Czechy

Czechy (czes. Česko), Republika Czeska (czes. Česká republika) – państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Od północnego wschodu graniczy z Polską, od zachodu i północnego zachodu z Niemcami, od południa z Austrią, a od południowego wschodu ze Słowacją. Stolicą i największym miastem Czech jest Praga. Kraj składa się z trzech historycznych krain – Czech właściwych, Moraw i części Śląska Austriackiego^[3]. Na powierzchni 78 866 km² żyje ponad 10,5 mln osób, z czego 94% to Czesi. Obowiązuje czterostopniowy podział administracyjny – na 14 krajów, 204 gminy III stopnia, 384 gminy II stopnia oraz 5661 gmin I stopnia.

Gospodarka

Czechy są rozwiniętym krajem przemysłowo-rolniczym o bogatych tradycjach przemysłowych, przechodzącym transformację ekonomiczną z systemu gospodarki socjalistycznej (centralne planowanie, państwowe środki produkcji) do gospodarki rynkowej, zapoczątkowaną po upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowej; do 1998 sprywatyzowano ponad 80% przedsiębiorstw państwowych, nastąpiła restrukturyzacja energo- i surowcochłonnych gałęzi przemysłu, m.in. dzięki dużym inwestycjom zagranicznym (do 1999 napłynęło ok. 9 mld dolarów USA, głównie z krajów europejskich, m.in. z Niemiec i Holandii oraz Stanów Zjednoczonych), część nierentownych zakładów, zwłaszcza przemysłu wydobywczego i ciężkiego zamknięto, uwolniono ceny, zliberalizowano wymianę handlową z zagranicą (m.in. szybko rozwija się współpraca transgraniczna z Polską), wprowadzono wymienialność korony, restrykcyjną politykę finansową tłumiącą inflację (1991 — 60%, 1998 — 9,5%, 2005 — 1,9%) i dokonano reformy podatkowej. Szybko wprowadzone zmiany systemowe w gospodarce, utrata tradycyjnych rynków zbytu oraz proces rozpadu federacji spowodowały początkowo spadek produktu krajowego brutto, ale 1993–97 następował jego wzrost, a 1996 Czechy, jako pierwszy kraj z państw należących niegdyś do RWPG, zostały członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W 1998 rozpoczął się proces negocjacyjny w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej (m.in. wraz z Polską). W 1998 nastąpił spadek PKB o ok. 1% (1997 +1,0%) w wyniku zahamowania przez socjaldemokratyczny rząd M. Zemana (od 1993) reform i światowego kryzysu finansowego, co stało się przyczyną tzw. kryzysu czeskiego. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej wyniósł 24,4 tys. dolarów USA (2007); zadłużenie zagraniczne w 2007 wyniosło 61,7 mld dolarów USA.

Przemysł

1990–92 nastąpił spadek wartości jego produkcji przem., większy w przemyśle wydobywczym oraz materiało- i energochłonnym przemyśle ciężkim niż w produkcji towarów konsumpcyjnych. Udział przemysłu w tworzeniu PKB wynosi 39,3% (2005). Podstawowymi surowcami mineralnymi Czech są: węgiel brunatny, wydobywany gł. w Północnoczes. Zagłębiu Węglowym, węgiel kam. — Ostrawsko-Karwińskie Zagłębie Węglowe; ponadto wydobywa się: rudy uranu, cynku, ołowiu, antymonu oraz złoto, grafit, kaolin. Produkcja energii elektrycznej wyniosła 78,2 mld kW · h (2003). Rozwinięte jest hutnictwo żelaza i stali; ponadto przemysł maszyn. (obrabiarki), samoch. (Škoda-Volkswagen), taboru kol. (lokomotywy elektryczne) oraz oparty gł. na przetwórstwie ropy naft. i węgla kam. przemysł chem.; duże znaczenie ma również przemysł cementowy, szkl., spoż., zwłaszcza piwowarski i cukrowniczy, bawełniany. Przemysł skupia się gł. w północnej części kraju (zagłębia węglowe), w okręgach przem. Pragi, Brna, Pilzna oraz w Ostrawie i Pardubicach.

Rolnictwo

Rolnictwo Czech cechuje dosyć wysoka towarowość, duży stopień mechanizacji i chemizacji. Od 1992 trwają procesy mające na celu uregulowanie własności ziemi i środków produkcji rolnej. Użytki rolne zajmują 54% pow. kraju, w tym 3/4 to grunty orne. Uprawia się zboża, gł. pszenicę i jęczmień, buraki cukrowe, ziemniaki, chmiel, rośliny pastewne, warzywa i owoce; hoduje się trzodę chlewną, bydło, drób; rozwinięta hodowla karpia. Najważniejszymi regionami roln. są: Niz. Połabska, doliny rz. Morawy i Dyji. Tradycyjnie popularne jest łowiectwo (ok. 70 tys. sztuk jeleni rocznie, jeden z najwyższych odstrzałów w Europie).

Turystyka

Rozwinięta turystyka — Czechy oferują turystom zróżnicowane środowisko, liczne dobra kultury, folklor i sztukę lud., znane uzdrowiska z wodami miner.: Karlowe Wary, Mariańskie Łaźnie, Cieplice, Podiebrady; najliczniej odwiedzane m. — Praga. Znane ośr. sportów zimowych gł. w Sudetach. Infrastruktura turystyczna rozbudowuje się bardzo dynamicznie. W 2003 wpływy z turystyki wyniosły 3,6 mld dol. USA.

Transport i łączność

Czechy mają dobrze rozwiniętą sieć transportową; gł. rolę w przewozie ładunków odgrywa kolej (jej sieć w Europie jest najgęstsza — 12 km/100 km2, lecz infrastruktura jest b. przestarzała; łączna długość linii kol. 9,6 tys. km, 2005); gęsta sieć dróg samochodowych (71 km/100 km2) o łącznej długości 127,7 tys. km, w tym 518 km autostrad (2003); żegluga na Łabie i Wełtawie; największy port lotn. Praga-Ruzyně. mniejsze znaczenie ma transport wodny (ponad 600 km dróg wodnych), gł. na Łabie, Wełtawie oraz Odrze. Szybko modernizowana sieć telefonii stacjonarnej (ponad 80% łączy cyfrowych); b. duży rozwój telefonii komórkowej (2004 w użyciu 10,8 mln aparatów).

Handel zagraniczny

Do 1989 gospodarka czechosłowacka była uzależniona od handlu z krajami RWPG, zwłaszcza ZSRR; od 1990 udział ten malał; po otwarciu granic nastąpiło bardzo duże ożywienie obszarów przygranicznych, zwłaszcza z Niemcami i Polską. Wartość eksportu 78,4 mld dol. USA (2005), importu — 76,6 mld dol. USA. Najważniejszym partnerem handl. Czech są Niemcy (1/3 obrotów), ponadto Słowacja, Austria, Polska, Francja; eksportuje się gł. maszyny, urządzenia i środki transportu, surowce miner. (kaolin, węgle, grafit), importuje wyroby przem. o wysokim standardzie technol. (m.in. maszyny i urządzenia, sprzęt AGD) oraz surowce miner. (rudy żelaza, gaz ziemny, ropa naft.).

PKB

Tempo wzrostu PKB

Opracował:

Marcin Krawczyk

1 rok Geografia