Czynniki kształtowania klimatu polski:

-astronomiczne

- radiacyjne

- cyrkulacyjne

Klimat- statystyczny stan atmosfery- stan fizyczny występujący w pewnej części atmosfery związany z określonym obszarem powierzchni ziemi lub nad całą ziemią. Statystyczny- w rzeczywistości wiele stanów

Całokształt zjawisk atmosferycznych, które określają stan atmosfery w jakimkolwiek miejscu na ziemi.

Przebieg pogody- faza, pojedynczy akt w ciągu następujących po sobie zjawisk, rok po roku

Klimat:

1. Podejście redukcjonistyczne- elementami klimatu są fizyczne cechy atmosfery: temperatura, ciśnienie, wysokość opadu, prędkość i kierunek wiatru

2. Podejście holistyczne- klimat traktowany, jako zbiór pogód(typów pogody) lub jako strukturę pogód występujących w danym miejscu wyrażone przez częstotliwość pojawiania się poszczególnych typów pogody. Tworzy sytuacje pogodowe obserwowane każdego dnia.

Historia:

1. poł. XVIIw.- regularne pomiary temperatury i ciśnienia atmosferycznego- włączenie warszawy do tzw. Sieci florentyńskiej( I międzynarodowa sieć meteorologiczna)

2. 1799- regularne obserwacje meteorologiczne w warszawie rozpoczęte przez ks. Bystryckiego

3. 1803- 1828- W warszawie własne obserwatorium prowadzi Magier

4. 1829- I monografia klimatyczna W. Jarzębowskiego- „Karta meteorologiczna stolicy)

5. 1825- Początek systematycznych obserwacji meteorologicznych w Warszawie w obserwatorium astronomicznym

Miejscowości o najdłuższych seriach pomiarowych:

- Warszawa- od 1779 regularne pomiary

- Wrocław

- Gdańsk

- Wilno

- Kraków- od 1792 w tym samym miejscu

Koniec XIX w.- 200 Stacji meteorologicznych w Polsce- utrzymywane przez polskie instytuty naukowe: Komisję fizjograficzną PAN Kraków, Sekcję cukrowniczą towarzystwa przemysłu i handlu(w-wa)

1919- 1939- państwowy instytut meteorologiczny PIM, po wojnie- Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny PIHM

Dane publikowane w:

1. Kiedyś:

- roczniki meteorologiczne

- roczniki opadów atmosferycznych

- archiwum i biblioteka IMGW

- www. Imgw.pl

2. Obecnie:

- mapy synoptyczne- przedstawienie stanu pogody

- radary

- zdjęcia satelitarne

Pierwsze prace na temat klimatu w XIX w.- Syntetyczne opracowanie klimatu w Polsce- przed I wojną światową

Romer- klimat ziem polskich(1912)

Merecki- klimatologia ziem polskich(1915)

Kosiba- skrypt, wstęp do klimatologii(1952)

Sohnich- zarys klimatologii Polski (1959)

Romer- syntezy klimatu Polski przystosowanie do zmieniających się granic (1939, 1949)

Najistotniejsze czynniki klimatotwórcze w Europie:

- urozmaicona linia brzegowa

- równoleżnikowy układ obszarów nizinnych i barier orograficznych

- położenie w umiarkowanych szerokościach geograficznych

- sąsiedztwo z rozległymi obszarami kontynenty azjatyckiego oraz z północną częścią oceanu atlantyckiego

- prąd północnoatlantycki- ocieplający wpływa na klimat wybrzeży Europy Zachodniej- głównie Wielkiej Brytanii i Norwegii.

Klimat europy kształtowany jest przede wszystkim przez dopływ energii słonecznej i cyrkulacji atmosferycznej.

NAO- Oscylacja Północno-Atlantycka- wielkoskalowe zmiany cyrkulacji atmosferycznej odzwierciedlające naturalną zmienność klimatu

Zmiany cyrkulacji opisywanej za pomocą NAO wywierają wpływ na warunki pogodowe i klimatyczne w regionach Północnego Atlantyku oraz na sąsiednich kontynentach.

Szlaki niskiego ciśnienia tworzące się nad Atlantykiem podczas kolejnych sezonów ulegają przesunięciu wzdłuż osi N-S, zmienność dotyczy również nasilenia przepływu zachodniego(tzw., ilości przemieszczających się depresji)

2 fazy NAO:

1. Pozytywna- Niż Islandzki - głębszy (ujemne anomalie), Wyż Azorski- silniejszy (pozytywne anomalie)

Nasila się przepływ mas z nad Atlantyku i pana nad północą Europy

Eurazja- wilgotne i ciepłe masy powietrza morskiego; występują zimą

2. Negatywna- Niż Islandzki- płytszy (pozytywne anomalie), Wyż Azorski- słabszy (negatywne anomalie)

Przepływ powietrza słabszy, układy niskiego ciśnienia przemieszczają się nad Morzem Śródziemnym; występuje latem

Wskaźnik NAO- znormalizowana różnica ciśnień pomiędzy stacjami zlokalizowanymi w pobliżu centrów działań atmosfery- Niżu Islandzkiego i Wyżu Azorskiego

Stacja Stykkisholmur- Islandia

Ponta Delgada- Azory

Lizbona

Gibraltar

Czynniki kształtujące klimat Polski:

1. Geograficzne bierne:

- szerokość geograficzna

- odległość od morza

- prądy morskie

- wysokość

- rzeźba terenu, rodzaj podłoża

- człowiek i jego działalność

2. Czynniki aktywne:

- radiacyjne

- cyrkulacyjne

Od szerokości geograficznej zależy kąt padania promieni słonecznych i czas trwania usłonecznienia możliwego- długość dnia

Obszar Polski leży w strefie, w której zaznacza się podział roku na mniej lub bardziej wyraźne pory roku w zależności od zróżnicowania stosunków termicznych

Kąt padania promieni słonecznych na południu Polski jest większe od wybrzeży Bałtyku o 6*

W lecie długość dnia na północnym skraju Polski jest dłuższa od południowego krańca o 1,1h

W miesiącach zimowych rejony nadmorskie ze względu na krótszy dzień i mniejszy kąt padania promieni słonecznych otrzymują mniejszą ilość ciepła w porównaniu z południową częścią.

Od położenia danego obszaru w stosunku do akwenów morskich zależy stopień kontynentalizmu/ocean izmu klimatu, który jest jedną z najistotniejszych cech klimatu w umiarkowanych szerokościach geograficznych.

Kontynentalizm—stopień wpływu wielkiej masy lądowej na klimat jakiegoś kraju lub okolicy

Skrajny kontynentalizm- w środku

W strefie umiarkowanej wyróżnia się:

- duża różnica temperatur między zimą a latem( kontynentalizm termiczny)

- mniejsze zachmurzenie i wilgotność w porównaniu do klimatu morskiego

- koncentracja opadów na początku lub w środku lata ( kontynentalizm opadowy)

- ogólna zniżka ciśnienia barometrycznego

Silne oziębienie zimowe znacznych obszarów lądowych powodujących jego znaczną zwyżkę.

Oceaniczność- podobieństwa do klimatu panującego na oceanach danej strefy globu ziemskiego i charakteryzujące się znaczną wilgotnością, wietrznością, łagodnością termiczną( niskie amplitudy temperatury), równym rozkładem opadów atmosferycznych wciągu roku, określonymi inwazjami morskich mas powietrznych.

Na obszarze Polski współwystępujące cechy klimatu kontynentalnego i oceanicznego.

Kontynentalizm klimatu no obszarze polski zmienia się od 38% na wybrzeżu do 52% w Brześciu nad Bugiem (przestrzenne zmiany wartości rocznej amplitudy powietrza)

Oceanizm opadowy(przewaga opadów półrocza chłodnego niż ciepłego lub przewaga opadów jesieni nad wiosną) zaznacza się z zachodniej i północnej części Pojezierza Pomorskiego oraz zachodniej części Niziny Wielkopolskiej i jako tzw. Nadoceanizm gór na obszarze wysokogórskim.

Wpływ morza Bałtyckiego na klimat polski jest ograniczony, widoczny w wąskiej przybrzeżnej strefie)

Morze Bałtyckie wpływa na wartości podstawowych elementów klimatycznych:

- temperatura powietrza w lecie i zimie

- wilgotność powietrza

- wielkość zachmurzenia oraz rozwój lokalnej cyrkulacji bryzowej

Bałtyk nie odgrywa większej roli w kształtowaniu cech klimatu pozostałej części kraju.

Ukształtowanie terenu- rzeźba i wysokość

Wraz ze wzrostem wysokości:

- spadek ciśnienia atmosferycznego

- wzrost przezroczystości atmosfery

- wzrost promieniowania słonecznego i wielkości promieniowania efektywnego

- zmniejszenie dobowych i rocznych amplitud temperatury powietrza

- ubytek pary wodnej w powietrzu

- rozwój procesów kondensacji pary wodnej, powstają chmury ( przy występowania niższej temperatury powietrza)

- wzrost częstości występowania opadów śnieżnych, wydłużony czas zalegania pokrywy śnieżnej

Do pewnej wysokości wzrost ilości opadów, powyżej tej granicy spadek

Rzeźba terenu- rozległość, stopień rozczłonkowania i orientacja obszarów górskich i wyżynnych. Ważna rola:

- szerokość dolin

- nachylenie i ekspozycja zboczy

- orientacja zboczy względem stron świata i kierunków przepływających nad nimi prądów powietrza będących częścią systemu ogólnej cyrkulacji atmosfery

Piętra klimatyczne w naszych górach:

- temp śr roczna zmienia się w każdym piętrze o 2 stopnie

- piętra roślinne- odpowiadają poszczególnym piętrom klimatycznym

Piętro klimatyczne

- Zimne

- Umiarkowanie zimne

- B. chłodne

- Chłodne

- Chłodne

- Umiarkowanie chłodne

- Umiarkowanie ciepłe

Piętro geologiczne:

- Seminiwalne

- Alpejskie

- Subalpejskie

- Leśne

Piętro roślinne:

- Turniowe

- Halne

- Kosodrzewina

- Regiel górny

- Regiel dolny

Średnia roczna temperatura

- -2,0-4,0

- 0,0-2,0

- 2,0-0,0

- 4,0-2,0

- 6,0-4,0

- 8,0-6,0

Wysokość n.p.m.

- 2200-2665

- 1850-2200

- 1550-1850

- 1100-1550

- 700-1150

- 250-700

Pokrycie terenu: szata roślinna, pokrywa śnieżna, obiekty pochodzenia antropogenicznego modyfikują stosunki klimatyczne szczególnie w niewielkiej odległości od podłoża i terenów obok ległych.

Czynnik antropogeniczny przejawia się raczej w skali lokalnej. Polega to na: dokonywaniu zmian w krajobrazie naturalnym i wprowadzaniu zanieczyszczeń do powietrza. Największy wpływ na warunki klimatyczne mają czynniki związane z działalnością człowieka w miastach: rodzaj podłoża, który w mieście tworzą materiały oznaczające się przewodnictwem cieplnym, struktura przestrzenna. Odrębność stosunków klimatycznych miasta jest spowodowana czynnikami: zanieczyszczeniem powietrza: zmętnienie atmosfery: zmniejszenie przezroczystości i ilości promieniowania słonecznego docierającego do pow.

Domestykacja- warunki klimatyczne znacznie łagodniejsze niż gdzie indziej i nasze organizmy się do tego przyzwyczajają.

Miejska wyspa ciepła:

-związane jest to z obrazem izoterm, które wykreślone na planie miasta przypominają kształtem wyspę.

Miara intensywności: istnieje wyraźna zależność między wielkością miasta a natężeniem MWC: ma różnica temp pomiędzy centrum miasta i obszarem pozamiejskim: skrajne przykłady: Chicago-13 st

Nowy York- 14,1 st

Warszawa- 10 st

Poznań 7,3 st

Największe w Łodzi 12 st.

Struktura MWC(wzrost natężenia):

Pionowa: szczyt, plateau, klif

Pozioma: uzależniona od przestrzennej zabudowy i właściwości fizycznej powierzchni czynnej.

Pionowy zasięg od 3do 5 krotnej wysokości budynków.

Najczęściej MWC : 2-3 godz. po zachodzie Słońca może to ulegać zmianom w zależności od struktury urbanistycznej i warunków meteorologicznych. Rocznie: w porze chłodnej.

Wzrost natężenia MWC: wysoka amplituda temp, silny pionowy gradient temp powietrza

Spadek natężenia MWC: wzrost prędkości wiatru, wzrost zachmurzenia.

Zazwyczaj MWC obserwuje się, gdy jest pogoda wyżowa: o słabej cyrkulacji atmosferycznej

MWC-wiatr regionalny do 5m/s- lokalna cyrkulacja termiczna- bryza miejska

Lokalny ośrodek niskiego ciśnienia: nad obszarami miejskimi, cieplejszymi. Nad obszarami pozamiejskimi: wyz.

Bryza miejska może być zjawiskiem pozytywnym: jeśli czyste powietrze.

O przebiegu cyrkulacji atmosfery decyduje zróżnicowanie ciśnienia atmosferycznego.

-Charakterystyczne układy wyżów i niżów które podzielić można na różne typy w zależności od kierunku ich przemieszczania się i przebiegu izobar.

-Częstość występowania różnych mas powietrza i kierunku ich napływu.

-Przechodzenie frontów atmosferycznych.

W ciągu roku pole ciśnienia wykazuje charakterystyczną zmienność sezonową. W styczniu zazwyczaj Niż Islandzki jest najsilniej rozwinięty a jego rozległa zatoka sięga przez M. Norweskie i Barentsa po Spitsbergen. Wyż Azorski jest wtedy słabo rozwinięty.

W lecie Niż Islandzki słabnie. W tej porze roku decydujący wpływ na warunki klimatyczne ma Wyż Azorski. Może wnikać daleko w głąb Europy.

W północnej i środkowej Polsce max ciśnienia przypadają na wiosnę i na jesień. Występują również 2 minima w styczniu i w lipcu.

Odmiennie przedstawia się roczny przebieg ciśnienia atmosferycznego w południowej Polsce a zwłaszcza w poudniowoł-wschodniej jak to widać w Przemyślu. Występuje tu 1 wyraźne max w okresie od XI do I oraz 1 min w lipcu.

Największe różnice ciśnienia między PL N i S zaznaczają się w I.

Najmniejsze różnice obserwuje się od III do VII.

Dodatnie różnice ciśnienia między Krk i Sztokholmem osiągające max w X i XI świadczą o najdogodniejszych warunkach przepływu powietrza z Zach natomiast różnica ujemna, choć niewielka w V dowodzi sytuacji sprzyjającej napływowi powietrza z zachodu.

Dodatnie różnice ciśnienia między Krk i Londynem korzystne warunki do wystąpienia wyraźnego przepływu powietrza z południa nad środkową Europą na jesieni.

Typy sytuacji synoptycznych nad Polską:

- zachodnia cyrkulacja cyklonalna: zima

- północno-zachodnia cyrkulacja o dość zróżnicowanym występowaniu ciągu roku

- południowo-zachodnia cyrkulacja cyklonalna z max występowania w zimie

- południowa cyrkulacja cyklonalna: w zimie

- zachodnia cyrkulacja antycyklonalna: lato

- południowo-wschodnia cyrkulacja cyklonalna: od V do VII

- południowo-wschodnia cyrkulacja antycyklonalna w V

- południowo-wschodnia i wschodnia cyrkulacja antycyklonalna: jesień i wiosna

W skali rocznej przez połowę dni występują nad PL układy wyżowe. W przebiegu rocznym zwiększoną częstością występowania odznacza się III a także okres od V do X.

Wyże jesienne powodujące napływ powietrza kontynentalnego ze wschodu i południowego-wschodu sprzyjają okresem pięknej pogody tzw. babiego lata.

Powietrze polarno-morskie napływające nad Polską znad północnego Atlantyku przynosi w zimie odwilże wzrost zachmurzenia i opady śniegu. W lecie napływ tego powietrza przynosi ochłodzenie wraz ze wzrostem zachmurzenia i opady. Max przypada na lato, w VII-70% tych dni. Śr w roku 60%.

Przekształcone masy powietrza polarno-morskiego nazywa się masami powietrza polarno-morskiego suchego- najczęstszy typ w Polsce.

Powietrze polarno-kontynentalne stosunkowo suche napływa ze wschodu zazwyczaj przy wyżach w zimie przynosi pogodę mroźną bez opadów, zaś w lecie słoneczną i upalną. Pojawia się głównie jesienią i wiosną z max w III, śr w roku 29% dni.

Powietrze arktyczne najczęściej na wiosnę IV i V ok. 20% dni i jesienią w X ok. 10% dni. Sprzyja zmianie pogody duże ochłodzenie, niewiele pary wodnej, powietrze suche przejrzyste, często z nim związane są przymrozki. Te przymrozki to zjawisko niebezpieczne, najczęściej pojawia się w V.

Powietrze zwrotnikowe- najrzadsze w PL, 2% dni w roku. Nagłe ocieplenie w zimie i silne upały w lecie, noce tropikalne z temp powyżej 20 st.

Fronty: stykanie się mas powietrza. Właściwości fizycznych powietrza po obu stronach powierzchni frontalnych różnią się zasadniczo. Przy przechodzeniu frontów następują duże zmiany wartości elementów meteorologicznych.

Fronty nad PL przemieszczają się śr przez ok. 225 dni. Ponad 50% z Zach na wschód. A ok. 35% z południowego-zachodu na południowy wschód.

Niże umiarkowanych szerokości geograficznych tworzą się na froncie polarnym. Teorię ich rozwoju opracowali meteorolodzy norwescy.

Tworzenie się cyklonu: Cyklogeneza, zanikanie: Cykloliza.

Tworzą się w obszarze współwystępowania mas powietrza znacznie różniących się między sobą właściwościami fizycznymi.

Stadia:

Pojawienie się zaburzenia na froncie stacjonarnym między chłodny, powietrzem N, a S.

Strefowy przepływ powietrza ulega zniekształceniu w wierzchołku fali ciśnienie spada i powstaje niż.

Tworzy się okluzja-zanikanie układu niżowego.

Niże na froncie polarnym tworzą się seriami, przemieszczają się na wschód, a w ich miejsce powstają następne.

Cyklon tropikalny- to głęboki układ niskiego ciśnienia zwykle kształtem zbliżony do koła, char się dużym gradientem ciśnienia w kierunku od centrum na zewnątrz.

Przed frontem cieplnym rozciąga się strefa szerokości zachmurzenia głównie chmurami warstwowymi i strefa opadów ciągłych związanych z Nimbostratusami. Prawdopodobieństwo opadów wzrasta w kierunku od centrum układu. Opady mniej intensywne, ale trwają dłużej.

Wzdłuż frontu chłodnego leży stosunkowo wąska linia opadów konwekcyjnych. Prawdopodobieństwo opadów wzrasta w kierunku centrum niskiego ciśnienia- proces konwergencji łączy się z procesami towarzyszącymi zetknięciu się mas powietrza o różnych właściwościach fizycznymi.

Okluzja- zetknięcie się 2 frontów, może mieć charakter ciepły, zimny, chłodny.

Czynniki radiacyjne kształtujące klimat Polski.

Czynniki cyrkulacyjne są główna przyczyną zmian pogody zachodzących w ciągu roku na obszarze Polski.

Niejednakowy przebieg procesu wymiany energii-przyczyna zróżnicowania klimatu

O rodzaju intensywności zjawiska decydują: stan atmosfery, cechy fizyczne podłoża.

Promieniowanie bezpośrednie- energia słoneczna dochodząca do powierzchni Ziemi bezpośrednio od promieniowania słonecznego

Promieniowanie rozproszone- energia słoneczna dochodząca do powierzchni Ziemi, która uprzednio uległa rozproszeniu.

Promieniowanie rozproszone-Promieniowanie bezpośrednie= Promieniowanie całkowite.

Promieniowanie Ziemi- promieniowanie długofalowe emitowane przez Ziemię.

Promieniowanie atmosfery- promieniowanie długofalowe emitowane przez atmosferę we wszystkich kierunkach.

Promieniowanie zwrotne atmosfery- promieniowanie długofalowe emitowane przez atmosferę w kierunku Z.

Promieniowanie Ziemi- Promieniowanie zwrotne atmosfery= Promieniowanie.Efektywne.

Promieniowanie.Pochłonięte- promieniowanie pochłonięte przez powierzchni, z które zużyte jest na rozgrzanie górnych warstw gruntu i wody.

Albedo- odbita część promieniowania, stos. Promieniowania odbitego do pochłoniętego.

Usłonecznienie względne- stos usłonecznienia rzeczywistego do liczby godzin max możliwej liczonej od wschodu do zachodu słońca.

Saldo promieniowania-całość stosunków energetycznych w środowisku przyrodniczym wyrażona w sposób liczbowy.

Saldo promieniowania- chwilowa wartość gęstości strumienia po zbilansowaniu wszystkich rodzajów promieniowania.

Saldo promieniowania- promieniowanie pochłonięte- promieniowanie efektywne.

Dla powierzchni naturalnej w ciągu dnia dodatni przychód energii, w nocy ujemny.

Usłonecznienie w Polsce niewielkie, wyraźnie mniejsze niż u naszych połą siadów, średnio na dobę 4 godziny.

Największe usłonecznienie we wschodniej części Polski.

W przebiegu rocznym największe usłonecznienie w czerwcu

Wartości usłonecznienia zależą w dużym stopniu od sytuacji synoptycznych.

Typy:

- w czerwcu: typ cyrkulacji południowo-wschodniej i wschodniej przy wyżu

- w północnej części: północno-wschodni wyżowy

-w grudniu: najniższe usłonecznienie, od 1 godz. na północy kraju, wzrasta w stronę południa.

- w górach usłonecznienie większe przez całą zimę i na wiosnę

Typ:

- cyrkulacji wschodniej antycyklonalny: dni słoneczne

Północ: cyrkulacji zachodniej antycyklonalnej: dni mało słoneczne

Południe: cyklonalny północno-wschodni

O ilości dochodzącego do powierzchni czynnej całkowitego promieniowania słonecznego i o udziale w nim promieniowania bezpośredniego i rozproszonego decyduje również przezroczystość atmosfery. Zależy ona od zawartej w powietrzu pary wodnej.

Średnie sumy dobowego całkowitego promieniowania słonecznego na obszarze Polski zawarte są w przedziale od 1,5MJ/m2 do 20,5 MJ/m2 w czerwcu.

Istotny wpływ na wartości dobowe promieniowania całkowitego na wysokości słońca nad horyzontem w ciągu roku większa na południu kraju niż na N.

Od czynników natury astronomicznej zależy główny rozkład geograficzny promieniowania.

Uprzywilejowanie wschodnie a szczególnie południowo-schodnia części kraju pod względem ilości otrzymywanego promieniowania przypisać należy większej częstości zalegania w omawianej porze roku układów wyżowych na tym obszarze w porównaniu ze środkową i zachodnią częścią kraju.

Duże zanieczyszczenie atmosfery zmniejsza dopływ promieniowania słonecznego głównie bezpośredniego.

Duża ilość cząstek zawieszonych: wzrost udziału promieniowania rozproszonego. W końcowym efekcie promieniowanie całkowite mniejsze.

Przeciętny udział promieniowania bezpośredniego i rozproszonego w całkowitym promieniowaniu słonecznym w PL jest podobny.

W skali rocznej na N: przypada promieniowania całkowitego ponad 50% na promieniowanie bezpośrednie.

Śr wartości albedo powierzchni pokrytej niską trawą uważanej a powierzchnią standardową wynoszą w miesiącach półrocza letniego: 0,18-0,2. Śr albedo ziemi 0,33.

Promieniowanie dochodzące do Ziemi zostaje częściowo pochłonie te.

Geograficzny rozkład pochłoniętego promieniowania słonecznego jest łącznym efektem 2 czynników:

-przestrzenny rozkład albedo

- rozkład promieniowania

Albedo powierzchni trawiastej w ciągu lata stosunkowo mało się zmienia.

Pochłonięte przez powierzchnię czynną promieniowanie słoneczne stanowi stronę przychodową bilansu promieniowania.

Powierzchnia czynna w ciągu całego roku traci więcej ciepła w skutek wypromieniowania aniżeli zyskuje go w postaci promieniowania zwrotnego atmosfery.

Prom cieniowanie cieplne powierzchni czynnej jest najsilniejsze w lecie, temperatura najwyższa i wysoka wilgotność.

Najsilniejsze wypromieniowanie efektywne notuje się we wrześniu-najmniejsze zachmurzenie.

Max zachmurzenia przypada w Polsce późną jesienią i początkiem zimy.

Różnica między pochłoniętym promieniowaniem słonecznym a wypromieniowaniem efektywnym to saldo promieniowania.

Średnia wartość stosunku ciepła zużywanego na parowanie do całkowitego promieniowania słonecznego wynosi w Polsce 30%: większa na S niż na N.

Stosunek między stratami ciepła na parowanie a saldem promieniowania większe. Jego wartości śr mieszczą się w przedziale od ok. 0,45 na wybrzeżu do 0,85 na południowym-zachodzie.

Przyczyną tak dużego udziału parowania w bilansie cieplnym powierzchni czynnej na Śląsku jest częste występowanie na tym obszarze wiatrów typu fenów, przynoszących względnie suche i ciepłe powietrze na ogół przy małym zachmurzeniu.

Rozkład ciśnienia atmosferycznego na półkuli, kontynencie oraz w kraju powoduje, że Polska leży w strefie przeważających wiatrów zachodnich. Szczególnie wyraźna w zachodniej i środkowej części kraju, 50% wszystkich wiatrów stanowią te z południowego-zachodu, zachodu i północnego-zachodu.

Udział wiatrów z sektora zachodniego nie jest jednakowy w ciągu całego roku. Zmienność tą wskazuję przebieg wskaźnika wiatrów zachodnich- stosunek częstości wiatrów zachodnich do częstości wiatrów z sektora wschodniego.

Zbliżony udział wiatrów ze wschodnich i zachodnich obserwuje się w przejściowych porach roku.

Sezonowa zmienność kierunków wiatru jest bardzo regularna i związana z występowaniem zjawiska monsunu europejskiego.

W zimie częste wiatry wschodnie, wiatry południowe mają przewagę nad północnymi, przy czym te ostatnie charakterystyczne są dla przełomu wiosny i lata.

W niektórych częściach kraju wiatry z kierunku wschodniego są częstsze niż z zachodniego.

Liczba dni z wiatrem silnym( powyżej 10 m/s):

- Wielkopolska do 50 dni

- Żuławy ok. 40 dni

- Pojezierze Ełckie, Suwalszczyzna 30-50 dni

- Karpaty powyżej 50 dni

Liczba dni z wiatrem bardzo silnym (powyżej 15 m/s)

- Pobrzeże Słowińskie

-Żuławy

- Sudety- śnieżka217 dni

- Karpaty- Kasprowy Wierch- 65 dni

Orkan- wiatry, których siła przekracza 33 m/s, występujące w Polsce bardzo sporadycznie, w miesiącach zimowych. Powodują bardzo duże zniszczenia, są skutkiem dużej różnicy temperatur powodującej ogromne różnice ciśnienia między Oceanem Atlantyckim i Azją.

-Orka Pia. G. Śląsk: 140km/h 18.11.2004

-Orkan Britta: Świnoujście, cofka, wody morskie zostały wepchnięte w ujścia rzek z 1 na 2 11.2006

-Orkan Kynill: ponad 150 km/h, na Śnieżce:250km/h! z 18 na 19 1. 2007

-Orkan Paula 26 i 27 1.2008

-Orka Zizi 22 i 23 2.2008

-Orkan Emma 1i 2 3.2008

Drugą cechą poziomego ruchu powietrza, czyli wiatru jest obok kierunku jego prędkość. Biorąc pod uwagę wartości średnie- wzrost prędkości wiatru. W miesiącach zimowych związanych ze zwiększonym gradientem ciśnienia atmosferycznego nad Polską o tej porze roku.

Max prędkości wiatrów w Polsce przypadają na styczeń, najmniejsze na sierpień.

Średnia prędkość 3-4m/s.

W najbardziej odsłoniętych- 2,5 m/s

Lokalnie w dolinach górskich- 2 m/s

Najwyższe na szczytach górskich- 7 m/s – Kasprowy

Halny

Powstaje przy określonej sytuacji synoptycznej- nad Ukrainą, wyż jednocześnie od zachodu głęboki układ niżowy, co powoduje gwałtowny przepływ powietrza znad obszarów położonych na południe od Karpat czy Sudetów.

Osiąga prędkość ok. 60 m/s, w dolinach 30 m/s

06.05.1968- 80 m/s Kasprowy, 40m/s Zakopane

Najczęściej występują od października do maja, ale mogą również latem.

W innych częściach Karpat: wiatry ryterskie, rymanowskie lub dukielskie.

Ogólną tendencję spadkową temperatury powietrza z południowego-zachodu na północny-wschód zakłóca spadek temperatury powietrza wraz z wysokością na terenach górskich.

Kasprowy Wierch(1991 m n.p.m.)- 0,8*C

Śnieżka(1603 m n.p.m.)- 0,2*C

W Polsce najniższe średnie temperatury powietrza występują w styczniu w niektórych latach w lutym i grudniu

Najwyższe średnie temperatury- lipiec( lub sierpień i czerwiec)

Luty 1956-Zakopane- -13,4*C(średnia – 4,4*C), Warszawa- -11,7*C (średnia -2,5*C)

Grudzień 1933r. – w Warszawie najzimniejszy- XII- -6,5*C, I- -2,3*C, II—0,2*C

Zima 1956/1957- nietypowa- listopad(-4,0*C), najchłodniej w Zakopanem: XII- - 2,4*C, I- 3,5*C, II- +0,2*C

Zima 1951/1952- nietypowa- marzec(-5,9*C), najchłodniej w Zakopanem: XII- -1*C, I- -3,2*C, II- +0,2*C

Absolutne max temperatury; prawdopodobnie – 10% ( Kotlina Sandomierska)

Absolutne min temperatury: prawdopodobnie – 50% (Kaszuby)

Amplituda- różnica między średnią temperaturą najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca. W roku spada na Pobrzeżu Południowo-bałtyckim do 19*C, na Mierzei Helskiej do 18,2*C, na południu Polski: Kasprowy- 16,5*C, Śnieżka- 15,7*C

Całkowity zakres zmian temperatur dochodzi w Polsce czasem do 70*C

W górach największe minima zależą od rzeźby terenu, występującej w kotlinach śródgórskich, a nie na szczytach( Kotlina Jeleniogórska, Kamiennogórska, Kłodzka, Żywiecka, Orawsko-Nowotarska)

Średni czas trwania zimy: 180 dni w górach, 56 dni nad morzem, wzrost z zachodu na wschód

Lata: brak w górach, najdłuższe 90 dni w centrum, nad morzem 70 dni.

Liczba dni mroźnych( temp. Max <0*C) - prawie 10%, na zachodzie- 50 dni, na wschodzie- 90 dni, Śnieżka 150 dni.

Liczba dni gorących ( temp max. >25*C)- 20 dni na północy, 50 dni na środkowym-zachodzie

Największe maxima temperatur w Polsce latem wiążą się z układami wyżowymi- powietrze pochodzenia zwrotnikowego z południa i południowego-zachodu lub kontynentalne z południowego-wschodu i wschodu.

Przy układach wyżowych występują niższe temperatury minimalne w zimie- powietrze kontynentalne ze wschodu i południowego-wschodu

Adwekcja chłodnego powietrza pochodzenia arktycznego a następnie rozbudowywanie się wyżu z bezchmurną pogodą w nocy może prowadzić na skutek samego wypromieniowania ciepła z podłoża.

Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych na przeważającej części Polski- 500-700mm

Największe: pojezierze pomorskie, mazurskie(wpływ rzeźby terenu), Tatry

Najniższe: Wielkopolska, Kujawy ok. 450 mm (cień opadowy pojezierza)

Maxima dobowe opadów: wzrost z północy na południe

Dzień z opadem- gdy opad jest większy od 0,1mm

Najwięcej 180 dni- Bałtyk, góry-200 dni

Najmniej- środkowa Polska- 160 dni

Powódź- przejściowe zjawisko hydrologiczne- wezbranie wód rzecznych lub morskich w ciekach wodnych, zbiornikach lub na morzu powodujące po przekroczeniu przez wodę stanu brzegowego zatopienia znacznych obszarów lądu- dolin rzecznych, terenów nadbrzeżnych lub depresyjnych, doprowadzające do wymiernych strat społecznych i materialnych, jedna z najbardziej niszczących klęsk żywiołowych.

Typy powodzi w Polsce zw. na sposób powstawania:

- opadowe (spowodowane przez nadmierne opady),

- roztopowe (wskutek gwałtownego topnienia pokrywy śnieżnej),

- zimowe (nasilenie niektórych zjawisk lodowych)

- sztormowe (pojawiające się przy ujściach rzek, wskutek zablokowania odpływu wody przez silną falę sztormową od strony morza).

Burze

Burza to jedno lub kilka nagłych wyładować elektryczności atmosferyczne, przejawiających się krótkim i silnym błyskiem (błyskawica) oraz suchym trzaskiem lub głuchym dudnieniem (grzmot) wewnątrz chmury Cumulonimbus lub pomiędzy chmurą a ziemią.

Przebieg roczny zależy od stopnia kontynentalizmu, strefa śródziemnomorska, Europa Zachodni- max jesień, zima; Europa Środkowa i Wschodnia- max latem

W Polsce roczna liczba dni:

- 20 dni- północ kraju

- 30-34 dni- południowo-wschodnia Polska

- góry- dużo (54 na Kasprowym Wierchu)

Okres największej aktywności burzowej: kwiecień-wrzesień, występuje wtedy 96% wszystkich burz

Roczne max- lipiec( 5-6 dni)

Pokrywa śnieżna

Liczba dni z pokrywą śnieżną

- 15 dni na północy

- 152 dni na Śnieżce

- 60 dni- Góry Świętokrzyskie

- powyżej 60 dni północny wschód

- 167 dni na Hali Gąsienicowej

- 197 dni na Kasprowym

Max grubość pokrywy śnieżnej 40-200 cm ( na południu)

Trend wzrostowy grubości pokrywy śnieżnej- Kraków

Spadek max grubości- zakopane

Regiony klimatyczne wg Okołowicza i Martyn:

Wpływy:

- Morze Bałtyckie: Pomorski, Mazurski

- Oceaniczne: Śląsko-Wielkopolski

- Kontynentalne: Sandomierski, Mazowiecko-Podlaski

- Gór: Sudecki, Karpacki

- Wyżyn- Lubelski, Śląsko-Małopolski

Klimat Bałtycki- pas morski wzdłuż wybrzeża, delta Wisły, kształtuje się pod wpływem Bałtyku

Cechy charakterystyczne:

- dość ciepłe, łagodne zimy

- chłodne lata

- amplituda roczna temperatur 18-19*C

- stosunkowo zimne, częste wiatry zimne(późna wiosna)

- sucha i pogodna jesień

- opady roczne 600-700 mm ( w delcie Wisły 500-600mm)

- przewaga opadów jesiennych i wiosennych

Klimat pojezierzy- pojezierze Pomorskie i Mazurskie, tereny dość wzniesione na znacznej powierzchni urzeźbiona, co powoduje lokalne zróżnicowanie

- klimat dość chłodny i surowy, długie zimy

- późne przymrozki wiosenne

- amplituda roczna temperatur 20-22,5*C

- duża wilgotność powietrza

- okres wegetacyjny najkrótszy

- opady roczne 600-700 mm

- przewaga opadów jesienią i zimą

Klimat krainy wielkich dolin- obejmuje największy obszar Polski, część zachodnia cieplejsza, suchsza wczesną wiosną i dłuższym okresem wegetacyjnym. Wschodnia część chłodniejsza, z dłuższą bardziej mroźną i śnieżną zimą, krótszym okresem wegetacyjnym. Cześć środkowa- najniższe opady w kraju, największe niedobory wodne w rolnictwie. Amplituda temperatury 19-22,5*C.

Klimat wyżyn środkowych(śląskiej, lubelskiej z Roztoczem):

- tereny pagórkowate, stąd duże zróżnicowanie klimatu

- klimat kontynentalny

- średnie roczne temperatury dość wysokie

-roczna amplituda temperatura 21,5-23*C

- stosunkowo duża częstotliwość ulew

- największa w kraju częstotliwość opadów i szkód gradowych

- roczne opady 600-700 mm

- udział opadów letnich zwiększa się ku wschodowi

Klimat podgórskich nizin o kotlin(Nizina Śląska, kotlina sandomierska)

- stosunkowo łagodny, szczególnie nad Odrą

- najkrótsza zimna, najdłuższe lato w kraju

- roczna amplituda temperatur 20-22*C

- rozłożone na ogół korzystnie opady dla rolnictwa

- wiosna wilgotniejsza niż jesieni

- najdłuższy okres wegetacyjny i gospodarczy

Klimat górski i podgórski (Karpaty, Sudety i ich podgórza)

- duże kontrasty w obrębie klimatu klimatu lokalnego

- amplituda temperatur zmniejsza się wraz z wysokością

- wyraźna piętrowość klimatu

- klimat chłodny o znacznej ilości opadów

- wyżej w górach- wyższe opady, niskie temperatury

Klimat zaciszy:

- wielkie kontrasty temperatury dnia i nocy

- zróżnicowane warunki solarne, wietrzne

Podział na strefy klimatyczne pod względem uprawy poszczególnych gatunków i odmian w zależności od ich wymagań cieplnych.

Wyodrębniono krainy geograficzne m.in. na podstawie położenia geograficznego oraz ukształtowania terenu.

- -> wieloletnie dane klimatyczne:

- warunki cieplne( średnia ekstremalna temperatura powietrza, liczba dni mroźnych z przymrozkami, długość okresu wegetacyjnego, współczynnik kontynentalizmu)

- warunki wilgotnościowe(sumy roczne, rozkład opadów, długość zalegania pokrywy śnieżnej)

- różnice w ilości promieniowania słonecznego i sumie ciepła, jaką rośliny otrzymują w czasie wegetacji.

-- > informacje o rozmieszczeniu, żywotności i odporności na mróz starszych obszarów drzew oraz krzewów rosnących na terenie kraju.

I rejon zachodni:

- umiarkowanie ciepły o wpływach oceanicznych, najlepsze warunki uprawy roślin zimozielonych i wrażliwych roślin iglastych i liściastych.

II rejon przejściowy

-mniej ciepły ubogi w opady

III rejon wschodni

- chłodny o wpływ kontynentalnych

IV rejon podgórski

- ciepły, stosunkowo długi okres wegetacyjny(znaczny wpływ klimatu kontynentalnego, uprawa niektórych, mało wytrzymałych roślin może być możliwa tylko w okresach między mroźnymi zimami)

V rejon górski

- chłodny stos krótki okres wegetacyjny(najgorsze warunki uprawy roślin)