Zagadnienia z Publicznego Prawa Konkurencji
Decyzje w sprawach koncentracji - po poprze prowadzeniu postępowania antymonopolowego w sprawach koncentracji Prezes UOKIK wydaje decyzje w sprawach koncentracji. Ich podstawę stanowi ocena skutków zamierzonych operacji koncentracyjnych, której wynik pozwala na stwierdzenie , że w efekcie planowanej koncentracji nie zostanie w sposób istotny ograniczona konkurencja na rynku. Decyzje w sprawach koncentracji mają indywidualny charakter i są przejawem nadzoru realizowanego na podstawie postępowania kontrolnego. Mogą mieć charakter prewencyjny lub weryfikacyjny.
Decyzje w sprawach praktyk ograniczających konkurencję- po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego w sprawach praktyk ograniczających konkurencję prowadzonego przed Prezesem UOKIK wydawane są decyzje w sprawach praktyk ograniczających konkurencję. W wyniku postępowania antymonopolowego w sprawach ograniczających konkurencję mogą zostać wydane 3 rodzaje decyzji merytorycznych: decyzja o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazaniu jej zaniechania( art.10), decyzja o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdzeniu zaniechania jej stosowania ( art.11), decyzja zobowiązująca do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia naruszeniom zakazu praktyk ograniczających konkurencję ( art.12).Prezes UOKIK uprawniony jest do nadania wydawanym przez siebie decyzjom w całości lub w części rygoru natychmiastowej wykonalności, o ile wymaga tego ochrona konkurencji lub ważny interes konsumentów.
Fuzja – doktryna ekonomiczna uznaje, iż jako fuzja ( połączenie, merger) identyfikowane jest zdarzenie polegające na tym, że dwa lub więcej przedsiębiorstw, które początkowo stanowią odrębne byty rynkowe i prawne, łączą się na podstawie odpowiedniej umowy, tworząc nowe przedsiębiorstwo. Zdarzenie to kończy byt dotychczasowych dwóch ( lub większej liczby) przedsiębiorców, a w ich miejsce powstaje nowy byt prawny. Fuzja przedsiębiorców jest jednym ze sposobów koncentracji przedsiębiorców na rynku właściwym. Jej cechą charakterystyczną, odróżniająca od przejęcia, jest fakt , że łączące się przedsiębiorstwa dokonują zmian strukturalnych i własnościowych za porozumieniem i z wolnej woli. Fuzja na gruncie prawa konkurencji jest skutkiem określonej sformalizowanej operacji, przeprowadzanej w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawnymi, które zostały stworzone w celu jej regulacji . Normy prawa konkurencji interesują się problematyką fuzji w kontekście koncentracji przedsiębiorców. Konsekwencją fuzji jest stworzenie nowego podmiotu prawnego w miejsce podmiotów podlegających połączeniu.
Grupa kapitałowa – możliwość przejmowania i utrzymywania kontroli nad przedsiębiorcą przez inny podmiot powoduje, że mogą powstawać grupy kapitałowe. Zgodnie z art. 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów grupę kapitałową tworzą wszyscy przedsiębiorcy, którzy są pośrednio lub bezpośrednio kontrolowani przez jednego przedsiębiorcę, w tym również przedsiębiorca kontrolujący. Nazwa grupy kapitałowej stosowana jest do zaznaczenia szczególnych rodzajów relacji, które zachodzą pomiędzy przedsiębiorcami zależnymi, a przedsiębiorcami dominującymi.
Holding – koncentracja kapitału i obrót akcjami i udziałami spółek handlowych prowadzi do sytuacji , gdy jeden przedsiębiorca uzyskuje pośredni lub bezpośredni wpływ na innych przedsiębiorców. Takie pionowe struktury zależności określane są mianem holdingu. Rozbudowana konstrukcja zależności pomiędzy podmiotami, tworząc systemy zależności , zbliża konstrukcyjnie do konstrukcji piramidy. Umożliwia to wpływanie na funkcjonowanie przedsiębiorstw znajdujących się w tym systemie niżej niż podmiot dominujący. W ten sposób możliwe staje się koordynowanie polityki gospodarczej w ramach całego ugrupowania. Przy opisaniu struktur zależności pomiędzy podmiotami gospodarczymi często występują w Polsce pojęcia holdingu i koncernu. Przyjmuje się, że obydwa określenia stosowane są do określenia zgrupowań przedsiębiorców, mających charakter wielopodmiotowy, prawnie wyodrębniony, które w tym zgrupowaniu funkcjonują jako samoistny byt gospodarczy pod wspólnym kierownictwem. Jeszcze mniej przejrzyste jest definiowanie pojęcia holdingu w praktyce gospodarczej. Zdarza się, żę pojęcie holdingu stosowane bywa jako swoisty worek pojęciowy, do którego wrzuca się niekiedy całkowicie różne struktury gospodarcze. W Polskim systemie prawa brak jest definicji legalnej holdingu, czy koncernu, przez co niemożliwe staje się definitywne odróżnienie od siebie, czy od innych bliskoznacznych pojęć, jak np. grupa kapitałowa. W doktrynie można spotkać definicje holdingu, które pokrywają się z pojęciem grupy kapitałowej. Z drugiej strony część doktryn podkreśla że zakres znaczeniowy pojęcia grupa kapitałowa jest szerszy od zakresy znaczeniowego pojęcia holding. Za holding uznawana bywa grupa spółek, z których jedna sprawuje jednolite kierownictwo nad pozostałymi , wykorzystując możliwość narzucenia im swojej woli. Bardziej szczegółowa definicja definiuje holding jako formę koncentracji gospodarczej polegającej na centralizacji alokacji kapitałów i zysków poprzez sprawowanie kontroli nad prawnie samodzielnymi podmiotami, którymi na ogół są spółki kapitałowe. Typologia holdingów obejmuje podział na holding podporządkowujący i równorzędny.
Interes publiczny – jest jedną z klauzul generalnych występujących w polskim systemie prawnym. Nie ma legalnej definicji legalnej interesu publicznego. Ochrona interesu publicznego jest nadrzędnym celem ochrony prawa konkurencji. Ochrona interesów konsumentów i przedsiębiorców jest realizowana na podstawie ustawy w takim zakresie, w jakim leży ona w interesie publicznym. Interes publiczny leży nie tyle w samym istnieniu konkurencji, co we wpływie zdolności i konieczności konkurowania przez przedsiębiorców na rynek. Jest uogólnionym celem dążeń i działań.
Konkurenci – z punktu widzenia ról pełnionych w obrocie gospodarczym konkurenci są uczestnikami gry rynkowej. Ustawa o ochronie konkurencji i konkurentów wymienia konkurenta jako jednego z trzech obok konsumenta i kontrahenta, uczestników obrotu gospodarczego. Zgodnie z art. 4 pkt. 11 w/w ustawy konkurentem jest przedsiębiorca, który wprowadza lub może wprowadzić albo nabywa lub może nabywać, w tym samym czasie, towary na rynku właściwym.
Konkurencja – inaczej rywalizacja lub współzawodnictwo, ma wiele punktów odniesienia, do których należy w szczególności funkcjonowanie gospodarki. Tak rozumiana konkurencja jest mechanizmem ekonomicznym charakterystycznym dla modelu gospodarki rynkowej. W znaczeniu powszechnym konkurencja jest związana z działaniami zmierzającymi do uzyskania sukcesu we współzawodnictwie z innymi osobami. W znaczeniu ekonomicznym zaś konkurencja jest walką przedsiębiorców o korzyści ekonomiczne osiągane ze sprzedaży towarów i usług oraz walką o rynki zaopatrzenia i zbytu, a także o siłę roboczą. Konkurencja stanowi nie tylko proces zachodzący pomiędzy przedsiębiorcami działającymi równolegle na rynku tych samych lub podobnych towarów. Zagadnienia związane z konkurencją dotyczą również pionowych powiązań przedsiębiorcy. Z jednej strony powiązań z dostawcami i odbiorcami, z drugiej strony powiązań z konsumentami. Takie rozszerzenie pojęcia konkurencji, odpowiada założeniu że taka konkurencja w warunkach gospodarki rynkowej służy w istocie celom publicznym, a nie tylko celom współzawodniczących przedsiębiorców i powinna być zgodna z zespołem celów ogólnogospodarczych.
Konsument – definicja legalna jest zawarta w Kodeksie cywilnym. Szczególne przepisy chroniące konsumenta zawarte są w innych aktach prawnych. Uzasadnieniem dla zawarcia w ustawodawstwie szczególnych regulacji chroniących konsumentów jako słabsze strony kontraktów jest ich zasadniczo słabsza pozycja ekonomiczna wobec przedsiębiorców, słabsza znajomość prawa i procedur itd. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Należy stwierdzić że:
za konsumenta nie można uznawać innych podmiotów niż osoby fizyczne, niezależnie tego, czy prowadzą działalność gospodarczą,
za konsumenta może być uznana osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (przedsiębiorca), pod warunkiem iż konkretna czynność nie będzie związana z prowadzoną działalnością gospodarczą bezpośrednio,
konsumentem można być nie tylko w ramach zawieranych umów, lecz nawet jednostronnej czynności prawnej,
status konsumenta można uzyskać, tylko dokonując czynności prawnej wobec przedsiębiorcy.
Koncentracja przedsiębiorców- jest to zjawisko polegające na współdziałaniu przedsiębiorców poprzez operacje łączenia aktywów i/lub pasywów , powodujące zmiany w strukturze gospodarki, Obejmuje ona takie stany faktyczne, w których dwóch lub więcej dotychczas niezależnych przedsiębiorców staje się jednym organizmem gospodarczym, pozostając często oddzielnymi bytami prawnymi, niezależnie od formy jaką przyjmuje indywidualny przypadek koncentracji. W doktrynie wyróżnia się koncentrację podmiotową ( formalną ) oraz materialną. W wyniku koncentracji formalnej nie dochodzi do konsolidacji udziałów rynkowych koncentrujących się przedsiębiorców, ani do stworzenia powiązań wertykalnych, czy konglomeratowych . Istotą koncentracji materialnej są natomiast towarzyszące zmianom podmiotowym, zmiany struktury rynków właściwych.
Koncern – to forma koncentracji gospodarczej polegająca na zgrupowaniu co najmniej dwóch odrębnych przedsiębiorców, pod wspólnym kierownictwem. Istnienie koncerny skutkuje uzależnieniem gospodarczym grupy przedsiębiorców od innego podmiotu, przy jednoczesnym zachowaniu samodzielności w sensie formalnym. Koncern może być zorganizowany w formie spółki cywilnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub też może mieć postać faktycznego układu organizacyjnego, w którym określony podmiot sprawuje kontrolę zarówno faktyczną jak i prawną. Na tej podstawie rozróżnia się koncerny umowne ( formalne) i faktyczne. Koncerny umowne opierają się na formalnych umowach pomiędzy podmiotem dominującym a podmiotami zależnymi. Natomiast koncerny faktyczne to przede wszystkim tzw. holdingi, tj. grupy przedsiębiorców, w których stosunek podporządkowania ma charakter faktyczny ( nieformalny) a więc opiera się przede wszystkim na powiązaniach kapitałowych i personalnych; pomiędzy podmiotem dominującym a podmiotami zależnymi nie ma wówczas żadnych umów, które stanowiłyby więzy formalne.
Konglomerat – jest specyficzną formą koncentracji przedsiębiorców grupującą przedsiębiorców o zdywersyfikowanym profilu działalności bądź przedsiębiorców działających na różnych rynkach geograficznych. Konglomerat postrzegać można także jako rodzaj koncernu, czyli połączenia prawnego i kapitałowego przedsiębiorstw o różnym profilu działalności podlegających jednolitemu kierownictwu. Koncentracje konglomeratowe zachodzą między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą na różnych rynkach.
Konsorcjum – to umowa dwóch lub więcej przedsiębiorców do wspólnego działania w celu realizacji określonego celu gospodarczego. Konsorcjum nie jest zatem przedsiębiorcą, lecz jedynie formalnym lub nieformalnym zobowiązaniem wzajemnym przedsiębiorców do wspólnego działania. Umowa konsorcjalna jest umową nienazwaną, do której mogą być stosowane w drodze analogii przepisy o spółce cywilnej. W prawie polskim brak jest definicji legalnej pojęcia konsorcjum. Nauka prawa definiuje konsorcjum jako twór powołany w drodze umowy przez przedsiębiorców zobowiązujących się do wspólnego działania w celu osiągnięcia określonego celu gospodarczego przy czym konsorcjum jako takie nie musi posiadać hierarchicznej struktury ani nawet własnych organów. Jest to umowa realizowana na zasadzie porozumienia przed dwa lub więcej podmioty prawa.
Kontrola koncentracji – polega na prewencyjnym nadzorze przedsiębiorców. Prewencyjna kontrola koncentracji przedsiębiorców należy do wspólnotowych reguł koncentracji. Podstawy prawne dotyczące koncentracji przedsiębiorców zawarte są w dziale III ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Monopol faktyczny – monopolistą w neoklasycznej teorii ekonomii jest firma, która zaspokaja cały popyt na dany produkt. Monopol funkcjonuje jako teoria ekonomiczna, identyfikująca taką sytuację rynkową, kiedy zapotrzebowanie konsumentów na określony towar może być zaspokajane jedynie przez jeden podmiot na rynku . Monopolista kontroluje zarówno ceny własnego produktu jak i podaż danego produktu na rybek. Monopolista w celu maksymalizacji zysku stara się produkować w taki sposób i w takich ilościach, by marginalny utarg odpowiadał marginalnemu kosztowi. Część doktryny rezerwuje pojęcie monopolu jedynie dla producenta, który posiada zarówno monopol surowcowy, jak i jest jedynym producentem dobra wytwarzanego z danego surowca.
Monopol pełny – przedsiębiorca funkcjonujący na rynku właściwym może osiągnąć na nim pozycję dominującą. Powoduje ona, że przedsiębiorca uniezależnia się od wpisanego immanentnie w procesy konkurencyjne wymogu stałej modyfikacji i poprawy swojego produktu, efektywności kosztowej procesu wytwórczego oraz reklamy produktu. Konsument w skutek ograniczonej możliwości wyboru produktów konkurencyjnych z dużą dozą prawdopodobieństwa sięgnie po produkt dominanta na rynku. Współcześnie można wyodrębnić trzy możliwe definicje monopolu. Pierwsza z nich jest klasyczną definicją uznającą za monopolistę wyłącznego dostawcę danego dobra. Drugą definicją jest definicja uznająca monopol za przywilej państwowy, który rezerwuje określony rynek właściwy dla ściśle określonej jednostki lub grupy. Trzecia definicja określa jako monopolistę przedmiot zdolny do podyktowania na rynku ceny monopolistycznej. Czynnikami sprzyjającymi powstaniu monopolu o charakterze pozarynkowym jest działalność legislacyjna państwa ( monopol prawny) lub ograniczone zasoby, dla których wykorzystania istnieje tylko jedno przedsiębiorstwo ( monopol naturalny). Trzeba zauważyć, że monopol może występować zarówno po stronie sprzedaży jak i skupu towarów. W tym drugim przypadku mówimy o przedsiębiorcy funkcjonującym jako monopson. Monopol może również być realizowany przez więcej niż jeden podmiot dwóch lub kilku przedsiębiorców zajmujących pozycję dominującą. Taką sytuację rynkową nazywamy oligopolem.
Monopol pełny – ograniczenia konkurencji na rynku w swojej najbardziej drastycznej formie mogą prowadzić do powstania monopolu. Monopol oznacza że żaden inny przedsiębiorca nie może dostarczyć towarów na rynek właściwy. Monopol prawny jest rodzajem monopolu, którego źródłem jest nadanie podmiotowi określonych uprawnień monopolistycznych w drodze przyjęcia odpowiedniego aktu prawnego.
Ochrona konkurencji –ochrona konkurencji przybiera różny wymiar w szczególności ekonomiczny, polityczny i prawny. W strefie prawnej państwa oparte na systemie gospodarki rynkowej wprowadzają przepisy chroniące konkurencję postrzeganą jako mechanizm ekonomiczny. W ustawodawstwie polskim podstawę prawną stanowi art. 76 konstytucji RP , zgodnie z którym władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Ochrona konkurencji mieści się również w zakresie działania art. 20 i 22 konstytucji RP, które wprowadzają ustrój społecznej gospodarki rynkowej opartej na zasadzie wolności gospodarczej. Ochrona konkurencji należy do głównych przedmiotów regulacji prawa wspólnotowego.
Porozumienia cenowe –porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, są zakazane na podstawie art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Porozumienie to umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców, między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, lub uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki, a także uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych ( art. 4 pkt.5 w/w ustawy). Porozumienia cenowe mogą występować w postaci porozumień poziomych (horyzontalnych), zwanych też kartelami cenowymi, czyli porozumień zawieranych między konkurentami, wymierzonych niezgodnie z zasadami wolnej konkurencji przeciwko innym przedsiębiorcom i konsumentom, albo w postaci porozumień pionowych (wertykalnych), zawieranych między kontrahentami stosunków gospodarczych, również powodujących ograniczenie wolności gospodarczej – nie tylko kontrahentów, ale także konkurentów i konsumentów.
Porozumienia dyskryminacyjne – (art. 6 ust 1 pkt.4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów) polega na stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji. Porozumienia dyskryminacyjne dotyczą praktyk kolektywnych. Celem stosowania uciążliwych lub niejednolitych warunków umów mają być zróżnicowane warunki konkurencji na rynku właściwym, poprzez który rozumie się rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów , znaczące różnice cen i koszty transportu panują zbliżone warunki konkurencji. Chodzi o stwarzanie korzystniejszych warunków konkurowania dla jednych przedsiębiorców kosztem innych. Osobami trzecimi, w stosunku do których istnieje zakaz stosowania uciążliwych lub niejednolitych warunków umów mogą być wyłącznie konkurenci, a w konsekwencji są to przedsiębiorcy, którzy wprowadzają lub mogą wprowadzają lub mogą wprowadzać , albo nabywają lub mogą nabywać, w tym samym czasie towary na rynku właściwym.
Porozumienia dystrybucyjne - należą do kategorii porozumień wertykalnych ( pionowych), których istota sprowadza się przede wszystkim do tego, że są zawierane między podmiotami działającymi na różnych szczeblach obrotu gospodarczego, a zatem są porozumieniami zawieranymi przez przedsiębiorców niebędących, w zakresie objętym umową-bezpośrednimi konkurentami. W obrocie gospodarczym porozumienia te występują często pod nazwą porozumień (umów) dealerskich. Porozumienia dystrybucyjne objęte są co do zasady zakazem porozumień ograniczających konkurencję. Porozumienie zawierane między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu których celem jest zakup towarów, dokonywany z zamiarem ich dalszej odsprzedaży.
Porozumienie ograniczające konkurencję – porozumienia te stanowią zakazaną formę praktyk ograniczających konkurencję dokonywaną dobrowolnie przez niezależnych od siebie przedsiębiorców, których celem lub skutkiem jest eliminacja, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. Przybierają one postać czynności prawnych (umów) bądź działań faktycznych (uzgodnień).Nie muszą przybierać postaci sformalizowanej. Porozumienia te zniekształcają rynek, który nie może spełniać swoich normalnych funkcji albowiem dezorganizują go , na skutek czego daje on fałszywe sygnały odnośnie do takich czynników jak np. ceny, wielkości zapotrzebowania na towar, itd. Porozumieniem ograniczającym konkurencję może być tylko takie porozumienie, które posiada jakikolwiek wymiar publiczny, gdyż ustawa o ochronie konkurencji i ma na celu ochronę interesu publicznego.
Porozumienia specjalizacyjne – dotyczą na ogół strefy wytwarzania produktów , stąd nazywa się je też porozumieniami produkcyjnymi . Zawierane są przez przedsiębiorców działających na tym samym poziomie obrotu gospodarczego – są to porozumienia o charakterze horyzontalnym (poziomym). Przedmiotem kooperacji w ramach tego typu porozumień jest zazwyczaj zobowiązanie jednej strony do zaprzestania lub zaniechania produkcji określonych produktów i nabywania ich od konkurenta, przy jednoczesnym zobowiązaniu innej strony do produkowania i dostarczania tych produktów (specjalizacja jednostronna) lub też zobowiązania wszystkich stron porozumienia, na zasadach wzajemności, do zaprzestania lub zaniechania produkcji określonych , ale różnych produktów i nabywania ich od innych stron ( specjalizacja wzajemna). Do kategorii porozumień specjalizacyjnych zalicza się też porozumienia o wspólnej produkcji określonych produktów.
Porozumienia wertykalne – zgodnie z rozporządzeniem RM z 19.11.2007r. w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję, porozumienia wertykalne to porozumienia zawierane między dwoma lub więcej przedsiębiorcami, działającymi w ramach takiego porozumienia, na różnych szczeblach obrotu, których przedmiotem są warunki zakupu, sprzedaży lub odsprzedaży produktów. Porozumienia ograniczające konkurencję klasyfikuje się jako porozumienia horyzontalne ( poziome) oraz wertykalne( pionowe). Są to określenia pozaustawowe. Istota porozumień wertykalnych sprowadza się do tego, że są one zawierane przez przedsiębiorców działających na różnych szczeblach obrotu gospodarczego , stąd też w zakresie takiego porozumienia, podmioty w nim uczestniczące, nie pozostają w stosunku do siebie w relacji bezpośredniej konkurencji, w przeciwieństwie do podmiotów porozumień horyzontalnych, zawieranych między konkurentami. Porozumienia wertykalne określamy jako relacje między dostawcą i producentem, a także między producentem sprzedawcą (dystrybutorem).Porozumienia wertykalne dotyczą wyłącznie stosunków pomiędzy przedsiębiorcami i stosunki te są wielostronne.
Praktyki eksploatacyjne – termin praktyki eksploatacyjne najogólniej odnieść należy do jednego z rodzajów praktyk ograniczających konkurencję, czyli zachowań naruszających właściwie funkcjonujący mechanizm konkurencji. Istotą praktyk eksploatacyjnych będzie wyzyskiwanie konsumentów bądź kontrahentów danego przedsiębiorcy (określanego jako dominant) za pomocą określonych działań abuzywnych, zwłaszcza poprzez narzucanie uciążliwych warunków umów bądź nieuczciwych cen. Praktyki eksploatacyjne oznaczają jednostronne działania przedsiębiorców, których skutkiem bezpośrednim jest wyrządzenie szkody interesom kontrahentów, w tym konsumentom, nawet jeżeli mechanizm konkurencji nie jest przez to zakłócony, a konsumenci uzyskują krótkoterminowo pewne korzyści. Praktyki eksploatacyjne z uwagi na swój charakter należy połączyć z zakazem nadużywania pozycji dominującej. W przypadku praktyk eksploatacyjnych nadużycie siły rynkowej wobec słabszych uczestników rynku kwalifikowane jest także jako naruszenie interesu publicznego.
Praktyki ograniczające konkurencję – Są to strategie których celem lub skutkiem jest zakłócenie mechanizmu konkurencji na rynku. Obejmują one jednostronne lub wielostronne zachowania przedsiębiorców polegające na zawieraniu porozumień ograniczających konkurencję oraz nadużywaniu pozycji dominującej. Unormowania dotyczące praktyk ograniczających konkurencję zawarte są w dziale II ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W świetle polskiego prawa antymonopolowego porozumienia ograniczające konkurencję są to : umowy zawierane między przedsiębiorcami, związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami, albo niektóre postanowienia tych umów; uzgodnienia dokonywane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców oraz uchwały lub inne Katy związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. Praktyki ograniczające konkurencję co do zasady są zakazane i jako takie stanową ustawowe ograniczenie swobody kontraktowania. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie zawiera definicji legalnej praktyk ograniczających konkurencję. W doktrynie prezentowany jest podział praktyk ograniczających konkurencję na praktyki antykonkurencyjne i eksploatacyjne. Za antykonkurencyjne uznaje się praktyki wywierające bezpośredni wpływ na stan lub rozwój konkurencji i konkurencyjne interesy innych przedsiębiorców, podczas gdy za eksploatacyjne uznaje się praktyki, których skutkiem lub celem jest naruszenie przede wszystkim innych niż konkurencyjne interesów pozostałych uczestników rynku w wyniku wykorzystywania siły rynkowej.
Przedsiębiorca zależny – przedsiębiorca nad którym sprawowana jest kontrola, realizowana (przejęta) przez przedsiębiorcę dominującego. Przepisy nie formułują definicji przedsiębiorcy zależnego, a wynika ona jedynie pośrednio z definicji przedsiębiorcy dominującego zawartej w art. 4 pkt. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Przedsiębiorca zależny to przedsiębiorca niesamodzielny, przy czym brak samodzielności łączy się z dominacją w stosunku do niego ze strony przedsiębiorcy dominującego, czyli tego który przejął kontrolę nad nim i który wywiera na niego decydujący wpływ.
Reguła rozsądku–stanowi uzupełnienie normatywnego zakazu zawierania antykonkurenyjnych porozumień i oznacza że zakazowi podlegają takie porozumienia, które w sposób nierozsądny ograniczają konkurencję. Jest ona metodą oceny zgodności porozumienia z przepisami prawa. Reguła rozsądku wywodzi się z prawa amerykańskiego.
Sankcja nieważności – to konsekwencja o charakterze cywilnoprawnym naruszenia zakazu praktyk ograniczających konkurencję. Sankcję nieważności przewiduje akt. 6 ust. 2 i art. 9 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Źródłem nieważności porozumień ograniczających konkurencję jest sprzeczność treści podejmowanych czynności prawnych z zakazem porozumień. Sankcją nieważności nie mogą być obłożone wszystkie porozumienia ograniczające konkurencję. Sankcja nieważności może dotyczyć całej praktyki ograniczającej konkurencję ( porozumienia lub czynności polegającej na nadużyciu pozycji dominującej) lub odpowiedniej jej części. Sankcja nieważności ma charakter bezwzględny.
Utrudnianie dostępu do rynku – zachowanie przedsiębiorcy polegające na utrudnianiu innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom dostępu do rynku stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy z 16.04.97r o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawodawca nie definiuje pojęcia utrudniania dostępu do rynku, wskazuje jedynie w sposób przykładowy niektóre jego przejawy. W/w ustawa wymienia przykładowe formy utrudniania dostępu do rynku.
Wrogie przejęcie – należy utożsamiać z przejęciem kontroli nad spółką kapitałową w ramach obrotu wytwornego poprzez nabycie udziałów bądź akcji najczęściej wbrew woli jego zarządu i organu nadzoru oraz akcjonariuszy ( wspólników) odgrywających w danej spółce wiodącą rolę, które w dalszej perspektywie prowadzi do wyeliminowania z rynku konkurencji bądź znacznego ograniczenia jej wpływów. Co istotne, wrogiego przejęcia nie można rozpatrywać w kategoriach czynu nieuczciwej konkurencji. Klasyfikacja ta pozostaje w sprzeczności z zasadami konkurencji, zasadą zbywalności udziałów/akcji oraz prawem wspólnika/akcjonariusza do rozporządzenia udziałem/akcją.
Zachowania paralelne – mianem zachowań paralelnych określa się tzw. równoległe zachowania przedsiębiorców, które nie stanowią niedopuszczalnych praktyk ograniczających konkurencję. Zachowaniami paralelnymi są bowiem takie same lub podobne działania podejmowane przez konkurentów jednocześnie, jednakże niezależnie od sobie, przy zachowaniu swobody i samodzielności podejmowania decyzji. Cechą zachowań paralelnych jest zachowanie autonomii w sferze swobody wyboru przez przedsiębiorcę określonego działania, a nie form i jego skutków, które mogą być takie same u różnych uczestników rynku.
Zakaz nadużywania pozycji dominującej – skierowany jest wyłącznie do przedsiębiorców posiadających pozycję dominującą na rynku właściwym i ma na celu przeciwdziałanie ich praktykom jednostronnym, rozumianym jako zachowanie podejmowane wobec innych uczestników rynku, które mogą naruszać cele składające się na aksjologię ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Adresatem zakazu nadużywania pozycji dominującej jest przedsiębiorca posiadający indywidualną pozycję dominująca, który stosuje praktyki jednostronne bądź kilku przedsiębiorców, jeżeli można im przypisać kolektywną ( wspólną) pozycją dominującą i gdy przynajmniej jeden z nich podejmuje działania jednostronne. Wśród praktyk nadużywania pozycji dominującej wyróżnia się : praktyki antykonkurencyhne ( wykluczające), praktyki eksploatacyjne, praktyki strukturalne. Istotą praktyk antykonkurencyjnych jest zachowanie przedsiębiorcy, które godzi bezpośrednio w aktualną lub potencjalną konkurencję. Praktyki te powodują całkowite lub częściowe wykluczenie ekspansji na rynku lub wejścia na rynek innych przedsiębiorców. Praktyki eksploatacyjne polegają natomiast na działaniu, które prowadzi do wyzyskiwania kontrahentów lub konsumentów przede wszystkim poprzez narzucenie im uciążliwych warunków umów. Praktyki eksploatacyjne godzą w interes kontrahentów lub konsumentów na skutek takiego wykorzystywania przez przedsiębiorcę siły rynkowej, które prowadzi do uzyskania korzyści niemożliwych do uzyskania w przypadku niezakłóconego mechanizmu konkurencji. Odrębny przypadek stanowi nadużywanie pozycji dominującej poprzez wyeliminowanie konkurencji w drodze koncentracji – tzw. praktyki strukturalne. Zakaz nadużywania pozycji dominującej ma charakter bezwzględny.
Zakaz porozumień ograniczających konkurencję – do zakazu porozumień ograniczających konkurencję odnosi się przepis art. 6 ust 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, z którego wynika, że porozumienia antykonkurencyjne są z mocy samego prawa w całości lub w odpowiedniej części nieważne.