Autor notatek: Dawid Dura!!!

Wstęp do prawoznawstwa – wykład 14-10-2014

System normatywny – zbiory zasad, reguł zachowania, które są typologiczne do siebie podobne. Wpływają na zachowania ludzi w grupach społecznych lub w całym społeczeństwie.

Normatywny – taki, który się odnosi się do pewnej normy (reguły, zasady)

System normatywny – środki kontroli społecznej

Kontrola społeczna:

Oznacza porównywanie jakiegoś zachowania ze standardem określonego zachowania
Oznacza „to control” (wpływać, oddziaływać)

Środki kontroli społecznej – środki, które wpływają, oddziaływają na społeczeństwo

Norma to przepis określający, jak powinien postępować każdy członek, który należy do danej grupy czy do określonej społeczności.

Normy:

Obyczajowe
Zwyczajowe
Prawne – normy, które są zewnętrznie narzucone
Religijne etc.
Moralne – normy są internalizowane

Etos społeczeństwa:

Ma dawać wiedzę jak w danej sytuacji powinniśmy się zachować
Skłaniać do pewnych zachowań w danej sytuacji

W toku socjalizacji uczymy się określonych zachowań.

System prawny jest zinstytucjonalizowany i sformalizowany.

Systemy sformalizowane (prawo)

Systemy mniej sformalizowane (np.: reguły przynależności do partii politycznej)

Sankcje:

Rozsiane - wyrażają dezaprobatę społeczną wobec przestępstwa, mogą przyjąć formę bojkotu, potępienia i pogardy
Skupione - organizowane przez państwo działania bezpośrednio na osobę popełniającą wykroczenie

Wykład III – 21.10.2014

Wykład: Wstęp do prawoznawstwa

Języki związane z prawem:

Język prawny

Jest to język ustawodawczy, a właściwie obowiązujących tekstów prawnych

Język prawniczy

Jest to język osób mówiących o prawie

Język można scharakteryzować z punktu widzenia:

Syntaksy – sposób łączenia wyrażeń pojedynczych w wyrażenia złożone (gramatyka). Na gruncie syntaksy nie ma różnicy między językiem potocznym a prawnym.
Semantyki- dział nauki o języku, który zajmuje się znaczeniami wyrażeń pojedynczych oraz złożonych, znaczeń użytych w tekście.
Pragmatyki – pokazywanie funkcji języka

Wstęp do prawoznawstwa IV wykład 28.10.14

Dozwolenia mocne - możliwość zachowań podmiotów wyznaczona jest normatywnie (przez przepisy prawa), czyli zachowania te dozwolone są przez prawo.

Dozwolenia słabe - działanie lub zaniechania podjęte w przypadku braku zakazów lub nakazów, odnoszących się pewnej dziedziny, niepowodujące skutków prawnych.

Prewencja ogólna (zw. też "prewencją generalną") – jedna z dyrektyw wymiaru kary. Jej celem jest oddziaływanie na społeczeństwo przez wymierzanie sprawiedliwości w sprawach karnych

Wyróżniamy:

Prewencję ogólną negatywną – polega ona na odstraszaniu potencjalnych sprawców przez to, że określone czyny są zabronione, a także przez to, że wymierzane są kary za przestępstwa.
Prewencję ogólną pozytywną – kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa przez wymierzanie sprawiedliwości w sprawach o przestępstwa. Sprzyjać temu ma publiczny charakter rozprawy głównej, publiczne ogłaszanie wyroków, a także możliwość podania ich treści do publicznej wiadomości przez środki masowego przekazu.

Prewencja szczególna (zw. też "prewencją indywidualną") - jeden z celów kary i zarazem dyrektywa jej wymiaru. Jej celem jest zapobieżenie ponownemu popełnieniu czynu przez sprawcę.

Wyróżniamy:

Prewencję szczególną negatywną - uniemożliwienie (czy choćby utrudnienie) sprawcy popełnienia przestępstwa w przyszłości (np. przez osadzenie w zakładzie karnym), co zmniejsza prawdopodobieństwo recydywy przynajmniej w czasie trwania kary.
Prewencję szczególną pozytywną (wyraźnie preferowaną przez polskiego ustawodawcę) - przez co należy rozumieć resocjalizację.

Rodzaje sankcji:

Represyjna (karna, penalna) - polega na pozbawieniu podmiotu ważnych dla niego dóbr
Egzekucyjna - polega na przymusowym wykonaniu zachowania wymaganego przez normę prawną
Nieważności (bezskuteczności) - polega na unieważnieniu działań niezgodnych z prawem:

ex nunc - unieważnienie od momentu wydania decyzji
ex tunc - unieważnienie od momentu złamania prawa

Struktura norm prawnych:

Jednoelementowa
Dwuelementowa (stan faktyczny – skutki prawne, hipoteza - dyspozycja lub hipoteza- sankcja)
Trójelementowa (hipoteza – stan faktyczny, dyspozycja – skutek wystąpienia hipotezy, brak realizacji dyspozycji – sankcja)
Konstrukcja norm sprzężonych (norma sankcjonowana i sankcjonująca)

Norma jednostkowa - to norma, której hipoteza jest sformułowana przy pomocy nazwy jednostkowej, a więc odnosi się do pojedynczego adresata, np. Prezesa Rady Ministrów, Trybunału Stanu, Komendanta Głównego Policji, itd.

Przepisy ogólne – to takie, których adresaci są określani za pomocą nazw ogólnych, nadto zaś przepis znajduje zastosowanie w więcej niż jednym przypadku, gdyż dotyczy zachowań powtarzalnych. (Np. Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika.)

Przepisy jednostkowe – reguły zachowania, które jednostkowo (imiennie) oznaczonemu adresatowi wskazują jednorazowo sposób zachowania się. Przepisy te zawarte są np. w wyrokach sądowych i decyzjach administracyjnych. (Np. Jan Kowalski dnia tego i tego powinien stawić się przed komisją poborową.)

Wykład: Wstęp do prawoznawstwa 04.11.2014 r.

PD: Znajdź przepisy odsyłające wewnątrz systemowe!

Przepis prawny

Przepis prawa – samodzielna jednostka redakcyjna tekstu prawnego, czyli zdaniokształtny zwrot językowy (zdanie w sensie gramatycznym) zazwyczaj wskazujący sposób postępowania, czyli regułę powinnego zachowania.

Przepisy zupełne (kompletne) – ich brzmienie jest wystarczające do sformułowania na ich podstawie normy prawnej

Przepisy niezupełne (niekompletne) – ich brzmienie nie wystarcza do sformułowania na ich podstawie normy prawnej

Podział Przepisów niezupełnych:

Odsyłające:

Wewnątrz systemowe – to są takie, które są formułowane przez ustawodawcę dla pewnej oszczędności wyrazowej, mogą odsyłać do tego samego aktu albo do jakiegokolwiek innego aktu, który współobowiązuje w systemie prawa, ustawodawca odsyła do konkretnego artykuły
Poza system prawa – odsyłają nas poza system prawa,

Współobowiązywanie norm (odsyłającego i odsyłania) – obowiązują w tym samy czasie

Związek czasu i treści – treść przepisu odesłania jest naturalnym komponentem (treścią) przepisu

Blankietowe – rodzaj tekstów prawnych, które pewnych kwestii same nie rozstrzygają, same nie wyznaczając sposobu postępowania adresatów, występują na gruncie podziału kompetencji poszczególnych organów państwa

Podział przepisów ze względu na stopień:

Pierwszego stopnia – są to przepisy, które wskazują sposób zachowania, należy postępować w określony sposób
Drugiego stopnia – to takie, które mówią coś o przepisach pierwszego stopnia np.: ‘’przepis ten wchodzi z dniem, bla bla”

Podział przepisów z punktu widzenia sposobu wskazania dyspozycji:

Nakazujące
Zakazujące
Dozwalające

Podział przepisów ze względu na obowiązanie:

Względnie obowiązujące – obowiązują wtedy, kiedy strony nie postanowiły inaczej (ius dispositivum)
Bezwzględnie obowiązujące – to są przepisy Ius cogens

Podział przepisów:

Lex generalis – zasada
Lex specialis – wyjątek od tej zasady

NORMA PRAWNA

Normy dzielimy z punktu widzenia na adresatów tych norm:

Ogólne – wskazują adresatów określonych klasą większą niż jeden
Jednostkowe

Normy ze względu na charakter zachowania:

Abstrakcyjne – to takie, które określają zachowania adresata w sposób abstrakcyjny
Konkretne – odnoszą się do konkretnego zachowania, sytuacji

Normy, podział dychotomiczny:

Generalne – do adresata skierowane w sposób ogólny, określają zachowania abstrakcyjne (akty prawne, konstytucja, akty tworzenia prawa)
Indywidualne – do jednostkowego adresata, określają konkretne zdeterminowane zachowania (zawarte są w wyrokach sądowych, decyzjach administracyjnych)

Podział norm ze względu na sankcje:

Lex plus quam perfecta (dosł. prawo bardziej niż doskonałe), norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności. Oznacza to, że postępowanie sprzeczne z tym, co nakazuje lub czego zakazuje określona norma spotyka się ze ściganiem przez organy wymiaru sprawiedliwości (sankcja karna), a same skutki postępowania zostaną cofnięte (sankcja nieważności) np.: bigamia

Akty normatywne i akty prawne

Akt prawny – oświadczenie woli organu państwa w zakresie jego kompetencji przedmiotowej, terytorialnej, zmierzające do wywołania skutków prawnych i formalnie wyodrębnione

Akty prawne dzielimy na:

Akty normatywne
Indywidualne akty stosowania prawa ( w nich szczególne znaczenie ma akt administracyjny)

Akt normatywny – władcze wypowiedzenie woli właściwego organu państwa wydany z zachowaniem przypisanego trybu i skierowane do adresatów oznaczonych generalnie

Akty normatywne dzielimy na:

Samoistne – źródła prawa, czyli przepisy powszechnie obowiązujące, ale to mogą być także przepisy terenowe
Wykonawcze – potrzebują merytorycznej zgodności z aktami wyższego rzędu

Promulgacja – oficjalne ogłoszenie

Akt administracyjny – akt indywidualny o charakterze władczym regulujący konkretną sytuację konkretnego adresata

Akty administracyjne dzielimy na:

Konstytutywne – kształtujące tworzą nową sytuację prawną
Deklaratoryjne – (potwierdzające) potwierdzają czyjąś sytuację prawną

Wstęp do prawoznawstwa – wykład 18.11.2014 r.

PD: akty normatywne, w których znajduje się preambuła

Jak wygląda budowa aktu normatywnego?

Mamy na myśli systematykę wewnętrzną oraz systematykę zewnętrzną
Struktura wewnętrzna aktu normatywnego

Akty normatywne mają części ogólne i szczególne (szczegółowe)

Wewnętrzna struktura aktu normatywnego:

Gdy akt normatywny ma szczególne znaczenie może znajdować się w nim preambuła lub arrenga (uroczysty wstęp do aktu, wskazane są cele, funkcje danego aktu normatywnego)
Tytuły, rozdziały, paragrafy, ustępy, litery, zdania etc.
Często w aktach normatywnych znajdują się na końcu przepisy przejściowe oraz przepisy końcowe

Przepisy przejściowe – ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania

Przepisy końcowe – są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy

Zewnętrzna struktura aktu normatywnego:

Stworzona, by można było odróżnić akty
Nazwa rodzajowa aktu normatywnego
Data wydania aktu normatywnego (dzień, miesiąc, rok)
Przedmiot danego aktu normatywnego (Kodeks Cywilny etc.)
Nazwa publikatora (np.: Dziennik Ustaw)
Numer, rok wydania publikatora oraz pozycję aktu normatywnego w publikatorze

Zakres aktów normatywnych dzieli się na:

Terytorialny – na jakiej przestrzeni, terytorium obowiązuje prawo
Czasowy
Personalny (w stosunku do osoby, której obowiązuje dany akt normatywny)

Prawo międzynarodowe publiczne - to zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.

Prawo międzynarodowe prywatne – zespół norm, których zadaniem jest wskazanie systemu prawnego (własnego lub obcego państwa) właściwego dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i prawa pracy. Normy prawa prywatnego międzynarodowego rozstrzygają konflikty na tle powiązań stanu faktycznego z systemami prawnymi różnych państw – stąd ich nazwa – normy kolizyjne.

Derogacja – uchylenie mocy wiążącej

Akty normatywne o szczególnym znaczeniu (charakter samoistny, ogólnie obowiązujące) – źródła prawa:

Źródła poznania prawa (fontes iuris cegnoscendi) – wszelkie czynności mogące dostarczać informacji o prawie, o tym, które kiedyś obowiązywało lub obowiązuje obecnie. Źródła takie powinny być pierwotne, autentyczne i autorytatywne. Prawodawca sam stwarza źródła informacji o prawie ( Dziennik Ustaw, Monitor Polski).
Źródła powstawania prawa (fontes iuris oriundi) – oznaczenie wszystkich czynników wpływających na ukształtowanie się takiej, a nie innej treści przepisów prawnych ( znaczenie materialne- przyczyna warunkująca treść prawa), a nie, kiedy na oznaczenie działań organów prawotwórczych czy też efektów tej działalności (znaczenie formalne- przyczyna prawnego obowiązywania).

Źródło prawa w znaczeniu normodawczym – podmiot, który wydał określony akt prawny, normę prawną, np.: parlament, minister etc.
Źródło prawa w znaczeniu materialnym – wszelkie czynniki okoliczności mają wpływ na treść prawa obowiązującego: Okoliczności związane z prawem i okoliczności poza prawem.
Źródło prawa w znaczeniu walidacyjnym (obowiązującym) – który akt normatywny staje się podstawą obowiązywania danego aktu
Źródło prawa w znaczeniu decyzyjnym – wszystko to, co ma wpływ na decyzję prawotwórczą bądź decyzję stosowania prawa, co mogło skłonić parlament do wydania danego aktu
Źródło prawa w znaczeniu informacyjnym – wszystko to, co niesie informacje o prawie obowiązującym, oficjalne, czyli formalne (Dz. U.) i nieoficjalne, czyli nieformalne (radio, telewizja, prasa)

Źródła obowiązywania prawa – czynniki, które powodują, że reguła zachowania zyskuje moc prawną, zdaniem jednych podstawą są materialne warunki życia społecznego, innych- państwo, które czyni reguły prawem.

Fakty prawne - ogół okoliczności określonych przepisami prawa, które wywołują skutki prawne, czyli powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego.

Fakty prawne dzielimy na:

Zdarzenia - wywołujące skutki prawne okoliczności niezależnie od zachowania się podmiotów prawa. (Np. śmierć, urodzenie, upływ czasu)
Zachowania – podmiotów prawa:

Działanie – polegające na wykonywaniu pewnych czynności (np. działa ten, co kradnie, spisuje testament, zabija)
Zaniechanie – brak działania wymaganego przez prawo (np. ktoś, kto nie udzielił pomocy poszkodowanym, a miał to zrobić)

Czyny – zachowanie się podmiotu prawa, które rodzi za sobą skutki prawne, choć do wywołania owych skutków podmiot prawa swym zachowaniem nie zmierzał:

Czyny zgodne z prawem (np. znalezienie rzeczy zgubionej)
Czyny niezgodne z prawem (bezprawne, niedozwolone) np. wyrządzenie komuś szkody

Czynności prawne:

Jednostronne - testament
Dwustronne - umowy

Wykład Wstęp do prawoznawstwa 25-11-2014 r.

Stosunki prawa – relacje między podmiotami na gruncie prawa. Wywołujące skutki prawne:

Stosunki prawne abstrakcyjne – to są wzory, typy stosunków prawnych, które występują na gruncie aktów normatywnych
Stosunki prawne konkretne – występują, co najmniej pomiędzy dwoma zindywidualizowanymi podmiotami prawa w związku zaistnieniem określonego faktu prawnego i na gruncie obowiązujących przepisów prawnych

Elementy stosunku prawnego:

Podmioty – są to zawsze podmioty prawa

Osoby fizyczne – jest to jednostka biologiczna, żywa, pozostająca przy życiu, od momentu narodzenia do śmierci człowiek jest osobą fizyczną. Osoba fizyczna na prawo do imienia i nazwiska i miejsca do mieszkania. Każda osoba fizyczna ma zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych
Osoby prawne – skarb państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną, stowarzyszenia (korporacje) powstają z woli członków oraz fundacje (zakłady) powstają z woli fundatora, czyli założyciela i są powoływane w interesie destynatariuszy
Ułomne osoby prawne – jednostki organizacyjne, które nie mają zdolności do czynności prawnej, ale są podmiotami prawa

Przedmiot – są prawa majątkowe i niemajątkowe, dobra osobiste i inne, przedmiotem stosunku prawnego mogą być rzeczy ruchome i nieruchome
Obowiązek – polega na tym, że podmiot prawa jest zobowiązany do określonego zachowania, a w przypadku zachowania odmiennego ustawodawca (prawo) przewiduje sankcje
Uprawnienie – pojawia się wtedy, kiedy prawo pozwala nam się zachować inaczej niż w przepisie prawnym

Zdolność prawna – prawo do bycia podmiotem praw i obowiązków, cecha, której nie można się wyzbyć

Zdolność do czynności prawnych – prawo, możliwość realizowania praw i obowiązków na drodze własnego działania i zachowania, ta zdolność zależy od dwóch kryteriów:

Wiek

Od urodzenia do 13 roku życia osoba fizyczna ma zdolność prawną, ale nie ma zdolności do czynności prawnej
Między 13 a 18 rokiem życia każda osoba fizyczna ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych,
Po 18 roku życia stajemy się pełnoletni i nabywamy pełną zdolność do czynności prawnych

Brak ubezwłasnowolnienia

Ubezwłasnowolnienie – instytucja prawa cywilnego, częściowe lub całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego – sąd cywilny okręgowy:

Osoba, która ukończyła lat 13, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba, że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Jeżeli rodzice dziecka zostaną całkowicie ubezwłasnowolnieni, sąd rodzinny postanawia o pozbawieniu ich władzy rodzicielskiej z powodu wystąpienia trwałej przeszkody w jej sprawowaniu (art. 111 § 1 KRO).
Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Rodzaje osób prawnych:

Korporacje (związki osób) – zbiorowości osób fizycznych mających kompetencje do dysponowania majątkiem korporacji i rozwijania jej działalności.
Zakłady (fundacje) – masy majątkowe oparte na majątku, który miał być przeznaczony na dany cel (określony w akcie fundacyjnym).

Osoby prawne powstają:

W trybie ustawodawczym, normatywnym np.: tak powstają Uniwersytety
W trybie koncesyjnym – wtedy, kiedy odpowiedni organ wyda koncesję, zgodę na powstanie
W trybie rejestrowym – akt normatywny określa w sposób generalny przesłanki, od których spełnienia zależy powstanie konkretnej osoby prawnej; jedną z przesłanek jest wpis do odpowiedniego rejestru (nie ma potrzeby uzyskiwania zezwolenia organu państwa). Przykład daje Krajowy Rejestr Sądowy.

Zdolność do czynności prawnych osoby prawnej kończy się w momencie:

Upadłości
Z woli założycieli lub członków
W trybie ustawodawczym – przez wydanie danego aktu

Teorie osoby prawnej:

Teoria fikcji – istnieją osoby prawne, ale są to wyłącznie konstrukty prawne, bo za tymi osobami prawnymi żaden byt nie istnieje np.: spółka akcyjna
Teoria substratu – za osobą prawną jest jakiś substrat (podłoże) może być osobowy lub majątkowy

Prawo podmiotowe – zespół przyznanych uprawnień występujących w określonym stosunku cywilnoprawnym. Jest to, zatem zbiorcza, nadrzędna kategoria pojęciowa, określająca sytuację prawną strony uprawnionej. W takim kontekście mówi się o prawie własności i innych prawach rzeczowych, o wierzytelności, o prawach na dobrach niematerialnych itp.

Wstęp do prawoznawstwa 02-12-2014 r.

System prawa – system prawa w znaczeniu abstrakcyjnym, konkretnym, w ujęciu typ prawa, termin ten możemy używać w znaczeniu system, jako typ źródeł powstawania prawa, jako gałąź prawa.

W znaczeniu abstrakcyjnym

Zbór norm prawnych uporządkowany hierarchicznie, niesprzeczny i zupełny.

Uporządkowanie hierarchiczne – normom tym przypisujemy różną wagę ważności (hierarchiczności). Normy zwykłe i zasadnicze.

Sposoby uporządkowania hierarchicznie norm:

- delegacyjno-kompetencyjnym (dynamicznym) tworzenie hierarchii sposobem dynamicznym sprowadza się do przesuwania kompetencji wydawania normy prawnej w drodze delegacji tej kompetencji. Od organu hierarchicznie wyższego do organu hierarchicznie niższego

- treściowy (statycznym) jedna ogólna norma, która poprzez swoją generalność zawiera w sobie wszystkie normy szczególne zawierające się treściowo w tej normie ogólnej

W znaczeniu konkretnych

Zbiór norm prawnych w obowiązujący na konkretnym terytorium i w określonym czasie.

W ujęciu typ prawa

Zbiór norm prawnych, który to zbiór odnosi się do systemów konkretnych, które wykazują pod istotnymi względami pewne podobieństwa

Jako źródło powstawania prawa

Stanowionego – jest to prawo ustawowe, normy generalne i w wystarczającym stopniu generalne

Organ prawodawczy (prawotwórcze) – parlament

Organy stosujące prawo – sądy i organy administracyjne

Niestanowionego:

Zwyczajowe – (ustanowiona reguła zachowania, obowiązująca większą liczbę osób przez dłuższy okres czasu). Zwyczaj przekształca się dwiema podstawowymi metodami na prawo zwyczajowe:

Psychologiczna (metodyczna) opierająca się na regule, która po Łacinie brzmi Opinio juris et necessitatis – Opinia prawna i konieczna – zwyczaj stał się już prawem zwyczajowym i jest to odczucie konieczności podporządkowania się tej regule tak jak prawu. Możemy się tylko dowiedzieć w rozmowie z członkami określonej społeczności.
Obiektywna uznawanie praw na podstawie sankcjonowania zwyczaju.

Precedensowe – prawo precedensowe w odróżnieniu od prawa ustawowego składa się z precedensów ( pierwsze rozstrzygnięcie w określonym typie spraw i w określony sposób. Nie ma ustaw, są precedensy. Nie składa się z norm generalnych a indywidualnych. Precedensy wiążą na przyszłość w sprawach podobnych. Nie ma cezury na organy stosujące i stanowiące prawo. Precedensy nie przestają obowiązywać, są ważne i aktualnie do momentu aż świat się wokół nie zmieni? Każdy precedens składa się z dwóch elementów:

Ratio decidenti – racja, podstawa decyzji, ma charakter wiążący na przyszłość, wiążą sądy tej samej rangi lub niższej
Obiter dictum – mowa towarzysząca, nie ma charakteru wiążącego na przyszłość

Jako gałąź prawa

Prawo prywatne i prawo publiczne
Prawo procesowe i materialne

Kryteria zasadniczości norm:

Miejsce w systemie prawa
Norma ta jest racją dla norm czy nie. Czy z tej normy wynikają inne normy
Miejsce tej normy w konstrukcji prawnej
Oceny subiektywne zgodnie, z którymi uznajemy tę normę za normę zasadniczą

Instytucja prawna – zbiór zespół norm prawnych, które w sposób określony regulują konkretny zakres stosunków prawnych

Postulaty systemu prawa: idee, postulaty delege felenda (postulat pod adresem prawa przyszłości)

Wykład wstęp do prawoznawstwa 09-12-2014 r.

System prawa jest:

Niesprzeczny – jest postulatem, do którego się dąży. Jeżeli system prawa byłby sprzeczny adresaci nie wiedzieliby, w jaki sposób działać. Postulat ten jest skierowany do prawodawcy, by tworzył taki system prawa, aby normy prawne nie były sprzeczne. Jest oczywiście, jeżeli mówimy o systemie prawa. Postulat o niesprzeczności wynika z potrzeby oddziaływania motywacyjnego przez prawo.
Zupełny – system obejmuje wszystkie stany, które sądzimy, że powinny być regulowane. Zupełność walidacyjna zapewnia możliwość ustalenia, czy dana norma prawa należy do systemu prawa, zatem jest normą obowiązującą. Określenie kryteriów, które pozwalają określić normę.

Zupełność merytoryczna (kwalifikacyjna), pozwala nam o każdym zdarzeniu powiedzieć, ze jest one regulowane w systemie prawa albo i nie.

Zupełność proceduralna – jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytanie każdego adresata systemu prawa.

Są dwa rodzaje motywacji:

Interesowna – sprowadza się do tego, że adresat postępuje zgodnie z normą prawną, aby uniknąć negatywnych konsekwencji
Bezinteresowna – motywacja altruistyczna, nie bierze pod uwagę konsekwencji, zgodne z normą ze względu na wartości wyższe

Sprzeczności prawne:

W systemie prawa (treść, co najmniej dwóch norm)

Abstrakcyjne – oderwane od konkretnej sytuacji konkretnego adresata, jest zauważalna gołym okiem
Konkretne – zachodzą na siebie, co skutkuje niemożnością wykonania normy prawnej przez adresata

Między systemami prawa (konfliktowość prawa)

Sprzeczności prawne ze względu na genezę:

Techniczne – powstają z powodu nadmiaru materiału normatywnego ze względu na nieuwagę organu prawotwórczego. Są usuwalne.
Polityczne - nie są usuwalne w procesie stosowania prawa, mogą być usunięte tylko na drodze ustawodawczym.

Sprzeczności:

Pozorne (niezamierzone) – sformułowań prawa, sprzeczności przypominające sprzeczności techniczne
Realne (zamierzone) – sprzeczności samego prawa, wyczerpują charakterystykę i reprezentują sprzeczności polityczne.

Jak się usuwa się sprzeczności:

Poprzez stosowanie reguł kolizyjnych – służą do usuwania kolizji

- chronologiczną, czyli czasowa. Lex posterior derogat priori (akt późniejszy uchyla moc obowiązującą aktu wcześniejszego)

- merytoryczną. Lex specialis derogat generali (wyjątek uchyla regułę). Wyjątek mieści się w tej zasadzie, ale ma węższy charakter

- hierarchiczną. Reguła decydująca w systemie prawa. Może być sformułowana na dwa sposoby: lex superior derogat legi inferiori (łac.: ustawa nadrzędna uchyla ustawę podrzędną) oraz lex inferior non derogat superiori

- mieszana, nie ma charakteru powszechnie obowiązującego, Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali

Uznanie norm za formę nieobowiązującą

Rodzaje woli prawodawcy:

Historycznego prawodawcy
Aktualnego prawodawcy

Normy obowiązują w sferze:

Systemowej
Faktycznej
Aksjologicznej

Norma obowiązuje tylko wtedy, gdy zostaje ustanowiona zgodnie z normami proceduralno-kompetencyjnymi i weszła w życie lub jest znaną konsekwencją norm uznaną do systemu, nie została formalnie derogowana i nie jest sprzeczna z żadną normą prawną.

Norma może być uchylona na dwa sposoby:

W sposób wyraźny, uchyla się normę taką i taką
W sposób przez klauzulę derogacyjną, wydawana jest norma, która mówi, że uchyla się wszystkie normy, które dotyczą konkretnego obszaru wiążącego norm.