Zawiesiny
Dyspergowanie cieczy inaczej zawieszanie, typy dyspersji:
- ciało stałe w cieczy (zawiesina)
-ciecz w cieczy ( emulsja)
-gaz w cieczy ( aerozol)
Płynna postać leku często nie jest roztworem rzeczywistym substancji leczniczej, lecz jest układem wielo fazowym (najczęściej 2 fazowym). W układach tych wymiar najmniejszych cząstek rozproszonych to 0.1 µm. Jeżeli cząstki te są mniejsze mamy do czynienia z roztworem koloidalnym. W farmakopei zakres wielkości cząstek może być różny w zależności od przeznaczenia danej postaci leku, np. w zawiesinach do użytku pozajelitowego wielkość cząstek rozproszonych nie może być większa niż 30 µm, natomiast w zawiesinie stosowanej zewnętrznie w dermatologii nie może być większa niż 80-90µm. Z punktu widzenia termodynamiki i kinetyki trwałość układów dyspersyjnych jest ograniczona i cząstki faz rozproszonych mogą opadać lub przemieszczać się w kierunku powierzchni, oba te zjawiska przebiegają z różną szybkością i prowadzą do zaburzenia równomiernego rozproszenia 1 fazy w 2, a następnie do rozdzielenia układu na 2 fazy.
Zawiesiny- suspensiones- celem stosowania zawiesin jest podanie nierozpuszczalnej w wodzie substancji w postaci płynnej, co ułatwia chorym przyjmowanie leku i daje możliwość zamaskowania nieprzyjemnego smaku substancji leczniczej. Zawiesiny występują w postaci płynów do wstrzyknięć, kropli i mazideł( Liminenta?).
Przykładem może być Ampicylina w zawiesinie do mięśniowej którą sporządza się tuż przed podaniem gdyż trwałość po sporządzeniu wynosi 2 tygodnie. Stosując zawiesiny możemy również uzyskać przedłużone działanie substancji leczniczej w podaniu domięśniowym, podskórnym.
Wodne zawiesiny nierozpuszczalnych substancji po podaniu na skórę i odparowaniu wody mają działanie łagodzące i wysuszające np. pudry płynne.
Lek w postaci zawiesiny może być preparatem do bezpośredniego stosowania, lub jako suchy proszek, granulat do rozpuszczenia w przepisanej ilości danej cieczy bezpośrednio przed użyciem.
W zawiesinach mogą występować substancje pomocnicze które głównie zapobiegają sedymentacji, agregacji i poprawie smaku/zapachu. Nie mogą w zastosowanych ilościach wywierać działania farmakologicznego ani wchodzić w niepożądane reakcje, wpływające na trwałość i dostępność biologiczną substancji leczniczej.
Sporządzanie zawiesin wymaga uwzględnienia 3 istotnych warunków:
Rozdrobnienia substancji stałej, odpowiedni stopień rozdrobnienia uzyskuje się przez mikronizowanie proszków w moździerzu.
Użycia substancji dyspergujących i zwiększających lepkość. Stosowane są tutaj roztwory substancji wielkocząsteczkowych co ułatwia zawieszanie substancji stałych i stabilizacje rozproszenia. Wykazują ponadto osłaniające działanie na błony śluzowe p/pokarmowego, obniżają w ten sposób drażniące działanie niektórych leków. Jako rozpuszczalniki substancji
wielkocząsteczkowych stosowane są roztwory naturalne polisacharydów i ……………………..? takich jak : guma arabska, skrobia, tragakanta. Roztworów półsyntetycznych polisacharydów: jak metyloceluloza, etyloceluloza, mikrokrystaliczna celuloza. Substancji organicznych : bentonit.
Metodą sporządzania roztworów substancji wielkocząsteczkowych (zwiększających lepkość) jest sporządzanie kleików, otrzymywane przez rozproszenie w wodzie o różnej temperaturze w zależności od substancji.
Guma arabska: Gummi Arabicum- jest to stwardniała na powietrzu wydzielina z nacięć pni i gałęzi różnych gatunków rodzaju akacji. Surowiec rozpuszcza się na zimno w podwójnej ilości wody, powoli i niemal całkowicie tworząc gęsty, nieciągnący się przesączalny niemal bezbarwny kleik.
Metyloceluloza: (sporządza się 2% kleik). Sporządzenie polega na zawieszeniu w 1/3 zapisanej ilości wody o temperaturze 80-90⁰ C mieszając do uzyskania roztworu, po ostudzeniu uzupełnić wodą do przepisanej wartości.
Żelatyna: ( białkowy produkt częściowej hydrolizy kolagenu) sporządza się 4% kleik, blado-żółty proszek bez zapachu i śluzowatym smaku. Żelatynę rozpuszcza się w gorącej wodzie oczyszczonej w temperaturze 60-80⁰C, jednak wcześniej należy poddać ją pęcznieniu, ( ok. 20 min) roztwór powinien być przeźroczysty lub lekko opalizujący bez smaku i zapachu, po wstrząśnięciu roztwór pieni się, a po ostygnięciu w ciągu kilku godzin przyjmuje postać galarety.
Agar: Sporządza się 2% kleik. Jest to wysuszony żel otrzymany z różnych gatunków ...(krasnorostów???!!!)… Są to bezbarwne lub lekko żółtawe kawałki o gąbczastej konsystencji, bez zapachu i smaku. Agar w zimnej wodzie pęcznieje ale nie rozpuszcza się, gotowany roztwór rozpuszcza się w ciągu kilku minut dając bezbarwny i bezwonny roztwór który po oziębieniu tworzy elastyczną galaretę.
Krataganta: Gummi tragacantha- tworzy się 10 % kleik. Jest to zestalona na powierzchni wydzielina różnych gatunków rodziny Fabaceae. W wodzie mocno pęcznieje następnie rozpuszcza się w niej na zimno, smak surowca jest śluzowaty- mdły.
Wykonanie kleiku z gumy arabskiej: zawsze 33.3%
5g gumy arabskiej zalać mieszaniną 5g wody i 5g wody wapiennej i odczekać do częściowego rozpuszczenia, ogrzewać na łaźni wodnej 30-60 min w temp 100 ⁰C ochładzamy i uzupełniamy wodą do pożądanej wartości kleiku (15). Kleik sporządza się w podwyższonej temperaturze aby inaktywować enzymy, natomiast woda wapienna ma na celu zahamowanie procesu hydrolizy gumy arabskiej.
Użycia substancji zwilżającej, konieczność użycia tych substancji wynika z faktu że nie wszystkie substancje ulegają zwilżaniu w fazie rozproszonej lub SA trudno zwilżalne, mogą utrzymywać się na powierzchni cieczy gdyż zawierają zaabsorbowane powietrze np.: kw. Acetylosalicylowy ( stos doustnie), hydrocortyzon lub tlenek cynku do użytku wewnętrznego.
Zwilżalność cząstek stałych można zwiększyć przez obniżenie napięcia powierzchniowego między powierzchnia substancji stałej i roztworem, tak aby zaabsorbowane powietrze zostało zastąpione przez ciecz. Rozpuszczalniki takie jak etanol, glicerol i glikol mają działanie zwilżające.
Właściwości zawiesin: możliwość szybkiego odtworzenia równomiernego rozproszenia po wstrząśnięciu zawiesiny , możliwość łatwego wylewania zawiesiny, mała i jednolita średnice cząstek stałych w zawiesinie zapewnia homogenną konsystencje.
Metody badania trwałości zawiesin:
-pomiar V sedymentacji w czasie
-pomiar liczby wstrząsie w wyniku których przywraca się równomierne rozproszenie
-pomiar wielkości cząstek rozproszonych
Badania te maja na celu określenie trwałości, warunków przechowywania, wrażliwość na łączenie z innymi składnikami oraz oceny skuteczności działania substancji pomocniczych.
Zjawiska występujące w zawiesinach:
Sedymentacja: czynniki mające wpływ na ……….. opisuje to równanie STOCSA zgodnie z którym szybkość sedymentacji maleje ze zwiększeniem: stopnia rozdrobnienia, lepkości fazy rozpraszającej oraz zmniejszeniem: różnicy gęstości faz (zwilżanie).
Zwilżanie: środki zwilżające zwiększają powinowactwo cząstek stałych do otaczającego środowiska
Deflokulacja: jest to tendencja do łączenia się cząstek rozproszonych w skupiska tzw. flokuły. Gdy poszczególne cząstki stałe łączą się we flokuły następuje szybsza sedymentacja.
Metody sporządzania zawiesin:
Do użytku wewnętrznego: do moździerza odważa się przepisane recepturowe substancje zaczynając od najmniejszej ilości, dokładnie rozcieramy i dodajemy roztwór gumy arabskiej, metylocelulozy lub kleiku z gumy arabskiej, całość rozcieramy na jednolitą masę dodając porcjami pozostała przepisaną ilość wody jednak w ilości mniejszej od przepisanej. Płynną masę przenosimy do wytarowanej butelki a pozostałą ilością wody płuczemy moździerz i zlewamy do butelki na koniec dodajemy jeśli są przepisane nalewki i syropy. Ze względu na sedymentacje fazy rozproszonej umieszczamy etykietę zmieszać przed użyciem.
Do użytku zewnętrznego: pudry płynne: do moździerza odważa się przepisane recepturowe substancje zaczynając od najmniejszej ilości, dokładnie rozcieramy i dodajemy glicerol lub olej, rozcierając całość na jednolitą masę, porcjami dodajemy większość wody lub roztworów wodnych/ etanolowych, przenosimy puder do wytarowanej butelki z szeroką szyjką moździerz przepłukujemy pozostałą ilością wody i dodajemy jeżeli jest przepisany etanol na końcu.
Zawiesiny do użytku wewnętrznego – pudry płynne- są to mieszaniny zawierające nawet do 50% cząstek stałych, zawieszanych w roztworach wodnych, glicerolu, mieszaniny glicerolu i wody lub oleju. Środki lecznicze zawieszane w tych płynach mają działanie wysuszające (talk, ZnO ). W skład pudrów płynnych wchodzą często mentol który działa chłodząco i dezynfekująco oraz środki miejscowo ściągające ( benzokaina) a także bakteriobójcze.
Pudry płynne są stosowane do smarowania skóry przeciw różnego rodzaju wypryskom, uczuleniom i zapaleniom skóry najczęściej u dzieci. Do sporządzania pudrów nie dodaje się gumy arabskiej i innych kleików.
Zawiesin nie powinno się przechowywać w zbyt zimnych miejscach, tym bardziej zamrażać ponieważ w niskiej temperaturze tworzą się agregaty, a podwyższona temperatura powoduje najmniejsze rozproszenie cząstek. Optymalna temperatura = 8-15 ⁰ C. Trwałość 7 dni.
Rp.
Bismutii subnitratis 2,0
Tanini aluminatum 1,5
Tinc. Belladona 1,0
Gummi Akacji Mucil.
Sir. Simplicis aa 10,0
Aquae ad 100,0
M. f. mix.
D.S. co 3 H łyżka w stanach biegunkowych
Sporządzić kleik, białczan taniny zasadowy azotan bizmutu do moździerza rozetrzeć i stopniowo dodawać kleik aż powstanie pierwotna zawiesina, porcjami dodajemy przepisaną ilość wody przelewamy do butelki moździerz przepłukujemy przepisana ilością syropu i dodajemy nalewkę z pokrzyku.
Rp.
Magnesi oxidi
Bismuti subcarbonicum aa 2,0
Lini semme macerate 50,0
M. f. mix. agia.
D.S. 3x1 łyżka stołowa przed jedzeniem
Jeżeli nie ma podanej proporcji do maceratu przyjmujemy 1:20
Sporządzamy macerat następnie składniki stałe rozcieramy w moździerzu i stopniowo zaprawiamy maceratem
Rp.
Węglan wapnia 2,0
2% roztwór metylocelulozy 80,0
Sir. Simplex ad 100,0
M. f. mix. anig.
3x1 łyżeczka
1 roztwór
2 składniki stałe sproszkować
3 itd.