CHOROBA ALZHEIMERA
Początek choroby występuje zwykle po 65rż., jednak może też rozpocząć się wcześniej
Ch. A. jest najczęstszą przyczyną otępienia
Jest to zwyrodnieniowa, postępująca i nieuleczalna choroba ośrodkowego układu nerwowego, która wpływa na pamięć, myślenie, zachowanie i życie emocjonalne
W chorobie tej dochodzi do zaniku neuronów oraz zmniejsza się zawartość w mózgu substancji neuroprzekaźnikowych, zwłaszcza acetylocholiny, która odgrywa podstawową rolę w procesach pamięci
Spadek jej stężenia jest jednym z częstych objawów choroby
W przebiegu choroby dochodzi do zaniku kory mózgowej
W badaniu mikroskopowym tkanki mózgowej stwierdza się występowanie blaszek amylidowych zbudowanych z β-amyloidu (zwanych także blaszkami starczymi lub płytkami starczymi).
Postępujące otępienie spowodowane pierwotnym uszkodzeniem komórek nerwowych w OUN przy wykluczeniu przyczyn naczyniopochodnych
Początek niezauważalny, przebieg powoli postępujący
Wczesne zaburzenia pamięci-amnezja.
Zaburzenia językowe (nazywania, znaczenia słów, uproszczone formy gramatyczne).
Zaburzenia wzrokowo-przestrzenne (rysowanie, orientacja przestrzenna, apraksja, zapominanie o celowości używania przedmiotów)
Zmiany nastroju
Zaburzenia adaptacji społecznej.
Zaburzenia osobowości (drażliwość, przytępienie uczuciowości)
Objawy psychopatologiczne (urojenia, omamy, zaburzenia afektu-depresja, zaburzenia behawioralne- agresja).
OTĘPIENIE Z CIAŁAMI LEWY’EGO
Choroba stanowy 15% wszystkich otępień i przebiega z zaburzeniami funkcji poznawczych
Występują także objawy zespołu pozapiramidowego, takie jak nasilone zaburzenia ruchowe
Częste są omamy-głównie wzrokowe
Występują zaburzenia koncentracji uwagi i urojenia
Choroba w większym stopniu dotyczy mężczyzn
OTĘPIENIE CZOLOWO-SKRONIOWE
Jest procesem neurodegeneracyjnym mózgu, który przebiega z dominującymi zaburzeniami zachowania i osobowości oraz zaburzeniami mowy
Główną ceche pod względem neuropatologicznym stanowią zaniki korowe w obrębie płatów czołowych i skroniowych mózgu, w mniejszym stopniu w obszarze hipokampu
Podstawowe objawy otępienia czołowo-skroniowego to:
Wcześnie występujące zaburzenie zachowań społecznych
Brak samokrytycyzmu
Tzw. Rozhamowanie
Otępienie emocjonalne.
OTĘPIENIE NACZYNIOWE
Zmiany o tym charakterze odpowiadają za ok 20% otępień
Charakterystyczny jest przebieg skokowy
Występują dolegliwości somatyczne i objawy neurologiczne
Patogeneza jest wieloczynnikowa, głownie związana z występowaniem zawałów mózgu będących następstwem zaburzeń rytmu serca czy nadciśnienia tętniczego lub zmian miażdżycowych tętnic doprowadzających krew do mózgu
Przyczyną mogą być też krwotoki śródmózgowe lub podpajęczynówkowe i krwiaku mózgu, a także inne choroby naczyń np. zapalenie tętnic.
PRZEBIEG PROCESU OTĘPIENNEGO
U każdej osoby początek procesu otępiennego może przebiegać inaczej
Podstawowym objawem występującym u większości osób (zwłaszcza w przebiegu najczęstszej choroby Alzheimera) jest utrata pamięci szczególnie krótkoterminowej
należy ją odróżnić od tzw. zwykłego zapomnienia
Osoba z otępieniem zapomina cały kontekst np. zapomniała, że wykonała jakąś czynność
Zaburzenia pamięci stopniowo narastają , chory zapomina ważne fakty ze swojego życia (adres zamieszkania, data własnych urodzin, imiona współmałżonka, dzieci)
Wraz z postępem choroby pacjent nie poznaje członków najbliższej rodziny, jest zagubiony w otoczeniu
Kolejnym charakterystycznym objawem jest spadek zdolności intelektualnych
chory ma narastające problemy z liczeniem, planowaniem, logicznym rozumowaniem
Większość chorych ma także problemy językowe
Występują trudności w doborze słów, zapominanie słów, używanie niewłaściwych wyrazów
Pacjent ma problemy z rozumieniem mowy- nie rozumie poleceń
Chory komunikuje się otoczeniem za pomocą prostych wyrażeń np. „boli”, „jeść”, „tak”
W zaawansowanych stadiach otępienia nie potrafi w ogóle posługiwać się mową
Pojawiają się problemy z orientacją w miejscu i czasie, nie rozpoznają dnia ani nocy, nie poznają znanego terenu, często błądzą i gubią się.
Wraz z rozwojem procesu chorobowego pojawiają się problemy z rozpoznawaniem i nazywaniem przedmiotów- chory nie potrafi przypomnieć sobie nazw przedmiotów codziennego użytku (np. długopis, zegarek, sztućce). Następnie zapomina, do czego one służą i zdarza się, że zaczyna ich używać w sposób niezgodny z przeznaczeniem
zjawisko to nazywa się agnozją, czyli nieumiejętnością rozpoznawania przedmiotów
Równolegle z rozwojem choroby narastają trudności w czynnościach dnia codziennego , takich jak toaleta, ubieranie się, przygotowywanie i spożywanie posiłków.
Osoba chora zapomina jak się je wykonuje i wymaga stałej opieki/pomocy
Zjawisko zaburzenia czynności ruchowych poczynając od prostych do złożonych nosi nazwę apraksji ruchowej.
U pacjentów często występują zmiany samopoczucia i zachowania, obniżony nastrój lub częściej gwałtowne reakcje emocjonalne- nieadekwatne do sytuacji.
W przebiegu choroby dochodzi do zmian osobowości, pojawia się podejrzliwość, pacjent może być poirytowany bez powodu
W późniejszej fazie choroby pojawia się utrata inicjatywy, pasywna postawa, utrata zainteresowań
W dalszym okresie choroby, w zaawansowanym otępieniu mogą pojawić się omamy
W otępieniu z ciałami Lewy’ego objaw ten pojawia się już na początku choroby
Omamy polegają na tym, że chory widzi osoby lub przedmioty, które naprawdę nie istnieją
Pojawiają się urojenia – są to nieprawdziwe przekonania, w który chory wierzy i nie można mu wyperswadować, że nie istnieją.
Pacjent z urojeniami może myśleć, że np. jest okradany, a w rzeczywistości zapomniał, gdzie zostawił pieniądze.
Silne pobudzenie i agresja mogą wynikać z urojeń (chory czuje się zagrożony) i omamów (chory widzi coś przerażającego), a także mogą mieć związek z zagubieniem i lękiem.
Częściej jednak niepokój i zachowania agresywne wynikają z trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem. Mogą być sygnałem np. bólu czy potrzeb fizjologicznych (pragnienie, głód, zimno), których chory nie jest w stanie wyartykułować z powodu zaburzeń mowy.
W zaawansowanym otępieniu można zidentyfikować objawy neurologiczne np. ograniczenie ruchów spontanicznych, zaburzeń chodu, zmiany napięci mięśni.
W otępieniu z ciałami Lewy’ego zaburzenia ruchowe i zespół pozapiramidowy występują już w początkowym okresie choroby – często jeszcze przed rozwojem zaburzeń funkcji poznawczych
W póxnym okresie choroby pojawiają się zaburzenia snu. Typowe jest przestawienie rytmu dobowego, senność w ciągu dnia i nocne pobudzenie tzw. Objaw zachodzącego słońca.
Diagnostyka otępień opiera się na wywiadzie, badaniach laboratoryjnych, neuropsychologicznych, a również obrazie badań tomografii komputerowej i rezonansie magnetycznym
Służą one głównie wykluczeniu możliwych do leczenia schorzeń, które dają objawy mogące sugerować otępienie (np. depresje, choroby tarczycy czy inne choroby somatyczne).
FIZJOTERAPIA W LECZENIU OTĘPIEŃ
W leczeniu otępień obok farmakoterapii istotną rolę odgrywają metody niefarmakologiczne, takie jak rehabilitacja i terapia zajęciowa
Metody te maja na celu jak najdłuższe zachowanie optymalnej sprawności funkcjonalnej pacjenta, w tym utrzymanie samodzielności w zakresie samoobsługi
Ważna rolę odgrywa również trening pamięci i orientacji.
Rehabilitacja ruchowa powinna być indywidualnie dostosowana do aktualnych możliwości chorego
W każdym okresie choroby celem rehabilitacji jest maksymalne wykorzystanie możliwości pacjenta w zakresie samoobsługi i podtrzymywanie niezaburzonych w procesie otępienia umiejętności samodzielnego funkcjonowania
reh. Ruchowa poprawia sprawność fizyczną i intelektualną, zmniejsza napięcie emocjonalne i niepokój
odpowiednio dobrane ćwiczenia dla pacjentów z otępieniem zapewniają zachowanie dobrej kondycji fizycznej poprzez wzmocnienie siły mięśniowej, zapobieganie zaburzeniom równowagi i upadkom.
Postępowanie fizjoterapeutyczne powinno być uzależnione od etapu choroby otępiennej.
FIZJOT. W LECZENIU OTĘPIEN- STADIUM WCZESNE
chory najczęściej ma trudności w formułowaniu myśli i w doborze słów. Narastają zaburzenia pamięci, np. nie pamięta zdarzeń i sytuacji z niedalekiej przeszłości, ale dobrze pamięta sytuację, które miały miejsce dawno temu. Często jest apatyczny, wycofany, depresyjny. Unika kontaktów z innymi osobami- może gubić się w otoczeniu.
Ćwiczenia w grupie zmniejszają u chorego objawy lęku i depresji. Pacjent w grupie czuje się bezpieczniej, a również może czerpać pozytywne wzorce od innych współćwiczących.
Do grupy należy dobierać osoby o podobnym poziomie sprawności fizycznej, aby wszyscy mogli wykonać, zalecone zadania.
Zajęcia należy prowadzić 20-30 min.
Ćwiczenia czynne są zwykle samodzielnie wykonywane przez pacjenta, pokonuje on ciężar ćwiczonego odcinka ciała bez dodatkowego oparu.
Ćwiczenia te zwiększają siłę i wytrzymałość określonej grupy mięśniowej, pozwalają na aktywne napinanie i rozluźnianie mięśni-wpływają na ich ukrwienie.
Ponadto wywierają pozytywny wpływ na koordynację ruchu i przyczyniają się do zwiększenia lub też zachowania zakresu ruchomości w stawach.
W sytuacjach osłabienia siły mięśniowej ćwiczenia czynne powinno wykonywać się w pozycjach izolowanych
Każde takie zadanie składa się z następujących elementów: odpowiednia pozycja wyjściowa, skurcz mięśnia i ruch w stawie w pełnym zakresie, rozkurcz mięsnia i powrót do p.w., odpoczynek-przerwa- choremu należy dokładnie wyjaśnić sposób wykonania.
Usprawnianie osoby starszej, u której występuje choroba otępienna, rozpoczyna się zawsze od prostych ćwiczeń i dopiero po ich opanowaniu można przejść do ćwiczeń trudniejszych- bardziej złożonych.
Ćwiczenia wykonuje się płynnie i rytmicznie. Tempo ćwiczeń należy dostosować do możliwości chorego, stopniowo zwiększając liczbe powtórzeń i szybkość ich wykonywania.
Należy wykonywać ćwiczenia wszystkich grup mięśniowych ze szególną uwagą poświęconą na ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni tułowia, kkd, kkg
Zajęcia należy urozmaicać, wykorzystując przyrządy pomocnicze np. piłki, laski, taśmy elastyczne
Ćwiczenia równoważne są bardzo ważnym elementem procesu usprawniania, gdyż mają na celu poprawę koordynacji i równowagi pacjenta
Mają szczególne znaczenie w utrzymaniu sprawności , powodują zwiększenie poczucia bezpieczeństwa, obniżają lęk związany z ryzykiem upadku.
Należy je wykonywać w różnych pozycjach, np. w siadzie na łóżku lub krześle, w siadzie na piłce czy podczas stania
Istotne jest wykonywanie ćwiczeń oddechowych, które przyczyniają się do pogłębienia wdechy i wydłużenia wydechu i efektywności akszlu.
Powinny one być prowadzone torem przeponowym i torem żebrowym.
Należy wykonywać je w różnych pozycjach np. w leżeniu, w siadzie czy podczas stania
Mażna także łączyć je z ruchami kkg i tułowia- w celu zwiększenia ich efektywności.
FIZJOT.W L.O.-STADIUM ŚREDNIE
Zaburzenia pamięci są coraz głębsze- chory zapomina sposób wykonywania poszczególnych czynności. Występują zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni.
Pacjent powinien być pod stała kontrolą, gdyż po opuszczeniu domu może nie być w stanie do niego wrócić samodzielnie. Często, mimo adekwatnego wyksztalcenia, nie potrafi czytac ani pisać. Bywa pobudzony/agresywny., nie potrafi wyrazić swoich potrzeb, nie kontroluje czynności fizjologicznych.
Istotną kwestią jest przeciwdziałanie unieruchomieniu pacjenta poprzez jego aktywizację, by jak najmniej czsu spędzał w łóżku i unikał długotrwałej pozycji siedzącej. Należy zaęcać pacjenta i jego opiekunów do uczęszczania na zajęcia ruchowe, terapię zajęciową bądź muzykoterapię.
F.L.O.-STADIUM PÓŹNE
Pacjent ma głębokie zaburzenia pamięci, którym towarzyszy brak samodzielności
Wymaga karmienia, mycia, ubierania.
Najczęśniej nie można się z nim porozumieć przy pomocy slów. W tym stadium przestaje przemieszczać się/chodzić i wymaga pielęgnacji.
Zadaniem fizjoterapeuty jest profilaktyka powikłań, głownie odleżyn i infekcji, co uzyskuje poprzez:
Częste zmiany pozycji pacjenta w łóżku- zalecane dla rodziny!!!
Ćwiczenia wspomagane i bierne w celu utzymania jak najdłużej ruchomości we wszystkich stawach kkg i kkd
Pionizację pacjenta np. poprzez zmianę pozycji z leżenia do siadu na łózku (z opuszczonymi kkd) pionizacja może także być prowadzona na specjalnym stole pionizacyjnym, na którym pacjent przyjmuje pozycję stojącą (głównie w warunkach opieki stacjonarnej).
WYTYCZNE DO SKUTECZNEGO POROZUMIEWANIA SIĘ Z CHORYM WE WSZYSTKICH STADIACH OTĘPIENIA
Należy stworzyć odpowiednie warunki do porozumiewanie się np. wyłączyć radio
Utrzymywać kontakt wzrokowy w czasie rozmowy
Mówić krótkimi prostymi zdaniami
Dostosować sposób komunikowania się- należy formułować pytania zamknięte
Należy cierpliwie powtarzać polecenia, a nie stawiać pacjenta w konieczności dokonywania wyboru, starać się oznajmiać/ informować, a nie pytać
Pomagać choremu w kontynuacji zdania, gdy stracił wątek
Unikać konfrontacji/ sprzeczek- by nie zniechęcić do współpracy
Jeżeli chory zadaje te same pytania, należy odwrócić jego uwagę i zainteresować go czymś innym
Jak najczęściej posługiwać się językiem pozawerbalnym-gestami, mimiką- jest to bardzo skuteczny rodzaj komunikowania się w późnym stadium choroby, gdy pacjent na trudności z mówieniem
Unikać pośpiechu, i ponaglania chorego
Minimalizować zmiany- utrzymywać staly porządek dnia oraz układ przedmiotów w otoczeniu chorego
Stworzyć bezpieczne otoczenie (zabepieczenia, dostosowanie do niepełnosprawności)
Podpisać przedmioty, oznakować drzwi, usunąć przedmioty stwarzające zagrożenie
Zachować optymalną niezależnośc pacjenta –NIE WYRĘCZAĆ GO!