
Zapobieganie: jak przy WZW B ale nie ma szczepionki!
WZW D – wirus HDV. Nie wywoluje objawów. Do namnazania potrzebuje wirusa HBV. Przy
jednoczesnym zakazeniu obydwoma wirusami objawy sa znacznie ciezsze niz przy WZW B.

40.

Skutki zdrowotne ekspozycji na pole elektromagnetyczne.

Z kazdym urzadzeniem elektrycznym jest sprzezone pole elektromagnetyczne (PEM). Pole
elektryczne skupia sie glównie na powierzchni ciala tworzac prady zmienne od kilku do
kilkudziesieciu uA. Pole magnetyczne natomiast swobodnie wnika do wnetrza czlowieka.
Skutki:

•

bóle i zawroty glowy

•

zaburzenia snu i pamieci

•

zmiany w polaczeniach miedzyneuronowych kory mózgu

•

zwolnienie rytmu serca i cisnienia tetniczego

•

dzialanie kancerogenne nie zostalo do konca potwierdzone

•

kumulacja ladunków na ciele moze doprowadzic do poparzenia przy ich przeplywie

41.

Jakie sa podstawowe kierunki ochrony srodowiska?

•

stosowanie technologii energooszczednych, materialooszczednych

•

recykling

•

oczyszczanie i ochrona zasobów wodnych (oczyszczalnie scieków, stosowanie

obiegów zamknietych itp.)

•

zwiekszanie powierzchni terenów zielonych o urozmaiconym skladzie gatunkowym

•

ochrona gleb (przeciwdzialanie pustynnieniu, odpowiednie nawozenie)

•

edukacja ekologiczna spoleczenstwa i promowanie zachowan proekologicznych

•

stosowanie produktów „przyjaznych srodowisku” (np. ulegajacych biodegradacji)

•

ochrona prawna: parki narodowe, ochrona gatunkowa, okresy ochronne

42.

Jakie sa rodzaje zanieczyszczen powietrza?

Gazowe: SO

2

, NO, NO

2

, N

x

O

y

, CO, O

3

, HS, WWA

Pylowe:
Biologiczne: zywe mikroorganizmy: wirusowe, bakterie, przetrwalniki, grzyby i ich zarodniki,
pierwotniaki, promieniowce, jajeczka robaków (oblence)
czasteczki nieozywione: pylki roslin, rozdrobnione fragmenty roslin, tkanek zwierzecych, suche
wydzieliny i wydaliny, mykotoksyny

43.

Jakie sa skutki zdrowotne wynikajace z zanieczyszczen powietrza?

•

tlenki azotu powoduja powstawanie methemoglobiny

•

0

3

wplywa negatywnie na system odpornosciowy

•

naciekanie pecherzyków plucnych (0

3

, NO

2

)

•

dzialanie drazniace na uklad oddechowy i spojówki oczu (NO

2

, SO

2

, O

3

, …)

•

niszczenie erytrocytów

•

wzrost zachorowan na choroby ukladu oddechowego

•

przewlekly kaszel z odksztuszaniem plwociny

•

dusznosc napadowa lub stala

•

uposledzenie wydolnosci wentylacyjnej pluc

•

pylice

•

zakazenia drobnoustrojami

•

niewydolnosc krazeniowo-oddechowa

•

alergie

44.

Jakie sa zasady ochrony powietrza wewnetrznego?

METODY FIZYCZNE:

•

stosowanie odkurzaczy

•

zmywanie powierzchni przedmiotów

•

zwilzanie tkanin wykorzystywanych do sprzatania

•

natluszczanie i pastowanie podlóg zmniejsza mozliwosc wzbijania sie kurzu

•

filtracja powietrza

•

dzialanie wysokiej temperatury (umieszczanie plomieni palników gazowych w strumieniu

przeplywajacego powietrza)

•

sprezanie powietrza(rosnie temperatura)

•

jonizacja powietrza (elektrostatyczna sedymentacja rozproszonych czastek na

elektrodzie)

•

naswietlanie promieniami jonizujacymi i UV

METODY CHEMICZNE:

•

gazy, pary, aerozole niszczace drobno ustroje (glikole, tlenek etylenu, ozon)

45.

Jakie sa sposoby ochrony powietrza zewnetrznego?

•

stosowanie filtrów na kominach,

•

stosowanie katalizatorów w silnikach spalinowych (powstaje CO

2

zamiast np. WWA),

•

technologie energooszczedne (mniej energii ze spalania kopalin),

•

korzystanie z alternatywnych zródel energii (energia sloneczna, energia potencjalna wód,

energia geotermiczna),

•

ochrona terenów lesnych i zalesianie nowych

•

projektowanie wysypisk smieci, z których wydzielajacy sie metan moze byc stosowany

jako paliwo

•

odpowiednie projektowanie terenów miejskich (mozliwa cyrkulacja powietrza i

odpowiednia wilgotnosc)

46.

Jakie sa wady biomarkerów?

47.

Jakie znasz zalety biomarkerów?

48.

Jakie sa kryteria doboru biomarkerów?

49.

50.

Co moze stanowic biologiczne próbki do badan skutków ekspozycji na czynniki srodowiskowe?

51.

Co to jest DBS?

52.

Czym sie rózni sterylizacja od dezynfekcji?

53.

Czym sie rózni pasteryzacja od tyndalizacji?

54.

Co to jest sterylizacja i jakie znasz metody sterylizacji?

55.

Jak dzielimy odpady szpitalne i jakie sa metody ich unieszkodliwiania?

Odpady medyczne mozna podzielic na:

•

bytowo-gospodarcze – ich szkodliwosc nie jest wieksza niz odpadów

komunalnych; moga byc bezposrednio wywozone na wysypiska smieci;

•

specjalne – zw. toksyczne i radioaktywne, wymagajace specjalnych metod

unieszkodliwiania

•

zakazne – opatrunki, sprzet jednorazowego uzytku itp., stanowia duze zagrozenie

epidemiologiczne, nalezy je spalic albo sterylizowac w autoklawach albo dezynfekowac
roztworem srodka dezynfekcyjnego w warunkach gwarantujacych uzyskanie wysokiego
poziomu dezynfekcji. Sprzet jednorazowego uzytku juz po uzyciu nalezy umieszczac w
specjalnych pojemnikach odpowiednio oznakowanych, o odpornych na przeklucia
zamknieciach. Odpady powinno sie umieszczac w tych pojemnikach bezposrednio po
uzyciu. Nie nalezy ich wypelniac wiecej niz 2/3 objetosci. Odpady nalezy transportowac w
pojemnikach, do których zostaly zebrane. Wszelkie manipulacje nalezy przeprowadzac z
zachowanie najwyzszej ostroznosci.
Obecnie utylizacja odpadów zakaznych zajmuja sie wyspecjalizowane firmy. Spalanie tych
odpadów powinno odbywac sie w odpowiednich spalarniach, spelniajacych rygorystyczne
wymogi ochrony srodowiska.

56.

Metody mycia rak i kiedy która stosujemy?

57.

Sposoby ochrony personelu przed zakazeniami wewnatrzszpitalnymi.

58.

Klasy czystosci wód i ich charakterystyka.

59.

Metody oczyszczania scieków.

60.

Metody uzdatniania wody.

61.

Szkodliwe czynniki gleby.

62.

Jakie sa grupy czynników szkodliwych w srodowisku pracy?

63.

Co to jest efekt cieplarniany, jego przyczyny i skutki.

64.

Jakie sa zagrozenia zdrowotne w strefie miedzyzwrotnikowej?

65.

Zasady higieny dla osób przebywajacych w strefie tropikalnej.

66.

Podstawowe zasady higieny zywnosci w strefie tropikalnej.

67.

Podstawowe zasady higieny zywienia w strefie tropikalnej.

68.

Co to sa choroby tropikalne i jakie sa drogi ich rozprzestrzeniania?

69.

Wymien co najmniej 5 chorób tropikalnych wraz z ich przyczynami.

70.

Co to jest uzaleznienie i klasyfikacja srodków uzalezniajacych

71.

Definicja chorób zawodowych i parazawodowych.

72.

Wymien znane ci choroby srodowiskowe, ich przyczyny i objawy.

Jest to III grupa zespolu chorób cywilizacyjnych. Nie wszystkie schorzenia srodowiskowe sa w pelni
ugruntowane teoretycznie i terminologicznie. Na ogól powstaja przewlekle, rozwijaja sie w ciagu miesiecy, a

nawet lat. Dotychczas wyodrebniono zespoly chorobowe zwiazane najczesciej z nadwrazliwoscia na
chemiczne lub biologiczne czynniki srodowiskowe. Uklad nerwowy i odpornosciowy wiaza dynamicznie
srodowisko zewnetrzne z wewnetrznym. Uklady te moga byc odpowiedzialne za powstanie srodowiskowo
uwarunkowanych zaburzen.

•

zespól przewleklego zmeczenia – przyczyna jest utrzymujaca sie infekcja subkliniczna,

obnizona odpornosc lub nadmierna wrazliwosc na czynniki srodowiskowe, moze byc wynikiem
depresji psychicznej, przebytych infekcji wirusowych lub dlugo utrzymujacego sie stresu
srodowiskowego; objawy: wystepowanie trwalego lub zmiennego zmeczenia, niepelny wypoczynek
nocny, obnizenie aktywnosci dziennej, podwyzszenie cieploty ciala, niezyt gardla, limfadenopatia
(powiekszenie wezlów chlonnych na skutek stymulacji antygenowej)

•

przewlekle nieswoiste choroby ukladu oddechowego – czynniki ryzyka: cechy

osobnicze (wiek, plec, rasa), egzogenne (palenie tytoniu, pyly, SO

2

, NO

X

, O

3

, CO, formaldehyd,

kwasne aerozole); objawy: przewlekly kaszel, zwiekszona produkcja sluzu, swiszczacy oddech,
napady dusznosci, dusznosc wysilkowa, zmniejszenie sprawnosci wentylacyjnej, rozedma, astma.

•

wieloczynnikowa nadwrazliwosc chemiczna – ekspozycja srodowiskowa, stezenie

progowe substancji wywolujacej lezy ponizej poziomu uznanego za normalny; objawy: nadmierna
meczliwosc, bóle glowy, zaburzenia pamieci, nieoczekiwane reakcje emocjonalne, nagla sennosc,
dyskoordynacje ruchów, podraznienie spojówek, wrazliwosc na zapachy, objawy ze strony róznych
ukladów i narzadów

•

schorzenia zalezne od budownictwa – przyczyna: uwalniania sie gazów z materialów

budowlanych i wyposazenia wnetrz, zanieczyszczenia biologiczne (grzyby, roztocza), czynniki
fizyczne (halas, wibracja, oswietlenie, mikroklimat); objawy: alergie, astma, legionelloza, goraczka
z pontiak, goraczka nawilzaczowi, nadreaktywne zapalenie pluc, zespól nadreaktywnej nie
wydolnosci górnych dróg oddechowych

•

zespól zlego budownictwa – przyczyny fizyczne (temperatura, wilgotnosc, oswietlnie,

infradzwieki), biologiczne, chemiczne (pyl, dym papierosowy, gazy nieorganiczne), psychologiczne
– przeciazenie sensoryczne (ekran telewizora, komputera); objawy: podraznienie oczu, nosa,
krtani, gardla, objawy zmeczenia, zaczerwienienie skóry, bóle glowy, zwiekszona czestotliwosc
niezytów dróg oddechowych i napadów kaszlu, chrypka, obnizenie koncentracji, obnizenie
zdolnosci do pracy umyslowej.

•

zespól dlugu czasowego – wystepuje podczas przelotów samolotowych wzdluz

równolezników z przemieszczeniem do innej strefy czasowej. Poszczególne funkcje
wewnatrzustrojowe sa róznie wrazliwe na tego rodzaju zaklócenia, powstaje desynchronizacja ich
rytmiki dobowej. Ponowna resynchronizacja (ok. 60-90 min. na dobe); gdy lecimy na wschód
resynchronizacja nastepuje szybciej; objawy: zaburzenia snu, uczucie zmeczenia fizycznego i
psychicznego, bóle glowy, obnizenie apetytu, dolegliwosci zoladkowo-jelitowe. U pilotów przy
czestych przelotach wystepuje umiarkowana tolerancja.

73.

Jakie znasz choroby cywilizacyjne?

74.

Jakie sa róznice pomiedzy biomarkerami ekspozycji a biomarkerami efektów?

75.

Jakie sa najwazniejsze zagrozenia zawodowe w srodowisku medycznym i choroby zawodowe
najczesciej stwierdzane w tym srodowisku?

76.

Wymien zagrozenia zdrowotne w srodowisku stomatologów.

77.

Wymien szkodliwe czynniki zawodowe pielegniarek.

78.

Jakie znasz szkodliwe czynniki srodowiska pracy nie wystepujace w srodowisku komunalnym?

79.

Jakie znasz grupy zawodowe lub placówki medyczne o zwiekszonym ryzyku wystapienia zakazen?

80.

Jakie parametry decyduja o szkodliwosci pylów?

81.

Jakie czynniki decyduja o mikroklimacie?

82.

83.

Jakie wymagania powinna spelniac woda do picia?

Ogólnie woda dostarczona uzytkownikowi nie moze zawierac:
- substancji szkodliwych dla zdrowia,
- substancji wskazujacych na jej zanieczyszczenie,
- skladników wplywajacych ujemnie na jej wlasciwosci fizyczne
Woda pitna powinna byc klarowna, bezbarwna, bezwonna,

•

nie powinna zawierac substancji powodujacych jej metnienie, w szklanych naczyniach nie

moga byc widoczne zawiesiny, organizmy wodne zywe i martwe, plamy oleju itp.

•

powinna miec zapach naturalny, nieuciazliwy; dopuszczalny jest zapach chloru przy

dezynfekcji chlorem; zapach gnilny dyskwalifikuje wode do picia (obecnosc substancji
organicznych w stanie rozkladu)

•

nie powinna zawierac bakterii chorobotwórczych, pasozytów zwierzecych ani ich larw i jaj

•

nie moze zawierac skladników trujacych (fenol, pestycydy itp.), ani tez nadmiernych ilosci

zwiazków zelaza, magnezu i wapnia (odpowiednia twardosc wody) oraz manganu

•

obojetne pH => 6,5 - 8,5

•

substancje rozpuszczone do 800 mg/dm

3

•

twardosc (CaCO

3

) – do 500 mg/dm

3

•

miano coli

•

BZT

5

Niemal wszystkie wody naturalne, przed ich wykorzystaniem do picia oraz na potrzeby gospodarcze czy
przemyslowe musza byc odpowiednio przygotowane, co uzyskuje sie w procesach ich oczyszczania. Ze
wzgledu na to, iz zwieksza sie rodzaj zanieczyszczen wystepujacych w wodach naturalnych, oraz mozliwosc
powstawania zanieczyszczen "wtórnych" podczas oczyszczania, skuteczne uklady technologiczne czesto
musza byc bardzo rozbudowane.

84.

Jakie jest dzialanie niskiego cisnienia atmosferycznego na organizm?

85.

Jakie jest dzialanie wysokiego cisnienia atmosferycznego na organizm?

Cisnienie atmosferyczne - cisnienie z jakim powietrze naciska na powierzchnie kuli ziemskiej.
Jednostka pomiaru cisnienia jest 1 Pascal (Pa). Jest to cisnienie wywierane sila 1N prostopadle na
powierzchnie 1 m

2

.

Dzialanie niskiego cisnienia, hipobaria:

•

wraz ze wzrostem wysokosci obniza sie cisnienie parcjalne gazów

•

hipoksja wysokogórska powoduje silne pobudzenie chemoreceptorów tetniczych i

odruchowe zwiekszenie wentylacji pluc w celu wyrównania niedostatku tlenu w
rozrzedzonej atmosferze, dochodzi takze do przyspieszenia skurczów serca, zwiekszenia
pojemnosci minutowej i zwiekszenia przeplywu krwi w krazeniu plucnym.

•

przy naglej hipoksji dochodzi do zaburzen swiadomosci, utraty przytomnosci a po

kilkunastu minutach do smierci mózgu (dlatego w samolotach przy rozszczelnieniu kabiny
wypadaja maski tlenowe)

•

objawy niedotlenienia mózgu (podniecenie, euforia, zahamowanie czynnosci zmyslów,

zaburzenia postawy ciala, ból glowy, sennosc)

•

przy dluzszej hipoksji – aklimatyzacja do wysokosci

•

zwiekszenie ilosci hemoglobiny i liczby erytrocytów we krwi

Ostra choroba wysokogórska – charakteryzuje sie duzym zmeczeniem, bezsennoscia i snem
przerywanym z okresami bezdechu sródsennego i uczuciem dusznosci, wystepuja zaburzenia psychiki i
obrzek pluc.

Dzialanie wysokiego cisnienia, hiperbaria:

•

Hiperbaria zwieksza cisnienie parcjalne wszystkich gazów, O

2

, CO

2

, N

2

, we krwi i w plynach

ustrojowych.

•

Zwiekszenie preznosci tlenu we krwi tetniczej tylko o jedna atmosfere moze powodowac

neurogenne skurcze miesni.

•

Jesli hiperbaria trwa dluzszy czas wystepuja: kaszel, dusznosc, obrzek pluc.

•

Na duzych glebokosciach ujawnia sie toksyczne i narkotyczne dzialanie azotu. Dochodzi do

zaburzen orientacji a nawet utraty przytomnosci (narkoza azotowa). Wystepuja bóle glowy,
miesni stawów.

•

10 m. glebokosci cisnienie wody rosnie o jedna atmosfere (760 mm Hg, 1010hPa).

Zespól dekompresji (choroba kesonowa, choroba nurków) – powstaje w wyniku zbyt szybkiego obnizania
cisnienia parcjalnego azotu, który z formy rozpuszczonej przechodzi w forme gazowa (podobny efekt mozna
zaobserwowac przy otwieraniu butelki z woda gazowana). We krwi i w komórkach powstaja drobne babelki
uszkadzajace bezposrednio komórki, zwlaszcza neurony mózgu. Tworza sie takze mikrozatory w naczyniach
wlosowatych i aktywacji ulegaja plytki krwi. Dochodzi do utraty przytomnosci.
Przy bardzo wysokich hiperbariach niebezpieczenstwu dekompresji zapobiega sie zamieniajac azot na hel,
który ma znacznie mniejsza rozpuszczalnosc w wodzie i bardzo mala czasteczke.

86.

87.

88.

Co to jest narzad krytyczny?

89.

Co to jest stezenie krytyczne?

Stezenie krytyczne w komórce – stezenie substancji toksycznej, przy której zachodza odwracalne lub
nieodwracalne , niepozadane lub szkodliwe zmiany czynnosciowe w komórce
Stezenie krytyczne w narzadzie lub tkance - srednie stezenie substancji toksycznej w narzadzie, gdy w
najbardziej wrazliwych komórkach wystepuja odwracalne lub nieodwracalne niepozadane lub szkodliwe
zmiany
Narzad krytyczny – narzad, który jako pierwszy osiaga stezenie krytyczne substancji toksycznej w
okreslonych warunkach narazenia danej populacji. W tym narzadzie najwczesniej wystepuja efekty dzialania
toksycznego
Efekt krytyczny – jest to swoisty efekt lub jego prekursor w warunkach narazenia na substancje chemiczna.

90.

Jakie znasz drogi wnikania i wydalania zanieczyszczen z organizmu?

Wchlanianie:

- przez skóre nieuszkodzona: transepidermalnie -> lipofiilne (amoniak, siarkowodór, cyjanowodór), pary
- transfolikularnie - hydrofilne (elektrolity i metale ciezkie)
- drogi oddechowe ( gazy, pary, areozole, pyly, dymy)
- areozole (zatrzymywane w górnym i srodkowym odcinku
- w pecherzykach plucnych
- przewód pokarmowy: jama ustna - nikotyna, cyjanki, kokaina, alkohole

- zoladek - alkohol, kwasy, slabe zasady, przy bogatotluszowej sub. lepofilny

- jelito cienkie

- j grube

Wydalanie:
- nerki
- przewód pokarmowy ( slina, wymiociny, zólc, kal)
- pluca
- skóra
- gruczól sutkowy
- lozysko

czynnki wplywajace na wchlnianie z przwodu pokarmowego
- dieta, metale ciezkie z bialkami, substancje lipofilne z tluszczami
- stopien rodrobnienia
- stan blony sluzowej
- wiek
- tempo perystaltyki

Toksyny z wykladów:

•

droga oddechowa: CO, rozpuszczalniki organiczne, zwiazki rteci organiczne, pary rteci metalicznej,
olów, azbest, krzemionka

•

droga skórna i pokarmowa: rozpuszczalniki organiczne, zwiazki rteci organiczne

Dawka wprowadzonej do organizmu substancji droga oddechowa zalezy: stezenia substancji w powietrzu,
czasu narazenia, poziomu wentylacji pluc.

91. Co jest zródlem dioksyn i jakie sa skutki ekspozycji na dioksyny?
92. Jakie sa zasady profilaktyki prawidlowego odzywiania?
93. Rola tluszczów w odzywianiu i ich wartosci odzywcze.
94. Jakie wartosci zywieniowe ma blonnik pokarmowy?
95. Witaminy, ich dzialanie zródla i rola w odzywianiu.
96. Jaka funkcje spelniaja skladniki mineralne w pozywieniu.
97. Jakie sa zanieczyszczenia zywnosci i ich najwazniejsze zródla?
98. Zródla zakazen HIV i zasady profilaktyki.
99. Wymien co najmniej 3 choroby z listy chorób zawodowych i podaj ich przyczyne.

100. Jakie czynniki srodowiskowe sa przyczyna zaburzen i chorób oczu?
101. Zasady higieny narzadu wzroku.
102. Zasady higieny oczu.
103. Zasady higieny jamy ustnej.
104. Jakie sa pozytywne mierniki zdrowia?
105. Jakie sa negatywne mierniki zdrowia?
106. Jakie czynniki decyduja o higienie pomieszczenia mieszkalnego?
107. Jakie grupy szkodliwosci wystepuja w mieszkaniach, podaj przyklady.
108. Jak oddzialywuja mikrofale?
109. Jakie sa pozasluchowe skutki halasu?
110. Jakie sa skutki promieniowania jonizujacego?
111. Jakie sa rodzaje zagrozen mikrobiologicznych?
112. Jakie znasz zagrozenia mikrobiologiczne typowe dla strefy tropikalnej?
113. Co sluzy ocenie ekspozycji na chemiczne czynniki srodowiskowe?
114. Jakie znasz placówki / instytucje profilaktyczne w zakresie zdrowia publicznego w resorcie zdrowia i

poza nim.

115. Jaka role spelniaja szczepienia ochronne?
116. Jakie sa najwazniejsze problemy higieniczne typowe dla zlobków i przedszkoli?
117. Jakie sa najwazniejsze problemy higieniczne typowe dla szkól?
118. Jakie sa podstawowe skladniki odzywcze i ich rola?
119. Jaka jest róznica miedzy podstawowa przemiana materii (PPM) a calkowita (CPM)?
120. Jakie znasz srodowiskowe zanieczyszczenia zywnosci?
121. Jakie sa podstawowe bledy zywieniowe?

•

nieodpowiednie proporcja cukrów, tluszczów i bialek w posilkach

•

brak urozmaicenia

•

nadmiar spozywanych kalorii

•

niedobór witamin i mikroelementów, kw. tluszczowych nienasyconych

•

nieregularne spozywanie posilków

•

zbyt mala ilosc spozywanego blonnika

•

zbyt wysoki poziom tluszczów i cholesterolu w pokarmie

•

pospiech podczas spozywania posilków

•

zla ochrona produktów przed psuciem sie (rozwój bakterii, grzybów)

•

zle przygotowanie pokarmów, np. gotowanie (zwlaszcza na parze) jest duzo zdrowsze od

smazenia

122. Od czego zaleza normy zywieniowe i jaka jest zasada ich ustalania?
123. Definicja snu, zaburzenia snu, fazy snu, narkolepsja.
124. Alkohol – wplyw na zdrowie.
125. Dioksyny – co to jest jak powstaje i jakie sa ich pochodne.
126. Chlorowcopochodne dioksyn.
127. Zatrucie azotonami i azotynami.
128. Adaptacja.
129. Cechy osobnicze jakie wplywaja na zróznicowanie efektów narazenia.
130. Kryteria (klasy) toksycznosci.
131. SBS
132. Zespól dlugu czasowego.
133. Typy scieków.
134. WWA – jak powstaja, skutki dzialania bio logicznego na organizm.
135. Metale bedace ksenobiotykami.
136. Uczulenie na lateks (rodzaje uczulen).
137. Miano Coli.
138. Opieka nad ludzmi starszymi.
139. Ogólne zanieczyszczenia wody.
140. Metale.
141. Zwiazki radioaktywne.
142. Podzial leków.

143. Azbest.
144. Smog.
145. Pyl przemyslowy.
146. Wino wino wypij do do dna, slodkie wino kazdy zna…
147. Narzady krytyczne dla Hg, Pb, Cd.
148. Radon.
149. Biomonitoring – pomiar potencjalnie szkodliwych substancji.
150. Odpady – utylizacja.
151. . …lot da fak??
152. BZT

5

BZT – biochemiczne zapotrzebowanie na tlen. Pojecie umowne okreslajace ilosc tlenu w mg 0

2

/l,

potrzebnego do utlenienia zwiazków organicznych znajdujacych sie w zanieczyszczonej wodzie,
na drodze biochemicznej w warunkach tlenowych. Zanieczyszczenie wód substancja organiczna
stymuluje wzrost bakterii i grzybów co zwieksza absorpcjeO

2

. Im BZT wieksze, tym woda bardziej

skazona. Zazwyczaj stosuje sie wskaznik BZT

5

czyli pieciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie

na tlen. Typowe wartosci BZT

5

: surowe scieki - 300 mg/dm

3

scieki z hodowli zwierzat - 2 000 mg/dm

3

scieki z papierni - 25 000 mg/dm

3

153. Dziura ozonowa.

Utlenialnosc (ChZT

Mn

)

? wskaznik umowny okreslajacy ilosc tlenu w mg0

2

/l pobranego z

utleniacza (nadmanganianu potasu) w celu utlenienia znajdujacych sie w wodzie lub sciekach
zwiazków organicznych i nieorganicznych.