Konstytucja-podst,szczególna i najw ustawa. Określa podst prawa i wolności obywatelskie, zasady org i funkcjonowania władzy publ, wszystkie akty prawne są jej podporządkowane. Ustawa zasadnicz- Niemcy, u.konst-Austria, karta kons-Czeczhy, rząd-Skandynawia. FUNKCJE-organizatorska porządkowa stabilizująca integr ograniczająca wych. RODZAJE- sztywna, elastyczna, pełna-określa zasady ustroju, zawiera katalog praw i wolności ob, niepełne, pisane- zawarte w danym akcie prawnym, niepisane-normy zwyczajowe WB, prawne, faktyczne. SPOSOBY KREOWANIA KONST- oktrojowanie-nadanie przez monarchę, uchwalenie przez suwerena- lud naród. KONSTITUANTA- zebranie sejmu i senatu aby uchwalić konst. ZMIANY w kons- nowelizacja, poprawki. GWARANCJE- kult polit kraju, inst państwowe. REFERENDUM (głosowanie ludowe) – forma głosowania o charakterze powsz, obywatele państwa lub części wyrażają opinię w kwestii poddawanej głosowaniu.RODZAJE: przedmiot-konst ust finans komun adm. Moment pr ust- konsult ratyf arbitrażowe. Podst prawne: obowiązujące fakultatywne. Szczeble org państwa na jakim to się odbywa federalne lokalne państwa zw. Przedmioty ref: ważne spr publ, spr mogące zainteresować obywateli. Nie powinno być przedm ref: hipotezy naukowe, normy estetyczne, dogmaty i wierzenia rel. WSPÓŁCZESNE FORMY PAŃSTWA: budowa naczelnych org wł publ, struktura państwa, wzajemna relacja między nimi musi być wyr podział uprawnień. FORMY RZĄDÓW monarchia(władza przechodzi z ojca na syna), rep-głowa państwa pow na 4-7 lat.

FORMY REPUBLIKI: 1.parlamentarno-gabinetowa rząd powołuje głowa państwa, rząd musi mieć zaufanie parlamentu, głowa państwa nie odp za swe czynności polit, szczególną odmianą jest s.kanclerski-Benelux, Dania Norwegia Szwecja. 2.prezydencka. 3.komitetowa ludzie odgrywają dużą rolę-ref, parlament najw org władzy, parlament wybiera rząd, głowa państwa kolegialnie na rok 4.mieszana łaczy się 1+2, prez wybierany w wyb powsz. TERYTORIALNA STRUKTURA PAŃSTWA: .F UNITARNA wyst 1 sys org państwowych, jednolity sys prawny i sądowy, teryt podzielone na jedn adm. F ZŁOŻONA- konfederacje: wspólne org naczelne których decyzje wiąża państwa członkowskie, federacja- państwo złożone jednolite z 2 podmiotóe, 2 s.prawne, podwójne obywatelstwo, s chroniący prawo mniejszości. PLURALIZM- wielość partii polit, poszanowanie interesów mniejszości, brak cenzury, działanie org państwa na podst prawa. PARTIA- zorg gr dążąca do utrzymania lub zdobycia wł publ. GR DEFINICJI : UNITARNE- mają 1 element, maja swój progr i doktrynę, PODRZĘDNO-ZŁOŻONE- org o określonej strukturze, dążą do wpływu na władzę, NADRZĘDNIE ZŁOZONE- próbują łączyć def I i II, partia ma progr i strukturę, org dążące do zdobycia władzy. PAŃSTWO MOŻE MIEĆ WPŁYW NA ZAŁ PARTII: zawiązanie partii, finanse partii, delegalizacja i likw partii. ZAŁOŻENIE: 100tys pełnoprawnych obywateli sklada wniosek do Sądu Okr, jeśli zgłosi się tys osób Sąd musi zarejestrować, zgłoszenie musi mieć nazwę,skrót adres siedziby, skład organów; określenie statusu; dane personalne osob zakładających partie+cele; po spełnieniu warunków Sąd rejestruje, partia uzyskuje osobowość prawną.

FUNKCJE WYBORÓW: legit- uprawomocnienie ludzi władzy do działania w imieniu narodu, najw f.wyborów z prawnego pkt widzenia; kreac- wyłanianie ciał reprezentacyjnych i ich składu; progr- zaprez wariantów rozw problemów polit i społ w skali państwa lub społ lokalnej; inf-eduk-w toku kampanii wyb ujawniane i dyskutowane problemy przed jakimi stoi państwo/region, wiadomości o tym docierają do wyborców i kandydatów na radnych. ZASADY PR WYB. POWSZ- wszyscy obywatele zdolni do decydowania w spr publ są dopuszczeni do wyborów RÓW- znaczenie formalne: przyznanie każdemu wyborcy w wyborach do tego samego organu jednakowej l.głosów; zn.materialne- zał.że ‘siła’ głosu wyborcy jest jednakowa BEZPOŚR- sami wyborcy bez ciał przewodniczących wybierają przedstawicieli TAJNOŚCI zapewnienie wyborcy swobody podjęia decyzji, poczucia bezp że z powodu treści głosu nie poniesie konsekwencji. PROPORC.- s.większ- argumentem powoływanym na poparcie tego syst jest stworzenie stabilnej większości parlamentarnej, eliminującej kryzysy rządowe. okręgi 1 mandatowe, mandat ma partia której kandydat dostał w okręgu większość głosów. W przypadku ukł.wielopartyjnego wybory większ często prowadzą do zdobycia większ parlamentarnej przez te partie, które uzyskały poparcia mniej niż poł głosujących. S.proporcj- Eu Zach. wybranie parlamentu odzwierciedlająceo zróżnicowanie polit państwa. Mandaty rozdzielone są proporc do l.uzyskanych głosów. S.D’HONDTA- l. oddanych gł na poszczególne listy w okręgu wyb.porządkuje się w ciągu liczb od najw do najmn, potem dzieli się przez kolejne l.całkowite. powstaje tabela kolejnych ilorazów gdzie wybiera się kolejne z największych liczb, nile jest mandatów do obsadzenia. S.SAINT LEAGUE znalezienie najw, kolejno po sobie następujących ilorazów z l. uzyskanych gł. Dzieli się l.gł przyp każdemu komitetowi wyb. przez kolejne l.niep ., a z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle najw, ile jest mandatów do obsadzenia.

PRAWA CZŁOWIEKA I OBYWATELA nie ma legalnej def obywatelstwa w prawie polskim anie międzynar. Problem ten stał się szczególnie ważny na początku XXw ze względu na wzrost l.org międzynar, migracje, biedę w krajach słabo rozw. SPOSÓB NA ZDOBYCIE OBYWATELSTWA prawo krwi- zakłada prawo nabycia obywatelstwa przez urodzenie i rodziców mających obyw 1 z państw. Istotne są więzy krwi pochodzenia 1 z rodziców. P. ziemi- podstawą nadania obywatelstwa jest fakt urodzenia na terenie danego kraju, niezależnie od obyw rodziców.|| Pakty praw człowieka i obywatela stanowią, że każdy ma prawo do obywat. Nie można nikogo tego pozbawić samowolnie ani odmówić prawa do zmiany obyw. Obyw.Polski nie może być równocześnie uznany przez polskie organy państwowe za obywatela innego państwa, co oznacza, że osoba która oprócz obywatelstwa pol ma tez inne i jest traktowana wyłącznie jak obyw Polski, co w praktyce może oznaczać np. nie uznawanie prawa innego państwa do opieki dyplomatycznej poza gr kraju. EWOLUCJA PRAW I WOLNOŚCI CZŁ: 1. Okres prehistoryczny- od zarania cyw do końca XVw.zwanego etapem kształtowania i katalogowania praw i wolności 2. Okr ustawowy- od 1776 3.konstyt- po 1776 do teraz 4.ok umiędzynarodowienia pr i wolności- po IIwś i przechodzi dynamiczny rozwój do teraz. W końcowym etapie ich powstawania rolę odegrały konflikty rel w Eu związane z rozwojem protestantyzmu, rozw teorii racjonalnego prawa naturalnego, zmiany polit-społ w USA i Fr. PODZIAŁ PR I WOLNOŚCI: osobiste, ekonomiczne socjalne, kulturalne. || Poza organami wewn w państwach przepisy przewidują międzynarodową kontrolę przestrzegania prawa. System opiera się na dopuszczalności skarg za naruszenie konwencji przed specjalnie powołanym organem czyli Eu Tryb Pr Czł. Skarga do Tryb może być: skarga państwa lub gr państw o naruszenie praw zagwar w konwencji; skarga indywid, częsta w praktyce ale uzależniona od tego czy państwo na które skladana jest ona poddało się jurysdykacji w osobnej wyraźnej deklaracji.