14. 01.2011r.

Wykładnia prawa to inaczej jego interpretowanie zmierzające do ustalenia znaczenia określonego przepisu, czy tez inaczej dekodowanie ( odczytywanie) normy prawnej z przepisu prawnego. W tym kontekście wyróżnia się wykładnię

Klaryfikacyjną i

Najogólniej mówiąc koncepcja wykładni klaryfikacyjnej polega na tym, iż ustala się znaczenie normy prawnej tylko wówczas, gdy budzi ona wątpliwości. Wiąże się to z zasadą clara non sunt interpretanda (to, co jasne, nie potrzebuje interpretowania). W takim przypadku mamy do czynienia tzw.. sytuacja izomorfii, a mianowicie taką, gdy znajdujący dla rozstrzyganego przypadku przepis prawa zastosowanie jest jasne i oczywiste. W praktyce z taką sytuacja nie mamy do czynienia. Współczesna teorię prawa uważa się, ze obowiązuje zasada omnia sunt interpretanda (wszystkie przepisy prawa w celu ich należytego zastosowania podlegają wykładni). Potrzeba wykładni wynika z wielu powodów:

Mamy problemy natury semantycznej które wiążą się z tym, że ustawodawca posługuje się słowami wieloznacznymi, niesprecyzowanymi. Ponadto pewne wątpliwości mogą wynikać na płaszczyźnie syntaktycznej . Mamy problemy natury epistemicznej (poznawczej).

Wyróżnia się dwie grupy dyrektyw interpretacyjnych:

Dyrektywy pierwszego i drugiego stopnia:

1. Pierwszego: Stanowią nam o tym, w jakich kontekstach może, czy tez ma być dokonywana wykładnia prawa. Wyróżnia się tu kontekst językowy, systemowy, funkcjonalny.

2. Drugiego: Mówią nam o tym, jak należy korzystać z owych kontekstów wyróżnionych na jednej płaszczyźnie. W konsekwencji wyróżnia się tutaj: dyrektywy procedury i dyrektywy preferencji

Dyrektywy procedury określają w jakiej kolejności należy dokonywać wykładni z punktu widzenia tych wyróżnionych kontekstów. W pierwszej kolejności dokonuje się wykładni językowej, inaczej logiczno-gramatycznej. W drugiej kolejności przeprowadza się wykładnie systemową. Trzecia wykładnia- funkcjonalna, w ramach której mieści się również pojecie wykładni teleologicznej(celowościowej). W związku z tym można wyróżnić zasady : przyjmuje się, ze wykładnia językowa ma wyższy prymat, przed innymi wykładniami. Uważano, że systemowa czy funkcjonalna maja tylko charakter subsydiarny. Wynika stąd, że uważano iż wykładnie systemową i funkcjonalną stosuje się wówczas, gdy wykładnia językowa nie rozwiała naszych wątpliwości interpretacyjnych.

Współcześnie takie ujęcie procesu wykładni zostało zasadniczo zmodyfikowane i uważa się, że wynik wykładni językowej powinien w każdym przypadku zostać sprawdzony, zweryfikowany wykładnią systemową i funkcjonalną albowiem tylko w takim przypadku wynik wykładni będzie zupełny i w najwyższym stopniu nie będzie budził wątpliwości. W tym kontekście uważa się nawet, ze w pewnych przypadkach wykładnia językowa nie będzie miała pierwszeństwa przed pozostałymi rodzajami wykładni i w konsekwencji przyznaje się pierwszeństwo, np. wykładni funkcjonalnej. Typowym przykładem dziedziny prawa, gdzie funkcjonalna ma pierwszeństwo przed językową, ma prawo wspólnotowe. W prawie wspólnotowym nie stosuje się wykładni systemowej. Inna dziedzina prawa, gdzie pierwszeństwo przed językową ma funkcjonalna to prawo podatkowe.

W wykładni językowej możemy wyróżnić następujące dyrektywy tej wykładni

1. Dyrektywa języka potocznego-zgodnie z ta dyrektywą w razie wątpliwości co do znaczenia stosowanego pojęcia, czy tez zwrotu odwołujemy się do jego znaczenia funkcjonującego w języku naturalnym. W tym celu powołujemy się na znaczenie, które przypisuje się danemu pojęciu, bądź zwrotowi, w słownikach. W ramach tej dyrektywy przyjmuje się, że reguły syntaktyczne, które zawarte są w danym, interpretowanym przepisie nie odbiegają od reguł przyjętych w danym języku. Do tej pory przyjmowano, ze język prawny jest rejestrem języka etnicznego, a wiec tego języka potocznego. W chwili obecnej lingwiści skłaniają się ku innej konkluzji albowiem z badań nad językiem prawnym (język prawny to ten język jakim posługuje się ustawodawca w tekście prawnym) oraz nad językiem prawniczym ( językiem, którym posługujemy się tym prawem, czy interpretując to prawo) wynika ze są to języki na tyle wyspecjalizowane ze w dużej mierze przestają mieć one charakter rejestru języka etnicznego, co prowadzi do uznania iż ta dyrektywa, dyrektywa języka potocznego będzie musiała być stosowana ostrożnie, ponieważ musi uwzględniać specyfikę języka prawnego, czy tez języka prawniczego.

2. Dyrektywa języka prawnego, która nakazuje nam przypisywanie takiego znaczenia całemu zwrotowi, jakie wynika z tekstu prawnego. W wielu przypadkach będziemy bowiem mieli do czynienia z tzw. definicjami legalnymi, które wprost będą wskazywać, jakie znaczenie przypisuje się danemu pojęciu. Definicja legalna może być rożna w odniesieniu do rożnych dziedzin prawa.

3. Dyrektywa zakaz per non Est – oznacza on, że w procesie interpretacyjnym żadnej części przepisu nie można traktować jako zbędnej, pomijać jej w procesie wykładni. Czyli każdy przecinek, kropka, i lub oraz- wszystko ma znaczenie.

4. Dyrektywa Lege non distinguente nec nostrum est distinguere (tam, gdzie ustawa nie rozróżnia, nie naszą jest rzeczą wprowadzać rozróżnienie).

Wykładnia systemowa- w ramach tej wykładni najistotniejsze jest to, aby uwzględniana była hierarchiczna struktura aktów prawnych. W związku z tym wyróżnia się następujące reguły:

1. Obowiązek interpretowania w zgodzie z konstytucją

2. Zgodnie normami prawa międzynarodowego

3. Zgodnie z normami prawa wspólnotowego

4. Zgodnie z zasadami prawa

Niektórzy autorzy uważają, ze w ramach tej wykładni wyróżnia się argument a rubrica (to nie jest wykładnia systemowa) To jest argument nawiązujący do systematyki wewnętrznej i zewnętrznej danego przepisu prawnego. Jeżeli chodzi o system zewnętrzny to z punktu widzenia tego argumentu bierze się pod uwagę, do jakiej dziedziny prawa należy dany przepis, zaś w kontekście tej systematyki wewnętrznej bierzemy pod uwagę rodzaj aktu prawnego, w którym został on zawarty i w końcu, czy ten przepis ma charakter ogólny, czy tez szczególny.

Wykładnia funkcjonalna- należy tu zaznaczyć, ze należy wykładnia celowościowa, czyli teleologiczna. Takim głównym argumentem, który należy mieć na uwadze interpretując prawo w tym kontekście jest racio legis, czyli cel ustawy. Wykładając prawo musimy mieć na uwadze, jaki był zamiar ustawodawcy, co leżało u podstaw takiego, a nie innego unormowania danej kwestii. W tym celu bierzemy wszystkie cele o charakterze ekonomicznym, społecznym, kulturowym, aby ustalić ten cel możemy się niekiedy odwołać do wykładni genealogicznej (historycznej) , bo bierzemy pod uwagę uzasadnienie, które było formułowane na etapie tworzenia danej regulacji, dyskusje w ramach komisji, czy w ogóle uzasadnienie projektu. Drugim argumentem wykładni funkcjonalnej jest argument ab absurdu(konsekwencjonalistyczny) . Z punktu widzenia tego argumentu interpretowanie prawa nie może prowadzić do wyników nieracjonalnych, bzdurnych.

Podział wykładni

1. Ze względu na podmiot który jej dokonuje i moc wiążącą:

Wyróżniamy 4 rodzaje wykładni:

1. Autentyczna jakiej dokonuje podmiot, który ustanowił daną normę prawa. Np. minister finansów wydaje rozporządzenie i on sobie ja interpretuje. Ta wykładnia autentyczna ma moc powszechnie wiążąca.

2. Wykładnia legalna, której dokonuje podmiot ściśle do tego upoważniony. Taka wykładnia ma moc powszechnie wiążąca i przykładem organu, który dokonuje takiej wykładni jest Europejski Trybunał Spraw w Strasburgu, albowiem orzeczenia wydawane przez ETS maja moc wiążącą.

3. Wykładnia operatywna-jest to wykładnia dokonywana przez podmioty stosujące prawo i ma ona charakter względnie wiążący, co oznacza, ze wiąże ona tylko strony danego procesu sadowego. Wyrok prawomocny wydany w danej sprawie będzie wiążący tylko miedzy stronami. Taki charakter ma również rozstrzygniecie sądu II instancji albo Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego w razie, gdy który z tych sądów uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, to sad rozpoznając znowu te sprawę jest związany wytycznymi sadu wyższego.

4. Wykładnia doktrynalna –jest to wykładnia dokonywana przez przedstawicieli nauki prawa, którzy w formie komentarzy, artykułów, glos (ocena orzeczeń sądowych) Glosy aprobujące(o nich doczytajcie sobie w necie, bo nie zdążyłam zapisać:D) i krytyczne (wskazuje na te błędne wnioski) Ten rodzaj wykładni ma charakter pomocniczy, opiniodawczy. Nie jest wiążący dla nikogo.

Podział wykładni językowej z punktu widzenia jej zakresu:

1. Wykładnia literalna(ścisła) w ramach, której odwołujemy się do znaczenia językowego danego pojęcia czy też zwrotu.

2. Wykładnia rozszerzająca (interpelacja extensiva) w ramach, której odwołujemy się do argumentów poza językowych, np. słusznościowych.

3. Zawężająca restriktiva- w ramach tej interpretacji obowiązuje zasada exceptiones non sunt extendente (wyajatkow nie można interpretowac zewnętrznie?)