W powstającym potencjale czynnościowym wyróżniamy pięć faz:

• faza 0 (szybka depolaryzacja) – zależy od szybkiego dośrodkowego prądu sodowego

• faza 1 (wstępna szybka repolaryzacja) – dośrodkowy prąd chlorkowy i odśrodkowy prąd potasowy

• faza 2 (powolna repolaryzacja) – tzw. faza plateau (stabilizacja potencjału równowagą pomiędzy dośrodkowym prądem wapniowo-sodowym a odśrodkowym prądem potasowym)

• faza 3 (szybka repolaryzacja) – przewaga odśrodkowego prądu potasowego nad

W prawidłowych warunkach czynność elektryczna serca jest spontanicznie generowana w węźle zatokowo-przedsionkowym.

Impuls jest przewodzony do prawego przedsionka, dalej przez wiązkę Bachmana do lewego przedsionka – powoduje to skurcz przedsionków, a w EKG jest widoczne jako załamek P

Z węzła Z-P bodziec wędruje do węzła przedsionkowo-komorowego. Węzeł ten służy do „zatrzymania” na chwilę impulsu tak, aby przedsionki i komory nie kurczyły się równocześnie. W EKG odpowiada to znacznej części odstępu PR.

Następnie z węzła P-K bodziec biegnie do pęczka Hisa przez jego odnogi – prawą i lewą. Lewa jest krótka i dzieli się na dwie gałęzie – przednią i tylną. Dalej gałęzie rozdzielają się na włókna Purkiniego, stymulując grupy kardiomiocytów do skurczu. Ten proces to w EKG zespół QRS.

Ostatnim etapem jest repolaryzacja komór, co w EKG jest widoczne jako załamek T

Miejsca powstawania impulsacji elektrycznej

• Węzeł zatokowo-przedsionkowy (przedsionek)

  • 60-100/min

• Węzeł przedsionkowo-komorowy (przedsionek)

  • 40-60/min

• Włókna Purkinjego (komory)

  • 15-40/min

Składowe prawidłowego EKG

Krzywa EKG składa się z wychyleń od linii podstawowej - izoelektrycznej, które nazywamy załamkami oraz z zawartych miedzy nimi odcinków.

Odstęp - część krzywej obejmująca odcinek i sąsiadujący z nim załamek.

Część przedsionkowa EKG to:

• załamek P

• odcinek PQ

Część komorowa EKG to:

• zespół QRS

• odcinek ST

• załamek T

Załamek P

Jest wyrazem depolaryzacji przedsionków Czas trwania 40-110ms (0,04-0,11s)

Odcinek PQ

Jest mierzony od końca załamka P do początku zespołu QRS

Czas trwania 40-100ms (0,04-0,10s)

Amplituda – przebiega w linii izoelektrycznej

Odstęp PQ

Jest mierzony od początku załamka P do początku zespołu QRS

Czas trwania120-200ms (0,12-0,20s)

Zespół QRS

Jest wyrazem depolaryzacji komór, składa się z załamków Q (-), R (+), S (-)

Czas trwania60-100ms (0,06-0,10s)

Załamek Q

Często nieobecny. Jego obecność i głębokość w odprowadzeniu III niekiedy zależy od ustawienia przepony i wtedy po wykonaniu głębokiego wdechu zanika.

Odcinek ST

Jest to część krzywej od końca zespołu QRS do początku załamka T.

Jest wyrazem początkowej fazy repolaryzacji mięśnia komór.

Czas trwania 20-120ms (0,02-0,12s)

Przebiega w linii izoelektrycznej

Obniżenie nie powinno przekraczać 0,5mm w żadnym odprowadzeniu, a uniesienie 1mm w odprowadzeniach kończynowych i 2mm w odprowadzeniach V1 i V2.

Załamek T Jest wyrazem końcowej fazy repolaryzacji komór.

Czas trwania 120-160ms (0,12-0,16s)

Amplituda:

do 6mm w odprowadzeniach kończynowych

do 10mm w odprowadzeniach przedsercowych

Przyczyny odchylenia osi elektrycznej serca w prawo:

• blok prawej odnogi i tylnej wiązki lewej odnogi pęczka Hisa

• przerost prawej komory serca

• zespół preekscytacji

• zawał ściany bocznej

• pionowe położenie serca u szczupłych, młodych osób, dzieci

Przyczyny odchylenia osi elektrycznej serca w lewo:

• blokl lewej odnogi i przedniej wiązki lewej odnogi pęczka Hisa

• zespół preekscytacji

• zawał ściany dolnej

• poziome ułożenie serca u osób otyłych (ciąża, wodobrzusze)

• przerost lewej komory serca

Nieprawidłowy obraz załamków i odcinków

Zmiany załamka P

• regularne fale F – trzepotanie przedsionków

• nieregularne fale F – migotanie przedsionków

• ujemne załamki P w odprowadzeniach II, III, aVF

- wsteczne pobudzenia z węzła a-v lub komór

- pobudzenia z dolnej części przedsionka

• załamek P kończysty, o amplitudzie >2,5mm w odprowadzeniu II, III, aVF oraz ujemny w aVL (P pulmonale) –

przerost prawego przedsionka

• Załamek P dwuszczytowy, szeroki w I, II a dwufazowy

w V1 (P mitrale) – przerost lewego przedsionka

Zmiany odstępu PQ

• Skrócony – poniżej 0,12s

- zespół preekscytacji WPW

- zaburzenia z łącza a-v

• Wydłużony – powyżej 0,20s

- blok przedsionkowo-komorowy I stopnia

• Zmienny

- blok przedsionkowo-komorowy III stopnia

- blok przedsionkowo-komorowy II stopnia typ Wenckebacha

Zmiany zespołu QRS

Wysokie załamki R w V5, V6:

• przerost lewej komory serca

• blok lewej odnogi pęczka Hisa

• zespół preekscytacji (WPW)

Wysokie R w V1, V2:

• przerost prawej komory serca

• blok prawej odnogi pęczka Hisa

• zawał tylnej ściany serca

• zespół preekscytacji (WPW)

Niskie zespoły QRS:

• rozległe uszkodzenie m. sercowego o różnej etiologii

• płyn w worku osierdziowym

Poszerzone zespoły QRS:

• blok odnogi pęczka Hisa

• zespół preekscytacji (WPW)

• przerost komór znacznego stopnia

Zazębienie na ramieniu wstepującym załamka R (fala delta):

• zespół preekscytacji (WPW)

Nieprawidłowe Q

• pełnościenny zawał serca głębokie Q blizna po zawale

Zmiany odcinka ST

Uniesienie wypukłe :

• świeży zawał serca (fala Pardeego)

• tętniak pozawałowy

Obniżenie równoległe do linii izoelektryczne:

• niedotlenienie mięśnia sercowego

Zmiany załamka T

Wysoki, kończysty, symetryczny:

• ostre niedotlenienie m. sercowego

• hiperkalemia

Płaski :

• uszkodzenie serca o różnej etiologii (miażdżyca, zapalenie)

• hipokalemia

Ujemny symetryczny, zaostrzony:

• ostre niedotlenienie m. sercowego

• zawał podwsierdziowy

• w przebiegu zawału pełnościennego

Ujemny, niesymetryczny:

• niedokrwienie m. sercowego

• przerost i przeciążenie komór bloki odnóg pęczka Hisa

Prawidłowy rytm zatokowy: kryteria

Zwolniony rytm zatokowy KRYTERIA:

• miarowy rytm zatokowy o częstości poniżej 60/min.

• załamki P dodatnie w odprowadzeniach I i II, ujemne w aVR.

• każdy zespół QRS poprzedzony załamkiem P.

Przyspieszony rytm zatokowy KRYTERIA:

• miarowy rytm zatokowy o częstości powyżej 100/min.

• załamki P dodatnie w odprowadzeniach I i II, ujemne w aVR. każdy zespół QRS poprzedzony załamkiem P.

Tachyarytmie

Nadkomorowe:

• Częstoskurcz nadkomorowy 100-250/min

• Trzepotanie przedsionków 250-350/min

• Migotanie przedsionków >350/min

Komorowe:

• Częstoskurcz komorowy 100-250/min

• Trzepotanie komór 180-250/min

• Migotanie komór 150-500/min

Częstoskurcz nadkomorowy Kryteria:

• częstość rytmu 150-250/min

• załamek P o zmiennym kształcie lub niewidoczny

• kształt QRS przeważnie prawidłowy

• nagły początek i nagły koniec częstoskurczu

Trzepotanie przedsionków Kryteria:

• fala F pobudzeń przedsionkowych nie rozdzielona odcinkami izoelektrycznymi, w niektórych odprowadzeniach w kształcie „zębów piły”

• częstość wychyleń fali F 250-350/min kształt QRS przeważnie prawidłowe

Migotanie przedsionków Kryteria:

• rytm komór zupełnie niemiarowy

• fala F nieregularna, o zmiennej amplitudzie i kształcie

• częstość wychyleń fali powyżej 350/min

• brak załamków P

• kształt zespołu QRS przeważnie prawidłowy

Częstoskurcz komorowy KRYTERIA:

• miarowy rytm o częstości 100-250/min.

• zespoły QRS zniekształcone i poszerzone (powyżej 0,12 s) z przeciwstawnym kierunkiem odcinka ST i załamka T.

• brak załamka P

Trzepotanie komór Kryteria:

• sinusoidalna, regularna fala trzepotania komór

• częstość wychyleń trzepotania 180-250/min

• brak identyfikacji zespołów QRS

Migotanie komór Kryteria:

• chaotyczna, nieregularna, o zmiennej amplitudzie fala migotania komór

• częstość wychyleń fali 150-500/min

• brak identyfikacji zespołów QRS

Zawał m. sercowego

II, III, aVF – zawał ściany dolnej z uniesieniem ST

VI, V2 wysoki R – zawał ściany tylnej

I, aVR, V5, V6 - zawał ściany bocznej

Obniżenie stężenia potasu Kryteria:

• spłaszczony lub odwrócony załamek T

• obniżenie odcinka ST

Wzrost stężenia potasu Kryteria:

• ostry, wysoki załamek T

• zespół QRS poszerzony

• poszerzony i skrócony załamek P

• wydłużenie odstępu PQ

Blok przedsionkowo-komorowy I° Kryteria:

• wydłużenie odstępu PQ powyżej 0,20s

Blok przedsionkowo-komorowy II°

Kryteria: Mobitz 1

• stopniowe wydłużanie odstępu PQ

• okresowe wypadanie zespołu QRS

Kryteria: Mobitz 2

• stały odstęp PQ

• okresowe wypadanie zespołu QRS

Blok przedsionkowo-komorowy III° Kryteria:

• zupełnie niezależna czynność komór i przedsionków

• częstość załamków P większa od częstości zespołów QRS