Wszelkie rodzaje usług świadczonych przez banki są na gruncie Prawa bankowego określane mianem czynności bankowych. Oferta bankowa to nic innego jak propozycja wykonania przez bank odpowiednich czynności – operacji bankowych. Operacje bankowe można określić jako stosunki umowne między bankiem, a klientem, w których bank oferuje swoje usługi, a klient jest usługobiorcą. Operacje te połączone są z określonymi świadczeniami na rzecz klienta, np. depozyt lub na rzecz banku, np. kredyt. Realizowane są przy wykorzystaniu rachunku bankowego.
Według koncepcji marketingowej usługi bankowe, podobnie jak dobra
materialne, są produktem marketingowym, czyli są czymś, co można zaoferować
klientowi na rynku, a ich powodzenie zależy od sposobu zaspokojenia
potrzeb konkretnej grupy konsumentów. Definiowane mogą być
również jako pewna korzyść dla nabywcy, za którą de facto pełną opłatę
ponosi odbiorca danej usługi15. W większości przypadków usługa bankowa
przybiera formę umowy zawartej przez klienta z bankiem oraz jest wykonywana na życzenie oraz rachunek konsumenta.
I. Klasyfikacja operacji bankowych (podział z punktu widzenia banku, brana jest pod
uwagę konstrukcja bilansu).
- operacje bierne (pasywne),
- operacje czynne (aktywne),
- operacje pośredniczące,
- inne różne usługi świadczone przez bank.
Operacje czynne – polegają na lokowaniu zgromadzonych środków pieniężnych w różnego rodzaju korzystne przedsięwzięcia, głównie kredyty. Przeprowadzane są przez banki na własny rachunek i własne ryzyko.
Operacje bierne – polegają na wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji banku. Przeprowadzane są przez banki na własny rachunek i własne ryzyko.
Operacje pośredniczące - Są to np. rozliczenia pieniężne wynikające ze zleceń płatniczych klientów, zakup papierów wartościowych na zlecenie klienta, itp. Banki wykonują je na zlecenie rachunek i ryzyko klienta.
Inne różne usługi świadczone przez bank – np. w postaci doradztwa finansowego,
dostarczania informacji gospodarczo-finansowych, wynajmu skrytek sejfowych.
Świadczenie usług nie będących operacjami bankowymi, np. wynajem skrytek sejfowych, itp.
II. Klasyfikacja operacji bankowych (podział z punktu widzenia klienta).
- operacje finansujące,
- operacje depozytowe,
- usługi związane z obsługą obrotu płatniczego klientów i własnego,
- usługi różne.
Operacje finansujące – polegają na natychmiastowym lub późniejszym zwiększeniu środków
płatniczych klienta wraz z należącymi do nich czynnościami.
Operacje depozytowe – umożliwiają klientowi lokowanie w banku czasowo wolnych
środków z należącymi do nich czynnościami.
Operacje związane z obsługą obrotu płatniczego – realizują zlecenia klienta wykonania
operacji płatniczych, rozrachunkowych na rachunkach bankowych i operacji inicjowanych
przez dany bank.
Usługi różne – obejmują usługi konsultacyjno-doradcze dla klientów, dostarczanie im
informacji i pośrednictwo na rynku kapitałowym.
Rodzaje usług bankowych:
Usługi czynne (aktywne) :
Udzielanie kredytów i pożyczek
Udzielanie bankowych gwarancji i poręczeń
Zakup papierów wartościowych na rachunek banku
Factoring
Leasing
NAJWAŻNIEJSZE TYPY KREDYTÓW
Kredyty gospodarcze- udziela się przedsiębiorcom (w tym osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą) na sfinansowanie potrzeb wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej. Wyróżniamy trzy najważniejsze typy kredytów gospodarczych:
Kredyty obrotowe – służą zaspokojeniu potrzeb przedsiębiorstwa w zakresie środków obrotowych. Są one krótko – i średnioterminowe na finansowanie bieżących potrzeb związanych z zaopatrzeniem, produkcją i sprzedażą oraz z procesem rozliczeń pieniężnych. W przypadku przedsiębiorstw przemysłowych większość kredytów obrotowych jest przeznaczona na finansowanie zakupów materiałów (tzn. surowców i półfabrykatów do dalszego przerobu), a w przypadku sklepów oraz przedsiębiorstw handlowych – na zakup towarów, które mają zostać sprzedane z zyskiem.
Kredyty inwestycyjne – przeznaczone na wydatki związane z rzeczowymi środkami majątku trwałego. Duża część tych kredytów przypada na kredyty wieloletnie, choć zdarzają się także i kredyty inwestycyjne udzielane na kilka miesięcy (zwykle na zakup nowych maszyn). Dla banków duże wieloletnie kredyty są szczególnie korzystne, ale też i wyjątkowo ryzykowne. Po poniesieniu znacznych początkowych nakładów pracy bank przez wiele lat osiąga korzyści z wysokiego oprocentowania, przy małym nakładzie pracy. Ryzyko związane jest z tym, ze trudno przewidzieć sytuację rynkową i sytuację przedsiębiorstwa w dłuższym okresie. Są to głównie: kredyty na budowę nowych zakładów, kredyty na inwestycję zwiększające zdolności produkcyjne istniejących zakładów.
Kredyty w rachunku bieżącym dla przedsiębiorstw- polega w istocie na przyznaniu klientowi prawa do ujemnego salda rachunku bieżącego do określonej wysokości i w określonym czasie. Bank ustala dwa limity: czasowy i ilościowy, wyznaczając maksymalną kwotę ujemnego salda rachunku bieżącego i okres trwania umowy (najczęściej sześć miesięcy). Odsetki bankowe są naliczane tylko os ujemnego, czyli debetowego salda rachunku bieżącego przedsiębiorstwa.
Kredyty konsumpcyjne – inaczej nazywane kredytami dla ludności na sfinansowanie potrzeb konsumpcyjnych. Dzielą się na:
Kredyty ratalne – są kredytami bezgotówkowymi, środki pieniężne są przekazywane bezpośrednio na rachunki dostawców dóbr i świadczonych usług na rzecz kredytobiorcy zgodnie z celem kredytu; do tej grupy kredytów należą niemające określonego celu kredyty na rachunku karty kredytowej.
Kredyty gotówkowe- jest najczęściej udzielany osobom fizycznym, przede
wszystkim tym, którzy osiągają stałe dochody z tytułu świadczenia stosunku pracy,
prowadzenia działalności gospodarczej, czy pobierania świadczenia emerytalno-rentowego.
Kredyt ten, zwany również pożyczką pieniężną, z uwagi na fakt braku
konieczności określania celu, na jaki zostanie on spożytkowany, jest najczęściej
udzielany w niedużych kwotach bez zabezpieczeń (zazwyczaj maksymalną kwotą
kredytu jest kwota 50 000 zł, natomiast zależy ona od oferty danego banku). Okres
kredytowania w tym przypadku nie jest długi, trwa zwykle do 60 miesięcy. Pożyczony
kapitał wraz z kosztami bankowymi (prowizją i odsetkami) jest spłacany w comiesięcznych ratach, które najczęściej są w równej wysokości (raty annuitetowe).
Kredyty w rachunku bieżącym dla ludności – są udzielane tylko właścicielom rachunków bieżących i w istocie są prawem do względnie wysokiego debetu (ujemnego salda rachunku). Przyznaje je większość banków, najczęściej nie wymagając dodatkowych zabezpieczeń. Możemy do nich zaliczyć kredyty zaciągane za pomocą kart płatniczych.
Kredyty lombardowe- popularne przed I wojną światową, straciły już na znaczeniu i są rzadko spotykane w ofercie bankowej. Są to kredyty udzielane pod zastaw rzeczy ruchomych, najczęściej metali szlachetnych, papierów wartościowych, dzieł sztuki, samochodów, zablokowanych środków na rachunku bankowym.
Kredyty hipoteczne - to długoterminowy kredyt bankowy, udzielany najczęściej na
finansowanie celów inwestycyjnych, którego zabezpieczeniem jest hipoteka, która
powstaje poprzez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, udzielany najczęściej na jej
budowę lub zakup.
Kredyty te możemy podzielić ze względu na celowość:
• Kredyt hipoteczny - środki przekazywane są na zakup domu, mieszkania
własnościowego, spółdzielczego lub innej nieruchomości,
• Kredyt budowlano-hipoteczny - środki przeznaczone są na budowę domu przez
osobę fizyczną, spółdzielnię lub dewelopera,
• Pożyczka hipoteczna - środki są przekazywane na dowolny cel, niekoniecznie
związany z budową lub zakupem nieruchomości.
AKREDYTYWA - Akredytywa jest formą rozliczeń bezgotówkowych pomiędzy firmami, stosowaną przy rozliczeniach transakcji handlowych zarówno w obrocie zagranicznym jak i krajowym. Stosuje się ją zwykle gdy zostają nawiązane stosunki handlowe z nowymi partnerami lub na nowych rynkach i kontrahenci nie kontaktują się bezpośrednio, lub gdy istnieją obawy, że którakolwiek ze stron nie wywiąże się ze swoich zobowiązań, albo gdy sytuacja polityczna, ekonomiczna i prawna kraju kupującego nie jest ustabilizowana, co może mieć niekorzystny wpływ na przebieg transakcji.
Uczestnikami akredytywy są:
zleceniodawca (importer/kupujący)
bank otwierający akredytywę
bank pośredniczący
beneficjent (eksporter/sprzedający)
Bank otwiera akredytywę na polecenie zleceniodawcy i zobowiązuje się tym samym do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi, jeśli spełni on określone w umowie warunki i w terminie przedstawi potwierdzające to dokumenty. W tym celu wyodrębnia na jego rachunku określoną kwotę lub udziela mu kredytu. Sprzedający przedstawia odpowiednie dokumenty w banku pośredniczącym, który zostaje upoważniony do stwierdzenia zgodności dokumentów z warunkami akredytywy. Bank otwierający przekazuje środki pieniężne z rachunku importera do banku pośredniczącego, który wypłaca je eksporterowi po spełnieniu przez niego warunków umowy.
Usługi bierne (pasywne):
Gromadzenie depozytów
Emitowanie własnych papierów wartościowych
Rodzaje usług depozytowych:
Terminowe wkłady klientów (lokaty bankowe) - Lokaty terminowe służą do przechowywania środków pieniężnych przez jego posiadacza na czas określony w umowie z bankiem (zwykle jest to okres 1, 2, 3, 6, 12, 24 lub 36 miesięcy). Zasady funkcjonowania lokaty terminowej reguluje umowa i regulamin zwykle stanowiący jej integralną część. Z tego rodzaju wkładów korzystają zarówno klienci detaliczni jak i instytucjonalni. Poprzez lokaty rozumie się środki finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych, złożone na specjalnie stworzonych do tego terminowych kontach pieniężnych, ulokowane na pewien czas, określony w umowie. Od umowy zależy również oprocentowanie danej lokaty bankowej, które może być stałe przez cały okres trwania lokaty, lub zmienne.
Rachunki oszczędnościowe (A Vista) - Wkłady „a Vista” to przede wszystkim przejściowe nadwyżki finansowe, ulokowane na rachunku w banku, którymi klient może w każdej chwili dysponować. Do usług depozytowych typu a Vista zaliczamy zarówno konta rozliczeniowe (popularnie zwane ROR-ami), jak i konta oszczędnościowe36. Rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe są oprocentowane bardzo nisko, lub nie są oprocentowane wcale. Ich głównym zadaniem są bieżące rozliczenia pieniężne klientów, natomiast rachunki oszczędnościowe są specjalną usługą stworzoną do odkładania pieniędzy. Podstawową cechą rachunków a Vista jest brak określenia terminu na jaki klient składa pieniądze, są one dostępne do dyspozycji w każdej chwili i to bez żadnego uszczerbku na oprocentowaniu. Oprocentowanie wkładów oszczędnościowych typu a Vista jest najczęściej niższe niż na standardowych lokatach właśnie z uwagi na fakt, iż w każdej chwili mogą zostać one wycofane.
Bony lokacyjne (oszczędnościowe) stanowią pośrednią formę pomiędzy
lokatami bankowymi a papierami wartościowymi. To zbliżone charakterem do
dłużnych papierów wartościowych dokumenty, które banki wydają bezpośrednio
swoim klientom, potwierdzające posiadanie ulokowanych w nich środków pieniężnych,
najczęściej wydawane na okaziciela37. Rzadziej występują imiennie. Nie są one
przedmiotem obrotu giełdowego.
Usługi pośredniczące –
Rozliczenia pieniężne, wynikające ze zleceń płatniczych klientów
Prowadzenie rachunków bankowych
Wpłat gotówkowych do trezora nocnego. To usługa przeznaczona dla klientów,
którzy wykazują potrzebę częstego, szybkiego oraz całodobowego
odprowadzania gotówki do banku. Umożliwia on dokonywanie wpłat gotówki
po zamknięciu kas w banku. Aby móc korzystać z trezora należy podpisać z
bankiem stosowne zobowiązanie;
elektroniczne rozliczenia pieniężne
Charakteryzując bankowość elektroniczną, można powiedzieć, że jest to forma usług oferowanych przez banki polegająca na umożliwieniu klientom dostępu do swoich rachunków i środków pieniężnych na nich zgromadzonych, za pośrednictwem
komputera (lub innego urządzenia elektronicznego, np. telefonu) i łącza telekomunikacyjnego. Takie ujęcie bankowości elektronicznej jest również określane mianem „bankowość zdalna” (ang. Electronic banking lub e-banking)53. To
„bezkontaktowa” forma realizacji bankowych usług, bez konieczności wizyty w banku.
Bankowość elektroniczna oznacza więc te usługi, których świadczenie odbywa się
drogą elektroniczną.
Rachunek Escrow wykorzystywany jest w związku z różnego rodzaju transakcjami handlowymi, znajduje zastosowanie głównie podczas transakcji odbywających się na odległość, prowadzenia inwestycji budowlanych, zakupu przedsiębiorstwa, linii technologicznych itp. Często wykorzystywany jest również w przypadku zakupu dóbr trudno zbywalnych, wytwarzanych na indywidualne zamówienie oraz zakupu udziałów lub akcji przedsiębiorstw. Jednym z zastosowań jest ochrona transakcji na rynku pierwotnym obrotu nieruchomościami - poprzez rachunek Escrow bank może uwiarygodnić dewelopera wobec klientów, zagwarantować terminową zapłatę za wybudowane mieszkania, a kupującego chronić przed ewentualną utratą gotówki w przypadku, gdy deweloper zbankrutuje.
Pierwszym etapem założenia rachunku Escrow powinno być dokonanie wspólnego wyboru powiernika. Musi to być osoba z nieposzlakowaną opinią i godna zaufania, zaakceptowana przez obie strony. Po zawarciu umowy kupujący przekazuje środki na rachunek powierniczy lub w przypadku transakcji rozłożonej w czasie np. związanej z zakupem nieruchomości, dokonuje wpłat zgodnie z ustalonym harmonogramem. Opłata za skorzystanie z Escrow wynosi około 3 procent wartości transakcji. Powiernik informuje sprzedawcę o zabezpieczeniu środków na rachunku po czym ten wypełnia swoje zobowiązania. Pieniądze są wypłacane sprzedawcy w transzach, zgodnie z postępem realizacji umowy lub jednorazowo po potwierdzeniu przez kupującego zgodności towaru z zamówieniem. Celem Escrow jest zwiększenie pewności obrotu pomiędzy tymi kontrahentami, poprzez zagwarantowanie przez bank, że w przypadku spełnienia przez jednego z nich określonego świadczenia, otrzyma on umówioną zapłatę. W przeciwnym wypadku bank zwraca depozyt.
Korzyści z usługi
Ochrona finansowa sprzedawcy i nabywcy,
Maksymalny poziom bezpieczeństwa przy stosunkowo niewielkiej opłacie,
Skuteczne płatności międzynarodowe,
Zgodność z obowiązującymi praktykami handlowymi,
Szybka realizacja transakcji,
Prosta dokumentacja