1.Podział złóż ze względu na kształt (złoża foremne i nieforemne). Ze względu na kształt można wyróżnić dwie zasadnicze grupy złóż: 1.Złoża foremne-są złoża, które mają kształt regularny i odznaczają się stabilnością wymiarów, zaliczamy do nich: pokłady, żyły proste, soczewki 2.Złoża nieforemne- złoża o nieregularnych i skomplikowanych kształtach: - warunki zalegania trudne do przewidzenia, - dla rozpoznania złoża konieczność wykonania dużej ilości wyrobisk pomiarowych. Zaliczamy do nich: żyły złożone, gniazda, składy, słupy, pnie, masywy, złoża okruchowe. 2.Pokład i jego elementy Pokład: jest to złoże zalegające na znacznej przestrzeni, ograniczone od góry i od dołu dwiema mniej więcej równoległymi płaszczyznami, stanowiącymi miejsce zetknięcia się pokładu ze skałami otaczającymi. Skały zalegającą bezpośrednio nad pokładem nazywa się stropem (warstwy stropowe), a skały leżące bezpośrednio pod pokładem nazywa się spągiem (warstwy spągowe). Najmniejsza odległość między stropem a spągiem pokładu nazywa się grubością pokładu. Położenie pokładu w przestrzeni daje się ściśle ustalić przez wyznaczenie rozciągłości i określenie kąta nachylenia. Rozciągłość (szerzenie) lub linia rozciągłości jest to krawędź przecięcia się płaszczyzny poziomej ze spągiem pokładu. Rozciągłość generalna - linia prosta najbardziej zbliżona do kierunku rozciągłości pokładu w granicach pola kopalnianego, a określająca nam zasadniczy kierunek szerzenia złoża. Azymut rozciągłości jest to kąt pomiędzy kierunkiem północnym i kierunkiem rozciągłości, mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Nachylenie pokładu - kąt pod jakim pokład jest nachylony do płaszczyzny poziomej. Kierunek upadu (upad) - kierunek zapadania się pokładu. Kierunek wzniosu (wznios) - kierunek wznoszenia się pokładu. 3.Podział pokładów ze względu na grubość i kąt nachylenia 1.Pokłady w zależności od grubości dzielą się na: a) węgiel : - cienkie do 1 m; - średniej grubości 1,0 do 3,0 m; - grube powyżej 3,0 m. b) złoża rud : - cienkie do 1,5 m; - średniej grubości 1,5 do 6,0 m; - grube powyżej 6,0 m. 2.W zależności od kąta nachylenia pokłady dzieli się na: a) węgiel : - prawie poziome do 10^0, - słabo nachylone 10 do 35^0, - silnie nachylone 35 do 45^0, - strome powyżej 45^0. b) złoża rud : - prawie poziome do 5^0, - słabo nachylone 5 do 30^0, - silnie nachylone 30 do 45^0, - strome powyżej 45^0. 4.Nieregularności w zaleganiu pokładów: Nieregularności w zaleganiu pokładów można podzielić na: 1. nieregularności pierwotne powstałe w czasie powstawania złoża, np. ścienienie lokalne lub stałe, wyklinienie lokalne lub stałe, zgrubienie, rozszczepienie (zrastanie). 2. nieregularności wtórne powstałe po utworzeniu się pokładu: - bez przerwania ciągłości: pofałdowania(fałd symetryczny, izoklinalny, skrzynkowy, wachlarzowy, stojący, pochylony, obalony, leżący, przewalony, wąskopromienny, szerokopromienny, wgłębny), kopuły, niecki, fleksury, zgrubienia, wyprasowania. - z przerwaniem ciągłości: uskoki(normalne, odwrócone, schodowe, pionowe, nożycowe, rotacyjne) 5.Elementy uskoku: Elementy uskoku h – wysokość pionowa zrzutu (zrzut), w – przesunięcie pochyłe (ślizg), p – przesunięcie poziome, a – amplituda uskoku, s – szerokość szczeliny uskokowej, β – kąt nachylenia płaszczyzny uskoku 8.Sposoby drążenia wyrobisk korytarzowych? Wyrobiska korytarzowe można drążyć sposobami: -zwykłymi, czyli nie zmechanizowanymi, najczęściej za pomocą robót strzelniczych. -częściowo zmechanizowanymi, ( z zastosowaniem wrębiarek)w których pewne pracochłonne czynności są zmechanizowane, ale urabianie prowadzone jest w zasadzie robotami strzelniczymi. -zmechanizowanymi za pomocą kombajnów chodnikowych 15.Podstawowe systemy eksploatacji: system ścianowy, zabierkowy, komorowy) 1.System ścianowy: W zależności od usytuowania się frontu ścianowego względem rozciągłości pokładu odróżnia się następujące odmiany ścianowego systemu wybierania: podłużną, poprzeczną, przekątną. Zależnie od sposobu kierowania stropem rozróżnia się systemy ścianowe: -z pełnym zawałem -z częściowym zawałem stropu -z podsadzką suchą pasami -z podsadzką suchą pełną -z podsadzką hydrauliczną -z ugięciem stropu (tylko ściany podłużne) Linia czoła ściany (frontu ściany) może być: -prostoliniowa -ustępliwa Zależnie od sposobu urabiania frontu ustępliwego (tzw. schodów) rozróżnia się przodki ścianowe schodowo-stropowe i schodowo-spągowe. Powszechnie stosuje się czoła ścianowe prostoliniowe, ponieważ przy takiej linii czoła ściany możliwe jest stosowanie maszyn do urabiania(kombajnów, strugów itp.) 2.System zabierkowy Wybieranie zabierkowe oznacza wybieranie kopaliny w polu wybierania pewnego rodzaju komorami, zwanymi zabierkami, przy czym zroby likwiduje się dopiero po zakończonym wybieraniu zabierki. Sposób ten nadaje się do wybierania pokładów średniej grubości i grubych. Systemy zabierkowe są systemami krótko frontowymi. Można je podzielić na: systemy zabierkowe (krótkie zabierki) i systemy długich zabierek. Wybieranie pośrednie łączy w sobie cechy charakterystyczne dla obu wymienionych wyżej sposobów, np. samo wybieranie odbywa się sposobem zabierkowym, a likwidacja zrobów analogicznie jak przy sposobie ubierkowym ( systemy jankowicki, miechowicki ). Eksploatacja systemami zabierkowymi może być prowadzona na całą grubość lub na warstwy, z podsadzką lub na zawał. Systemy zabierkowe mogą być stosowane: -w odmianie podłużnej, w której kierunek posuwania się frontu wybierania przebiega po rozciągłości, a przodki zabierek posuwają się po wzniosie lub upadzie, -w odmianie poprzecznej, w której front wybierania posuwa się po nachyleniu pokładu, a przodki zabierek po rozciągłości. 3.System komorowy Systemy komorowe: a.komorowo właściwe b.komorowo filarowe c.ubierkowo filarowe Znalazły zastosowanie przy eksploatacji złóż żyłowych i gniazdowych oraz w pokładach o dużej miąższości, np. złożach soli, soli potasowych, rud żelaza i rud polimetalicznych. Szerokość zabierki komory wynosi kilka do kilkunastu metrów, natomiast długość komory może mieć 100 i więcej metrów. W praktyce stosuje się wiele odmian systemu komorowego, dostosowanych do lokalnych warunków złożowych. W kopalniach rudy miedzi, cynku i ołowiu są stosowane, w szerokim zakresie systemy komorowo-filarowe. 16.System ścianowy podłużny z zawałem stropu Podstawowymi elementami ściany są: Ls – długość ściany wynosząca od 60 m (50 m) do 300 m; Wś – wybieg ściany od ~200 do ponad 2000 m; Pś - szerokość przodka (ściany) od 2 do 8 m; gz – wysokość ściany od 1 do około 4 m 17.System ścianowy poprzeczny z podsadzką System ten dzieli się go na pietra chodnikami pojedynczymi lub podwójnymi, które prowadzi się po rozciągłości z głównej pochylni transportowej. Z chodników tych prowadzi się następnie pochylnie ścianowe w odstępach co 60 do 150 m, które wykonuje się do górnego chodnika wentylacyjnego. Ściany prowadzi się parami, przy czym dla każdej pary przodków pochylnia środkowa jest pochylnią transportową, a pochylnie skrajne pochylniami wentylacyjnymi i podsadzkowymi. Dla zmniejszenia ilości robót przygotowawczych można pochylni transportowej nie przebijać do chodnika wentylacyjnego, lecz wygradzać ją w podsadzce przez stawianie mocnych tam deskowych. Ściany można rozpoczynać wprost z chodnika równoległego do przewozowego, przeważnie jednak, zwłaszcza gdy chodniki piętrowe są pojedyncze, prowadzi się z pochylni transportowej chodniki podścianowe, pozostawiając koło chodnika piętrowego filar oporowy. Ściany są usytuowane zwykle nieco przekątnie dla ułatwienia odstawy i dopływu wody z przodka. W każdej parze ścian prowadzi się zwykle na przemian jeden przodek, podczas gdy w drugim odbywa się podsadzanie. 18.Sposoby ochrony wyrobisk korytarzowych Najbardziej skutecznym zabezpieczeniem pod względem wytrzymałości i stabilności obudowy są podciągi podbudowane stojakami. Stosuje się podciągi drewniane lub stalowe, podbudowane stojakami drewnianymi, ciernymi lub hydraulicznymi. Przy wzmacnianiu obudowy ŁP podciągi zabudowuje się najczęściej w osi wyrobiska korytarzowego na styk. Stojaki stawia się pod podciągami w punktach zetknięcia podciągów z łukami przystropowymi. Zasadą jest aby każdy podciąg podbudowany był co najmniej trzema stojakami. W razie konieczności buduje się w osi wyrobiska dwa przylegające do siebie rzędy podciągów. W przypadku spodziewanych nacisków bocznych na obudowę ŁP stosuje się boczne podciągi podparte stojakami zabudowanymi „na kontrę”. W przypadku niemożności zabudowania podciągów podbudowanych stojakami lub stojaków pośrednich można zastosować wzmocnienie obudowy odrzwiami pośrednimi, zabudowując kompletne nowe odrzwia pomiędzy odrzwiami istniejącymi. Stosowaną jeszcze do wzmocnienia obudowy korytarzowej, ale należącą do rzadkości jest pracochłonna obudowa wielobokowa (wykonana jest z drzewa).	6.Ogólne zasady udostępniania złóż oraz charakterystyka wyrobisk udostępniających. Dla wszystkich udokumentowanych złóż sporządza się dokumentacje geologiczne, które stanowią podstawę do udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin oraz ustanowienia obszaru górniczego. Koncesji udziela się na drodze przetargu. Koncesję wydaje i wyznacza obszar górniczy Minister Środowiska (kopaliny podstawowe) lub wojewoda (kopaliny pospolite). Obszarem górniczym- jest przestrzeń w obrębie której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny objętej koncesją. Terenem górniczym- jest przestrzeń objęta niekorzystnymi wpływami robót górniczych, z tytułu których przedsiębiorca zobowiązany jest do ponoszenia kosztów w ramach odszkodowań i napraw szkód górniczych. Granice terenu górniczego z reguły sięgają poza granice obszaru górniczego. Granice obszaru i terenu górniczego organ koncesyjny uzgadnia z Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego. Wyrobiska udostępniające na terenie obszaru górniczego mają za zadanie otworzyć dostęp do złoża lub jego części. Charakterystyczne jest dla nich to, że wykonane są najczęściej w skałach poza złożem. Udostępnienie złoża lub jego części dla eksploatacji podziemnej polega na wykonaniu zespołu podziemnych wyrobisk górniczych (pionowych, pochyłych, poziomych), łączących złoże lub jego część z powierzchnią ziemi, służących głównie do założenia dróg transportowych i wentylacyjnych. Wybór sposobu udostępnienia złoża oraz miejsca, w którym złoże ma być udostępnione, wymaga analizy czynników geologicznych, technicznych i ekonomicznych. Zasadnicze znaczenie ma wielkość i kształt geometryczny złoża oraz budowa geologiczna górotworu. 7.Wyrobiska udostępniające: szyb, szyb pochyły, szyb ślepy, przecznica, przekop, upadowa i pochylnia. Szyb- jest to wyrobisko pionowe (czasem pochyle) o przekroju poprzecznym okrągłym, prostokątnym lub beczkowym. Szyb pochyły-wyrobisko korytarzowe udostępniające, wykonane po pochyłości w skałach płonnych lub po upadzie w złożu, pod kątem większym niż 45°. Szyb ślepy- wyrobisko nie posiadające wyjścia na powierzchnie Przecznica- wyrobisko korytarzowe o różnym przeznaczeniu, prowadzone w kamieniu prostopadłe do rozciągłości Przecznica polowa-wyrobisko wykonane z przekopu kierunkowego i są prostopadłe do niego Przekop – wyrobisko poziome wykonane w skale płonnej (kamieniu) o kierunku nie prostopadłym nie równoległym do rozciągłości , zlokalizowane w stropie lub spągu złoża(wyróżniamy przekopy: kierunkowe, polowe i główne) Przekop kierunkowy – to wyrobisko równoległe do rozciągłości Upadowa-wyrobisko w złożu wykonane po upadzie Pochylnia- nachylone wyrobisko korytarzowe łączące dwa chodniki na różnych poziomach, którym zazwyczaj opuszcza się urobek z chodnika górnego na dolny Sztolnia – jest to wyrobisko korytarzowe poziome mające jedno ujście na powierzchni 9.Kształt przekroju poprzecznego wyrobisk korytarzowych oraz stosowane rodzaje obudów. Zadaniem obudowy wyrobisk korytarzowych jest zachowanie kształtu i wymiarów przekroju poprzecznego. Kształt przekroju uzależniony jest od występujących ciśnień górotworu, czasu użytkowania i jego funkcjonalności może być : -półeliptyczny -owalny -kołowy -prostokątny Ze względu na rodzaj materiału z którego jest wykonana może być : bez obudowy – przy silnych skałach stropowych drewniana murowana – Zasadniczymi elementami obudowy są sklepienie(półkoliste łukowe eliptyczne spłaszczone), ściany boczne, sklepienie spągowe odwrócone. Może być wykonana z (cegła betonity, beton, spoiwa górnicze) obudowa kotwiową – przy skałach uwarstwionych wymagających częściowego wzmocnienia. Może wydzielić trzy grupy Kotwie rozprężne-pręt umocowany jest za pomocą rozpieraka kotwie wklejane-pręt mocowany jest za pomocą cementu, kleju lub innych spoiw kotwie rurowo cierne obudowa metalowa-najczęśćiej stosowana jest łukową podatną ŁP. Skałda się z odrzwi, elementów zamka(strzemiona), stopy podporowe, rozpory międzyodrzwiowej, elementy okładzinowe. Odzrwia mogą mieć profil MD, TH, ŁK, DS., lub V 10.Struktura złożowa(węglowa) Struktury złożowe- realizuje się dla kopalni o nie dużym obszarze, nie skomplikowanej budowie geologicznej (małe zaangażowanie tektoniczne), korzystna jest realizacja dla pokładów nie skłonnych do samozapalenia. Wady struktury: -w przypadku pokładów skłonnych do samozapalenia potencjalne zagrożenie pożarami endogenicznymi w otoczeniu wyrobisk kopalnianych -wyższe koszty utrzymania wyrobisk węglowych niż wyrobisk w skale płonnej -wykonywanie przebudów i trudność izolacji w razie pożaru Zalety struktury: -krótki czas realizacji -szybkie dotarcie do złoża -uzyskiwanie kopaliny już w okresie wykonywania udostępnienia 11.Struktura geometryczna (kamienna). Struktura kamienna-znajduje zastosowanie szczególnie dla kopalń głębokich, gdzie ze względu na duże ciśnienia, utrzymywanie chodników o znacznych wybiegach w pokładzie przez długi okres czasu jest kosztowne i pracochłonne-w przypadku złóż o skomplikowanej mikrotektonice i rozbudowanej tektonice, istnieje wówczas możliwość odpowiedniego rozmieszczenia przekopów polowych w dostosowaniu do lokalnych warunków. 19.Eksploatacja pokładów grubych Pokłady grube wybierane są z podziałem na warstwy. Grubość wybierania pokładu lub warstwy wpływa w sposób istotny na technologię eksploatacji. Obecnie grube pokłady węgla wybiera się systemami ścianowymi z podziałem na warstwy (dawniej stosowano systemy komorowe i zabierkowe). Optymalna wysokość ścian zawarta jest w przedziale 2,0 do 3,0 m i z tego też powodu uwzględniono to w podziale pokładów ze względu na grubość. Wybieranie poszczególnych warstw może się odbywać nie­zależnie od siebie, może też być prowadzone równocześnie i skoordynowane wy­bieranie dwu lub więcej warstw. Pokłady grube można dzielić na warstwy rów­noległe do uławicenia lub też poprzeczne do uławicenia. Przy nachy­leniu nie większym niż 35° pokłady dzieli się prawie wyłącznie na warstwy rów­noległe do uławicenia. Warstwy pokładu grubego można wybierać w różnej kolejności, tzn.: -z góry w dół; -z dołu do góry; -w sposób mieszany, np. najpierw warstwę górną odprężającą pod stropem, potem dolną po spągu, a następnie np. warstwę drugą, trzecią itd. Eksploatacja na warstwy może odbywać się przy różnym sposobie kierowa­nia stropem: -z zawałem stropu, -z podsadzką hydrauliczną, -z podsadzką suchą pneumatyczną. 20.Systemy zabierkowe Wybieranie zabierkowe oznacza wybieranie kopaliny w polu wybierania pewnego rodzaju komorami, zwanymi zabierkami, przy czym zroby likwiduje się dopiero po zakończonym wybieraniu zabierki. Sposób ten nadaje się do wybierania pokładów średniej grubości i grubych. Systemy zabierkowe są systemami krótko frontowymi. Można je podzielić na: systemy zabierkowe (krótkie zabierki) i systemy długich zabierek. Wybieranie pośrednie łączy w sobie cechy charakterystyczne dla obu wymienionych wyżej sposobów, np. samo wybieranie odbywa się sposobem zabierkowym, a likwidacja zrobów analogicznie jak przy sposobie ubierkowym ( systemy jankowicki, miechowicki ). Eksploatacja systemami zabierkowymi może być prowadzona na całą grubość lub na warstwy, z podsadzką lub na zawał. Systemy zabierkowe mogą być stosowane: -w odmianie podłużnej, w której kierunek posuwania się frontu wybierania przebiega po rozciągłości, a przodki zabierek posuwają się po wzniosie lub upadzie, -w odmianie poprzecznej, w której front wybierania posuwa się po nachyleniu pokładu, a przodki zabierek po rozciągłości. 21.Zagrożenia naturalne w zakładach górniczych. Zagrożenie tąpaniami Są trzy stopnie zagrożenia tąpaniami w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny. Zagrożenie metanowe Występują cztery kategorie zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny. Udostępnione pokłady lub ich części zalicza się do: 1) pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości od 0,1 do 2,5 m^3/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, 2) drugiej 2,5 m^3/Mg, lecz nie większej niż 4,5 m^3/Mg, 3) trzeciej 4,5 m^3/Mg, lecz nie większej niż 8 m^3/Mg 4) czwartej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 8 m^3/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, lub wystąpił nagły wypływ metanu albo wyrzut metanu i skał. Zagrożenie wyrzutami gazów i skał Są dwie kategorie zagrożenia wyrzutami metanu i skał w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny: 1) skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał, 2) zagrożone wyrzutami metanu i skał. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego Miejscami możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego są w szczególności: 1) miejsca wykonywania robót strzałowych w wyrobiskach zagrożonych wybuchem pyłu węglowego, 2) miejsca urabiania węgla, 3) miejsca stwierdzonych nagromadzeń metanu w ilości co najmniej 1,5%, 4) miejsca nagromadzenia pyłu węglowego niebezpiecznego w ilości co najmniej 500 g/m3 wyrobiska w pyle kopalnianym niezabezpieczonym na długości większej niż 30 m, w wyrobisku, gdzie eksploatowane są maszyny lub urządzenia elektryczne, 5) pola pożarowe, 6) zbiorniki węgla, 7) składy materiałów wybuchowych, 8) strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami w pokładach drugiej, trzeciej i czwartej kategorii zagrożenia metanowego, Ustala się dwie klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego: a) pokładów węgla lub ich części, b) wyrobisk lub ich części w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny oraz wyrobisk podziemnych lub ich części w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających węgiel brunatny. Do klasy A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi w tych pokładach lub częściach, w których występuje pył węglowy zabezpieczony w sposób naturalny. Do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego zalicza się pokłady węgla lub ich części, wraz z wyrobiskami drążonymi w tych pokładach lub częściach, które nie spełniają wymagań zawartych w ust. 2.	Wady struktury: -duża ilość robót wykonywanych w kamieniu, a zatem wysokie koszty udostępnienia. -długi okres udostępnienia poziomu Zalety struktury: -niskie koszty utrzymania wyrobisk udostępniających -możliwość utworzenia większej ilości niezależnych rejonów i pól eksploatacyjnych w jednym pokładzie -możliwość izolacji wentylacyjnej poszczególnych pól eksploatacyjnych -praktycznie wyeliminowanie zagrożenia pożarami endogenicznymi na głównych drogach transportu i wentylacji -prosta organizacja transportu na poziomy z możliwością pełnej automatyzacji -duża przepustowość głównych dróg transportowych -możliwość wyeliminowania filarów oporowych w złożu wokół głównych wyrobisk. 12.Typy kopalń (kopalnia jednostkowa, zespołowa i zespolona) 1.Kopalnia jednostkowa( samodzielna)-posiada co najmniej dwa szyby (zjazdowo-wydobywczy i wentylacyjny), zlokalizowana w centrum obszaru górniczego z uwagi na minimum pracy transportu poziomego, zakład przeróbczy, obiekty przeróbcze i administracyjne. 2.Kopalnia zespołowa-dwie lub więcej kopalń jednostkowych, których obszary eksploatacyjne wchodzą w skład obszaru górniczego kopalni zespołowej. Kopalnia zespołowa posiada jeden (wspólny dla wszystkich kopalń jednostkowych) kompleks wydobywczo-przeróbczy, wspólna gospodarkę materiałową, wspólne warsztaty naprawcze i administracyjne. Kopalnie jednostkowe wchodzące w skład kopalni zespołowej są samodzielnymi jednostkami pod względem ruchowym, natomiast połączone są pod ziemią systemem głównych przekopów transportowych z centralnym szybem wydobywczym. 3.Kopalnia zespolona-w granicach obszaru górniczego istnieje wiele samodzielnych jednostek pod względem ruchowym i wydobywczym posiadających szyby wydobywcze i wentylacyjne, magazyny, warsztaty naprawcze, biura ruchu, wspólną administrację centralną. Natomiast wydobywany poszczególnymi szybami urobek na powierzchnię kierowany jest do centralnego zakładu przeróbczego. 13.Sposoby wykonywania wyrobisk korytarzowych(urabianie, ładowanie i obudowa) Proces wykonawczy w robotach korytarzowych składa się z następujących czynności a. urabianie calizny :może odbywać się za pomocą : -materiałów wybuchowych : wiercenie otworów za pomocą wiertarek lub wozów wiertniczych, ładowanie MW i odstrzał -mechaniczne : odbywa się za pomocą kombajnów przodkowych b. ładowanie urobku: podstawowy proces drążenia wyrobisk korytarzowych. Rozróżnia się ładowanie: -ręczne: pochłania 40-50% czasu roboczego jest czynnikiem decydującym o postępie wyrobiska -mechaniczne : odbywa się z pomocą sprzętu mechanicznego tj. ładowarki, kombajny -materiałami wybuchowymi (samoładowanie) ma już dziś marginesowe znaczenie c. obudowa wyrobiska : ma za zadanie zapewnienie w ustalonym okresie czasu stateczności wyrobiska z zachowaniem potrzebnych wymiarów jego przekroju poprzecznego. wyróżnia się rodzaje obudów : -obudowę drewnianą -obudowę kamienną ( murowana, beonowa, żelbetowa, torkretowa, -obudowę metalową -obudowa kotwiowa 14.Sposoby wypełniania przestrzeni poeksploatacyjnej: zawał, posadzka, ugięcie 1.Zawał (samoczynne wypełnienie zrobów): a.zawał pełny-stosuje się przy wybieraniu węgla nawet do grubości 4m. Przy wybieraniu systemem ścianowym zawał wywołuje się systematycznie w ślad za posuwającym się przodkiem, a przy systemie zabierkowym po całkowitym ukończeniu zabierki. Załamujące się skały krusząc się zwiększają swoją objętość i wypełniają wolna przestrzeń po wybraniu węgla, następuje tu pewnego rodzaju samo podsadzanie. b.zawał częściowy(rzadko stosowany)-polega na tym, że w ścianach prowadzonych w pokładach cienkich częściowo średniej grubości prowadzi się po rozciągłości pasy podsadzkowe z kamienia uzyskanego ze zrobów, a warstwy stropowe stropu bezpośredniego pomiędzy tymi doprowadza się do zawału w podobny sposób, jak wywołuje się zawał pełny systemach ścianowych 2.Podsadzka (wypełnienie pustki poeksploatacyjnej materiałami dostarczonymi z zewnątrz) a.podsadzka hydrauliczna-jest to mieszanina materiału podsadzkowego z woda. Najlepsza podsadzka to taka gdzie stosunek ciała stałego do wody wynosi 1:1.Materiałem podsadzkowym może być piasek, skruszona skała płonna, popioły, odpady z cementowni, odpady z zakładów odsiarczania węgla lub spalin(po wykonaniu specjalistycznych badań) b.podsadzka sucha pneumatyczna-materiał stały o grubości ziarn poniżej 50 mm. Transport materiału podsadzkowego odbywa się przy pomocy sprężonego powietrza. Przemieszczanie się materiału podsadzkowego odbywa się na skutek sił aerodynamicznych. c.podsadzka utwardzona-podsadzka wykonana z materiałów stałych posiadających własności wiążące(cement) –podsadzka anhydrytowa(100% materiału jest wiążące).Dobra podsadzka utwardzona charakteryzować musi się krótkim czasem wiązania i wynikającą z tego wczesną podpornością. 3.Ugięcie stropu: Stosuje się jeżeli strop pokładu jest giętki, składa się z łupków ilastych i gdy jednocześnie grubość pokładu jest mała (do 1m),wówczas skały stropowe uginają się stopniowo łagodnie i osiadają na spągu bez tworzenia zawału. Zagrożenie wodne Są trzy stopnie zagrożenia wodnego w podziemnych zakładach górniczych Zagrożenie radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi w podziemnych zakładach górniczych Są dwie klasy wyrobisk zagrożonych radiacyjnie naturalnymi substancjami promieniotwórczymi w podziemnych zakładach górniczych: 1) wyrobiska klasy A, do których zalicza się wyrobiska zlokalizowane na terenach kontrolowanych w rozumieniu przepisów prawa atomowego, 2) wyrobiska klasy B, do których zalicza się wyrobiska zlokalizowane na terenach nadzorowanych w rozumieniu przepisów prawa atomowego. Zagrożenie działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w podziemnych zakładach górniczych Ustala się trzy kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w podziemnych zakładach górniczych