>Osobowość jako zespół cech – teoria PEN Eysencka oraz 5 –
>czynnikowa teoria osobowości Costa i McCrea.
>
>CECHA – względnie stała , charakterystyczna dla jednostki
>zgeneralizowana tendencja do określonych zachowań , przejawiająca się w
>różnych sytuacjach.
>
>Koncepcja trzech superczynników Eysencka
>
>osobowość to TEMPERAMENT i INTELIGENCJA , osobowość w ujęciu Eysencka
>jest niemalże tożsama z temperamentem ( PODEJŚCIE REDUKCJONISTYCZNE )
>silne podstawy biologiczne teorii PEN – badania mechanizmów
>reagowania , teoria hamowania i teoria aktywacji ( pobudzenia ) w OUN (
>ośrodkowy układ nerwowy )
>3 wymiary osobowości PEN , o charakterze continuum – wszyscy
>wykazują daną cechę ale różnią się natężeniem tej cechy .
>
>Psychotyczność
>jeden kraniec wymiaru to ALTRUIZM , EMPATIA , USPOŁECZNIENIE drugi
>kraniec to PRZESTĘPCZOŚĆ , PSYCHOPATIA , SCHIZOFRENIA
>( cechy świadczące o patologicznym funkcjonowaniu w świecie społecznym )
>
>Ekstrawesja(przeciwieństwo ekstrawersji – introwersja )
>Jeden kraniec wymiaru , czyli EKSTRAWERSJA to :
>TOWARZYSKOŚĆ , ŻYWOŚĆ , AKTYWNOŚĆ , ASERTYWNOŚĆ , POSZUKIWANIE DOZNAŃ
> Drugi kraniec , czyli INTROWERSJA to przeciwstawne do powyższych.
>
>Neurotyczność ( synonim emocjonalność )
>na jednym końcu kontinuum tej cechy czyli NEUROTYCZNOŚĆ opisana przez
>takie cechy jak :
>LĘK , PRZYGNĘBIENIE , POCZUCIE WINY , NISKA SAMOOCENA , NAPIĘCIE
>przeciwieństwem , czyli drugim biegunem tego wymiaru jest RÓWNOWAGA
>EMOCJONALNA
>
>Krytyka teorii PEN - uczeń Eysencka – Gray podważył pierwotność
>wymiarów EKTRAWERSJI i NEUROTYCZNOŚCI jako wtórnych do wymiarów LĘK i
>IMPULSYWNOŚĆ.
>Ekstrawertycy – wysoki poziom impulsywności i niski poziom lęku
>Introwertycy – niski poziom impulsywności i wysoki poziom lęku
>Osoby zrównoważone emocjonalnie – niski poziom impulsywności i
>niski poziom lęku
>Osoby neurotyczne – wysoki poziom impulsywności i wysoki poziom lęku
>
>Pięcioczynnikowy model osobowości NEOAC
>Twórcy : Costa i Mc Crae
>
>Geneza modelu:
>badania leksykalne Allporta i Odbert – lista 18 000 wyrazów
>opisujących jednostkę , klasyfikacja w kategorie słów opisujących :
>stałe i powtarzające się tendencje w zachowaniu ( osobowość
>talenty i zdolności
>aktualne stany emocjonalne i zachowania
>oceny ludzkiego zachowania
>charakterystyki fizyczne
>
>RÓŻNICE INDYWIDUALNE ZNAJDUJĄ SWÓJ WYRAZ W JĘZYKU.
>hipoteza leksykalna Cattella
>„wszystkie aspekty ludzkiej osobowości , które były lub są
>istotne, interesujące lub pożyteczne, zostały utrwalone w treści
>języka” Z 4000 słów opisujących cechy osobowości wyodrębniono 36
>cech
>2. w dalszej części badań nad teorią hipoteza leksykalna Goldberga
>Im większe znaczenie mają różnice indywidualne w języku , „... tym
>częściej ludzie będą na nie zwracali uwagę i tym częściej będą o nich
>rozmawiać , aż w końcu wynajdą opisujący je termin.” Goldberg
>badania metodą kwestionariuszy – zdania opisujące osobowość Costa
>i McCrae najpierw 3 czynników ( neurotyczność , ekstrawersja i
>wyobraźnia – otwartość na doświadczenie) pod wpływem badań
>leksykalnych rozszerzyli o ugodowość i sumienność
>
>Neuroticism – neurotyczność ( lęk , agresja , agresywna wrogość ,
>depresja , impulsywność , nadwrażliwość , nieśmiałość );
>
>osoby o dużym nasileniu tej cechy (maksymalne natężenie cechy):
>są podatne na irracjonalne pomysły
>mniej zdolne do kontrolowania swoich poędóworaz zmagania się ze stresem
>reagują silnie lękiem, napięciem, wykazują tendencję do zamatrwiania się
>często doświadczają stanów wrogości i gniewu
>łatwo zniechęcaja sie i załamują w trudnych sytuacjach
>wykazują niskie poczucie własnej wartości, wstydliwość, poczucie
>zmieszania w obecności innych
>
>osoby zrównowazone emocjonalnie (minimalne natężenie cechy):
>są emocjonalnie stabilne
>spokojne, zrelaksowane
>zdolne do zmagania sie ze stresem bez doświadczania napięć i obaw,
>rozdrażnienia
>
>
>Extraversion – ekstrawersja ( towarzyskość , serdeczność ,
>asertywność , aktywność , poszukiwanie doznań , emocjonalność pozytywna)
>
>osoby ekstrawertyczne (maksymalne natężenie cechy):
>są przyjacielskie, serdeczne, towarzyskie
>skłonne do zabawy oraz poszukiwania stymulacji
>wykazuja tendencję do dominowania w sytuacjach społecznych
>są życiowo aktywne i pełne wigoru
>wykazuja optymizm zyciowy i pogdony nastrój
>
>osoby introwertywne (minimalne natężenie cechy):
>wykazuja rezerwe w kontaktwach społecznych
>brak optymizmu
>preferencja do przebywania w samotności
>niesmiałość
>
>Opennes to experience – otwartość na doświadczenie ( wyobraźnia ,
>estetyka , uczucia , działanie , idee , wartości )
>
>osoby o dużej otwartości na doświadczenie (maksymalne natężenie cechy):
>są ciekawe zjawisk zarówno świata zewnętrznego, jak i świata wewnętrznego
>są kreatywne
>maja żywą i twórcza wyobraźnię
>wykazują intelektualna ciekawość i zainteresowanie sztuką
>duża wrażliwość estetyczna
>są niekonwencjonalne, skłonne do kwestionowania autorytetów
>niezależność w osądach
>nastwaione na odkrywanie nowych politycznych, społecznych oraz
>estetycznych idei
>
>osoby o małej otwartości na doświadczenie (minimalne natężenie cechy):
>są konwencjonalne w zachowaniu
>konserwatywne w poglądach
>cenią sobie tradycyjne wartości
>mają pragmatyczne zainteresowania
>preferują uznane sposoby działania
>
>Agreeableness – ugodowość ( zaufanie , prostolinijność , altruizm
>, ustępliwość , skromność , skłonność do rozczulania się )
>
>osoby o dużej ugodowości (maksymalne natężenie cechy):
>sympatyczne w stosunku do innych
>skłonne do dzielania pomocy innym
>przekonane,że inni ludzie mają identyczne postawy co one
>sa prostoduszne, porostolinijne, szczere, altruistyczne, potulne i łagodne
>są skromne i uczuciowe w stosunku do innych
>
>osoby o małej ugodowści (minimalne natężenie cechy):
>są egocentryczne
>sceptyczne w opiniach o intencjachinnych ludzi
>przejawiają raczej nastwienie rywalizacyjne niz kooperatywne
>są agresywne oraz oschłe w kontaktach z innymi ludźmi
>
>Conscientiousness – sumienność ( kompetencje , skłonność do
>porządku , obowiązkowość , dążenie do osiągnięć , samodyscyplina ,
>rozwaga )
>
>osoby o dużej sumienności (maksymalne natężenie cechy):
>silan wola
>są zmotywowane do działania oraz wtrwałe w realizacji swoich celów
>są skrupulatne, obowiązkowe, punktualne, rozważne, retelnew pracy
>mają duże soiągnięcia kademickie oraz zawodowe
>pracoholizm, pedanteria, perfekcjonizm
>
>osoby o małej sumienności (minimalne natężenie cechy):
>mała skrupulatność w wypełnianiu obowiązków
>mała motywacja do osiągnięć społecznych
>hedonistyczne nastawienie do życia
>brak jasno sprecyzowanych celów życiowych
>rozleniwienie, impulsywność przy podejmowaniu decyzji
>spontaniczność w działaniu
>
>Np. idealny wykładowca akademicki
>N osoba w niskim stopniu neurotyczna , w najwyższym stopniu zrównoważona
>emocjonalnie
>E dość wysoko ektrawertywna
>O otwarta na doświadczenie w bardzo wysokim stopniu
>A ugodowa w średnim stopniu
>C sumienna w wysokim stopniu