TEMPERAMENT
badanie osobowości małego dziecka jest ograniczone do pomiaru jego ekspresywności emocjonalnej I wrażliwości na stymulację pochodzącą z otoczenia → to temperament
on charakteryzuje styl zachowania się
stanowi o różnicach międzyosobniczych decydujących o indywidualności
przynajmniej część temperamentu jest przekazywana genetycznie
brak zgody co do tego, jakie zachowania najlepiej odzwierciedlają temperament dziecka, poza tym cechy wrodzone mogą podlegać modyfikacjom pod wpływem środowiska
podobieństwo prenatalnego środowiska bliźniąt przyczynia się do temperamentu we wczesnych okresach życia
dziecięca negatywna emocjonalność, R na nowe sytuacje/ludzi, poziom aktywności → stabilne w czasie
ale nie wszystkie wskaźniki temperamentu wykazują stabilność
stabilność lub jej brak nie rozstrzyga debaty na temat decydującego wpływu natury czy wychowania
niektóre wczesne róznice odzwierciedlają stabilny styl reagowanie, który ujawnia się w kilka dni po urodzeniu
ale większość różnic zanika + nie wszystkie R ujawniają się wcześnie w rozwoju
→ brak jednoznacznych rozstrzygnięć
TYPY TEMPERAMENTU (interakcjonistyczne → )
NYLS – Nowojorskie Badania Podłużne A. Thomas, S. Chess
wymiary temperamentu, na których można oceniać sposoby reagowania dzieci
| aktywność | ilość aktywności fizycznej I motorycznej, którą dziecko produkuje w codziennych sytuacjach |
|---|---|
| rytmiczność | przewidywalność dziecka – rozkład karmienia, cykl snu, nawyki higieniczne |
| zbliżanie się/wycofywanie | jak pozytywnie dziecko R na nowe zdarzenie/S, uwzględnia się sposób wyrażania nastroju I zach. |
| adaptacyjność | łatwość, z jaką dziecko przystosowuje sie do zmienionej sytuacji |
| intensywność | poziom energii R dziecka, pozytywnych i negatywnych |
| próg reagowania | ilość stymulacji potrzebna do wywołania R dziecka |
| nastrój | liczba radosnych R dziecka w porównaniu do R negatywnych i wskazujących na niezadowolenie |
| odporność na interferencję | łatwość, z jaką zachowanie dziecka jest zakłócane przez zewn. wydarzenia lub S |
| zakres i trwałość uwagi | jak długo dziecko wykonuje aktywność i chce ją kontynuować, gdy spotyka przeszkody |
3 WCZESNE STYLE BEHAWIORALNE
„łatwy” 40 %
- rytmiczne zachowanie – regularność wzorców jedzenia, snu i toalety
- łatwo przystosowuje się do zmieniających się sytuacji
- ma pozytywny radosny nastrój
- chętnie zbliża się do nowych przedmiotów i ludzi
- R mają przeważnie niską lub przeciętną intensywność
- temperament dzieci wpływa na ich
„trudny” 10 % późniejszy rozwój w zależności od
poziomu dopasowania między stylem
- wzorce zachowania w mniejszym stopniu przewidywalne reagowania dziecka a otoczeniem
- niezadowolone, gdy sytuacja sie zmienia fizycznym i społecznym
- częsty płacz i negatywny nastrój
- wycofuje się z nowych doświadczeń - krytyka: zbieranie danych polega na
- R intensywnie na stymulację z otoczenia zeznaniach rodziców, ale uwzględnia
to różnorodne sytuacje
„powoli rozgrzewający się” 15 %
- kwestionariusze dla rodziców
- złe przystosowanie do zmian sytuacji (w następnych też) ‼ -
- tendencja do wycofywania się, gdy spotyka nowe przedmioty i ludzi info ilościowe, porównywalne,
- mniej aktywne i zliczane
- R – niska intensywność
Model EAS Robert Plomin
- silnie biologiczny
- na temperament składają się wrodzone cechy osobowości, które – wcześnie w rozwoju
- można opisać na 3 wymiarach
Emocjonalność
- szybkość z jaką dziecko staje sie pobudzone i R negatywnie na stymulację z otoczenia
- wysoka: łatwo budzi się, intensywny płacz
- różnice na tym wymiarze odzwierciedlają wrodzone różnice w UN
- pierwsze miesiące: ogólne R niezadowolenia w nieprzyjemnych sytuacjach
- dlasze: R strachu albo R gniewu (decyduje otoczenie + doświadczenie)
Aktywność
- tempo psychiczne dziecka i energia jego zachowań
- wysoka: cały czas w ruchu, poznają nowe miejsca, poszukują działań wymagających dużej energii
- dotyczy jakości R, o kierunku decyduje otoczenie
Uspołecznienie
- prefrencje dziecka odnośnie do bycia z innymi ludźmi
- wysoka: nie lubią spędzać czas w samotności, inicijują kontakty i interakcje
- miara tego, o ile dziecko w sposób wrodzony woli stymulację od ludzi niż od przedmiotów
- mierzy sie poprzez R dziecka na nie znane osoby (gdy siła wcześniejszego związku nie gra roli)
Model M.Rothbart
- temperament odzwierciedla wrodzone różnice w funkcjonowaniu fizjologicznym
- kwestionariusz dla rodziców + obserwacje + pomiary laboratoryjne
- temperament wyznacza RI w 2 obszarach:
Reaktywność (emocjonalność)
- łatwość i intensywność R dziecka na stymulację
- uwzględnia także pozytywne pobudzenie
Samoregulacja
- umiejętność kontrolowania reaktywności przez redukwoanie jej lub podwyższanie
- wrodzona i odmienna u różnych dzieci
- przybiera różne postacie
- specyf. zach. wykorzystywane do samoregualcji zmieniają się w miarę rozwoju, ale decyduje cecha temperamentu
- intensywna R na pozyt. stymulację (ssanie smoczka) → R tak samo na stymulację awersyjną (nieznane osoby/sytuacje) → świadczy o istnieniu trwałej cechy temperamentalnej
Temperament i interakcje społeczne
- stosunki społeczne dziecka zależą nie tylko od jego osobowości, ale też od tego, w jakim stopniu te cechy odpowiadają wymaganiom lub oczekiwaniom otoczenia (jeśli osobowość matki jest bardzo rytmiczna i przewidywalna, może ona mieć trudności z dzieckiem, kt. styl behawioralny jest nieregularny i nie podlega wzorcom)
- także to dotyczy otoczenia fizycznego
- niska rytmiczność → trudności z dopasowaniem się do środowiska rodzinnego opartego na ystrukturalizowanych przewidywalnych rozkładach
Temperament i problemy w zachowaniu
Trudne dzieci
- więcej problemów w zachowaniu we wczesnym dzieciństwie
- u większości badanych nie stwierdzono podobnych problemów w wieku dorosłym
- związki są różnie interpretowane:
„trudne” cechy temperamnetlane są symptomami głębszych problemów psychol., które istnieją we wczesnych okresach i towarzyszą dziecku przez wiele lat (brak naukowych dowodów ‼)
te aspekty temperamentu, które sprawiają, że jest on klasyfikowany jako „trudny” (częsty płacz, drażliwość) zwiekszają praw-wo, że rodzice nie będą odnosić się do dziecka w sposób optymalny → problemy w stosunkach między dzieckiem a opiekunem
„trudny” temperamnet odgrywa mniejszą rolę, korelacje wynikaja z ocen dokonywanych przez rodziców (wynikają one z postaw, oczekiwań, odejść do wychowania)
- jednym z czynników który może wplywać na ocenę „trudności” jest klasa społeczna
- matki o niskim statusie społ.-ek. opisują dzieci tak, że były one częściej klasyfikowane jako „trudne”
- miej przejmują się „trudnymi” zachowaniami
- odmienne poglądy na zachowanie dzieci i sposoby radzenia
- odmienne metody wychowawcze (wywołują „trudne” zachowanie u dzieci)
- czasem korzyści: większe szanse na przeżycie, bo bardziej domagały się opieki i uwagi
Dzieci zahamowane
Zahamowanie = (Kagan) temperamentalny styl reagowania, charakteryzujący dziecko, które R na nie znane wydarzenia/ludzi nieśmiałością i wycofywaniem się
- może być wrodzoną cechą, która ujawnia się tylko w niektórych sytuacjach
- dane fizjologiczne spójne z behawioralnymi (silniejsze popudzenie fizjologiczne w nowych sytuacjach)
- we wczesnym dzieciństwie
- stabilna przez następne lata życia
- ma podłoże biologiczne