1. Zależność między wychowaniem a opieką w świetle potrzeb i wartości towarzyszących.
Za Heleną Radlińską –„we wszystkich czynnościach opiekuńczych odbywa się akt wychowawczy".  w tym miejscu także podkreślić, iż skuteczne wychowanie — jej zdaniem —jest pozbawione przesadnie interwencyjnego charakteru; jest procesem wspomagania dzieci i młodzieży w ich naturalnym i spontanicznym rozwoju.  natomiast jest przydatna. Według niej — szczególnie tam, gdzie przejawiają się takie niekorzystne dla normalnego rozwoju człowieka zjawiska, jak: , zaburzenia psychofizyczne, defekty organiczne, złe przyzwyczajenia,  w ści i wykształceniu, W wychowaniu trudno byłoby się obyć bez opieki, która zapewniałaby niezbędne warunki dla prawidłowego przebiegu procesu wychowawczego. Natomiast opieka bez wychowania mogłaby przerodzić się w „dawanie" ponad miarę, a tym samym sprzyjać postawom biernego wyczekiwania oraz sankcjonować brak aktywności i samodzielności wychowanków.

Wartości leżące u podstaw opieki	Wartości u podstaw wychowania
- wynikają z biopsychicznej natury człowieka	- mają rodowód społeczno-kulturowy
- zawierają się w realnej osobie i egzystencji podopiecznego	- zawierają się w postulowanym modelu wychowanka
- mają charakter pierwotny i fundamentalny (zachowanie życia, zdrowia, rozwój możliwości itd.)	- są wtórne i relatywne
- mają wszelkie cechy konieczności i niezbywalności życiowej, dzięki czemu stają się najważniejszymi wartościami moralnymi	- mieszczą się w sferze postulowanych i pożądanych stanów rzeczy, bez których realizacji człowiek może „jakoś” żyć
- mają charakter trwały, ponadczasowy, nie ulegają ideologiom, warunkom społ.-polit.	- są zmienne i przemijające, kształtuje je ideologia, warunki społ.-polit.
- są przede wszystkim przedmiotami potrzeb, składnikami posiadania, „żeby mieć”	- są przede wszystkim składnikami bytu osobowego, „żeby być”

2. Dynamika przejścia (obiektywna – subiektywna) sytuacja wychowawcza

SYTUACJE WYCHOWAWCZE

Sytuacja (Gurycka) – układ ludzi, rzeczy, treści, który występuje na tle środowiska jako jego element wyodrębniony poprzez czas i miejsce. Jedność czasu i miejsca jest podstawą wydzielania sytuacji ze złożonego tła, którym jest środowisko człowieka.

Sytuacje wychowawcze (Gurycka) – układy rzeczy, ludzi oraz zadań związanych z jednością miejsca i czasu, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę – reżysera tych sytuacji.
Sytuacja wychowawcza jest szczególnym przypadkiem sytuacji społecznej. Każda sytuacja wychowawcza jest sytuacja społeczną, ale nie każda sytuacja społeczna jest wychowawczą.

Właściwości sytuacji wychowawczych:
- ukierunkowanie na cel i osobę
- właściwości osobowościowo – twórcze
- wielość sytuacji w procesie wychowania
- ich osobisty i niepowtarzalny wymiar dla jej uczestników
- każda sytuacja pełni rolę źródła doświadczeń dla osób w niej uczestniczących

Obiektywna strona sytuacji wychowawczych – wszystko to co jest w sytuacji obserwowalne i co daje się bezpośrednio modelować. Zaliczamy tu: wychowawcę, wychowanka, grupę, .
Obiektywne sytuacje wychowawcze:
interakcja pełna bezpośrednia:
- wychowawca – wychowanek
interakcja pełna pośrednia:
- wychowawca – grupa – wychowanek
- wychowawca – – wychowanek
- wychowawca – zadanie – grupa – wychowanek
interakcja niepełna zawsze pośrednia:
- wychowawca – grupa (wychowanek jest tylko elementem grupy)
- grupa – wychowanek (wychowawca nie uczestniczy w sytuacji – można tylko przewidywać jego wpływ na grupę)
- grupa – zadanie – wychowanek (wychowawca nie uczestniczy w sytuacji – można tylko przewidywać jego wpływ na grupę)
- zadanie – grupa (zadanie pochodzi od wychowawcy, który w sytuacji nie uczestniczy, a wychowanek jest tylko elementem grupy)
- zadanie – wychowanek (zadanie pochodzi od wychowawcy, który w sytuacji nie uczestniczy)

Subiektywna strona sytuacji wychowawczych – osobisty odbiór sytuacji obiektywnej przez wychowanka. Stanowi sytuację psychologiczną każdego wychowanka. Uzależniona jest od wielu czynników: dotychczasowe doświadczenia wychowanka, natężenie związku emocjonalnego między wychowawcą a wychowankiem, stan psychofizyczny ucznia.

Sytuacje wychowawcze (Cichoń) – splot warunków, rzeczywistych faktów i całokształt towarzyszących im okoliczności, na podłożu których dokonuje się proces wychowawczy.

Dla Cichonia sytuacja wychowawcza zajmuje nadrzędną pozycję w stosunku do procesu wychowawczego, natomiast dla Guryckiej proces wychowawczy jest nadrzędny w stosunku do sytuacji wychowawczej.

3. Definicja środowisk wychowawczych – typy, ich współzależność.

Definicja:
- wg Szczepańskiego: „część środowiska społecznego i kulturowego, która wywiera wpływ na wytwarzania się stałych postaw, poglądów, wiedzy, sposobów postępowania wychowanka.”

- wg Izdebskiej: „to szeroko rozumiane środowisko życia dziecka ze swoim złożonym i skomplikowanym, niejednokrotnie trudnym do uchwycenia i określenia, systemem podniet i bodźców rozwojowych zarówno o charakterze oddziaływań planowych, jak i wpływów samorzutnych, nie zorganizowanych, nie zamierzonych, tak dodatnich, jak i ujemnych.”

- wg Trempały: „określony obszar działalności, na którym bodźce rozwojowe będą kontrolowane zgodnie z celem wychowawczym, a równocześnie wywołują trwałą zmianę w zachowaniu osobnika”

Bez względu na sposób rozumienia środowiska wychowawczego, wychowanie nigdy nie przebiega poza nim, jest zawsze integralnie z nim związane.

Podstawowe środowiska wychowawcze:

-Rodzina – jako naturalne środowisko wychowawcze (usankcjonowane faktem urodzenia, miejscem zamieszkania i potrzebami wieku młodzieńczego)
Funkcje rodziny:

1) prokreacyjna ->zrodzenie potomstwa, czyli zapewnienie społeczeństwu ciągłości biologicznej
2)opiekuńcza -> udzielanie pomocy, gdy człowiek nie jest w stanie sam zaspokoić swoich potrzeb
3) gospodarcza -> zapewnienie warunków niezbędnych do utrzymani się przy życiu
4) wychowawcza (socjalizacyjna) -> wprowadzenie w życie społeczne (język, obyczaje, wartości kulturowe) ; rozwijanie i poszerzanie kontaktów międzyludzkich – rodzice odpowiadają za proces identyfikacji
<dotyczy także pedagogów, psychologów, socjologów, itd.>
5) stratyfikacyjna -> zagwarantowanie członkom rodziny określonego statusu życiowego (przynależność do klasy czy warstwy społecznej)

- Szkoła – jako intencjonalne środowisko wychowawcze (specjalnie zorganizowane w celach wychowawczych czy kształceniowych, lub jednych i drugich)

1) kształcenie i wychowanie
2) tworzenie i kontrolowanie programów szkolnych – dyrektor, rada pedagogiczna, rodzice, czy opiekunowie uczniów + ewentualnie samorządy uczniowskie
3) Funkcje : dydaktyczna (kształcąca),wychowawcza i opiekuńcza
+ funkcja głównego inicjatora i koordynatora działalności wychowawczej w środowisku pozaszkolnym (współpraca z rodzicami)

- Klasa szkolna – jako grupa społeczna ; intencjonalne środowisko wychowawcze

1) kontrolę sprawuje m. In. nauczyciel
2) istnienie struktury klasy – uczniowie zajmują poszczególne pozycje
3) wykształcenie, wyuczenie się pożądanych postaw
4) istnienie norm grupowych
5) wyodrębnienie się przywódcy (formalnego lub nieformalnego), który pomoże klasie w zaspokojeniu potrzeb i realizowaniu upragnionych dążeń
6) spoistość = spójność, zwartość, integracja, więź wewnątrzgrupowa

Proces wychowania zawsze odbywa się w określonym kontekście społecznym. Tworzą go w szczególności dwa podstawowe środowiska : rodzina i szkoła, które się wzajemnie uzupełniają. Wychowawcze wpływy mogą zostać zwielokrotnione dzięki wzajemnej współpracy rodziców i nauczycieli (odgrywają najważniejszą rolę w życiu młodego człowieka).

4. Funkcje typy rodziny.

*Funkcje rodziny i jej typy:

• funkcja prokreacyjna ( biologiczna) zapewniająca społ ciągłość biologiczną

• opiekuńcza polega na udzielaniu konkretnej pomocy członkom rodziny w różnych syt i okolicznościach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb

• gospodarcza ( ekonomiczna) zapewnianie niezbędnych warunków do utrzymania się przy życiu

• wychowawcza (socjalizacyjna) np. szeroko rozumiane wprowadzanie członków rodziny w życie społeczne, łącznie z językiem ojczystym, obyczajami, wzorami zachowań i wartościami kulturowymi

• stratyfikacyjna „gwarantująca członkom rodziny określony status życiowy, wyznaczająca ich przynależność do określonej warstwy czy grupy społ. „

*Prawidłowe spełnianie funkcji wychowawczej polega na:

• zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych i psychospołecznych dziecka, a zwłaszcza potrzeby miłości, bezpieczeństwa, przynależności, uznania i samourzeczywistnienia.

• Dostarczaniu pożądanych społecznie wzorów zachowań, wyzwalanie u dziecka procesów identyfikacji z rodzicami

• Przekazywaniu i przyswajaniu wartości i norm, zasad współżycia w społ, w którym żyją

• Umożliwianiu dziecku uczestniczenia w różnego rodzaju czynnościach domowych, już od najmłodszych lat

• Rozwijaniu i rozszerzaniu kontaktów międzyludzkich

• Oraz zabezpieczenia rozwoju fizycznego i psychicznego, wprowadzenia ich w świat kultury.

Najbardziej optymalna dla rozwoju dziecka jest rodzina pełna, złożona z dwojga rodziców, dzieci, złączonych silną więzią emocjonalną, Wszelkie pozostałe typy rodzin znacznie utrudniają pełnienie w niej f-cji wychowawczej, rozróżniamy:

*rodziny rozbite wskutek trwałej nieobecności jednego z rodziców ( rozwód, separacja, śmierć, emigracja)

*rodziny zrekonstruowane przez zawarcie po ich rozbiciu nowego lub kolejnego małżeństwa, adoptowanie nowego dziecka

* rodziny zdezorganizowane ( rozbite wewn niepowodzeniami) członkowie pozostają ze sobą niemal w permanentnych konfliktach , przyczyny: alkoholizm, wzajemna niechęć , podejrzliwość

* rodziny zdemoralizowane pozostające w konflikcie z prawem lub z sąsiadami, co nie wyklucza bliskich relacji między domownikami

* do rodzin niepełnych zalicza się też: rodziny zastępcze

5. Definicja pseudowychowania

Pseudowychowanie wg Tchorzewskiego – zjawiska, które uzurpują sobie prawo bycia wychowaniem, a które w swej istocie są jemu przeciwne, - z pseudowychowaniem mamy do czynienia, kiedy następuje przekraczanie przestrzeni międzypodmiotowej między podmiotem działającym ( wychowującym), a podmiotem doznającym (wychowywanym), brak jest przenikania podmiotu działającego z doznawaniem podmiotu doznającego. W praktyce pseudowychowanie jest najczęściej powiązane z innymi procesami społecznymi tzn. nie przyjmuje czystej postaci.

Pseudowychowanie wg Śliwerskiego – wszystko co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania , czy pozorności wychowania : wychowanie błędne, wychowanie dewiacyjne, wychowanie toksyczne, wychowanie negatywne, antywychowanie.

Śliwierski proponuje ująć pseudowychowanie w dwóch wymiarach:

• Wymiar negatywny – występuje w sytuacji, gdy pseudowychowanie staje się przedmiotem mozolnej krytyki i potępienia ( przyjmuje charakter przeciwieństwa wychowania)

• Wymiar pozytywny – pojawia się w sytuacji, w której dzięki niemu można uwydatnić pożądane stany rzeczy.

Pseudowychowanie wg Tchorzewskiego – zjawiska, które uzurpują sobie prawo bycia wychowaniem, a które w swej istocie są jemu przeciwne,

- z pseudowychowaniem mamy do czynienia, kiedy następuje przekraczanie przestrzeni międzypodmiotowej między podmiotem działającym ( wychowującym), a podmiotem doznającym (wychowywanym), brak jest przenikania podmiotu działającego z doznawaniem podmiotu doznającego. W praktyce pseudowychowanie jest najczęściej powiązane z innymi procesami społecznymi tzn. nie przyjmuje czystej postaci.

Pseudowychowanie wg Śliwerskiego – wszystko co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania , czy pozorności wychowania : wychowanie błędne, wychowanie dewiacyjne, wychowanie toksyczne, wychowanie negatywne, antywychowanie.

Śliwierski proponuje ująć pseudowychowanie w dwóch wymiarach:

1. Wymiar negatywny – występuje w sytuacji, gdy pseudowychowanie staje się przedmiotem mozolnej krytyki i potępienia ( przyjmuje charakter przeciwieństwa wychowania)

2. Wymiar pozytywny – pojawia się w sytuacji, w której dzięki niemu można uwydatnić pożądane stany rzeczy.

6.Charakterystyka stylów wychowania w rodzinie:

a) styl demokratyczny - nawiązywanie przez rodziców przyjacielskich kontaktów z dziećmi, liczenie się ich potrzebami, umożliwianiu im podjęcia decyzji w sprawach rodzinnych, odwoływaniu się do ich inicjatywy i samodzielnej aktywności. Ważny jest tutaj podział obowiazków sprawowanych na zasadzie dobrowolności i zgodnie z mozliwościami. Dziecko wie jak się zachować, ale nie jest do niczego przymuszane. Rodzice stostują raczej persfazję niż karę i nagrodę.
Najbardziej korzystny dla rozwoju dziecka - kształtuje się tu zdolnośc do samokontroli dziecka, dyscyplina oparta na zinterioryzowanych normach i zazadach moralnych. Dzieci i rodziców łaczy szczera więź emocjonalna, oparta na obupulnej przyjaźni, zaufaniu, poszanowaniu. Są one lepiej przygotowane do życia ; większa niezależność w sprawach osobistych, odpowiedzialność, ciekawośc intelektualna.

b) styl autokratyczny – duży dystans między rodzicem a dzieckiem. Rodzice kontaktują się w sposób formalny z dzieckiem, nie wnikają głębiej w ich potrzeby wewnętrzne, są kierowane poprzez zakazy i nakazy, uznawanie przez rodzica tylko własnych racji, nie znoszenie sprzeciwu dziecka. Traktowanie instrumentalne, brak poszanowania godności, indywidualnych, osobistych pragnień, własnej aktywności i samodzielności dziecka. Nie dopuszcza się dzieci do podejmowania decyzji w sprawach rodzinnych, przymusza się je i surowo karze- charakter moralizatorski.
Dziecko wychowywane w ten sposób żyje w nieustannym lęku przed karą. Dziecko odznacza się przesadną uległością lub postawa buntowniczą przenoszoną na ludzi spoza domu. Są skłonne do poczucia winy, infantylnej zalezności, są czasem nadmiernie agresywne. Przyswajają normy jako coś narzucone z zewnątrz.

c) styl liberalny: pozostawienie dzieci samych sobie, pozbawienie ich wszelkiej kontroli, nie wtrącanie się w ich sprawy, tolerowanie aspołecznych zachowań. Nieskrępowane warunki dla swobodnej aktywności i spontaniczności dziecka, wszystko mu wolno. Dziecko zajmuje najwyższa pozycję w rodzinie. Rodzice łatwo ulegają jego wpływom, namowom, spełniają jego wszystkie zachcianki. Dzieci wyrastają na jednostki o poczuciu wysokiej własnej wartości, często egoistyczne, niezdyscyplinowane, mało zahartowane, niezdolne do trwałego wysiłku , nieuspołecznione.

d) styl niekonsekwentny – oznacza się brakiem spójności oddziaływań wychowawczychze strony jednego lub obojga rodziców. Charakteryzuję się zmiennością i przypadkowością oddziaływań na dziecko. Wynika to z braku pedagogicznej wiedzy rodziów albo od uzależnionego od własnego poczucia humoru podejścia do dziecka.

8.Przejawy pseudowychowania wg Tarnowskiego:

• Tresura to nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicą nagrody (pod groźbą przymusu) do pożądanego zachowania się.

• Administrowanie to ciągła nadkontrola oraz ocenianie i weryfikacja osoby w klimacie chłodu i oficjalności

• Trening to stałe ćwiczenie w wymiarze technicznym nie obejmujące całej osobowości wychowanka

• Moralizowanie to perswazja słowna lub pozasłowna sugestia, z pominięciem uzasadnień, zobowiązująca osobę do pożądanych zachowań.

• Kształtowanie osobowości to zewnętrzne jak i przedmiotowe traktowanie całego człowieka jako biernego obiektu, tworzywa czy materiału

9. Szkoła – jej funkcje i niedomagania, jako środowiska wychowawczego.

Szkoła jest podstawową instytucją oświatowo- wychowawczą w systemie edukacji. Zajmuje się „kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo-wychowawczych i programów”

Funkcje szkoły:

- funkcja dydaktyczna (kształcąca) – przekazuje wiedzę z różnych dziedzin nauki, techniki, literatury i sztuki,

- funkcja wychowawcza – kształtuje postawy wobec rzeczy, ludzi, norm i wartości,

- funkcja opiekuńcza – zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów,

- funkcja głównego inicjatora i koordynatora działalności wychowawczej w środowisku pozaszkolnym, z którego wywodzą się uczęszczający uczniowie, funkcje tę szkoła stara się spełnić przy współpracy z rodzicami,

Niedomagania szkoły:

1. Preferowanie funkcji kształcącej kosztem niedoceniania funkcji wychowawczej- jest równoznaczne z jednostronnym oddziaływaniem na uczniów, wyłącznie na sferę ich intelektu z pominięciem sfery emocjonalnej i dążeniowej, nauczyciel postępujący w ten sposób nie jest w stanie poznać lepiej zainteresowań i potrzeb swych uczniów ani nawiązać z nimi bardziej osobistej więzi emocjonalnej, w skutek tego jest pozbawiony wywierania większego wpływu na rozwój osobowości swych podopiecznych.

2. Przeładowane programy nauczania- są one przeważnie zbyt trudne w treści, zwłaszcza dla uczniów przeciętnych i mniej zdolnych, zdarza się, iż nie radzą sobie z nimi również uczniowie najzdolniejsi, najczęściej stanowią kompendium wiedzy encyklopedycznej lub słownikowej, opływają w nadmiar reguł, zasad i dat oraz niewiele mówiących faktów i zdarzeń, ponadto obowiązujące programy zalecają te same treści wszystkim uczniom bez względu na ich zainteresowania i zdolności.

3. Stosowanie w nadmiarze tradycyjnych metod nauczania- metody te polegają zwłaszcza na przesadnym werbalizmie nauczycieli, jak i nieliczeniu się z zainteresowaniami i zdolnościami uczniów, nauczyciele są skłonni do podawania uczniom gotowych wiadomości oraz domagają się jedynie ich wysłuchania, zapamiętania i odtworzenia, niedostatecznie zabiegają o aktywizowanie uczniów w procesach myślenia i praktycznego działania, nowsze metody nauczania stosuje się sporadycznie.

4. Przestarzała organizacja procesu nauczania- jest jedną ze wspomnianych tradycyjnych jego metod, oparta jest przeważnie na nauczaniu frontalnym w klasie, skoncentrowanym głównie na podręczniku i nauczycielu, nie docenia się tu nauczania zespołowego, grupowego, a także indywidualnego, organizacja taka praktycznie wyklucza zindywidualizowaną pracę zwłaszcza z uczniami wybitnie zdolnymi oraz uczniami przejawiającymi trudności w nauce i zachowaniu, nie stwarza też okazji do współdziałania i współpracy uczniów na lekcjach.

5. Braki w należytym przygotowaniu kadry nauczycielskiej- ciągły niedosyt w obecnym systemie kształcenia nauczycieli umiejętności psychopedagogicznych, dając pierwszeństwo przekazywaniu wiedzy pedagogicznej, nadmiar dydaktyzmu w kształceniu pedagogicznym nauczycieli i wychowawców.

6. Niskie pensje nauczycieli, braki w wyposażeniu materialnym szkoły, niedożywienie uczniów, feminizacja zawodu nauczycielskiego.

10. Klasa jako grupa społeczna- struktura klasy szkolnej ( cały temat Łobocki)

Grupa społeczna, ponieważ:

-interakcja między członkami

- wspólny cel, wspólny system wartości i norm

- rozwinięta struktura

- spoistość i przywództwo

Struktura klasy szkolnej:

*W każdej klasie wyróżnia się kilka struktur (formalnych i nieformalnych) ze względu na kryteria np. struktura władzy (przewodniczący, zastępca, skarbnik) , socjometryczna (sympatia/antypatia), komunikatywności, uzdolnień itp.

-Zajmowanie przez uczniów pozycji i funkcji klasowych

- Powstawanie zależności i typów relacji pomiędzy pozycjami

*Struktura pożądana wychowawczo:

-Dążenie do spoistości formalnej i nieformalnej tzn. pokrywanie się norm i wartości

- Względne wyrównanie zajmowanych pozycji tzn. bez izolacji, odrzucenia

- Struktura spójna wewnętrznie (wszyscy są happy)

*Pozycja w klasie zależy od:

- umiejętności wywierania wpływów

- stopień lubienie/ nielubienia

- umiejętność nawiązywanie interakcji

- (nie) podporządkowanie się normom klasowym

- uzdolnienia i stosunek do nauki

- wygląd fizyczny

*Normy klasy szkolnej:

- dotyczące zadania, sposobu postępowania realizującego wspólny cel

- regulujące zachowanie w grupie

- dotyczące postaw i przekonań (co jest w grupie pożądane, a co potępiane)

- dotyczące zewnętrznych zachowań np. regulujące sposób ubierania

- normy szkodliwe wychowawczo np. odpisywanie zadań, spóźnianie się itp.

11. Normy klasy szkolnej jako środowiska wychowawczego

• normy klasy są wypracowane przez samych uczniów zasady i wartości obowiązujące w klasie; stanowią ważny układ odniesienia, regulujący ich zachowanie w różnych sytuacjach.

• Normy te są rzadko werbalizowane lub uświadomione, nie są oficjalne

• stanowią podzielany pogląd uczniów danej klasy na temat pożądanych zachowań tak by uzyskać aprobatę rówieśników, dotyczą:

1. regulacji metod i sposobów postępowania potrzebnych do osiągnięcia grupowego celu

2. regulacji interakcji w grupie

3. postaw i przekonań, określając, jakie postawy są pożądane

4. zewnętrznych zachowań np. sposobu ubierania się

• normy te bywają sprzeczne z oficjalnym obowiązującym regulaminem

• różnice między wymaganiami nauczyciela a normami klasowymi nie koniecznie implikują że te normy klasowe są szkodliwe – mogą być sygnałem że nauczyciel powinien krytycznie spojrzeć na swoje wymagania

• Cechy norm klasowych:

- siła oddziaływania nauczyciela na uczniów jest wprost proporcjonalna do znaczenia jakie przywiązują do niej uczniowie

- wysoko cenione są te normy, które ułatwiają osiąganie wspólnych celów i zapewniają podstawowe potrzeby

- zróżnicowany poziom przestrzegania przez uczniów ich norm (lubianym uczniom częściej uchodzi na sucho nie stosowanie się do norm o ile nie chodzi o zdradę lojalności wobec grupy)

- normy stanowią układ odniesienia w ocenie różnych zachowań i zdarzeń na terenie klasy i szkoły – wzór postępowania

- normy klasowe nie wymagają akceptacji przez wszystkich uczniów danej klasy – normy ukonstytuowane w podrgupach.

• Funkcjonujące w klasie normy mogą wpływać na sposób postępowania uczniów ale też zabezpieczają klasę przed naciskami z zewnątrz

12. Przywództwo w klasie szkolnej- czynniki sprzyjające przywództwu.

• Przywództwo nieformalne. Przywódcami nieformalnymi w klasie są zwykle uczniowie lubiani cieszący się wysokim uznaniem swych kolegów klasowych. Na pewno jednak nie decyduje o tym jedynie wygląd zewnętrzny lub siła fizyczna czy osobowość. Przywódcami takimi stają się przeważnie uczniowie, którzy w zaistniałej sytuacji mogą dopomóc klasie w zaspokajaniu i realizowaniu upragnionych jej dążeń. Często nie uświadamiają sobie swojej przywódczej roli w klasie. Pozostali uczniowie również nie orientują się, że mają do czynienia z przywódcami nieformalnymi. Siła ich oddziaływań jest tym większa im większym cieszą się uznaniem i poszanowaniem u pozostałych uczniów klasy. Wpływają na swych kolegów zgodnie z ich życzeniami i pragnieniami. Z chwilą jednak gdy przywódca nief. wyraźnie sprzeciwia się oczekiwaniom klasy lub pewnej jej podgrupy "paczki" staje się zwierzchnikiem pozbawionym poszanowania i uznania. Zwierzchnik( przywódca formalny).

• Czynniki sprzyjające przywództwu- przywódcą nieformalnym w klasie może zostać niemal każdy uczeń zależy to od zaistniałej sytuacji w klasie i osobistych cech ucznia (nawet najbardziej cenione cechy nie wystarczą, a by mógł on pełnić funkcję takiego przywódcy), konieczne jest także zaistnienie określonej sytuacji w życiu klasy. W każdym razie uczeń nie może być przywódcą nief. poza klasą. Wyłanianie się przywódców zależy od czynników psychofizycznych (względnie wysoki poziom inteligencji, zainteresowanie sprawami klasy, gotowość do współpracy z nią, zasób wiadomości szkolnych, uzdolnienia literackie, sportowe muzyczne etc.) jak i sytuacyjno- grupowych (liczebność klasy jej struktura i normy. Funkcjonujące u nas klasy szkolne są na tyle duże liczebnie, że z czasem wyłania się w nich po kilku przywódców jednocześnie i każdy zajmuje inną pozycję i spełnia inną w niej rolę.

13. Spoistość klasy szkolnej – charakterystyka w świetle klasy jako środowiska wychowawczego.

Spoistość , nazywana niekiedy spójnością, zawartością, integracją czy więzią wewnątrzgrupową. Trzy sposoby rozumienia spoistości : 1. Atrakcyjność grupy dla jej członków, 2. Gotowość dążeń członków grupy do osiągnięcia wspólnych celów (morale) i 3. Koordynację podjętego wspólnie przez członków grupy problemu.

Kryteria (wskaźniki)bliżej określające zrozumienie spoistości klasy szkolnej:

• Okazywanie serdeczności i życzliwości kolegom (koleżankom) z klasy

• Stawanie w obronie klasy, gdy znajdzie się ona w sytuacji zagrożenia lub przedmiotem napaści

• Wspólne naradzanie się nad planami przyszłych swych działań i wspólna ich realizacja

• Opowiadanie się za tymi samymi normami obowiązującymi w klasie

• Wykazywanie wewnętrznej odporności na sytuacje konfliktowe w klasie

• Systematyczność i punktualne uczęszczanie na lekcje

Czynniki zwiększające spoistość klasy:

• Zaspokojenie przez uczniów swej potrzeby uznania i prestiżu

• Panujące w klasie stosunki, oparte raczej na współdziałaniu i współpracy

• Gotowość do zademonstrowania swej niechęci( a czasem nawet wrogości) wobec nauczyciela w chwili odczuwanego przez uczniów zagrożenia z jego strony

• Stan ogólnej frustracji, napięcia i lęku przeżywanego w klasie przez uczniów

• Częste kontakty towarzyskie

• Podobny sposób myślenia

Czynniki zmniejszające spoistość klasy:

• Niedosyt lub brak zaspokajania podstawowych potrzeb uczniów

• Przeżywanie przez nich rozczarowania w klasie

• Podzielanie różnych poglądów na interesujące ich sprawy

• Przeświadczenie uczniów o zbytniej dominacji niektórych z nich

• Nadmiar współzawodnictwa w klasie

• Niezgodność celów poszczególnych uczniów

• Niewłaściwa organizacja pracy w klasie

• Uniemożliwianie im podejmowania własnych inicjatyw

Zbyt wysoka spoistość klasy może być bowiem źródłem megalomanii grupowej i niechęci do osób spoza klasy. Dlatego spoistość klasy nie może być poza zasięgiem świadomych i celowych oddziaływań wychowawczych.

14.Siła wpływów poszczególnych środowisk wychowawczych na wychowanka- analiza pod kątem wieku rozwojowego i właściwości psychicznych wychowanka.

Środowisko rodzinne

Rodzina jest dla dziecka środowiskiem, w którym dochodzi do naturalnego wychowania. Zaliczana bywa do naturalnego typu środowiska. Jest też pierwsza i fundamentalną grupą w życiu dziecka (najważniejszą w pierwszych latach dziecka). Rodzina spełnia ważne funkcje zarówno dla utrzymania ciągłości biologicznej jak również normalnego rozwoju psychospołecznego jednostki i społeczeństwa. Rodzina- dostarcza pożądanych społecznie wzorów zachowań co w początkowym okresie rozwojowym dziecka jest bardzo istotne -przekazuje i przyswaja wartości, normy i zasady współżycia i współpracy preferowanych w społeczeństwie, w którym żyją - umożliwiają dzieciom (począwszy od najmłodszych lat) aktywny udział w różnego rodzaju czynnościach i obowiązkach domowych traktując ich jako równoprawnych partnerów życia rodzinnego -pomaga w rozwijaniu, rozszerzaniu więzi międzyludzkich tj. pogłębianie u dzieci więzi emocjonalnej z krewnymi, przyjaciółmi i znajomymi -zaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych, psychospołecznych -zabezpieczenie możliwie pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego -wprowadzenie przynajmniej po części w świat kultury -przygotowanie do samodzielnego życia.

Środowisko szkolne- drugim znaczącym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka i młodzieży jest szkoła, funkcjonuje w warunkach wyraźnie zinstytucjonalizowanych . Zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo- wychowawczych i programów. Każda szkoła podejmuje działalność zarówno dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. W szkole przekazywana jest wiedza z różnych dziedzin nauki, techniki, literatury, sztuki, kształtuje postawy wobec ludzi, rzeczy, norm, wartości, zaspokaja podstawowe potrzeby. Szkołą przede wszystkim skupia się na sferze intelektu, wyraźnie pomija sferę emocjonalną i dążeniową w skutek czego szkoła nie wywiera większego wpływu na rozwój osobowości swych podopiecznych. Klasa szkolna jako grupa społeczna pozostaje pod znaczącym wpływem dynamiki grupowej. Przez dynamikę grupową klasy rozumie się układ działających w niej sił, którymi są różne zjawiska i procesy grupowe.

16.Charakterystyka 4 elementów procesu wychowania wg A. Guryckiej –współzależność
Spoistość struktury procesu wychowawczego. W organizacji procesu wychowania decydującą rolę odgrywają cztery ściśle ze sobą powiązane czynniki. Są nimi : wychowawca, wychowanek oraz cel i sytuacje wychowawcze. Między nimi zachodzą różnorakie zależności. Wśród nich szczególnie ważny dla osiągnięcia wysokiej skuteczności wychowania jest pewien, określony, wzajemny, dynamiczny układ zbliżeń. Precyzuje go rys.21

17. Związek między osobowością a charakterem i temperamentem
Temperament oddziałuje na osobowość poprzez reakcje nieświadome i automatyczne. Charakter oddziałuje na osobowość poprzez reakcje świadome. Dodatkowo temperament oddziałuje na charakter i odwrotnie, charakter na temperament.

18. Warunki nabywania doświadczeń w procesie wychowania

Doświadczenie człowieka jest informacją którą wynosi on z własnego działania i przeżyć z określonymi sytuacjami. Informacja ta ma potencjalną moc wpływania na dalsze zachowanie się człowieka

Czynniki powstawania doświadczenia:

*aktywne działanie wobec zjawisk które mają się zdarzyć

*przeżycie emocjonalne

*intelektualne opracowanie konkluzji

*wnioskowanie, pamięć

Doświadczenie jest trwałe gdy zdobyta informacja da się zastosować w dalszym, konkretnym działaniu

*o tym czy zdobyta informacja jest doświadczeniem decyduje jej stosowalność, moc regulacyjna w stosunku do zachowania człowieka. Treść doświadczenia = treść informacji, którą wyniósł człowiek z określonej sytuacji i którą może wykorzystać w dalszych działaniach (ważne jest dostarczenie wychowankowi takich doświadczeń, które już w toku dadzą się zastosować w różnych sytuacjach)

19. Istota i cel opracowywania swobodnych tekstów w koncepcji C. Freineta

Swobodny tekst jest to wolna od jakiegokolwiek narzucania tematu czy formy, pisemna wypowiedź dziecka. Jest swobodna i umotywowana, stanowi punkt wyjścia i ośrodek pracy szkolnej.

Opracowywanie swobodnych tekstów ma na celu kształcenie umiejętności poprawnego wypowiadania swoich myśli, wrażeń i przeżyć.

20. Podstawowe elementy dynamizujące kreowanie tożsamości kulturowej według Nikitrowicza.

Wielokulturowość opiera się na 4 fundamentach:

-heterogoniczność-otwarta, globalna

-homogeniczność-lokalność, dziedzictwo

-integracja-świadome poznawanie, ciągłe dokonywanie wyborów

-asymilacja- bierne podporządkowanie się np. ślązacy

4 procesy dynamizujące:

-akulturacja- pochłanianie jednej kultury przez drugą

-marginalizacja- izolowanie, stygmatyzacja

-konflikt kulturowy, kiedy przejawia się szowinizm, nacjonalizm, strach przed nowością

-rewitalizacja- powrót do korzeni, przyjmowanie nowych wartości

21. Cechy osobowości w pełni funkcjonalnej, jako cel wychowania humanistycznego:

Osoba w pełni funkcjonalna to osoba twórcza lub osoba, która osiągnęła najwyższy poziom samoaktualizacji. Człowiek taki:

1. Spostrzega ludzi i przedmioty pełniej, mniej schematycznie i bardziej trafnie.

2. Ma pozytywną samoocenę, nie jest nastawiony obronnie.

3. Jest spontaniczny w swym myśleniu, odczuwaniu i zachowaniu.

4. Jest skoncentrowany na problemach, nie zaś na własnym „ja”. Żyje sprawami, które uważa za ważne.

5. Dobrze znosi samotność.

6. Przeżywa uniesienia, zdumienie, grozę, poczucie potęgi, a także i bezradności i zagubienia.

7. Interesuje się społeczeństwem i miłuje ludzkość, współdźwięczy z nią, nie żywi wrogości do ludzi.

8. Nawiązuje bliższe kontakty z niewieloma ludźmi, lecz są one nacechowane głębią i powagą.

9. Znajduje większe zadowolenie niż inni w swym dążeniu do celu.

10. Ma poczucie humoru, lecz jest to humor raczej filozoficzny niż złośliwy.

11. Jest pod jakimś względem twórczy, oryginalny.

12. Nie jest oderwany od kultury, lecz także nie jest od niej nazbyt zależny .

22. 3 funkcje celów z perspektywy organizacji procesu wychowawczego:

Rola celu wychowania w procesie wychowania. W określonym procesie wychowania cele pedagogiczne i psychologiczne wychowania odgrywają rolę identyczną. Można ją sprowadzić do trzech funkcji:

1) wyodrębniającej,

2) strukturalizującej (modelującej),

3) kontrolnej.

• Charakteryzując proces wychowawczy zwracaliśmy przede wszystkim uwagę na funkcję wyodrębniającą poszczególne procesy wychowawcze spośród innych. Odbywa się to poprzez wyróżnienie celu swoistego dla danego procesu wychowawczego. Np. z całokształtu wychowania można wyodrębnić proces kształtowania zainteresowań, proces społecznej aktywizacji, proces samowychowania itp.

• Druga ważna funkcja celu wychowawczego - to jego funkcja modelująca całokształt procesu wychowawczego. Cel - projekt osobowości wychowanka, określa charakter interakcji, która zachodzi między wychowawcą a wychowankiem, wyznacza jakość doświadczeń, które ma nabyć wychowanek, decyduje o uruchamianej klasie wpływu wychowawczego, o strukturze sytuacji wychowawczych, które po to, aby cały proces był skuteczny, muszą być w stosunku do celu izomorficzne. W tym wypadku izomorfizm, zachodzący między tymi dwoma ogniwami procesu: celem i sytuacją, polega na wzajemnej odpowiedniości ich struktur.

• Cel stanowi także wzorzec (matrycę) dla oceny uzyskanego wyniku. Jest to trzecia jego funkcja w procesie wychowania: funkcja kontrolna.

23. 5 cech charakteryzujących wychowanie.

Łobocki -> Wychowanie jako zjawisko społeczne oznacza, że występuje w zbiorowości człowieka i jest równocześnie funkcją życia społecznego. Tak rozumiane wychowanie cechuje:
- złożoność – odnosi się do zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań wychowania
- intencjonalność – dotyczy świadomości celów, jakie chce wychowawca realizować w wyniku organizowanej działalności wychowawczej
- interakcyjność – oznacza współdziałanie wychowawcy z wychowankiem, musi być charakter dwustronny
- relatywność – odnosi się do trudności w przewidywaniu skutków oddziaływań wychowawczych
- długotrwałość – oznacza, że każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe życie i wiąże się ta cecha wychowania z systematycznością, co ma doniosłe znaczenie dla ciągłego pogłębiania i przetrwania osiągniętych wyników. Brak systematyczności może doprowadzić do zaprzepaszczenia tego co już się osiągnęło, jak również do cofnięcia się w rozwoju społeczno – moralnym wychowanków.

24.ROLA LISTY UMIEJĘTNOŚCI W KONCEPCJI A. KAMIŃSKIEGO

Lista umiejętności to obok zabaw dydaktycznych i zajęć w grupach sposób urozmaicania i usprawniania lekcji. Wpisanie ucznia na listę było dowodem posiadania przez niego rzeczywistej sprawności, którą weryfikował najczęściej nauczyciel bądź komisja prób (analogia do uzyskiwania sprawności harcerskich). Sprawności te (zarówno szkolne jak i amatorskie) były wyrazem przekonania A. Kamińskiego, że w życiu obok wiadomości potrzebne są także umiejętności czyli rozwijane w wyniku ćwiczeń dyspozycje do wykonywania określonych czynności psychofizycznych i umysłowych. Uczeń lub uczennica mogą wykazać się umiejętnościami, jakie powinien mieć rachmistrz, pisarz, kasjer, znawca architektury, bibliotekarz itp.

25. Warunki skuteczności zastosowania metody kar.

Pozytywny stosunek karanego do karzącego.

Pozytywny stosunek karzącego do karanego.

Dyskretne i przyjazne wymierzanie kary.

Wstrzemięźliwość w stosowaniu kar.

26. Współczesne stanowisko dotyczące tożsamości według J. Nikitorowicza.

Tożsamość =identyfikacja, samookreślenie -> mające na celu podkreślić niepowtarzalność jednostki lub grupy.
-wpływa na nią określona kultura
-nie można stworzyć obrazu siebie, nie mając grupy odniesienia - > kreowanie własnego ‘ja’
-jej poszukiwanie stanowi próbę porozumienia się z otaczającym światem
- jest uznawana za rodzaj samowiedzy jednostki, jej sądów, wyobrażeń i poczucia wartości

27. Podstawowy cel wychowania w koncepcji humanistycznej.

Celem jest samorealizacja, samoaktualizacja, wychowanie to ma dopomóc wychowankom w uświadomieniu sobie tego, co robią, a przede wszystkim w stawaniu się tym, kim są naprawdę. Głównym celem jest wspomaganiem wychowanków w ich naturalnym rozwoju, oraz poznanie wiedzy o sobie, stania się osobą w pełni funkcjonującą, otwartą na nowe doświadczenia, z poczuciem własnej wartości o wysokim stopniu świadomości, utrzymująca poprawne stosunki z innymi ludźmi, niezależnej, samosterownej, nastawionej na eksplorację swej przestrzeni wewnętrznej. Celem takiego wychowania jest ukształtowanie człowieka, która osiągnęła najwyższy poziom samoaktualizacji, czyli osoba taka ma pozytywną samoocenę, jest spontaniczna w myśleniu, odczuwaniu, zachowaniu, jest skoncentrowana na problemach a nie na wł. „ja”, dobrze znosi samotność, nie żywi wrogości do ludzi, znajduję zadowolenie z dążenia do celu, ma poczucie humoru, jest twórcza, oryginalna, nie jest oderwana od kultury, ale nie jest też od niej zbyt zależna

29. Zależność i związek między socjalizacją a wychowaniem

Wychowanie jest intencjonalne (zamierzone, zaplanowane), a socjalizacja to proces niezaplanowany, niesterowalny; jest niezależny od woli wychowawców czy wychowanków.)

Każda socjalizacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest socjalizacją.
Socjalizacja jest podrzędna w stosunku do wychowania w ujęciu szerokim
Każde wychowanie w wąskim znaczeniu jest socjalizacją, ale nie każda socjalizacja jest wychowaniem w wąskim znaczeniu
Socjalizacja jest nadrzędna w stosunku do wychowania w wąskim znaczeniu.

30. Istota metody wychowania A. Suchomlińskiego.

Istotą koncepcji pedagogicznej Suchomlińskiego jest kontakt z przyrodą i koncentrowanie się na wychowaniu moralnym.

• Kontakt z przyrodą – jest niezwykle ważny w rozwoju dzieci , wg Suchomlińskiego jest potężnym źródłem wrażeń, uczuć i myśli uczniów oraz ogólnej ich aktywności psychicznej.

– tzw. wyprawy do źródeł żywej myśli i słowa – polegały one na specjalnych spotkaniach z przyrodą – były źródłem przeżyć estetycznych

– przyroda staje się „szkołą pracy umysłowej” - dzieci uczą się zadawać pytanie poprzez swoje obserwacje (- wnikliwe obserwowanie przyrody jest w procesie dydaktyczno-wychowawczym punktem wyjścia do zadawanie licznych pytań przez uczniów i szukania na nie odpowiedzi)

– umożliwienie uczniom wyjście poza sferę myślenia konkretno-obrazowego, rozwijanie u nich także myślenia abstrakcyjno-pojęciowego.

• Koncentracja na wychowaniu moralnym

– budzenie człowieczeństwa poprzez dobro, uczciwość, życzliwość

– wychowanie przez dobro

– wzbudzanie i pogłębianie prawdziwej ludzkiej miłości u dzieci i młodzieży

– dziecko powinno wyczuć sercem bliźnich

– rozwijanie dobroci u uczniów poprzez okazywanie im szacunku i wyrozumiałości, tworzenie atmosfery serdeczności.

32. Ocena skuteczności humanistycznej koncepcji wychowania.

Sukces w leczeniu zaburzeń zależy w bardzo dużej mierze od postawy terapeuty. Powinna się ona opierać na 3 zasadach:
- zachowanie terapeuty musi być zgodne z jego prawdziwymi przekonaniami. (nie może niczego udawać),
- terapeuta musi bezwarunkowo akceptować pacjenta i szanować go takim, jakim jest,
- ważne jest empatyczne zrozumienie pacjenta, \\\"wczuwanie się\\\" w jego świat.
Terapeuta nie powinien krytykować i oceniać.

KRYTYKA :
- istnieje tylko jedno centralne źródło energii organizmu
- główną rolę w życiu jednostki odgrywają aktualne doświadczenia 
- wątpliwe metody poznawania człowieka
- niedocenienie roli środowiska 
OSIĄGNIĘCIA:
- odkrycie nowych obszarów badawczych
- podkreślenie znaczeń emocji pozytywnych
- poczucie wartości, indywidualizm, upodmiotowienie

33. Dwubiegunowa kategoryzacja błędów wychowawczych
Podstawą kategoryzacji błędów jest zachowanie wychowawcy. Wyróżniamy trzy dwubiegunowe kryteria:
1. ekstremalna, emocjonalna akceptacja dziecka "żar" ----------U--------- ekstremalne odrzucenie emocjonalne dziecka - "lód",
2. nadmierna koncentracja na dziecku --------U-------- nadmierna koncentracja na sobie,
3. nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka --------U-------- niedocenianie zadań dziecka.

34. Charakterystyka metod naturalnych w koncepcji Freineta.

Osobliwość koncepcji pedagogicznej C. Freineta polega na stanowczym przeciwstawieniu tradycyjnym metodom nauczania i wychowania tzw. technik szkolnych, nazwanych przez ich twórcę metodami naturalnymi. Ich istotę stanowi —jak się wyrażał C. Freinet — zdobywanie doświadczeń po omacku. Uczniowie za ich pomocą mieli nabywać wiedzę i umiejętności, podobnie jak się nauczyli chodzić i mówić w pierwszych latach dzieciństwa, a więc w sposób całkiem naturalny. Nieodzownym warunkiem skuteczności tego rodzaju metod jest, zdaniem C. Freineta, zapewnienie uczniom swobodnej ekspresji, konsekwentne realizowanie idei samorządności i odpowiednie wyposażenie klas szkolnych.

Spośród metod naturalnych, czyli tzw. technik freinetowskich, na szczególną uwagę zasługują: opracowywanie swobodnych tekstów, sporządzanie gazetek szkolnych i prowadzenie korespondencji międzyszkolnej.

Opracowywanie swobodnych tekstów polegało na odwoływaniu się do spontanicznej i swobodnej ekspresji słownej uczniów czy pisemnego wypowiadania się przez nich na dowolne tematy, związane z ich życiem w środowisku. Uczniowie zazwyczaj pisali najpierw krótkie opowiadania (indywidualnie lub zespołowo), następnie wybierali spośród nich najlepsze (często przez głosowanie), jeszcze raz je opracowywali i w końcu zajmowali się ich drukowaniem czy powielaniem.

Gazetki szkolne były niejako uwieńczeniem wcześniej opracowanych i wydrukowanych (lub powielanych) swobodnych tekstów. Objętość każdej z gazetek wynosiła 10-20 stron formatu zeszytowego. Naczelnym jej redaktorem był nauczyciel. C. Freinet, oprócz gazetki szkolnej o charakterze obiegowym, propagował gazetkę ścienną, zrobioną z arkusza brystolu, na którym uwidoczniono cztery kolumny pod następującymi tytułami: „winszujemy", „krytykujemy", „życzymy sobie", „pragniemy wykonać". W kolumnach tych uczniowie zapisywali swoje uwagi wraz z podpisem.

W prowadzeniu korespondencji międzyszkolnej wykorzystywano także swobodne teksty. Korespondencja ta polegała na wymianie tych tekstów, a także gazetek szkolnych, listów indywidualnych i zbiorowych, albumów tematycznych, fotografii, znaczków, etykiet od zapałek czy wycinków z pism ilustrowanych. Przybierała również formy korespondencji dźwiękowej za pomocą nagrań na taśmie magnetofonowej. Bywała nierzadko okazją do nawiązywania bezpośrednich kontaktów i głębszych więzi przyjaźni między uczniami z różnych części kraju. Często też była wykorzystywana na lekcjach.

Poza zasygnalizowanymi technikami warto choćby wspomnieć innych, na przykład o różnych technikach swobodnej ekspresji plastycznej, które są związane z malarstwem, rysowaniem, grafiką, ceramiką, a także o technikach swobodnej ekspresji w dziedzinie muzyki, tańca i teatru. Ważnym elementem koncepcji pedagogicznej C. Freineta zarazem wydatną pomocą dla zastosowania niektórych jego techniką: książka życia klasy i książka życia ucznia, będące rodzajem kroniki życia klasy i poszczególnych uczniów; fiszki autokorektywne, czyli zestawy zadań i ćwiczeń w zakresie ortografii, gramatyki i matematyki; kartoteki fiszek problemowych, zawierające informacje na określony temat, i fiszki dokumentacji źródłowej, stanowiące rodzaj katalogu pogłębionej wiedzy, zgromadzonej w klasie przez nauczyciela i uczniów.

35. Ocena skuteczności behawiorystycznej koncepcji wychowania

Wychowanie w świetle koncepcji behawiorystycznej podkreśla mianowicie możliwość dokładnego zaprogramowania pracy wychowawczej, zgodnie z przyjętymi celami wychowania, lecz niestety, nie uwzględnia się osobistego udziału dzieci i młodzieży w ich rozwoju i wychowaniu. W ten sposób, w przekonaniu behawiorystów , proces wychowania przedstawia się jako wyraźnie uproszczony, daleki od tego, czym jest naprawdę. Mianowicie w procesie wychowawczym uwzględnia się tylko co najwyżej niektóre uwarunkowania zewnętrzne. Z naciskiem podkreśla się, iż głównymi czynnikami modyfikacji zachowań ludzkich są bezpośrednie oddziaływania wychowawcze, tj. bez odwoływania się do własnej aktywności i samodzielności wychowanków. W wyniku takiego podejścia wychowawczego kształtuje się człowieka raczej reaktywnego niż prawdziwie twórczego, odpowiedzialnego i wyzwolonego spod ciężaru przesądnej kontroli zewnętrznej. Faktem jest iż koncepcja behawiorystyczna nie docenia roli języka i procesów myślowych w postępowaniu człowieka oraz „nie pozwala wyjaśnić nabywania i rozwoju tych złożonych funkcji poznawczych”

37. Istota i technika zastosowania metody modelowania.

 Metoda modelowania

Metodę modelowania nazywa się też metodą dawania własnego przykładu.

Przez modelowanie rozumie się zarówno odwzorowywanie, czyli przyswajanie zaobserwowanych zachowań, jak też nabywanie nowych zachowań oraz modyfikację już tych nabytych wcześniej.

Bezpośrednie wyniki modelowania- są to efekty w postaci zachowań w dużym stopniu podobieństwa do postępowania modela (np. chłopiec widzi, że nauczyciel pomaga pozbierać rozsypane jabłka, to i on pomoże pozbierać rozsypane zeszyty)

Upodabnianie się do innych osób nie zawsze odbywa się na zasadzie świadomego naśladownictwa i odwzorowywania tego, co robią inni ludzie. Najczęściej jest to proces podświadomy, polegający na bezwiednym lub odruchowym powtarzaniu zachowań osób nam bliskim, lub z których wiąże nas jakaś zażyłość. Naśladowane mogą być zarówno zachowania pożądane i niepożądane.

Dzieci najchętniej naśladują rodziców i ulubionych nauczycieli. Zatem rodzinna, ciepła atmosfera ma znaczący wpływ na proces modelowania zachowań. Dziecko obserwując stosunek rodziców do niego i do siebie nawzajem, będzie postępowało podobnie. Dziecko dokładnie obserwuje zachowania rodziców np. względem sąsiadów, osób starszych, swoich własnych rodziców. Dziecko dzięki temu nabywa zdolności do prawidłowych relacji międzyludzkich.

Czynniki ułatwiające modelowanie->

- metoda ta jest bardziej skuteczna na dzieciach starszych (świadomych) niż na dzieciach małych

- chłopcy chętniej naśladują wzory męskie, a dziewczynki damskie

- duży wpływa na dzieci wywierają osoby, które są obecne w ich życiu na co dzień (rodzice, nauczyciele, koledzy w podwórka, starsi koledzy lub koleżanki)

- na zmianę zachowania skuteczniej też wpływa zachowanie więcej niż jednej osoby

 

Model wywiera tym większy wpływ na obserwatora:

- im w wyższym stopniu obserwator postrzega jego kompetencje i jego prestiż, jakim cieszy się w otoczeniu

- im szerszy jest zakres władzy modela i większe ma on możliwości zapewnienia obserwatorowi oparcia duchowego i materialnego

- im większym stopniu obserwator zauważa podobieństwo modela do siebie np. pod względem określonych umiejętności, zachowań, zainteresowań czy uzdolnień

- im więcej entuzjazmu model przejawia dla swych zachowań altruistycznych

 

ZA POMOCĄ MODELOWANIA MOŻNA EFEKTYWNIE WPŁYNĄĆ NA ROZWIJANIE I POGŁĘBIANIE ZACHOWAŃ CZY POSTAWSPOŁECZNIE I MORLANIE POŻĄDANYCH.

38. Definicja współcześnie pojmowanej tożsamości.

– termin ten jest obecnie używany do określenie niepowtarzalności jednostki lub grupy

– tożsamość jednostki kształtuje się w konkretnej grupie pod wpływem określonej kultury

– kształtowanie tożsamości jest niezwykle ważne dla ludzkiego życia (-kreowanie tożsamości – proces budowania świadomości i autonomii)

– w określeniu tożsamości zawsze dokonujemy prób oddzielenia tego co własne od tego ci inne, obce, nieznane

– dostarczane ze świata informacje tworzą Ja płciowe , społeczne, kulturowe i tym podobne

– tożsamość jest uznawana za rodzaj samowiedzy jednostki, jej sądów, wyobrażeń i poczucia wartości

– niezbędne jest zaufanie do siebie, wiara we własne siły i możliwości oparte na tożsamości rodzinnej

– tożsamość to niepodlegająca zmianom jednakowość, której podłożem jest głównie kod genetyczny

39. Metodyka koncepcji wychowania A. Neila:

• wychowanie w swobodzie nie oznacza zaspokajania wszystkich kaprysów wychowanków, istnieją granice swobody,

• ograniczenie wolności w szkole poprzez ramowy plan dnia,

• uczęszczanie na zajęcia było dobrowolne, nie były przymusowe, mimo to była 100% frekwencja,

• 100% frekwencja była skutkiem dobrych, życzliwych stosunków łączących nauczyciela i ucznia,

• metoda Neila zapewnia kształtowanie odpowiedzialności,

• rozwój samorządności i samorządu- samorząd podejmował decyzje w sprawach życia szkolnego i internatowego, uchwalał przez głosowanie przepisy dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa, rozwiązywał spory powstałe miedzy dziećmi i młodzieżą, spotkania samorządu były cotygodniowe lub zwoływane w trybie natychmiastowym.

• Neil stawiał wysokie wymagania nauczycielom, szczególna pomoc dla dzieci nieszczęśliwych,

• uważał, że trzeba liczyć się z zainteresowaniami uczniów, dbać nie tylko o rozwój intelektualny, ale również emocjonalny,

• powstrzymywanie się od wywierania presji moralnej i fizycznej na dziecku,

• kary naturalne, czyli poniesienie konsekwencji własnych poczynań.

40. Istota wychowania niedyrektywnego w koncepcji humanistycznej.

Wychowanie niedyrektywne w koncepcji humanistycznej wyklucza wszelkiego rodzaju narzucanie wychowankowi czegokolwiek i celowo rezygnuje z przymusu (w tym także wymuszania na nim posłuszeństwa lub podporządkowywania się dorosłym). Wychowanie takie ma stwarzać warunki, sprzyjające samorealizacji wychowanka, tzn. ma pomagać w rozwoju i dojrzewaniu. Ma także pomóc w głębszym uświadomieniu sobie co robi oraz stawaniu się tym kim jest naprawdę.

41. Związek długotrwałości wychowania oraz socjalizacji i inkulturacji

Długotrwałość wychowania – oznacza, że każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe życie i wiąże się ta cecha wychowania z systematycznością, co ma doniosłe znaczenie dla ciągłego pogłębiania i przetrwania osiągniętych wyników.
Socjalizacja- proces nabywania przez jednostkę wiedzy, systemu wartości, biegłości językowej, umiejętności społecznych i społecznej wraźliwości, która pozwala jej zintegrować się ze społeczeństwem i zachować w nim przystosowawczo.
Inkulturacja - Proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa, srawiając, że jednostka staje się integralnym członkiem tego społeczeństwa i nosicielem jego kultury.

Zarówno długotrwałość wychowania jak i socjalizacja oraz inkulturacja kształtują osobowość człowieka, pomagają dostosować się mu do wymagań stawianych przez społeczeństwo i kulturę oraz odbywaja się przez całe życie.

43. Ocena skuteczności psychospołecznej koncepcji wychowania.

Koncepcja psychospołeczna słusznie zakłada, że człowiek jest jednostka społeczną i podlega różnym wpływom stosunków międzyludzkich. Słusznie zakłada, że relacje międzyludzkie w procesie wychowania, powinny opierać się na szacunku, zapewnieniu poczucia bezpieczeństwa, miłości, zaufaniu i wyrozumiałości. Błędnie natomiast zakłada (H. S. Sulivan), ze osobowość zorganizowana jest tylko ze zdarzeń interpersonalnych, a nie intrapsychicznych). Również zbyt wielką obawę wykazuje w stosunku do współzawodnictwa (E. Fromm), nie dostrzegając pozytywnych skutków tego zjawiska i twierdząc, że jest jedynie źródłem lęku.

44. Istota i technika zastosowania metody perswazji

Istota: Kształtowanie postaw prospołecznych. Uświadamianie norm, wartości i zasad postępowania.

Technika: Dialog, dyskusja, narada, „burza mózgów”, rozmowa (nie) kierowana, prezentacja, sentencja, bibliografia, aforyzm itp.

Warunek skuteczności: temat adekwatny z zainteresowaniem, bez dominacji i oceniania, wytworzenie szacunku, sympatii, autorytetu, przemycanie treści pozytywnie wzbogacających wiedzę. Słaba skuteczność jeżeli nie idzie w parze z metodą modelowania i zadaniową. Szczerość interakcji, poczucie bezpieczeństwa.

46. Klasy – kategorie wpływów wychowawczych – czynności, mechanizmy psychologiczne wychowania.

Lp.	A. Czynności wychowawcy	B. Czynności wychowanka	C. Mechanizmy psychologiczne wychowania
I	Podawanie wzorów, ew. bycie samemu wzorem lub modelem	Zachowanie upodobnione do wzoru – naśladownictwo lub modelowanie	Imitacja i identyfikacja
II	Prowokacja lub presja sytuacyjna – organizowanie sytuacji o cechach powodujących zupełnie określone zachowania	Zachowania zależne od wymogów sytuacji, zaprogramowane w sytuacji; samodzielne rozwiązywanie problemów sytuacyjnych bez podanego wzoru	Uczenie się przez wgląd
III	Trening - ćwiczenie pożądanego zachowania przez powtarzanie odpowiednich zadań (sytuacji) oraz przez stosowanie odpowiednich wzmocnień (pozytywnych, negatywnych lub informacji o wyniku	Powtarzanie określonych zachowań wg instrukcji, potem bez instrukcji, aż do wyuczenia	Powstawanie stereotypu dynamicznego złożonych zachowań
IV	Nadawanie znaczenia a) przez odpowiednią manipulację informacjami; b) przez odpowiednie wywoływanie emocji	Uświadomienie sobie zasad, celów, wartości, połączone ze swoistymi przeżyciami; wartościowanie, dokonywanie świadomego wyboru	Interioryzacja, internalizacja

48. Znaczenia warunków życia w procesie wychowania w koncepcji psychospołeczne

Warunki te mogą sprzyjać procesowi wychowania, bądź wyraźnie go ograniczać, wręcz wpływać na niego destruktywnie, jak ma to miejsce np. w sytuacji współzawodnictwa . Dlatego nie jest obojętne w jakim środowisku odbywa się proces wychowania. Jeśli załóżmy uczeń sprawia kłopoty w szkole funkcjonującej poprawnie z punktu widzenia pedagogicznego to prawdopodobnie przyczyny sprawianych tam trudności wychowawczych tkwią w środowisku pozaszkolnym najczęściej w rodzinie. Dlatego też nierzadko procesowi wychowania należałoby poddać – poza uczniem społecznie nieprzystosowanym – także jego rodziców.

49. Ośmioczłonowa systematyzacja zachowań interpersonalnych (wewnątrz okręgu) wraz z odpowiadającymi im, i na ogół przez nie wywoływanymi, zachowaniami (na zewnątrz okręgu) wg Leary'ego, 1957.

50. Istota inkulturacji – stosunek do wychowania

Inkulturacja – proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych wzajemnym przenikaniem się różnych systemów kulturowych.

Inkulturacja jest czynnikiem rozwoju, potwierdzającym zdolność wyuczenia się pewnych zasad kulturowych przez ludzi. Jest to proces zaznajamiania się z kulturą oraz warunkami życia określonego społeczeństwa, przyswajania ich (czynniki duchowe – religia, tradycja, materialne – architektura, sztuka, literatura). Jej charakter jest adaptacyjny, przystosowujący jednostkę do życia w określonym społeczeństwie, aczkolwiek jednocześnie pozostawiający możliwość swobodnego wyboru. Inkulturacja jest narzędziem socjalizacji. Jest samoistna, samorzutna. Zachowania jednostki nie muszą być z góry zdeterminowane, podlegają między innymi konkretnym wzorcom kulturowym społeczeństwa. Inkulturacja ma ogromny wpływ na przekazywanie dziedzictwa kulturowego.

51. Istota wychowania prewencyjnego wg. Jana Bosko.

Często nazywana systemem prewencyjny m(zapobiegawczym). Głównym jej celem jest wielostronny rozwój młodzieży jako uczciwych obywateli i dobrych chrześcijan. Cel ten ma byc realizowany poprzez stworzenie środowisk wychowawczych, które będą się charakteryzować rodzinną atmosferą – przygotpwać zwłaszcza chłopców w wieku dojrzewania do przyszłego życia, kształtować poczucie odpowiedzialności i właściwie pojętej wolności. Wysoko ceni się tam dialog , poszukiwanie prawy i zapobieganie o poprawne stosunki międzyludzkie.
Trzy główne filary :
- miłość : naczelna zasada wychowania. Przyjmuję formę przyjaźni w relacjach z wychowankami, okazywanie im zaufania i otwartości ( szczerości ) oraz bezinteresownego ich wspomagania. Jej przejawem jest też bezwarunkowa akceptacja wychowanków, ich rozumienie, wpajanie im takich wartości jak : dobrość, mądrość, świętość, radość, zdrowie, pobożoność. Miłość jaką wychowawcy powinni darzyć wychowanków powinna się przejwiać w stałym nawiązywaniu z nimi bliskich kontaków. Sprowadza się to zwylke do obecności opiekuńczej. Nie nalezy stosować środków przymusu a jedynie persfazji i miłosierdzia. Stosowanie kar zalecał jedynie w sytuacjach wyjątkowych, gdy wszytskie inne sposoby zawiodły. Jednak kary miały być przepełnione troską o dobro osoby karanej, wymierzone zawsze z poszanowaniem godności a nie chęcią odwetu.
- rozum : regulamin i wszytskie inne zalecenia mają mieć racjonalne uzasadnienie i nie krępowały zachowań inspirowanych spontanicznością wychowanków, aby nie były motywowane strachem, lecz pozwałały na działanie z wolnego wyboru i potwierdzenie własnej osobowości. Zadaniem wychowawcy kierującego się rozumiem jest pomaganie wychowankom w należytym korzystaniu z prawa współdecydowania o sobie. Zakłada także dążenie do stawania się coraz bardziej dojrzałym społecznie i morlanie. Kierowanie się w procesie wychowania przede wszytskim rozsądkiem a nie niepohamowanym uczuciem. Eksponuje się znaczenie ludzkich kontaktów i te zalety wychowania , które rozwijają miłość, tolerancję, twórczość oraz niestosowanie przemocy.
-religia : tylko ona może rozpocząć i doprowadzić do końca wielkie dzieło prawdziwego wychowania, bez niej nie osiągnie się nic dobrego w pracy z młodzieżą. – uzasadnia ona obowiązek okazywania przez każdego człowieka bezinteresownej usłóżności swoim bliźnim. Stanowi ona zachętę do zachowań prawdziwie moralnych. Jest to także pogłębienie u młodzieży prawdziwej religijności(Jan Bosko miał na myśli zwłaszcza ofiarną uczynność na rzecz innych z pobudek religijnych, czyli tę umotywowaną sumieniem a nie lękiem przed karą).Religia ma pomagać cywilizować.

52. Cztery główne typy stosunków społecznych:

-Stosunek przychylności- wywołują potrzebę bycia w zgodzie z innym człowiekiem, wyrażania dlań aprobaty, przebywania z nim, współdziałania. Jeśli stosunek zachodzi w relacji wychowawca- wychowanek, powstają dogodne warunki do wywierania zamierzonego przez wychowawcę wpływu.

-Stosunek przewodnictwa i mocy – przywódca działa przez przymus określany często jako przymus moralny. W przypadku mocy, stosunki nie przybierają postaci przywództwa, tu mamy do czynienia z silnym, bezwzględnym przymusem, który ogranicza wolność jednostki, zmusza do całkowitego podporządkowania się. Tu obserwujemy uległość.

-Stosunek walki- odpowiedzią na przymus jest przeciwstawienie się.

-Stosunek tolerancji- słaba możliwość wywierania wpływu: jest on mało określony, bo człowiek sam dokonuje wyboru wpływów, które akceptuje. Mogą to być te wpływy, które wywiera przywódca , ten kto działa na zasadzie siły i przeciwnie.

53. WARUNKI SKUTECZNOŚCI ZASTOSOWANIA METODY MODELOWANIA.

Warunkiem skuteczności zastosowania metody modelowania jest:

• okazywanie uczniom wzajemnego zrozumienia, zaufania i serdeczności, udzielania im pomocy i bycia wobec nich usłużnym, gdy tego potrzebują, wzajemne zabieganie o zdrowie, o prawidłowy rozwój i dobre samopoczucie

• przybieranie przez nauczycieli i rodziców postaw prospołecznych wobec innych osób, wobec innych nauczycieli, ludzi w starszym wieku, wobec uczniów chorych, defektywnych i mniej sprawnych, łącznie z organizowaniem dla nich pomocy. Jeśli dzieci nie doświadczyły pomocy ze strony nauczycieli, to pozbawione są poczucia obowiązku udzielania jej innym osobom

• wywierania wpływu na dziecko przez te osoby, które odgrywają szczególną rolę w jego codziennym życiu oraz osoby lubiane (bo w tej metodzie uczeń identyfikuje się nie tylko z poglądami, ale i z osobą lubianego nauczyciela)

• stopień kompetencji pedagogicznych i prestiż, jakim cieszy się jego nauczyciel w swoim otoczeniu; im szerszy jest zakres znaczenia modela i możliwość zapewnienia duchowego lub materialnego wsparcia; im w większym stopniu uczeń dostrzega w swoim nauczycielu podobieństwo do własnych zainteresowań, umiejętności i uzdolnień; im więcej entuzjazmu przejawia nauczyciel dla swych zachowań zawodowych i altruistycznych

• uwzględnienie indywidualnych różnic wychowanków, znajomość dziecka

• autentyczność modela

54. Klasy – kategorie wpływów wychowawczych – czynności wychowawcy.

Wychowanie jest strukturą wpływów wychowawczych, zróżnicowanych przez ich swoiste odrębności związane z klasami wpływów, do których należą. Mechanizmy intencjonalnego wywierania wpływów to : identyfikacja, uczenie się przez wgląd, powstawanie stereotypu dynamicznego złożonych zachowań, interioryzację i internalizację.

Czynności wychowawcy:
1) podawanie wzorów, Ew. bycie samemu wzorem lub modelem
2) prowokacja lub presja syt7uacyjna – organizowanie sytuacji o cechach powodujących zupełnie określone zachowania.
3) trening – ćwiczenie pożądanego zachowania przez powtarzanie odpowiednich zadań (sytuacji) oraz przez stosowanie odpowiednich wzmocnień (pozytywnych, negatywnych lub informacji o wyniku)
4) nadawanie znaczenia:
*przez odpowiednią manipulację informacjami;
* przez odpowiednie wywoływanie emocji

56. Klasy (kategorie) wpływów wychowawczych

Lp.	A. Czynności wychowawcy	B. Czynności wychowanka	C. Mechanizmy psychologiczne wychowania
I	Podawanie wzorów, ew. bycie samemu wzorem lub modelem	Zachowanie upodobnione do wzoru - naśladownictwo lub modelowanie	Imitacja i identyfikacja
II	Prowokacja lub presja sytuacyjna - organizowanie sytuacji o cechach powodujących zupełnie określone zachowania	Zachowania zależne od wymogów sytuacji, zaprogramowane w sytuacji; samodzielne rozwiązywanie problemów sytuacyjnych bez podanego wzoru	Uczenie się. przez wgląd
III	Trening - ćwiczenie pożądanego zachowania przez powtarzanie odpowiednich zadań (sytuacji) oraz przez stosowanie odpowiednich wzmocnień (pozytywnych, negatywnych lub informacji o wyniku)	Powtarzanie określonych zachowań wg instrukcji, potem bez instrukcji, aż do wyuczenia	Powstawanie stereotypu dynamicznego złożonych zachowań
IV	Nadawanie znaczenia a) przez odpowiednią manipulację informacjami; b) przez odpowiednie wywoływanie emocji	Uświadomienie sobie zasad, celów, wartości, połączone ze swoistymi przeżyciami; wartościowanie, dokonywanie świadomego wyboru	Interioryzacja, internalizacja

58. Definicja tożsamości. Zakres, istota
Tożsamość- niepodlegająca zmianom jednostkowość, której podłożem jest głównie kod genetyczny. Termin określany jest w celu podkreślenia niepowtarzalności jednostki lub grupy. Tożsamość jednostki kształtuje się w konkretnej grupie pod wpływem określonej kultury. W kreowaniu tożsamości ważną rolę odgrywa język i dziedzictwo kulturowe. Tożsamość międzykulturowa potrzebna jest abyśmy spośród innych kultur potrafili poznać, wyodrębnić własną kulturę.

59. Rola samoaktualizacji w procesie wychowania w koncepcji humanistycznej.

Samoaktualizacja pełni istotną rolę w procesie wychowania w koncepcji humanistycznej ponieważ polega na świadomym wpływaniu jednostki na coraz to dojrzalszy i pełniejszy kształt swojego życia, odkrywaniu przez nią drzemiących w niej możliwościach i rozwijanie ich. Zadaniem wychowawcy jest jedynie wspomaganie wychowanków w ich naturalnym rozwoju, pomoc w uświadomieniu im co robią i kim są naprawdę.

61.Istota i technika zastosowania metod karania:

Istota:

• hamowanie negatywnych skutków zachowania

• zapobieganie negatywnym skutkom zachowania

• poniesienie konsekwencji swoich działań

Technika:

• dezaprobata słowna

• wykluczenie z życia społecznego (aktywności)

• pozbawienie przyjemności

• nałożenie nowych zadań

• kara naturalna

• nakładane bezpośrednio po czynie

• należy wytłumaczyć, dlaczego dziecko dostało karę

• racjonalna, adekwatna, konsekwencja, skuteczność

62. 4 rodzaje celów ze względu na ocenę rozwojową wychowanka.

• cele minimalizujące – niwelowanie (zmniejszanie) niepożądanych zachowań i postaw.

• cele korekcyjne - poprawianie i dopracowywanie źle funkcjonujących elementów pożądanych zachowań.

• cele optymalizujące - rozwijanie już istniejących zainteresowań.

• cele kreatywne - wywoływanie nowych pożądanych zachowań i wzbudzanie nowych zainteresowań.

Cele: kreatywny i optymalizujący wykorzystują potencjał wychowanka, a minimalizujący i korekcyjny opierają się na jego deficytach.

65. istota i technika zastosowania metody nagradzania.

Metoda nagradzania

- tzw. wzmacnianie pozytywne

Ogólna charakterystyka:

- promowanie zachowań pożądanych za pomocy udzielania pochwał lub przyznawania nagród

- pochwały w formie ustnej lub pisemnej

- także za pomocą gesty (np. skinienie głową)

- nagrody mają charakter wzmocnień materialnych (zabawki, książki, pieniądze)

Skuteczność metody nagradzania:

- tym skuteczniejsze im stosuje się ją zgodnie z upragnionymi przez dzieci i młodzież rodzajami wzmocnień pozytywnych

Funkcje metody nagradzania:

- dzieci i młodzież dowiadują się o zgodnym z oczekiwaniami dorosłych wykonaniu określonych poleceń

- udzielenie pochwały czy nagrody jest czynnikiem motywującym do zachowań społecznie pożądanych

Zasady nagradzania wychowawczego

- poprawne stosowanie metody nagradzania wymaga stosowania kilku zasad wzmacniania pozytywnego

Użyteczność metody nagradzania

Ocenia skuteczności metody nagradzania:

- poprawnie stosowana metoda nagradzania spotyka się w pedagogice z uznaniem i jest doceniana przez rodziców, wychowawców i nauczycieli

- wzmocnienia pozytywne są szczególnie potrzebne dzieciom i młodzieży kiedy maja zaburzenia w nauce bądź zachowaniu – tzw. nieprzystosowanie lub niedostosowanie społeczne

Następstwa metody nagradzania:

- zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia oczekiwanego przez dzieci i młodzież sposobu ich postępowania

- pozytywnie motywuje ich do zachowań społecznie i moralnie pożądanych

- umacnia ich poczucie wartości i własnej godności

Słabe strony metody nagradzania

Możliwość sprzyjania postawie roszczeniowej:

- dziecko zbyt często chwalone zaczyna przejawiać postawę roszczeniową

- uczy się działań interesownych

- za zachowania społecznie pożądane oczekuje gratyfikacji

Przesadnie wybiórcze stosowanie metody nagradzania:

- błędem jest rezygnowanie z metody nagradzania wobec dzieci i młodzieży nieprzystosowanej lub niedostosowanej

- one są w sposób szczególny spragnione pochwał jaki nagród

- zdarza się że nagrody otrzymują dzieci które najmniej tego potrzebują – uczą się wtedy dobrych manier wyłącznie za cenę bardziej lub mniej jawnego ich chwalenia czy nagradzania

- takie postępowanie osłabia ich oznaki wspaniałomyślności

Pochopne stosowanie metody nagradzania:

- udzielenie pochwały w gruncie rzeczy są pozbawione wszelkiego wpływu wychowawczego na danych wychowanków, nie pełnia funkcji zadośćuczynienia za określone zachowanie

- nie zaspokajają potrzeby uznania i szacunku

- nie wszystko co jest uważane przez rodziców i wychowawców za pochwałę jest rzeczywiście trafionym rodzajem gratyfikacji w oczach dziewcząt i chłopców

- jednorazowa pochwała w mniejszym stopniu motywuje niż systematyczna, ale w przypadku systematyczności może pojawić się uniewrażliwienie

- metoda nagradzania jest czasem stosowana jako „widzi mi się” praktyka ta jest jednym z powodów stosowania nagrodzenia po upływie dłuższego czasu od chwili zaistnienia

Brak natychmiastowej poprawy w zachowaniu osoby nagradzanej:

- metoda ta przegrywa z metoda karania dzieje się tak ze szkodą dla trwałych wyników wychowania które zawdzięcza się bardziej stosowaniu metody nagradzania niż karania

- metody nagradzania nie sposób by było ograniczyć w procesie wychowania do minimum lub całkowicie z niej zrezygnować – niekiedy jest jedynym skutecznym sposobem oddziaływania wychowawczego

- przydatna jest szczególnie do dzieci w młodszym wieku oraz chłopców i dziewcząt sprawiających problemy wychowawcze

- wymaga mniejszego stosowania i rezygnacji po dłuższym okresie czasu w tym zwłaszcza w miarę pojawienia się konstruktywnych zmian w zachowaniu się dzieci i młodzieży

66. Istota i cele edukacji międzykulturowej.

W społeczeństwie wielokulturowym niezbędne jest wsparcie edukacyjne, uświadomienie społeczeństwu potrzeby znoszenia różnic, aby mieć lepsze stosunki z innymi oraz doprowadzenie do funkcjonowania zinstytucjonalizowanych form ich zachowania, wspierania i rozwoju. Edukacja międzykulturowa powinna stwarzać atmosferę „domowości”, która pozwoli na otwarcie i jednoczesne realizowanie tych potrzeb, a w efekcie ukształtowanie tożsamości podwojonej, rozproszonej. Istotą procesu kreowania tożsamości międzykulturowej jest nadanie wartości przypisanej i nie zamykanie jej, ale otwieranie na inne kultury. Dlatego ważne jest podejmowanie już w przedszkolu w programach edukacyjnych realizowanie dwóch ścieżek, aby nie nastąpiło zamknięcie i przeciwstawienie kultur.

(Szczerze to nie wiedziałam a co w tym chodzi i trochę mało znalazłam, ale szukałam szukałam i dupa, jakieś lewe to zagadnienie 66....( (:D)

68. Zasada „wait to see” w koncepcji A. Neila.

– zasada „czekać i patrzeć”. Według Neila dziecko samo potrafi kierować własnym rozwojem poprzez postępowanie zgodnie ze swoją osobowością. Rolą wychowawcy jest jedynie stwarzanie wychowankom odpowiednich warunków dla ich swobodnego rozwoju, i przede wszystkim - nie wywieranie jakiejkolwiek presji fizycznej czy moralnej.

74. Warunki skuteczności zastosowania metody perswazji:

• ogółem skuteczność jest niewielka jeśli nie stosuje się wraz z nią modelowania i metody zadaniowej (zgodność postępowania modela z treściami przekazywanymi wychowankowi)

• ogromną rolę ma realna możliwość przestrzegania tych wartości i ograniczeń

• ujemnie na skuteczność wpływa dydaktyzm, górnolotność wypowiedzi, deklaratywność

• rozmowa niekierowana – najbardziej skuteczna, liczy się z osobistymi zainteresowaniami rozmówców, charakteryzuje się samorzutnością i szczerością wypowiedzi i prowadzeniem rozmowy w atmosferze zaufania i zrozumienia, np. narady rodzinne

• rozmowa niekierowana w postaci dyskusji uczestniczącej – np. lekcja wychowawcza

• korzystnie wpływa gdy komunikat przekazuje osoba znana, szanowana, powołująca się na osobiste doświadczenia, przywołująca prawdziwe historie

• największy pożytek wychowawczy z dyskusji na temat złotych myśli czy aforyzmów, jest gdy stanowi to rodzaj debaty

76. Ocena aktualności postulatów koncepcji personalistycznej wychowania.

Aktualna ocena personalistycznej koncepcji wychowania : w dzisiejszych czasach bardzo zakorzeniony jest indywidualizm, ludzie sami wybierają swoją drogę, nie upadabniają się do innych, istotna jest dla nich odrębność. Ważna jest także tolerancja między innymi, że względu na to , że każdy z nas jest sam w sobie indywidualistą, ale także ze względu na to, iż obok siebie mieszkają ludzie różnych narodowości, wyznań itp. Istotne znaczenie ma także to, że nic nie jest narzucone z góry, ze wszyscy dążą do samodoskonalenia.. Każdy z nas ma prawo decydować o swoim życiu i prawo do popełniania błędów i samoaktualizacji i poczucia własnej autonomii.

79. Istota wychowania w koncepcji personalistycznej

Personalizm – termin określający pewne relacje i koncepcje człowieka, akceptujące jego indywidualność, niepowtarzalność, podmiotowość i osobowość. Personalizm to także nazwa pewnych ruchów czy zaangażowań na rzecz człowieka ( osoby) i definicja określonych podstaw. Nurt ten najbardziej łączony jest z postacią i działalnością Emmanuela Mouniera (1905 - 1950), uważanego za głównego założyciela personalizmu.

• Cele wychowania w/g personalizmu

Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju.

Wyróżnia się trzy podstawowe linie (dziedzin) rozwoju wychowawczego: wychowanie fizyczne, wychowanie intelektualne i wychowanie moralne, ponadto wychowanie społeczne i wychowanie religijne.

• Relacja wychowawca/nauczyciel – wychowanek/uczeń w/g personalizmu.

Wychowanka, uważa się za pierwszego i podstawowego działającego w procesie wychowania. Jest on podstawowym i pierwszym czynnikiem wychowania. Wychowawca jest jednie kooperatorem. Wychowanek jest traktowany jako osoba i nigdy nie jest rzeczą ani rodzin, ani państwa i nikomu nie przyznaje się w tym zakresie hegemonii ze względu na jakiekolwiek aspekty.

Nauczyciel powinien być świadomy, że jego rola jest jednie rolą pomocniczą, jest to rola kogoś, kto pomaga uczniowi z zewnątrz. Jest to rola ważna ale nie podstawowa.

80. Wychowanie ku międzykulturowości – istota

Edukacja międzykulturowa opowiada się za wzajemnym wzbogaceniem się różnych kultur odrzucając sterowanie i kontrolę istnienia obok siebie. Celem jej jest wnikanie w istotę kultur i wzajemne  porównanie i odnoszenie co wzmacnia własną tożsamość i pozwala na kształtowanie umiejętności odpowiedzialnego tworzenia i modelowania własnej kultury z jednoczesnym nabywaniem postawy tolerancji i uznania dla innych kultur. 

81. Wizja wychowanka w psychospołecznej koncepcji wychowania:

Na kształtowanie osobowości wychowanka składają się nie tyle czynniki biologiczne, co uwarunkowania społeczne. Wychowanek jest istotą społeczną, związaną integralnie z innymi ludźmi, i od nich w dużej mierze zależną. O jego zachowaniu decyduje najczęściej sytuacja społeczna z jaką spotyka się w szkole, rodzinie czy zakładzie pracy. Jednostka podlega różnym wpływom stosunków międzyludzkich. Decydującym czynnikiem rozwoju człowieka są stosunki interpersonalne z innymi. Bez kontaktów z ludźmi człowiek czuje się samotny i wyobcowany.

82. Koło błędów w wychowaniu wg Guryckiej.

Do błędów wychowawczych zaliczyć można: rygoryzm, agresję, hamowanie aktywności, obojętność, eksponowanie siebie, uleganie (bezradność), zastępowanie (wyręczanie), idealizację dziecka oraz niekonsekwencję.

Gurycka wyróżnia:

1. Błędy „zimne” (rygoryzm, agresja, hamowanie aktywności, obojętność) oraz błędy „ciepłe” (idealizacja dziecka, zastępowanie, uleganie)

2. Błędy nadmiernej koncentracji na dziecku (zastępowanie, idealizacja, rygoryzm, agresja) oraz błędy nadmiernej koncentracji na sobie (hamowanie aktywności, obojętność, eksponowanie siebie, uleganie dziecku)

3. Błędy przeceniania zadań dziecka (zastępowanie, idealizacja dziecka, rygoryzm, agresja) oraz błędy niedoceniania zadań dziecka (hamowanie aktywności, obojętność, eksponowanie siebie, uleganie)

83. Zachowania błędne wychowawcy
• Rygoryzm – bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, sztywność ocen, stawianie dokładnie określonych wymagań, brak swobody, ścisłe kontrolowanie postępowania dziecka (posłuszeństwo)
• Agresja – atak słowny, fizyczny lub symboliczny, zagrażający lub poniżający dziecko
• Hamowanie aktywności – przerywanie, zakazywanie, aktywności własnej dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne zachowania własne, zmienianie bez powodu rodzaju aktywności dziecka
• Obojętność – dystans do dziecka i jego spraw, okazywanie braku zainteresowania dla jego aktywności
• Eksponowanie siebie – koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach, odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuć dziecka, chęć imponowania, wyróżniania się, obrażanie się
• Uleganie – spełnianie zachcianek dziecka, rezygnowanie ze stawianych wymagań, okazywanie bezradności wobec dziecka
• Zastępowanie – wyręczanie dziecka w działaniu, przejmowanie jego zadań bez oczekiwania na wyniki pracy
• Idealizacja – ciągłe zajmowanie się dzieckiem i jego sprawami, utożsamianie się z nim jako najwyższym dobrem, chronienie przed możliwymi niebezpieczeństwami, zabezpieczanie przed zachowaniem niezgodnym z idealnym wzorcem
• Niekonsekwencja – przemienność zachowań błędnych należących do różnych kategorii

84. Metody koncepcji wychowania Janusza Korczaka.

- konieczność przestrzegania niezbywalnych praw dziecka – do szacunku, bycia tego, kim jest, radosnego dzieciństwa, współdecydowania o swoim losie, niepowodzeń, łez, posiadania rzeczy i tajemnic

- troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży – samorząd zakładowy/szkolny

- sąd koleżeński: 5 wychowanków (zespół sędziowski) i wychowawca (sekretarz), rozpatruje sprawy na podstawie kodeksu Korczaka

- rada samorządowa: 10 wychowanków i wychowawca, organ wykonawczy, tworzenie „komisji problemowych” (sprawdzania czystości, podręczników, zeszytów), raz w tygodniu

- sejm dziecięcy – 20 posłów, ustawodawczy, zatwierdzanie lub uchylanie decyzji rady, uchwały w sprawie świąt i wydarzeń, wydalanie z zakładu i przyjmowanie do niego, raz w roku

- plebiscyt życzliwości i niechęci – wzajemne ocenianie się i ocenianie wychowawców (+, -, 0), raz w roku, na tej podstawie przywileje i ograniczenia

- redagowanie gazetek szkolnych

- zawieranie „zakładów” – umowy zawierane z samym sobą w obecności wychowawcy

- pełnienie dyżurów

- lista podziękowań i przeproszeń

- nagradzanie pocztówkami pamiątkowymi

- „szafa znalezionych rzeczy”

- skrzynka do listów od dzieci do wychowawców

86. Spoistość struktury procesu wychowania- współzależność i charakter zależności pomiędzy elementami spoistości.

Rys.21 Spoistość struktury skutecznego procesu wychowawczego. ( Gurycka)

Cztery ściśle ze sobą powiązane czynniki:

Wychowawca, wychowanek, cel, sytuacje wychowawcze. Zachodzą między nimi zależności takie jak.

cel-wychowawca: przesłanki psychologiczne, preferowanie celu przez wychowawcę, internalizacja celu przez wychowawcę

Wychowawca- sytuacja: wiedza i umiejętności wychowawcze, funkcjonowanie wychowawcze

Sytuacja-wychowanek: aktywność i emocje wychowanka, oczekiwania sytuacyjne

Wychowanek- cel: nowe doświadczenie wychowanka. Odległość wychowanka od celu: posiadane właściwości i ubiegłe doświadczenia.

wychowawca <-> wychowanek- zbliżenie subiektywnych obrazów sytuacji

cel <-> sytuacja- izomorficzna zależność sytuacji i celu

87. Wychowanie według koncepcji behawiorystycznej- cel, założenia.

Cel :

-wychowanie człowieka kolektywnego i produktywnego a zarazem człowieka uległego i podporządkowanego władzy.

-przyswojenie przez wychowanków zachowań społecznie pożądanych w odpowiedzi na dyrektywne względem nich oddziaływania.

Założenia :

– człowiek jest istotą zewnątrz sterowną czyli reaktywną(jej zachowanie w szczególności zależy od uwarunkowań zewnętrznych)

- przeżycia wewnętrzne jednostki są jej sprawą osobistą, nie powinny być istotne dla innych

- człowiek jest istotą dającą się dowolnie formować(tworzywo pozbawione twórczych kompetencji)

- wszelkie reakcje ludzi mają na ogół charakter reakcji nabytych, czyli poddawane są procesowi uczenia się.

- człowiek jest kopią środowiska

-wszelkie zachowanie człowieka jest reakcją na bodziec z zewnątrz ; w skrajnej odmianie koncepcji wyklucza się wszelkie wpływy pośrednie pomiędzy reakcją w bodźcem, w umiarkowanej koncepcji prócz zmiennych niezależnych przyjmuje się także wpływ zmiennych pośredniczących.

- wychowanie polega głównie na manipulacji wzmocnieniami(nagrodami i karami)

- wychowanie jest jedynie bezpośrednim oddziaływaniem wychowawcy na wychowanka, polegającym na jawnym kierowaniu jego rozwojem.

88. Warunki skuteczności wychowania w koncepcji C. Freineta

• Zapewnienie uczniom swobodnej ekspresji – komunikowanie innym własnych uczuć i myśli, wyrażanie siebie, ujawnianie własnych uzdolnień i talentów.

• Realizowanie idei samorządności – organizowanie różnorodnej działalności uczniów zgodnie z ich zainteresowaniami.

• Odpowiednie wyposażenie klas szkolnych – dysponowanie przez uczniów bogatym repertuarem różnego rodzaju pomocy naukowych, np. encyklopedie, mapy, albumy, filmy, maszyna do pisania, różne środki audiowizualne, itp.

90.WARUNKI SKUTECZNOŚCI ZASTOSOWANIA METODY ODDZIAŁYWAŃ GRUPOWYCH

Metody oddziaływań grupowych nazywane metodami grupowymi polegają one na aktywizowaniu dzieci i młodzieży w działalności zespołowej i samorządowej, w tym w organizowaniu z ich pomocą różnego typu zajęć łącznie z lekcjami.

• Warunki skuteczności metody organizowania działalności zespołowej :

• Tworzone zespoły w obrębie klasy, powinno tworzyć się na zasadzie niemal pełnej dobrowolności dzieci i młodzieży. (taki postulat głosił m. in. Roger Cousinet ). Również A. Kamiński reprezentował podobny pogląd. Uważał on, że „dziecko na ogół lepiej od nauczyciela wyczuwa, jakie środowisko koleżeńskie bardziej będzie odpowiadało jego dobremu samopoczuciu”.

• Dzieci i młodzież powinny mieć możliwość zrezygnowania z przynależności do danego zespołu, jeśli tylko tego zaprawną. (pogląd Rogera Cousineta)

• Powinno im również przysługiwać prawo pozbywania się niepożądanego uczestnika. (według R. Cousineta). W ten sposób zespoły mają szansę na przejawianie aktywności własnej.

• Tworzone zespoły powinny być w miarę możliwości równoważone pod względem ogólnej dojrzałości szkolnej i społecznej oraz aby dawały każdemu z nich jednakowe szanse w zakresie osiągnięć szkolnych. (pogląd Jana Barteckiego )

• Nauczyciel nie powinien kierować się (tworząc zespoły) ani przesadnym liberalizmem czy żywiołowością ani też nieokiełznanym rygoryzmem (Jan Bartecki)

• Konieczne jest aby podczas tworzenia zespołów panował odpowiedni, sprzyjający klimat. „Chodzi nade wszystko o to, aby dziewczęta i chłopcy byli przekonani o potrzebie dobierania się w zespoły i podejmowania w nich różnych zadań”.

• Warunki skuteczności metody organizowania działalności samorządowej :

• Umożliwianie chłopcom i dziewczętom podejmowania zadań wyrastających z ich realnych sytuacji życiowych, zainteresowań i potrzeb;

• Stopniowe zwiększanie zakresu współudziału wychowanków (uczniów) w decydowaniu o swoich sprawach i działaniu dla wspólnych celów;

• Włączanie do działalności samorządnej całej społeczności dziecięcej i młodzieżowej objętej strukturami organizacyjnymi samorządu;

• Usprawnianie i urozmaicanie samorządnych działań dzieci i młodzieży;

• Stwarzanie odpowiedniego klimat ułatwiającego identyfikowanie się ich z przynależną im społecznością, podporządkowaną samorządowi.

Ponadto istotna jest:

• Postawa nauczyciela (wychowawcy) . Jego inwencja i aktywne zaangażowanie się w samorządną działalność swoich podopiecznych, która nie stanowi jednak przesadnej ingerencją.

• Również istotne jest samo zainteresowanie nauczyciela (wychowawcy) działalnością i umożliwianie wprowadzania wciąż to nowych zmian w strukturze organizacyjnej samorządu, zgodnie z zainteresowaniami i potrzebami uczniów czy wychowanków.

• Warunki skuteczności metody współudziału uczniów w organizowaniu lekcji:

Współudział uczniów w organizowaniu lekcji jest przykładem zaktywizowania dzieci i młodzieży w działalności samorządnej. Dlatego można potraktować ją jako pewną odmianę metody rozwijania samorządności.

• Zastosowanie metody współudziału uczniów w organizowaniu lekcji wymaga odpowiedniej postawy nauczyciela. Mimo zaangażowania uczniów w prowadzenie zajęć, powinien pozostać on również czynnie zaangażowany( w lekcje). Nie wolno mu również zapominać, że nawet w przypadku najbardziej aktywnego i samodzielnego udziału uczniów w organizowaniu zajęć, nauczyciel nie pozostaje zwolniony od ponoszenia odpowiedzialności za ich poprawny przebieg i pomyślne wyniki.

91. Zależność między samowychowaniem a koncepcją personalistyczną- punkty styczne
Samowychowanie i personalizm dążą do tego by człowiek był bytem potencjalnym, co oznacza, że przez całe życie, stopniowo dokonuje aktualizacji i rozwija swoje możliwości. Ważnym elementem jest tu też samospełnienie, Człowiek, który raz podjął się odpowiedzialności za kształt swojej osoby, swoich cech i zdolności, jest niejako zobowiązany do doskonalenia się przez całe swoje życie. Do pełni rozwoju doprowadzić ma go właściwie ukształtowana wola, stanowiąca podstawową władzę samostanowienia osoby.

92. Wizja wychowanka w koncepcji humanistycznej.

Wyklucza wszelkiego rodzaju narzucanie dzieciom i młodzieży czegokolwiek, celowo rezygnując z jakiegokolwiek przymusu. (postępowanie niedyrektywne) Samorealizacja wychowanków, wspomaganie wychowanków w ich naturalnym rozwoju. Wychowanek powinien się stać osobą otwartą na nowe doświadczenia, posiadającą poczucie własnej wartości, niezależna, samosterowna, niepoddającą się mechanizmom obronnym i kierująca się rozumem i emocjami.

93. Zastosowanie elementów koncepcji behawiorystycznej w wychowaniu i terapii

Na ogół rzecznicy koncepcji behawiorystycznej są przekonani o nieograniczonych wręcz możliwościach oddziaływań wychowawczych. Mówi się nawet o tzw. inżynierii behawiorystycznej, nazywanej również technologią zachowania. Głównym jej celem jest modyfikacja obserwowalnych reakcji człowieka. Nie jest nim natomiast "zmiana stanów wewnętrznych, takich jak poczucie winy, lęk czy siła woli". Dzięki zastosowaniu inżynierii behawiorystycznej oczekiwano również zrewolucjonizowania procesu uczenia się w szkole. Usiłowano osiągnąć poprzez zastosowanie metody dydaktycznej, którą nazwano nauczaniem programowym. Wiele też obiecywano sobie po tzw. terapii behawioralnej, mającej na celu oduczenie reakcji nieprzystosowanych lub patologicznych czy dewiacyjnych. Wynik taki usiłuje się uzyskać za pomocą tzw. wygaszania lub hamowania, a także wzmocnień pozytywnych, jak również niekiedy wzmocnień negatywnych. W terapii behawioralnej stosuje się różnego rodzaju techniki modyfikacji zachowań ludzkich, w tym zwłaszcza technikę desensibilizacji (odwrażliwiania), technikę modelowania oraz modny współcześnie trening asertywności.

94. Zależność między współczesnym modelem edukacji i wychowania.

Edukacja jest ogółem wpływów na człowieka. Celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie, w otoczeniu- z zachowaniem wolności. Należy tutaj zwrócić uwagę na Dziesięciościan edukacji wg Kwiecińskiego: globalizacja, etatyzacja, nacjonalizacja, kolektywizacja, socjalizacja, polityzacja, inkulturacja i personalizacja, wychowanie i jurydyfikacja, kształcenie i humanizacja, hominizacja. Każda edukacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest edukacją. Wychowanie w ujęciu szerokim jest nadrzędne w stosunku do edukacji. Natomiast wychowanie w ujęciu wąskim jest podrzędne w stosunku do edukacji.

95. Warunki skuteczności zastosowania metody zadaniowej

Metoda zadaniowa to metoda pośrednia. Dokonuje się gdy wychowawca postawi wobec wychowanka zadania wynikające z zaistniałej sytuacji.

• umiejętne formułowanie zadań ( poziom i możliwości dostosowane)

• zadania mają być adekwatne do możliwości wychowanków

• zaangażowanie wychowanków

• zadanie nie może być narzucone

• świadomość i akceptacja zadania ze strony dziecka

• wychowankowie powinni być świadomi celu zadania, które maja wykonać

• stopniowanie trudności ( od prostych do trudnych)

• obiektywna ocena działalności wychowanka

• pogłębianie samodzielności wychowanka (interweniować tylko gdy jest taka potrzeba)

• wychowawca, który zadaje zadanie nie powinien nadmiernie kontrolować wychowanków, powinien zostawić im swobodę w wykonywaniu zadania, aby mogli pokazać swoje możliwości

• dziecko/wychowanek powinien być świadomy, że wykonywanie poszczególnych zadań daje możliwość nabywania wielostronnych doświadczeń

• wychowawca lub rodzice (osoby zlecające zadanie) powinny zachęcać dziecko do jego wykonania

96. ISTOTA I TECHINKA ZASTOSOWANIA METODY ODDZIAŁYWAŃ GRUPOWYCH.

ISTOTA:

• aktywizowanie dzieci i młodzieży w działalności zespołowej i samorządowej

• umożliwianie chłopcom i dziewczętom czynnego udziału w organizowaniu różnego rodzaju zajęć

• łagodzenie i eliminowanie przeszkód na drodze interakcji społecznej

• osiąganie społecznie pożądanych celów

• pogłębienie poczucia odpowiedzialności za powzięte decyzje i popełnione czyny

• wyłonienie się grupowych (?)

• pozwala przezwyciężyć nieśmiałość, egoistyczną rywalizację i chęć dominowania nad drugim

TECHNIKA:

• organizowanie działalności zespołowej: polega na tworzeniu w klasie szkolnej lub grupie wychowawczej kilkuosobowych zespołów, celem omówienia interesujących młodzież tematów i wykonania przez nich konkretnych zadań o użyteczności praktycznej.

• jeżeli wychowawca dobrze zna grupę/klasę może odgórnie przydzielić wychowanków do poszczególnych grup, celem równości szans

• umożliwienie dzieciom i młodzieży dobrowolne dobranie się w tzw. pary koleżeńskie, a następnie łączenie ich przez nauczycie z inną parą

• uwrażliwienie dzieci i młodzieży na wspólne zaspakajanie określonych potrzeb

• organizowanie działalności samorządowej: organizowanie przez wychowanków różnych form zaspokajania ich potrzeb związanych ze spędzaniem czasu wolnego

• wspólne rozwiązywanie zatargów koleżeńskich

• współudział uczniów w organizowaniu lekcji: udział w planowaniu lekcji, udział w przygotowaniu lekcji (praca zespołowa), udział w prowadzeniu lekcji, udział w ocenianiu lekcji

98. Podstawowe założenia koncepcji psychospołecznej

• Na kształtowanie osobowości człowieka szczególny wpływ mają uwarunkowania społeczne.

• Lęk jest wytworem przede wszystkim interakcji społecznych.

• O zachowaniu człowieka w dużej mierze decyduje sytuacja społeczna.

• Człowiek jest integralnie związany z innymi ludźmi i w dużym stopniu od nich zależny.

• Jednostka podlega różnym wpływom stosunków międzyludzkich.

99. Poglądy Sullivana na zależność zachowań od interakcji społecznych

Stworzył koncepcje psychospołeczną.

- środowisko pośrednio lub bezpośrednio wpływa na wychowanka

- na zachowanie, sposób widzenia samej siebie jednostki wpływa charakter , zażyłość lub dezintegracja stosunków interpersonalnych

- człowiek zachowuje się w sposób zależny od sytuacji społecznej w jakiej się znajduje

- poprawna interakcja zapewnia zaspokojenie potrzeb przynależności, bezpieczeństwa i miłości

-osobowość wychowanka jest złożona ze zdarzeń interpersonalnych

- otwarte i szczere wyrażanie opinii, niezrozumienie prowadzi do lęku

- zapewnienie bezpieczeństwa w kontaktach

- charakter interpersonalny procesów psychicznych: spostrzeganie, myślenie, zapamiętywanie, sny odzwierciedlają kontakty z ludźmi

100.ISTOTA I TECHNIKA ZASTOSOWANIA METODY ZADANIOWEJ

Metoda zadaniowa jest to zaraz obok metody modelowania, metodą wychowania polegająca na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań, których wykonywanie prowadzi zwrotnie do konstruktywnych zmian ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, a także do wzbogacania ich wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie działalności. W szczególności ceni się działania prospołeczne czyli służące dobru wspólnemu.

Metoda zadaniowa jest jedną z najskuteczniejszych metod wychowania. Jej celowość upatruje się także w tym, że zaliczana jest do oddziaływań pośrednich w przeciwieństwie do takich metod oddziaływań wychowawczych, jak perswazja, nagradzanie i karanie, które zalicza się do bezpośrednich metod wychowania. Istotną jej cechą jest postawienie wychowanka wobec wymagań, wynikających z zaistniałej sytuacji. Są one więc niejako jej skutkiem.

• Powierzanie zadań w rodzinie.

Rozumiana w ten sposób metoda zadaniowa może być szeroko stosowana zwłaszcza w rodzinie. Istnieje tam wiele okazji do świadczenia sobie wzajemnych usług, które często przybierają formę przeróżnych zadań na rzecz domu i rodziny jak np. wynoszenie śmieci czy nakrywanie do stołu oraz mycie naczyń. Warto podkreślić, iż szczególnie sprzyjające warunki dla zastosowania metody zadaniowej istnieją w rodzinach wielodzietnych , w których troska o innych wynika z naturalnej sytuacji rodzinnej. W rodzinach tych znajdują się często osoby , które wzajemnie się potrzebują, toteż dzieci z takich domów mają wiele możliwości w zakresie rozwijania u siebie takich umiejętności jak np. umiejętność dzielenia się z innymi, obowiązkowości czy pomagania słabszym. Stąd też zauważyć można, iż w rodzinach jednodzietnych jedynacy często są niewrażliwi na potrzeby innych ludzi czy „zamknięci” w kręgu własnej rodziny. Nie ulega ulega bowiem wątpliwości, ze osoba zwolniona od jakichkolwiek obowiązków na rzecz domu i rodziny, obojętnieje z czasem na sprawy innych ludzi, są oni na ogół też mniej lubiani przez swoich rówieśników i mają trudności z nawiązywanie z nimi serdecznych kontaktów.

• Powierzanie zadań w szkole.

Wdzięcznym terenem wykorzystania metody zadaniowej jest- obok rodziny – także szkoła. Szczególnie ważne jest powierzanie dzieciom i młodzieży zadań, związanych z udzielaniem przez nich tzw. pomocy koleżeńskiej w nauce. Pomoc ta polega na wspieraniu się w przezwyciężaniu różnych braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Uczniowie zazwyczaj chętnie pomagają sobie w nauce. Przejawia się to m. in we wzajemnym podpowiadaniu sobie na lekcji, pożyczaniu sobie długopisów, wspólnym odrabianiu lekcji czy wyjaśnianiu trudnego zadania. Udowodniono także, iż pomoc koleżeńska w nauce jest też niejednokrotnie bardziej skuteczna, niż wysoko płatne korepetycje udzielane przez rutynowych nauczycieli.

Powierzanie chłopcom i dziewczętom zadań nastawionych na niesienie dobra innym w warunkach życia szkolnego obejmuje zazwyczaj różne formy działalności samoobsługowej jak np. dbałość o czystość w klasie i jej wygląd estetyczny czy przewietrzanie klasy. Ważne jest także aby upatrywać w tych czynnościach nie tylko czynności doraźne ale i wartości wychowawcze.

• Powierzanie zadań poza rodziną i szkołą.

Możliwość zastosowania metody zadaniowej istnieje także w warunkach życia pozarodzinnego i pozaszkolnego. Przejawiać się to może w udzielaniu zwłaszcza przez młodzież pomocy ludziom kalekim, chorym, samotnym, starszym. Jednak nieodzownym warunkiem powodzenia niesienia pomocy jest przynajmniej ogólna orientacja w potrzebach ludzi zdanych na taką pomoc czy wsparcie. Niesiona przez dzieci i młodzież pomoc ludziom starszym i opuszczonym jest szczególnie pożądana z wychowawczego punktu widzenia, ponieważ świetnie przygotowuje do pełnienia w przyszłości roli żony, męża, matki i ojca, przede wszystkim zaś spolegliwego opiekuna. Różnego rodzaju świadczenia, także na rzecz innych ludzi chorych, samotnych i potrzebujących pozostawiają na ogół trwały ślad w psychice jednych i drugich. Nierzadko owocem tego jest narastająca w wychowankach gotowość do okazywania swej życzliwości i pomocy również osobą przygodnie spotkanym.

101. Podstawowe elementy aktywności samowychowawczej- zależność i istota.

Samowychowanie jest to czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu wł. rozwoju, wyraża się w regulowaniu swego postępowania wg dobrowolnie przyjętych wzorów lub systemu wartości. Jest to celowe i planowe kierowanie sobą. Aktywność samowychowawcza powstaje pod wpływem braku równowagi między podmiotem a otaczającym światem, również pod wpływem różnic dostrzeganych między „ja” idealnym a „ja” realnym.

Podstawowe elementy :

-cel, wzór osobowy- człowiek wytwarza wzór osobowy, który chce osiągnąć, i

-analizuje warunki obiektywne i osobiste możliwości (2 element)

-samoocena

-podjecie decyzji

-kierowanie sobą ku wyznaczonemu celowi

-autokontrola- odbywa się przez porównanie osiągnięć z zamiarami, przez porównanie „ja” realnego z „ja” idealnym

102. 9 typów obiektywnej sytuacji wychowawczej (przykłady)

1. Interakcja pełna bezpośrednia: wychowawca - wychowanek

2. Interakcja pełna pośrednia:

a) wychowawca - grupa - wychowanek

b) wychowawca - zadanie - wychowanek

c) wychowawca - zadanie, grupa - wychowanek

3. Interakcja niepełna, zawsze pośrednia:

a) wychowawca - grupa (wychowanek jest tylko elementem grupy)

b) grupa - wychowanek (wychowawca nie uczestniczy w sytuacji - można tylko przewidywać jego wpływ na grupę)

c) grupa - zadanie - wychowanek (jak wyżej)

d) zadanie - grupa (można założyć, że zadanie pochodzi od wychowawcy, który w sytuacji nie uczestniczy, natomiast wychowanek jest tylko elementem grupy)

e) zadanie - wychowanek (jak wyżej - można zakładać związek zadania z wychowawcą)

104. Izomorfizm sytuacji wychowawczej i celu – istota zależności

Druga ważna funkcja celu wychowawczego - to jego funkcja modelująca całokształt procesu wychowawczego.

Cel - projekt osobowości wychowanka, określa charakter interakcji, która zachodzi między wychowawcą a wychowankiem, wyznacza jakość doświadczeń, które ma nabyć wychowanek, decyduje o uruchamianej klasie wpływu wychowawczego, o strukturze sytuacji wychowawczych, które po to, aby cały proces był skuteczny, muszą być w stosunku do celu izomorficzne. W tym wypadku izomorfizm, zachodzący między tymi dwoma ogniwami procesu: celem i sytuacją, polega na wzajemnej odpowiedniości ich struktur.

Struktura sytuacji musi uwzględniać te czynniki, które odpowiednio do celu kształtować będą wyniesione z danej sytuacji doświadczenia. Dotyczyć to będzie treści tych doświadczeń, ich odpowiedniego nasycenia emocjonalnego, poznawczego, behawioralnego, ich wzajemnej relacji itp.

Izomorfizm sytuacji wychowawczych z celem odzwierciedla wszelką zasadę odpowiedniości zachowań człowieka do sytuacji, w której się one przejawiają.

Mając na uwadze izomorficzny związek sytuacji i celu, myślimy przede wszystkim o obiektywnej sytuacji wychowawczej, a dopiero wtórnie o sytuacji psychologicznej wychowanka. Jest to transformacja założeń praktycznych w stosunku do teoretycznych. Teoretycznie chodzi o to, aby sytuacja psychologiczna - bezpośrednie źródło doświadczenia - była izomorficzna z celem. Natomiast złożoność dynamicznej struktury sytuacji sprawia, że modelowanie jej zgodnie z projektem osobowości jest niezmiernie trudne.

105. Istota i technika zastosowania metody modelowania.

Metoda modelowania. Jest jedną z najbardziej skutecznych metod wychowania , inaczej metoda przykładu, dawania dobrego przykładu ,uczeniem się przez naśladownictwo lub uczniem zastępczym. Ludzie którzy często przebywają ze sobą po jakimś czasie zaczynają zachowywać się w podobny lub zbliżony do siebie sposób, dzieje się to na skutek nieświadomego przyswajania sobie zachowań i postaw innych osób. Często dzieci upodabniają się do rodziców. W szkole taką uwagę zwracają na siebie uczniowie i cieszący się autorytetem nauczyciele. Metoda modelowania jest bardziej skuteczna dla dzieci w wieku starszym. U małych dzieci pragnąc wyzwolić gotowość do wyświadczania drobnych usług nie wystarczy np. nauczyć małego dziecka dzielić się cukierkami ,aby można było oczekiwać , że podzieli się np. zabawkami. Stwierdzono ,że chłopcy bardziej upodabniają się do zachowań męskich a dziewczynki do kobiecych.Za pomocą metody modelowania możemy skutecznie wprowadzić wychowanka w świat społecznych norm i wartości.

106. Wizja wychowanka w koncepcji personalistycznej.
- człowiek jest istotą społeczną
- indywidualizm( jednostkowość)
- samowiedza
- samorealizacja
- dążenie do samodoskonalenia
- poczucie tożsamości( kreowanie właśnej tożsamości)
- wolna wola i odpowiedzialność
- autonomia
- humanizm ( humanistyczna wizja jednostki)
- wolność
- ciągły rozwój
- samoakceptacja
- rozum
- katalog wartości : wolna wola, odpowiedzialność

Zastosowanie personalizmu w wychowaniu ma być prowadzenie człowieka w jego dynamicznym rozwoju, które kształtuje jego jako osobę. Celem takiego wychowania ma być krystalizowanie się osobowości.

107.Definicja samowychowania- istota, cele

Samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości stosownie do założonych kryteriów, celów i ideałów. Aktywność własna jednostki, praca człowieka nad samym sobą, doskonalenie, kształtowanie siebie i samorealizacja.

Istota:

*czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu własnego rozwoju

*regulowanie swojego postępowania

*świadome i celowe kierowanie sobą

*dążenie jednostki do doskonałości

*wyrabianie w sobie cech pozytywnych

*Likwidacja skłonności negatywnych

*motywacja do działania

*aktywność samowychowawcza

-wybór wzoru(cel)

-analiza sytuacji

-poznawanie i ocena siebie

-podjęcie decyzji

-kierowanie sobą w dążeniu do osiągnięcia celu

-autokontrola

*ja ‘idealne’ (wzór osobowy)

*kształtowanie systemu wartości

*porównanie osiągnięć z zamiarami „ja realne”- „ja idealne”

*samodoskonalenie

*dążenie do perfekcjonizmu

* człowiek wychowując samego siebie staje się podmiotem wychowania

Cel:

*wybór wzoru osobowego

*poznawanie i ocena siebie

*kierowanie sobą w dążeniu do osiągnięcia celu

*autokontrola

*samopoznanie

*„ja realne”- „ja idealne”

108. Wizja wychowanka w koncepcji J. Korczaka

Dziecko to też człowiek-tak samo ważny jak osoba dorosła. Wychowanek ma niezbywalne prawa-prawa każdego dziecka (do: szacunku, szczęśliwego dzieciństwa, współdecydowania o swoim losie, łez, posiadania rzeczy i tajemnic itp.), których należy przestrzegać. Wychowanek jest podmiotem. Koncepcja ta jest antyautorytarna. Wypływa z niej troska o rozwój samorządności wychowanka. Korczak dbał, aby dzieci nauczyły się właściwego osądzania co jest dobre, a co złe (sądy, koleżeńskie, rada samorządowa, sejm dziecięcy). Plebiscyt życzliwości i niechęci- uczył oceniania i przyjmowania krytyki; „Zakłady”, dyżury- nauka obowiązkowości.

109. Definicja celu wychowania według Guryckiej

* na podstawie książki Antonina Gurycka „Struktura i dynamika procesu wychowawczego”

Jest to opis wyników wychowawczych lub działań wychowawczych. Cel wychowawczy może zawierać zamierzony stan rzeczy, posiadający wysoką wartość według tego, kto cel ustanawia, lub określone działania wychowawcy, które mają być zrealizowane. Cel służy określeniu: jaki „ma być" wychowanek, jakim chcemy go uczynić, jakimi jego właściwościami będziemy się kierować przy wywieraniu wpływu lub analizowaniu kierunku tego wpływu.

Według Guryckiej cele powinny być:

1. kreatywne (wywołać, ukształtować, zainteresować)

2. optymalizujące (zwiększyć, wzmóc wrażliwość)

3. minimalizujące (osłabić, ograniczyć)

4. korekcyjne (przekształcić, zmienić)