Teoria wychowania koło u Piwowarczyka


  1. Teoria wychowania

Teoria - zbiór zadań empirycznych wyjaśniających za pomocą praw, hipotez, definicji, twierdzeń, sądów klasyfikujących fakty, w tym te, które należą do rzeczywistości społecznej

Teoria wychowania - refleksja nad wychowaniem zawierająca analizę problemów i prognozy rozwoju oraz zmian; koncentruje się na ludzkiej osobowości, poszczególnych sferach osobowości i elementach struktury procesów wychowania.

Aspekty teorii wychowania:

- analiza elementów struktury procesu wychowana

- analiza celów wychowania i sposobu ich osiągania

- określanie kontekstów rozumienia, badania i stosowania wypracowanej wiedzy

- użycie kategorii ujmujących rzeczywistość wychowania

Miejsce teorii wychowania wśród innych subdyscyplin pedagogicznych
Do zespołu subdyscyplin podstawowych (teoretycznych) pedagogiki, czyli nauk pedagogicznych, najczęściej zalicza się:
- Pedagogikę ogólną wraz z metodologią;
- Dydaktykę, czyli teorię nauczania i uczenia się;
- Teorię wychowania, w ramach której mieszczą się różne szczegółowe, o ograniczonym zasięgu teorie wyrastające z przyjętych orientacji metodologicznych oraz filozoficznych;
- Historie oświaty i myśli pedagogicznej, zwanej dość powszechnie historią wychowania

Przedmiot teorii wychowania są wszelkie świadome oddziaływania wychowawcze, ich uwarunkowania, przebieg i skutki.
„Teorie biorą zwykle swą nazwę od dziedziny faktów, które stwierdzają podstawowe zadania empiryczne, a wyjaśniają prawa i hipotezy wchodzące w skład teorii”. Jak wskazuje sama nazwa interesującej nas dziedziny, przedmiotem badań teorii wychowania jest ten fragment rzeczywistości społecznej, ten rodzaj faktów społecznych, czy wręcz bytów społecznych, który powszechnie nazywamy wychowaniem. Sośnicki stwierdził, że „przez wychowanie w szerszym znaczeniu rozumiemy wychowanie, którego przedmiotem jest całość psychiki człowieka. Przez psychikę za ś rozumiemy ogół procesów i właściwości psychicznych ludzi; chodzi więc o kształtowanie zarówno procesów jak i właściwości intelektualnych, uczuciowych i chcenia wraz z działaniem. Jest to tez przedmiot wychowania pedagogiki w szerszym znaczeniu”

Funkcje teorii wychowania (opisowa, opisująca, prognostyczna)

a)Funkcja poznawcza w zakres której wchodzi funkcja destruktywna i eksplikatywna- Zadaniem jest opisywanie czyli deskrypcja badanej rzeczywistości oraz objaśnianie zjawisk tej rzeczywistości czyli eksplikacje.

b)Funkcja diagnostyczna pełni funkcję ewaluacyjną czyli oceniającą- Zadaniem jest diagnozowanie badanej rzeczywistości, wskazywanie jej cech pozytywnych i negatywnych wynikających z jej opisu czyli deskrypcji i objaśnienia czyli eksplikacji.

c)Funkcja ewaluacyjna- Zadaniem jest ocenianie ustaleń oceny badanej rzeczywistości i stwierdzenia jej zgodności z założonym ideałem wychowania.

d)Funkcja progrostywcza- Zadaniem jest opracowanie sposobu usprawnienia pracy wychowawcy w obszarach których jest ona nieefektywna.

e) Funkcja aplikatywna- Zadaniem jest wdrażanie w rzeczywistość wychowawczą opracowanych projektów.

Zadania teorii wychowania
1. Określenie ideału i celu wychowania

2. Wyjaśnienie procesów, zjawisk i mechanizmów rozwoju oraz kształtowania się osobowości wychowanka

3. Gromadzenie, sprawdzania oraz systematyzowanie wiedzy o tym jak organizować i realizować działania wychowawcze

4. Gromadzenie i systematyzowanie wiedzy mówiącej o warunkach skuteczności działań wychowawczych.

5. Przedmiotem i podmiotem wychowania jest osobowość

Geneza i rozwój Teorii wychowania jako dyscypliny naukowej:

  1. pierwsza perspektywa - sięga czasów Herbarta, kiedy TW oparta na etyce psychologii, podejmowała zagadnienia ideału i celów wychowania, opisywała i wyjaśniała je.

  2. Druga perspektywa - mieści się w okresie międzywojennym, obejmuje rozwój TW jako subdyscypliny pedagogicznej wyraźnie zorientowanej światopoglądowo, ideologicznie pozostającej w ścisłym związku z ówczesnymi warunkami społeczno-ustrojowymi

  3. Trzecia perspektywa - obejmuje rozwój TW po '89 roku, jako subdyscypliny pedagogicznej wyraźnie zorientowanej humanistycznie. Uwolnienie się od założeń ideologicznych; otwarcie się TW na filozofię, psychologię, socjologię, pedagogikę.

  1. Istota wychowania. Właściwości (cechy) wychowania.

Etymologia pojęcia „wychowanie”

„Wychowanie istnieje prawdopodobnie tak dawno jak cywilizacja, i objawia się we wszystkich rasach i pod wszystkimi szerokościami geograficznymi. Jest to więc olbrzymia masa faktów stanowiąca część socjalnego wychowania człowieka” (Z. Mysłakowski, 1964).

„Wychowanie” nie jest określeniem neutralnym, ale obciążonym treścią historyczną, społeczną, filozoficzną i historyczną. → Analiza wychowania musi być odniesiona do jego treści, a więc nadawanych mu znaczeń.

Cechy wychowania jako zjawiska społecznego

- Wielowymiarowość: różne rodzaje procesów wpływające na osobowość, - wychowanie spontaniczne'- wychowanie zorganizowane;

- Ciągłość: trwa przez całe życie; Klasowość: - ukryty wymiar edukacji;- przygotowuje do pełnienia funkcji w różnych klasach społecznych;

- Interakcyjność: wychowankowie wpływają na wychowawcę i na odwrót,- uczniowie na uczniów,- nauczyciele na siebie wzajemnie,

- Jedność: - rys pokoleniowy,- cechy wspólne np. danego pokolenia, Indukcyjność: - wpływ życia społecznego na wychowanie;

Aby zrozumieć wychowanie jako zjawisko społeczne, trzeba posługiwać się zweryfikowaną i w miarę adekwatną do ważnych doświadczeń historycznych koncepcją stratyfikacji społecznej. Przez taką stratyfikację należy rozumieć wizje ważnych podziałów występujących we współczesnych społeczeństwach. W literaturze pedagogicznej i ogólnospołecznej obraz owej stratyfikacji społecznej okazał się w świetle późniejszych wydarzeń uproszczony i wprowadzony do fałszywej wizji rozwiązywania problemów wychowawczych. Głównie przejawiło to się w niedocenianiu roli warstwy biurokracji. Ta zaś wyalienowana z reszty społeczeństwa, zawłaszczając jego podmiotowość społeczno-polityczną nie tylko skutecznie eliminowała masowe dążenia ludzi do nowatorstwa i do ponadprzeciętnych sukcesów, ale narzuciła całemu prawie społeczeństwu wzory osobowe człowieka zunifikowanego i pozbawionego w dużej mierze faktycznej indywidualności

Wychowanie, a socjalizacja i inkulturacja:

Szerokie rozumienie socjalizacji- Wchodzenie jednostki w kulturę i kształtowanie się jej osobowości społecznej to dwa aspekty tego samego procesu, zaczynającego się u małego dziecka od przyswajania sobie zachowań zgodnych z elementarnymi wymogami kultury i tworzenia odpowiadających im postaw osobowości.

Wąskie rozumienie socjalizacji- Socjalizacja to wpływ życia społecznego na jednostkę, a jednocześnie skutek tego wpływu w postaci zachodzących w niej zmian, także w sferze osobowości; Proces włączania jednostki w społeczeństwo, umożliwiający integrację z nim, czyli zaadoptowanie przyjętego w danym społeczeństwie sposobu myślenia i odczuwania oraz zgoda na obowiązujący w nim system wartości, łącznie z powszechnie głoszonymi tam opiniami, przekonaniami, wierzeniami, ideami.

Inkulturacja - Przejmowanie przez człowieka dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń; Jest to proces uczenia się kultury lub wrastania w nią, proces kulturowego przystosowania. Wskazuje na dostosowywanie się ludzi do kultury, czyli całokształtu materialnego i duchowego dorobku ludzkości, przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Ogółem przez inkulturację rozumie się proces wchodzenia przez jednostkę w życie kulturalne danego społeczeństwa, czyli wrastanie w charakterystyczną dla niego kulturę. Dzięki temu jednostka „staje się integralnym członkiem tego społeczeństwa i nosicielem jego kultury”.

Wychowanie - podobnie jak wąsko rozumiana socjalizacja ma na celu „adaptację do społeczeństwa” i „adaptację do kultury” jak w procesie inkulturacji. Inne wspólne cechy wychowania, socjalizacji i inkulturacji to: złożoność, interakcyjność, relatywność i długotrwałość.

Podobieństwa między socjalizacją, inkulturacją i wychowaniem

Socjalizacja i inkulturacja niemal stale towarzyszą procesowi wychowania. Podobnie jak w wyniku oddziaływań wychowawczych oczekuje się od nich, że pomogą człowiekowi w dostosowaniu się do wymagań stawianych mu przez społeczeństwo i kulturę, a także wprowadzeniu go w ogół spraw szeroko rozumianego życia społecznego i kulturalnego.

Różnice między socjalizacją, inkulturacją i wychowaniem

Wychowanie stanowi przede wszystkim próbę świadomej i celowej interwencji w procesy socjalizacyjno- inkulturacyjne. Tym samym jest zawsze procesem przewidzianym z góry, a więc zamierzonym i nierzadko zaplanowanym. Natomiast socjalizacja i inkulturacja pozbawione są wszelkiej intencjonalności w wywieraniu wpływu na dzieci, młodzież i dorosłych. Są procesami bezdecyzyjnymi, czyli przez nikogo na ogół niekierowanymi i niesterowanymi

Cechy wychowania wg Łobockiego:

- Złożoność wychowania: zachowanie człowieka zależy zarówno od uwarunkowań zewnętrznych jak i uwarunkowań wewnętrznych - złożoność wychowania polega z jednej strony na asymilacji , a z drugiej - na akomodacji - akceptacja i uwewnętrznienie norm postępowania

- Intencjonalność: - wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować,- wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjonalne,- nie należy szkodzić swym wychowankom,- wywieranie wpływów ogranicza się do towarzyszenia w rozwoju i samorealizacji wychowanków lub świadome wycofywanie się wychowawcy w miarę zwiększania się samodzielności wychowanka,- wychowawca nie ma prawa narzucać wychowankom określonego stylu życia;

- Interakcyjność wychowania: oznacza współdziałanie ze sobą wychowawcy i wychowanka na zasadzie wzajemności- każdy z partnerów jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem oddziaływań- wychowanek nie jest i nie może być jedynie biernym odbiorcą wpływów wychowawczych - wychowanie nie może stać się jednokierunkowym oddziaływaniem- wychowawca powinien starać się wyzwalać aktywność;

- Relatywność wychowania: jest związana z trudnościami jakich dostarcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych,- na wychowanka nie oddziałuje sam wychowawca,- wpływy środowiska rówieśniczego, lokalnego oraz środki masowego przekazu.

- Długotrwałość wychowania: - każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości niemal przez całe życie. - o wychowaniu można mówić także w odniesieniu do osób dorosłych- długotrwałość wychowania mówi o konieczności dokonywania zmian u samych wychowawców- wychowawca może od wychowanka wiele nauczyć się, długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością.

  1. Procesy składowe edukacji.

Edukacja - Jest to ogół wpływów na człowieka. Celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie, w otoczeniu - z zachowaniem wolności. Dokonuje się wszędzie przez wszystkich ludzi. Każda edukacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest edukacją. Wychowanie w ujęciu szerokim jest nadrzędne w stosunku do edukacji. Każda wychowanie wychowaniem w ujęciu wąskim jest edukacją, ale nie każde edukacja jest wychowaniem w ujęciu wąskim. Wychowanie w ujęciu wąskim jest podrzędne w stosunku do edukacji.

Ściana edukacji

Opis

Patologia nadmiaru

Patologia niedomiaru

Globalizacja

u jej postaw leży przekonanie, że ludzkość żyje w ramach globalnych systemów, np. ekonomicznego, politycznego, technologicznego

kosmopolityzm, globalizm, wyolbrzymienie dramatu ludzkiego w wymiarze światowym przy jednoczesnym niezauważeniu problemów własnego państwa, marginalizacja społeczeństw i problemów lokalnych

partykularyzm (zwracanie uwagi tylko na własne problemy)

Etatyzacja

zorganizowanie i zmierzające do monopolu oddziaływanie państwa na jednostki mające na celu podporządkowanie ich sobie i uzyskanie gotowości do poddawania się sterowaniu ich działań z zewnątrz, celem etatyzacji jest całkowita i bezkrytyczna akceptacja władzy

etatyzm, czyli zbyt duże ingerencje państwa za pomocą środków administracyjnych w życie społeczne, kształtowanie irracjonalnego, religijnego kultu państwa, jego instytucji i przywódczych osób, instytucje totalne, wychowanie jako tresura

anarchizm, delegitymizacja państwa, nieutożsamianie się z państwem, alienacja polityczna

Nacjonalizacja

unarodowienie czy też wcielanie w jakieś narodowości inaczej jest to postawa społeczno - polityczna i ideologia podporządkowująca interesy innych narodów interesom własnego narodu lub rasy

nacjonalizm, nazizm, wyższość jednego narodu nad innym, tym samym zamknięcie się

alienacja społeczna, wykorzenienie z więzi narodowej, aspołeczność, kosmopolityzm

Kolektywizacja

kolektywizm pochodzi od rosyjskiego słowa kolektyw, które oznacza zorganizowaną grupę połączoną wspólnym prawem lub wspólnym celem

skrajny kolektywizm, przewaga i dyktatura klas, wyrzeczenie się obrony własnego państwa na rzecz obrony interesów klasowych

partyjność, alienacja polityczna

Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja

polityzacja - w ramach tego procesu kształtuje się świadomość człowieka że żyje on w ramach określonych układów politycznych; biurokratyzacja - proces polegający na przygotowaniu człowieka do życia (do funkcjonowania) w instytucjach; profesjonalizacja - proces w ramach, którego człowiek jest przygotowany do zawodu

wychowanie do instytucji i organizacji prowadzi do syndromu osobowości autorytarnej, łączącej tendencje do dominacji z tendencjami do uległości

alienacja pracy (praca nie ma wartości), aspołeczność i egocentryzm

Socjalizacja

proces w ramach, którego człowiek nabywa kultury, nauczanie pełnienia ról społecznych itp.

ograniczenie horyzontów do podwórkowości, to wyłącznie lokalne widzenie siebie i świata

wykroczenie przeciwko normom

Inkulturacja, personalizacja

proces w ramach, którego człowiek wprowadzany jest w świat kultury, są przekazywane informacje na temat wzorów kulturowych i jego własnego społeczeństwa oraz obcych społeczeństw

przesada w procesach edukacyjnych, w koncentracji na wielkich ideałach, idealistyczne oderwanie od rzeczywistości, koncentracja na własnych przeżyciach jako lepszych od świata, który jest zły

analfabetyzm kulturowy i funkcjonalny, rozchwianie i brak zasad, wartości

Wychowanie, jurdyfikacja

wychowanie - działalność polegająca na kształtowaniu osobowości pod względem fizycznym, umysłowym, moralnym; jurdyfikacja - proces w ramach, którego kształtowana jest świadomość prawna człowieka i to jakie ma prawa

osobowość zewnętrznie sterowana, uwięzienie w ramach mieszczańskich, sztywność osobista

wykroczenie przeciwko normom, anemia, brak świadomości praw i obowiązków, brak umiejętności prawnego funkcjonowania

Kształcenie, humanizacja

kształcenie - proces w wyniku, którego jednostka nabywa umiejętności zdobywania wiedzy; humanizacja - zainteresowanie człowiekiem, nastawienie na akcentowanie rozumu człowieka

akademizm, ozdobność, nieprzydatność wiedzy i umiejętności, konserwatyzm poznawczy

analfabetyzm funkcjonalny i deprawacja

Hominizacja

proces zajmujący się organizmem, kształtowaniem cech gatunkowych człowieka tj. wychowanie zdrowotne, higieniczne, seksualne, zasada uniknięcia kary, maksymalizowania przyjemności, kształtowanie potrzeb pierwotnych

to ustawiczne wglądanie w siebie, naturyzm, seksualizm, przesadna odpowiedzialność

to niedomogi organizmu, animalizm, zastąpienie wartości przez potrzeby pierwotne, to także kalectwa i niedorozwój

  1. Wychowanie. Różnorodne ujęcia definicyjne.

Definicja wychowania- ujęcie szerokie, ujęcie wąskie

SZEROKIE - „Poprzez wychowanie rozumie wszystkie rodzaje działań społecznych, które charakteryzują się następującymi właściwościami, cechami konstytutywnymi: akomodacją, aproksymacją oraz indoktrynacją.” Tchorzewski

WĄSKIE - aspekt teleologiczny (musi być wyraźnie określony cel) i prakseologiczny (musi być wyraźnie określony rodzaj działalności wychowawczej), np.: Tchorzewski:
„ Wychowanie to byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący, kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu osiągnąć wzrost własnej tożsamości”

Definicje wychowania:

Wg A. Góreckiej - „dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, pośred­nich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego

Wg E. Durkheima - „wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń doro­słych na te, które nie dojrzały jeszcze do życia społecznego”

Wg J. Szczepańskiego - „wychowanie — to intencjonalne kształ­towanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą i wychowankiem, według przyjętego w grupie ideału wychowawczego”

Wg W. Brezinka - „takie działanie, poprzez które ludzie starają się w sposób trwa-ty udoskonalić układy dyspozycji psychicznych innych ludzi lub też utrzymać ich stany uznane za wartościowe, bądź wreszcie zapobiegać Powstawaniu dyspozycji, które ocenia się negatywnie”

Wg R. Miller - „interwencję w dialektyczny stosunek człowieka i świata, regulującą ich wzajemne stosunki za pomocą twórczego współ­działania dotyczącego rozwoju społeczeństwa i jednostki”

Wg R. Schulza - „planowa aktywność człowieka, zorientowana na osiągnięcie pewnych celów, tj. pewnych pożądanych i trwałych zmian w osobowości ludzi”

Wg H. Muszyńskiego - „sterowanie procesami socjalizacyjno - enkulturacyjnymi oraz uczenia się jednostek podporządkowane celom kształtowania określonych dyspozycji osobo­wościowych”

Klasyfikacja definicji wychowania:

S. Kunowski

K. Olbrycht

B. Śliwerski

- jednostronne oddziaływanie wychowawcy na wychowanka: świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na „stosunku wychowawczym miedzy wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka”; formowanie, kształtowanie, zmienianie czyjejś osobowości, spowodowanie czy wyzwalanie w niej pożądanych zmian;

wyzwalanie „człowieka spod ucisku wszelkiej nieimmanentnej dla niego transcedencji”;

- swoisty rodzaj relacji dwustronnej, w toku którego dochodzi do zwrotnego oddziaływania osób na siebie: praca z człowiekiem i nad człowiekiem przy jego aktywnym współudziale, jako osobą, która znajduje się w stanie dojrzewania i rozwoju;

„szczególna relacja międzyludzka, w której podmiotem i zarazem przedmiotem czynów wychowujących jest osoba”; „szczególny przypadek wzajemnego kontaktu osób, dzięki któremu każda z nich powoli się zmienia”;

- proces zachodzący w środowisku życia człowieka - w wymiarze zjawisk psychospołecznych, dziejowych i kulturowych: życie, czyli proces „zależności wzajemnej pomiędzy jednostką a środowiskiem fizycznym
i społecznym, którego funkcją jest najlepsze dostosowanie jednostki do tego środowiska, przez stopniowe wzbogacanie jego doświadczenia”; proces „wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku”; proces, czyli ciąg „zmian prowadzących do nowego stanu fizycznego i psychicznego człowieka”, uważanego przynajmniej czasowo za nowy i zakończony.

Oddziaływanie wychowania

niedyrektywne Pośrednie - wspomaganie rozwoju wychowanków, dyskretne dopingowanie ich do osobistego angażowania się w proces samowychowania

dyrektywne Bezpośrednie - bezpośrednie dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków, zakłada wywołanie wpływu na owe zmiany głownie przez osoby dorosłe, wychowanie odbywa się bez czynnego udziału wychowanków, odpowiedzialność za rozwój ponoszą rodzice

  1. Cele wychowania.

Cele wychowania to normy postulujące określone stany rzeczy, czyli standardy wychowawcze, wskazujące na pożądane cechy osobowości i zachowania. Określają one pewne ogólne zmiany czy przeobrażenia w tym zakresie.

Klasyfikacja

Wg. Sośnickiego:

-ostateczne- finalne do których dążymy

-etapowe- pośrednie na drodze do realizacji celu ostatecznego

wg Guryckiej:

1.kreatywne-wywołać ukształtować-zainteresować

2.optymalizujące-zwiększyć wzmóc-wrażliwość

3.minimalizujące-osłabić ograniczyć-agresja

4.korekcyjne-przeksztalcić zmienić-postawa

wg Guryckiej:

-oficjalne

-osobiste

Pojęcie i charakterystyka kategorii teleologicznych. ( cele wychowania, autorytet, ideał wychowawczy, wzór osobowy)

Można wyróżnić cztery grupy celów:

- cele kreatywne (np. nowe zainteresowania lub przekonania).

- cele optymalizujące (np. zaangażowanie).

- cele minimalizujące

- cele korekcyjne

Autorytet - W refleksji edukacyjnej przyjęło się rozumienie autorytetu jako wzoru czy swoistych przymiotów i kompetencji wychowawców, zwiększających ich możliwości oddziaływania na wychowanków, przekazywania im wiedzy, postaw, wartości i formowania określonych umiejętności. Autorytet pedagogiczny staje się koniecznym warunkiem właściwego przebiegu procesu edukacji. Wyróżnia się następujące jego rodzaje:

1. Autorytet oparty na doświadczeniu życiowym wychowawcy, czyli na jego wiedzy, wykształceniu, zdolnościach i mądrości;

2. Autorytet desygnowany, odnoszący się do pozycji społecznej wychowawcy, wynikający z uznania dla jego stanowiska bądź funkcji;

3. Autorytet oparty na nieformalnych umowach, zaufaniu, kontraktach, które wychowawcy zawierają w codziennych interakcjach ze swoimi wychowankami;

4. Autorytet wypływający z władzy, którą posiada osoba sprawująca zwierzchnictwo nad innymi ludźmi;

5. Autorytet emocjonalny, wynikający z uczuć szacunku, miłości bądź też obawy czy lęku wobec wychowawcy;

Ideał wychowawczy - jako idealny wzorzec postępowania moralnego ludzi stanowi najwyższy cel działania wychowawczego. Nazywany bywa też ideałem wychowawczym lub osobowym. Obejmuje on rejestr pożądanych właściwości moralnych przedstawianych w bardzo ogólnych wymiarach w sposób abstrakcyjny i uniwersalny, bez odnoszenia do konkretnych sytuacji.

Wzór osobowy - ideał moralny nie ma większej mocy oddziaływania wychowawczego, dopiero dzięki ukazaniu go w postaci bardziej konkretnej może stać się jednym z czynników regulujących zachowanie wychowanków. Ideał ten jest przeznaczony dla wychowawcy ponieważ pomaga mu wyznaczać cele i zadania wychowania a wzór osobowy ma służyć wychowankom, bo dzięki temu można zmobilizować ich do konkretnych działań.

Funkcje celów wychowania

- Cele stanowią punkt odniesienia, do którego w procesie dydaktyczno-wychowawczym wszystko się przymierza i ocenia.

- Cele mają znaczenie regulacyjne, zabezpieczają przed nadmiernym rozbudowaniem środków.

- Cele spełniają funkcję organizującą wobec treści, metod, form organizacyjnych, kształcenia nauczycieli i przedmiotu badań oświatowych.

- Cele mają charakter koordynujący. Są integrujące i mobilizujące, pobudzają entuzjazm, jeśli są celami autentycznymi i atrakcyjnymi.

- Cele pełnią funkcję prospektywną, przepowiadają i przenoszą w przyszłość taką, jakiej pragniemy. Przenoszą w dzień jutrzejszy, inspirują dzień dzisiejszy.

- Cele zapewniają trwałość wartości. Należą do przeszłości, dnia dzisiejszego i przyszłości. Wzmacniają poczucie bezpieczeństwa.

Rolę celów sprowadza się do trzech funkcji: wyodrębniającej, strukturalizującej (modelującej) i funkcji kontrolnej.

Wg A. Góryckiej:

        Funkcja wyodrębniająca - wyróżnienie celu swoistego dla danych procesów wychowawczych

        Funkcja strukturalizująca - modelująca całokształt procesu wychowawczego, polegająca na odpowiednim dobraniu struktur sytuacyjnych i wyniesionych z danej sytuacji doświadczeń wychowanków do odpowiednio dobranych celów wychowania

        Funkcja kontrolna - sprowadzająca się do oceny uzyskanego wyniku

Prymat wartości nad celami wychowania.

1. Wartości uprawomocnieniem celów wychowania.

Na ogół celowi wychowania, cieszącemu się powszechną aprobatą społeczną, przysługuje określona wartość, będąca jednocześnie jego uzasadnieniem. W stanowieniu celów wychowania konieczne jest odwoływanie się do wartości, a zwłaszcza do wartości uniwersalnych. One, bowiem nadają głębszy sens celom wychowania i uzasadniają niezbędność ich realizacji. O celach nie można mówić sensownie bez ukazania ich powiązań z wartościami. Stąd też o prawidłowym przebiegu procesu wychowania bardziej decydują uwewnętrznione wartości niż cele wychowania.

2. Wartości moralne podstawą zasadności celów wychowania.

Źródła celów wychowania:

Religia; ideologia państwa; natura człowieka i jego rozwój; osobowość wychowawcy

Wartości uniwersalne - wg Jedlińskiego:- dobro i prawda; solidarność w obliczu klęsk żywiołowych, terroryzmu; stosunek do słabych i pokrzywdzonych; umiłowanie wolności; patriotyzm

Wartości preferowane w wychowaniu

altruizm- A. Comte; troska o dobro osoby lub grupy osób, polega na świadomym świadczeniu jakiejś przysługi nie oczekując niczego w zamian, bezinteresownie, dobrowolnie; potrezba troski o innych. Bezinteresowność w sferze materialnej i cielesnej

odpowiedzialność- gdy ktoś jest za coś odpowiedzialny lub ponosi odpowiedzialność za coś; jest pociągnięty do odpowiedzialności za coś; działa odpowiedzialnie; o. Umożliwia poprawne współżycie z ludźmi

sprawiedliwość- gotowość oddania każdemu tego co mu się należy, traktowanie każdego zgodnie z jego uprawnieniami: Rodzaje Sprawiedliwości: -wymienna <zamienna>- każdemu to samo; -rozdzielcza <dystrybutywna>- każdemu wg jego zasług

wolność- nie umożliwia zaspokajania wszystkich swoich potrzeb, może być od czegoś <negatywna> lub do czegoś <pozytywna, realizacja celów pożądanych społecznie i moralnie>

tolerancja- skłonność do zgody na myślenie działanie uczucia inne niż nasze lub przyznanie innym prawa do własnych poglądów

  1. Proces wychowania.

Proces wychowania (Górniewicz) - ciąg działań, zmian, które są w jakimś stopniu uporządkowane i wynikają jedne z drugich, coś, co ma określony kierunek postępowania, określoną strukturę i właściwości.

Struktura:

Górniewicz wyróżnia 2 warstwy:
• Warstwę aksjologiczną - ideały i cele wychowania
• Warstwę operacyjną - formy, metody i środki wychowania.
W jego określeniu struktury procesu wychowania nie ma mowy o podmiotach wychowania (brak warstwy osobowej, podmiotowej)

Pojecie sytuacji wychowawczej i jej elementy.

Sytuacje wychowawcze są to pewne układy: rzeczy, ludzi, zadań powiązanych jednością miejsca i czasu i organizowanych w celu zrealizowania określonego celu wychowawczego i są organizowane przez wychowawcę, który jest reżyserem sytuacji. Każda sytuacja ma dwa aspekty: obiektywny, subiektywny.

Parametry sytuacji obiektywnych: Wychowawca, wychowanek, grupa, zadanie

Powiązania(interakcje)między sytuacjami obiektywnymi:
1.Interakcja pełna bezpośrednia(wychowawca-wychowanek)
2.Interakcja pełna pośrednia (wychowawca- grupa-wychowanek,
wychowawca -zadanie-wychowanek, wychowawca -grupa-zadanie -wychowanek)
3.Interakcja niepełna pośrednia(wychowawca -grupa-wychowanek, grupa -zadanie -wychowanek, zadanie-grupa, zadanie-wychowanek)

Komponenty procesu wychowania

  1. Stanowisko subiektywistyczne(które jest reprezentowane przez Sośnickiego, mówi, że proces wychowania to zmiany psychiczne i fizyczne, które zachodzą w osobowości wychowanka. Te zmiany świadczą o skuteczności wychowania)

  2. Stanowisko obiektywistyczne(przyjmują socjologowie, reprezentant: Wroczyński mówi, że proces wychowania to ciąg działań wychowawców wobec wychowanków, które są ukierunkowane i zaplanowane a są to zmiany porządne w zachowaniach)

  3. Stanowisko społeczne(Politycy wpływają na nauczycieli, oświatę i odwrotnie (uchwalanie ustaw oświatowych, budżet, standardy wykształcenia nauczycieli, określają pewne warunki, które są brane pod uwagę przy selekcji nauczycieli)

  4. Komponenty procesu wychowania

Formy wych wg Górniewicza: działanie celowo zorganizowane przez wychowawcę aby wychowankowie przejawiali oczekiwane rodzaje aktywności

a)ze względu na przedmiot aktywności:

*przez działalność wytwórczą <pracę>- systematyczność, odpowiedzialność,

*przez zabawę- współdziałanie, pomysłowość

*sztukę- wrażliwość, zdolności manualne

*naukę- systematyczność, samodzielność

*działalność usługową- uczynność, samodzielność

*działalność społeczną- wrażliwość, altruizm

b)ze względu na relacje wychowanka z innymi osobami:

*indywidualne

*zespołowe

*zbiorowe (współdziałanie, rywalizacja, zwalczanie)

Środki wychowania- odnoszą się do metod indywidualnych, są elementem który porusza porusza drogą postępowania wychowawcy z wychowankiem

  1. Podmiotowość w wychowaniu.

W tym procesie wychowanek staje się coraz to bardziej partnerem wychowawcy. Może stale podejmować dialog na temat mojego rozwoju. jej ramach człowiek wierzy, że własna aktywność w znacznym stopniu zależy od niego samego. Aby stać się podmiotem trzeba dokonać świadomych założeń dotyczących samego siebie i wybrać własną drogę rozwoju. Poczucie podmiotowości rozszerza możliwości edukacyjne człowieka i pozwala na rozkwit jego osobowości.

Podmiotowość dla pedagogiki:

typ wychowania (podmiotowe, ku podmiotowości); jako cel edukacji wychowania i/lub oferta rozwojowa: orientacji podmiotowego poczucia podmiotowości; jako wartość edukacyjno - wychowawcza; rodzaj relacji edukacyjnych (podmiotowe, partnerskie, dialogowe, utożsamiane, relatywne); rezultat działań edukacyjnych-wychowawczych.

Założenia koncepcji statusu podmiotowego:

Status podmiotowy to:

Ukierunkowanie na cudze preferencje wskutek:

  1. trudności z określeniem tego, co własne;

  2. przymuszania mającego związek z psychologicznym prawem jedności umysłowej tłumów (opisana przez Le Bona);

  3. oczekiwania na gratyfikację;

  4. uruchamiania mechanizmu pseudosamorealizacji (towarzyszy on niekiedy podporządkowaniu się jednostki jakiemuś autorytetowi - Sartre);

  5. działania, autorytety de ontycznego (powinnościowy), przełożony - podwładny M. Łobocki.

Aktywność nie-sprawcza wskutek:

Brak gotowości do ponoszenia konsekwencji własnego sprawstwa wskutek:

Nieadekwatność przeświadczeń o sobie w porównaniu z realnymi przejawami własnego sprawstwa, gotowością do ponoszenia konsekwencji itp. Przeświadczenia są wielowymiarowe i wyrażają się często nie w JA realnym, ale w JA idealnym.

Wychowanie podmiotowe i wychowanie ku podmiotowości maja dwa określenia.

Wychowanie podmiotowe pojawia się u A. Guryckiej:

Celami tak rozumianego wychowania podmiotowego jest rozwijanie orientacji podmiotowej i poczucia podmiotowości.

Wychowanie ku podmiotowości - relacja zachodząca między ludźmi, którzy obdarzając się nawzajem szacunkiem i zaufaniem, otwierają się na siebie (na wzajemne wpływy), pobudzając nawzajem do aktywności, która jest podstawą budowania statusu podmiotowego; celem wychowania ku podmiotowości jest budowanie podmiotowości, czyli rozwijanie orientacji podmiotowej, poczucia podmiotowości i podmiotowej tożsamości.

Cele wychowania ku podmiotowości:

    1. orientacja podmiotowa i jej rozwijanie - (orientacja, zdolność do obdarzania człowieka sygnałów z otoczenia i właściwego na nich reagowania);

orientacja podmiotowa - nastawienie na aktywność sprawczą, które obejmuje: