Teoria wychowania:

Socjalizacja – to nabywanie przez uczestnictwo w grupach społecznych i ich kulturach dyspozycji osobowościowych czyniących jednostkę zdolna do życia społecznego

Uogólniony inny - ogólne reguły społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji wtórnej i pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie.

Socjalizacja pierwotna – to pierwszy, obejmujący dzieciństwo i okres wczesnej młodości; w tym czasie jednostka przyswaja sobie główne i podstawowe informacje oraz umiejętności potrzebne do sprawnego funkcjonowania jej jako pełnoprawnego członka danej grupy społecznej. W trakcie tej socjalizacji występuje silny związek emocjonalny, tworzą się podstawy dla późniejszych etapów rozwoju

socjalizacja wtórna - jednostka poznaje złożoność otaczającego świata oraz różnorodność modeli i wariantów życia. Szczególnie istotne znaczenie ma dla procesów zmiany pełnionych ról społecznych.

Znaczący inni - osoba znacząca – osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotną rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej i wpływa na jej zachowania.

ideał wychowawczy (ideał to nie osoba) - to opis postulowanej, pożądanej osobowości dojrzałego człowieka. Nie jest możliwy do osiągnięcia w 100 %, ponieważ jego treści zmieniają się wraz z rozwojem cywilizacyjnym, kulturowym, społecznym i gospodarczym.

Cele wychowania:

cele kierunkowe - opis dyspozycji i zespołów postaw wyrażających stosunek jednostki do świata i samego siebie

cele etapowe - standardy rozwoju osobowości wyrażone na podstawie kryterium rozwojowego

cele operacyjne - poszczególne formy aktywności odpowiadające kształtom danych dyspozycji na określonym etapie rozwoju

faza manipulacji - polega na uczeniu jednostki jednoznacznych i często jako jedynych dopuszczalnych sposobów zachowania się czy zaspakajania potrzeb. Jednostka nie styka się z żadnymi innymi sposobami, ich przestrzeganie wymuszane jest często dosyć rygorystycznie.

faza sterowania - wykorzystuje już doświadczenia dotychczasowe, doświadczenia jednostki i związki z innymi jednostkami. Wychowanek zostaje postawiony w sytuacji sterowanego wyboru. Jego istota polega na tym, że wychowankowi przyznajemy prawo decyzji o sposobie zachowania w konkretnej sytuacji stosując wszak dwa ograniczenia:

- pierwsze, polega na wyeliminowaniu z sytuacji tych potencjalnych zachowań, których całkowicie nie aprobujemy lub stanowią zagrożenie dla bytu wychowanka

- drugie ograniczenie uwzględnia podmiotowość wychowanka: sugerujemy, przejawiania którego zachowania oczekujemy od niego

faza partnerska – to właśnie ten okres wspólnego działania wychowawcy i wychowanka. Wychowanek jest już świadomy ogólnego kierunku swojego wizerunku w perspektywie ideału wychowawczego, konstruując pewną strategię . Potrafi dokonywać samodzielnie wyborów, współdziałając w tym zakresie, także w doborze środków i sposobów ze swoim partnerem - wychowawcą

faza samowychowania - gdy wychowanek w pełni samodzielnie określa kierunek swojej strategii życiowej, dokonuje wyborów metod i środków jej realizacji, dokonuje selekcji pożądanych i niepożądanych zachowań, zdarzeń. W pewien sposób wychowanek staje się tutaj samowychowawcą, autokreatorem.

istota wychowania tradycjonalistycznego - Młodemu pokoleniu zaszczepia się kult do wszelkich tradycyjnych wartości, zapoznaje się z dorobkiem i na wpół rzeczywistą, na wpół legendarną przeszłością grupy, stawia się im za wzory już nie żyjących, lecz wyidealizowanych członków grupy.

Istota wychowania utylitarystycznego – wpływy ze strony innych kultur wykorzystać do osiągnięcia plusów dla naszej kultury, do realizacji właściwych celów kulturowych

cechy interakcji – zgodna z indywidualnym wizerunkiem idealnym, nawiązywać do ideałów wychowawczych, intencjonalna, świadoma, celowa, powtarza się.

konsekwencje regulacyjne – poczucie własnej wartości, samoocena, samokontrola, samoakceptacja

psychospołeczne mechanizmy kształtowania osobowości – środowisko, system wartości, warunki życia, ambicje, aspiracje, plany życiowe, potrzeby

Wychowanie – określony, ukierunkowany, zamierzony proces wzajemnych oddziaływań w formie interakcji społecznych, uwarunkowanych szeregiem czynników, odbywający się według określonych zasad, mechanizmów i reguł, prowadzący do kształtowania i rozwoju osobowości.,

Rzeczywistości człowiecza - to zjawiska, procesy i mechanizmy funkcjonowania jednostki ludzkiej jako organizmu biologicznego, jako swoistej natury ludzkiej8 oraz tego, co stanowi istotę jej człowieczeństwa, wyróżnia ją z całego świata przyrodniczego, niezależnie, czy będzie to pierwiastek idealny zwany duszą, czy byt zwany osobowością

Rzeczywistość społeczna - Tworzą się zjawiska nowego rodzaju, wzajemne oddziaływania, relacje, związki, procesy i mechanizmy łączenia się i funkcjonowania. Tworzy się zatem pewna nowa jakościowo rzeczywistość,

rzeczywistość społeczna nie jest zwykłą sumą rzeczywistości człowieczych, aczkolwiek między jedną a drugą rzeczywistością zachodzą istotne relacje i wzajemne związki, także między poszczególnymi rzeczywistościami człowieczymi. Tylko częścią poszczególne rzeczywistości człowiecze wchodzą w skład rzeczywistości społecznych, poza nimi na przykład pozostają pewne elementy struktury biologicznej, chociaż nie są one bez wpływu na całość funkcjonowania rzeczywistości człowieczej jako systemu funkcjonalnie zintegrowanego. Obserwowalny jest także proces wzajemnego przenikania się i oddziaływania pomiędzy poszczególnymi rzeczywistościami człowieczymi; część z tych wzajemnych związków współkonstruuje rzeczywistości człowiecze, część tworzy rzeczywistość więzi społecznej, część wchodzi w zakres rzeczywistości społecznej.

wzór osobowy - określający zespół cech idealnych i zachowań idealnych, jakie powinna przejawiać jednostka wypełniająca daną rolę społeczną.

funkcje teorii wychowania:

deskryptywna i diagnostyczne (poznawcza) – pozwalają na opisywanie praw i mechanizmów rządzących interesującą nas rzeczywistością wychowawczą, ustalają wzajemne związki przyczynowo skutkowe między składowymi tej rzeczywistości, pomagając tym samym na ustalenie genezy różnorodnych zjawisk wychowawczych

ewaluaktywna – polega na poddaniu opisanych zjawisk ocenie z punktu widzenia systemu wartości obowiązujących w danym kręgu społecznym, w danej kulturze.

Prognostyczna – na podstawie opisu możemy sformułować hipotezy w postaci projektów działań wychowawczych i ich praktycznej weryfikacji czy konstrukcji optymalnych w określonych warunkach modeli funkcjonowania instytucji wychowawczych.

czynniki wpływające na kierunek i przebieg socjalizacji - Uleganie (modelowanie), Identyfikacja, Internalizacja.

Osobowość w ujęciu socjologicznym – zintegrowana całość elementów biogenicznych, psychogenicznych i socjogenicznych

Jakie cechy musi spełniać wychowanie by było podmiotowe – nie może być bierne, treści rzetelne i prawdziwe, dostosowane do rozwoju, możliwości percepcyjnych dziecka

Czynniki dezintegracji osobowości – choroby, znaczenie w grupie społecznej, niepowodzenia, straty, stres, kataklizmy, niemożność spełnienia oczekiwań społecznych

Rola społeczna – względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami społecznymi na zachowania się innych osób, przebiegających wg mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru, których grupa oczekuje od swoich członków.

Środowisko społeczne - ogół grup i jednostek z którymi w ciągu swego życia osobnik styka się prywatnie lub publicznie, bezpośrednio lub pośrednio, przelotnie lub trwale, osobiście lub rzeczowo

Cele wychowania – etapowe, kierunkowe, operacyjne, cząstkowe, ostateczne

Dyspozycje kierunkowe - decyduje o ustosunkowaniu się człowieka do świata i do samego siebie, wyborze celów i dążeń, obejmuje ideały podstawy, przekonania, upodobania zamiłowania, zainteresowania, działania maja na celu kształtowanie i rozwijania dyspozycji kierunkowych

Dyspozycje instrumentalne - wyznacza wykonawczą stronę ludzkich dążeń, decyduje o sposobach działania, podejmowanych przez jednostkę dla realizacji swoich zamierzeń, są to wiec wiedza, inteligencja, uzdolnienia, umiejętności, sprawności, proces prowadzący do ukształtowania i rozwijania tych dyspozycji nazywany jest nauczaniem i stanowi przedmiot dociekań dydaktyki.