BLOK PRAWA KONKURENCJI

1. Czyn nieuczciwej konkurencji według UZNK

Zgodnie z art. 3 UZNK Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Pojęcie to jest określane w doktrynie i orzecznictwie jako klauzula generalna czynu nieuczciwej konkurencji. Stanowi ona samoistną podstawę kreowania nienazwanych czynów nieuczciwej konkurencji, czyli czynów, które nie są wymienione w art. 5 i n. Jako przykład można wskazać wykorzystywanie cudzej renomy (tzw. oranie cudzym wołem). Pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji konstytuują następujące elementy:

1) aktywność w związku z działalnością gospodarczą (co wynika z art. 1 ustawy),

2) sprzeczność z prawem lub dobrymi obyczajami,

3) zagrożenie naruszenia interesu innego przedsiębiorcy lub klienta.

Czyny nieuczciwej konkurencji są czynami niedozwolonymi (deliktami) w rozumieniu KC. Przepisy UZNK stanowią lex specialis w stosunku do postanowień KC.

Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.

Poprzez „dobre obyczaje” rozumie się normy moralne i zwyczajowe stosowane w działalności gospodarczej. Dla oceny dobrych obyczajów współcześnie podkreśla się ich ekonomiczno-funkcjonalne rozumienie, jako kryterium występujące w ramach zachowań przedsiębiorców w prowadzonej działalności gospodarczej. Kładzie się tu nacisk nie na kryteria odwołujące się do poglądów uczciwego, przeciętnego członka danej społeczności, ale na zapewnieniu niezakłóconego funkcjonowania konkurencji przez rzetelne i w żaden sposób niezafałszowane współzawodnictwo opierające się m.in. na jakości i cenie.

Warunkiem stosowania ustawy jest właściwość prawa polskiego.

2. Pojęcie przedsiębiorcy według UZNK

Definicję legalną pojęcia zawiera art. 2 UZNK. Są to osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej. Dana osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej uczestniczy w działalności gospodarczej w rozumieniu tego artykułu, jeżeli sama prowadzi określoną działalność gospodarczą w sposób samodzielny ekonomicznie, będąc w stanie determinować i określać w obrocie gospodarczym swoje rynkowe zachowania.

W rozumieniu UZNK przedsiębiorcami są nie tylko ci przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność w celach zarobkowych, ale także inne podmioty, które prowadzą działalność zawodową, nie działając w celu osiągnięcia zysku (podmioty typu non profit). Cechą szczególną tej definicji jest to, że za przedsiębiorcę uznaje ona określone podmioty niezależnie od tego, czy podlegają obowiązkowi wpisu do odpowiedniego rejestru czy ewidencji.

Z jednej strony to właśnie przedsiębiorca jest podmiotem, który może dopuszczać się czynów nieuczciwej konkurencji, choć ustawa nie stanowi tak wprost. Wynika to jednak z kontekstu jej przepisów. Z drugiej zaś strony jedynie przedsiębiorcom w rozumieniu art. 2 UZNK przysługują określone roszczenia cywilnoprawne, przyznane im przez prawodawcę na wypadek naruszenia norm ustawy i dokonania czynu nieuczciwej konkurencji (niektóre z tych roszczeń przysługują również organizacjom przedsiębiorców).

Zagraniczne osoby fizyczne i prawne korzystają z uprawnień wynikających z przepisów ustawy na podstawie umów międzynarodowych obowiązujących Rzeczpospolitą Polską lub na zasadzie wzajemności.

3. Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

Czyn taki definiuje ustawa w art. 5 i n. Jest to takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Jeżeli oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia, przedsiębiorca ten powinien podjąć środki mające na celu usunięcie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd osób trzecich. Na żądanie zainteresowanego sąd wyda orzeczenie nakazujące przedsiębiorcy, który później zaczął używać tego oznaczenia, podjęcie stosownych środków zapobiegających, polegających w szczególności na wprowadzeniu zmian w oznaczeniu przedsiębiorstwa, ograniczeniu zakresu terytorialnego używania oznaczenia lub jego używaniu w określony sposób. Jeżeli wskutek likwidacji, podziału lub przekształcenia przedsiębiorstwa powstanie wątpliwość, który z przedsiębiorców ma prawo używać oznaczenia przedsiębiorstwa zlikwidowanego, podzielonego lub przekształconego, należy ustalić takie oznaczenia, które zapobiegną wprowadzeniu w błąd osób trzecich. W razie sporu sąd, na żądanie zainteresowanego przedsiębiorcy, ustali oznaczenia przedsiębiorstw, uwzględniając interesy stron oraz inne okoliczności sprawy.

Art. 5 ustawy udziela ochrony przedsiębiorcy, który pierwszy legalnie rozpoczął używanie na rynku danego oznaczenia, które indywidualizuje jego przedsiębiorstwo. Przepis ten chroni oznaczenie przedsiębiorstwa i posiada szerszy zakres niż określenie nazwa (firma). Obejmuje także oznaczenia, które zazwyczaj towarzyszą właściwej nazwie, jak np. skrót literowy używany w korespondencji handlowej, czy godło, przez które rozumie się symbol słowny lub obrazowy.

Nazwa przedsiębiorcy nie powinna wprowadzać w błąd, co do rodzaju wykonywanej działalności lub obszaru, na którym jest prowadzona.

Zakaz używania cudzych nazwisk nie dotyczy powszechnie znanych nazwisk historycznych. Sąd Najwyższy dopuścił ich rejestrowanie jako firm lub nazw przedsiębiorców (za wyjątkiem F. Chopina).

Oznaczenie przedsiębiorstwa dotyczy wszelkich symboli umożliwiających wyróżnienie działalności gospodarczej w znaczeniu podmiotowym.

Innym charakterystycznym symbolem jest adres internetowy. Adresy stron www pełnią dwojaką funkcję: identyfikują przedsiębiorstwo prowadzące działalność za pośrednictwem internetu i odróżniają je od innych podmiotów działających na rynku on-line - wówczas są używane w charakterze oznaczenia przedsiębiorstwa, albo (i) pełnią rolę oznaczenia identyfikującego źródło pochodzenia towarów i usług reklamowych oferowanych za pośrednictwem stron www, które identyfikują - wówczas są używane w charakterze znaków towarowych i tak są postrzegane przez odbiorców. W wyniku rejestracji domeny powstaje pewien stan wyłączności w odniesieniu do domeny, wyłączność ta ma jednak charakter faktyczny, a nie prawny. Rejestracja domeny nie kreuje żądnego wyłącznego, majątkowego "prawa" do domeny internetowej jako takiej; w wyniku rejestracji domeny jej dysponent nie staje się właścicielem domeny, a tylko uprawnionym z umowy do korzystania z usługi, polegającej na utrzymaniu na jego rzecz związania nazwy domeny z odpowiednim jej numerem.

Zgodnie z KC przedsiębiorca działa pod firmą, którą ujawnia się we właściwym rejestrze. Inna norma KC stanowi, iż firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Nazwa firmy nie może zawierać informacji, które mogłyby wprowadzić w błąd (w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu i miejsca jego działalności czy źródeł zaopatrzenia).

Firma składa się z: * rdzenia będącego imieniem i nazwiskiem osoby fizycznej lub nazwą osoby prawnej, * dodatków (obligatoryjnych i fakultatywnych).

Firma nie może być zbyta, jednakże przedsiębiorca może upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania z jego firmy (ale pod warunkiem, że nie wprowadza to w błąd osób trzecich).

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. Firma i nazwa uzyskuje także autonomiczną ochronę w drodze powództwa o świadczenie oraz powództwa o ustalenie z art. 189 KPC.

4. Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług

Czyn taki definiuje ustawa w art. 10. Jest to takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości (za pomocą opisów ocennych), składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich. Jest to również wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone wyżej, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi. Wprowadzenie ochrony przed takimi czynami związane jest z tym, że odbiorca (konsument) otrzymuje szereg dodatkowych informacji, które zazwyczaj stanowić mogą przyczynę nabycia danego towaru lub usługi.

Termin "oznaczenia towarów i usług" obejmuje bowiem zarówno oznaczenia opisowe i informacyjne (np. "produkt ekologiczny"), jak i oznaczenia o charakterze odróżniającym (niezarejestrowane znaki towarowe), bez względu na ich formę przedstawieniową.

Za istotną cechę towarów, opakowań lub usług należy uznać oznaczenia dotyczące m.in.: a) pochodzenia towaru lub usługi, b) ilości towaru lub usługi, c) jakości towaru, opakowania lub usługi,

d) składników towaru, opakowania lub usługi.

Przedmiotem ochrony jest zatem transparentność rynku, która może być zmącona przez działania przedsiębiorców wprowadzające w błąd co do oferowanych przez nich towarów lub usług. Analizowany przepis ma eliminować nieuczciwe zachowania przedsiębiorców (delikty komercyjne) w interesie innych przedsiębiorców i klientów, w tym konsumentów, choć formalnie ta ostatnia grupa nie ma legitymacji czynnej na gruncie komentowanej ustawy.

Dla tego czynu ma również spore znaczenie ustawa z 7 października 1999 r. o języku polskim. Na mocy art. 7 ust. 1: „Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w obrocie z udziałem konsumentów oraz przy wykonywaniu przepisów z zakresu prawa pracy używa się języka polskiego, jeżeli: 1) konsument lub osoba świadcząca pracę ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w chwili zawarcia umowy oraz 2) umowa ma być wykonana lub wykonywana na terytorium RP”. Brak informacji o produkcie w języku polskim stanowić może czyn w rozumieniu art. 3 ust. 1 UZNK, albowiem pozbawia klienta informacji o istotnych cechach produktu albo może wprowadzić go w błąd.

Dla przyjęcia odpowiedzialności z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji nie jest konieczne, aby wprowadzenie w błąd faktycznie miało miejsce. Wystarczy stworzenie niebezpieczeństwa wywołania konfuzji.

5. Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów lub usług

Czyn taki definiuje ustawa w art. 8. Jest to opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach.

Czyn ten związany jest z wykorzystaniem w działalności gospodarczej odniesień do pochodzenia geograficznego, wskutek których ich odbiorca kojarzy towar lub usługę z określonym miejscem, traktując je jako miejsce pochodzenia. Przyczyną takich odniesień może być zamiar wzbudzenia pozytywnych skojarzeń pozostających w związku z miejscem pochodzenia określonych towarów.

Za fałszywe oznaczenia geograficzne należy uznać oznaczenia niezgodne z rzeczywistością, nieprawdziwe. Przez fałszywe oznaczenie geograficzne przedsiębiorca odwołuje się do nieistniejącego regionu, kraju, miejscowości. W przypadku oznaczeń oszukańczych mamy do czynienia z bardziej wyrafinowanym zachowaniem niż przy fałszywym oznaczaniu towarów lub usług. Wykorzystanie oszukańczego oznaczenia ma inny charakter niż fałszywe, można w związku z tym pokusić się o stwierdzenie, że jest bardziej wyrafinowane. Opatrując towar lub usługę oszukańczym oznaczeniem geograficznym, przedsiębiorca co prawda używa oznaczenia geograficznego, które obiektywnie istnieje (jest zgodne z rzeczywistością), jednak czyni to w taki sposób, że jest ono mylące z uwagi na brak jakichkolwiek powiązań między towarem lub usługą a umieszczonym na nim oznaczeniem.

Znany jest kazus producenta czekolady „Helvetia”, który za pomocą tego słowa chciał wywołać pozytywne skojarzenia z regionem Szwajcarii, słynącej z wyrobów czekoladowych.

Opatrywanie towarów lub usług polega na umieszczeniu nieprawdziwego lub oszukańczego oznaczenia na produktach lub informacji o usługach.

Jeżeli towar lub usługa w miejscu pochodzenia korzysta z ochrony, a z pochodzeniem z określonego regionu lub miejscowości związane są ich szczególne cechy lub właściwości, wówczas czynem nieuczciwej konkurencji jest fałszywe lub oszukańcze używanie takich chronionych oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia. Dla uzyskania stosownej ochrony wymagane jest postępowanie przed Urzędem Patentowym. Sprawa dotyczy np. określeń Scotch whisky, cogniac.

Prawo własności przemysłowej zawiera samoistną podstawę ochrony oznaczeń geograficznych. Art. 174: są to oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (teren), które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także używanie oznaczeń i nazw, o których mowa, nawet z dodatkiem „rodzaj”, „typ”, etc.

6. Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

Czyn taki definiuje ustawa w art. 11. Jest to przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. Przepis ten stosuje się również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego - przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy. Nie stosuje się go jednak wobec tego, kto od nieuprawnionego nabył, w dobrej wierze, na podstawie odpłatnej czynności prawnej, informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa. Sąd może zobowiązać nabywcę do zapłaty stosownego wynagrodzenia za korzystanie z nich, nie dłużej jednak niż do ustania stanu tajemnicy.

Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Tajemnica przedsiębiorstwa zaczyna funkcjonować z chwilą jej ustanowienia przez przedsiębiorcę. aby dana informacja podlegała ochronie na podstawie art. 11 u.z.n.k., musi spełniać następujące warunki: a) poufności, b) braku ujawnienia, c) zabezpieczenia informacji.

Doktryna nie jest jednomyślna co do podstawy ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Część jej przedstawicieli prezentuje stanowisko opierające się na przyznaniu prawa podmiotowego do tajemnicy przedsiębiorstwa, podczas gdy inni twierdzą, że w przypadku tajemnicy przedsiębiorstwa nie istnieje prawo podmiotowe, lecz jedynie faktyczna wyłączność korzystania z sekretu, chroniona przez przepisy o odpowiedzialności deliktowej.

7. Utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku

Czyn taki definiuje ustawa w art. 15. Chroni on bodaj najważniejszą sferę aktywności profesjonalnej przedsiębiorców, jaką jest wolność działalności na rynku. Utrudnianie dostępu do rynku szkodzi interesowi publicznemu (społeczeństwu, gospodarce) oraz interesowi prywatnemu rozumianemu jako indywidualny interes uczestników obrotu - przedsiębiorców oraz konsumentów. Z tego względu ochrona rynku przed niedozwolonymi zakłóceniami ze strony działających na nim podmiotów ma szczególne znaczenie dla zapewnienia zrównoważonych stosunków gospodarczych i społecznych. Dostęp do rynku musi być swobodny oraz niezakłócony. Jest to utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez:

1) sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców,

2) nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców,

3) rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów,

4) pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży,

5) działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy (może polegać w szczególności na: (i) ograniczeniu w istotny sposób lub wyłączeniu możliwości dokonywania przez klienta zakupu u innego przedsiębiorcy, (ii) stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucenie klientom przez podmioty trzecie konieczności dokonania zakupu u danego przedsiębiorcy lub u przedsiębiorcy, z którym dany przedsiębiorca pozostaje w związku gospodarczym, (iii) emisji, oferowaniu oraz realizacji znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane przez jednego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców pozostających w związku gospodarczym, w okolicznościach wskazanych w pkt (i) lub (ii).

Czynem nieuczciwej konkurencji jest także utrudnianie małym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez sprzedaż towarów lub usług w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 po cenie nieuwzględniającej marży handlowej, z zastrzeżeniem ust. 5. Takim utrudnianiem dostępu do rynku jest również: 1) emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi, oferowanych poniżej ich wartości nominalnej; 2) emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi o cenie przewyższającej wartość nominalną znaku. Nie stanowi z kolei czynu nieuczciwej konkurencji sprzedaż, jeżeli jest dokonywana w ramach: 1) wyprzedaży posezonowej, dokonywanej dwa razy w roku na koniec sezonu letniego i zimowego, trwającej każdorazowo nie dłużej niż miesiąc, 2) wyprzedaży ze względu na upływający termin przydatności towarów do spożycia lub upływającą datę minimalnej trwałości, 3) likwidacji obiektu handlowego, o ile sprzedaż taka trwa nie dłużej niż 3 miesiące od dnia podania do publicznej wiadomości informacji o likwidacji tego obiektu, a w przypadku likwidacji wszystkich obiektów handlowych przedsiębiorcy w związku z zaprzestaniem przez niego działalności handlowej - nie dłużej niż rok.

8. Reklama jako czyn nieuczciwej konkurencji

Za reklamę uważa się każdą wypowiedź towarzyszącą wykonywaniu działalności handlowej, przemysłowej, rzemieślniczej albo wykonywaniu wolnego zawodu, mającą na celu zwiększenie zbytu towarów albo rozszerzenie wykonywania usług, łącznie z nieruchomościami, prawami i zobowiązaniami. Czyn taki definiuje ustawa w art. 16. W sposób przykładowy wylicza on czyny nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy:

1) reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka,

2) reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi (Przy ocenie takiej reklamy należy uwzględnić wszystkie jej elementy, zwłaszcza dotyczące ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy lub konserwacji reklamowanych towarów lub usług, a także zachowania się klienta),

3) reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci,

4) wypowiedź, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji,

5) reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta nie zamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.

Ustawa wprowadziła także pojęcie reklamy porównawczej. Jest to reklama umożliwiająca bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów lub usług oferowanych przez konkurenta. Jeżeli jest ona sprzeczna z dobrymi obyczajami stanowi czyn nieuczciwej konkurencji.

Reklama taka nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jeżeli łącznie spełnia następujące przesłanki:

1) nie jest reklamą wprowadzającą w błąd,

2) w sposób rzetelny i dający się zweryfikować na podstawie obiektywnych kryteriów porównuje towary lub usługi zaspokajające te same potrzeby lub przeznaczone do tego samego celu,

3) w sposób obiektywny porównuje jedną lub kilka istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech tych towarów i usług, do których może należeć także cena,

4) nie powoduje na rynku pomyłek w rozróżnieniu między reklamującym a jego konkurentem, ani między ich towarami albo usługami, znakami towarowymi, oznaczeniami przedsiębiorstwa lub innymi oznaczeniami odróżniającymi,

5) nie dyskredytuje towarów, usług, działalności, znaków towarowych, oznaczeń przedsiębiorstwa lub innych oznaczeń odróżniających, a także okoliczności dotyczących konkurenta,

6) w odniesieniu do towarów z chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia odnosi się zawsze do towarów z takim samym oznaczeniem;

7) nie wykorzystuje w nieuczciwy sposób renomy znaku towarowego, oznaczenia przedsiębiorstwa lub innego oznaczenia odróżniającego konkurenta ani też chronionego oznaczenia geograficznego lub chronionej nazwy pochodzenia produktów konkurencyjnych;

8) nie przedstawia towaru lub usługi jako imitacji czy naśladownictwa towaru lub usługi opatrzonych chronionym znakiem towarowym, chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia albo innym oznaczeniem odróżniającym.

Reklama porównawcza związana z ofertą specjalną powinna, w zależności od jej warunków, jasno i jednoznacznie wskazywać datę wygaśnięcia tej oferty lub zawierać informację, że oferta jest ważna do czasu wyczerpania zapasu towarów bądź zaprzestania wykonywania usług, a jeżeli oferta specjalna jeszcze nie obowiązuje, powinna wskazywać również datę, od której specjalna cena lub inne szczególne warunki oferty będą obowiązywały.

Nie jest reklamą nieuczciwą taka, której treść odnosi się nie do konkretnego producenta lub towaru, ale porównuje system pracy, metody, sposoby produkcji. Akceptowana jest reklama porównawcza, w której krytykuje się jakąś ogólną zasadę.

Czynu nieuczciwej konkurencji dopuszcza się także agencja reklamowa labo inny przedsiębiorca, który reklamę opracował.

9. Sprzedaż lawinowa i organizowanie systemu sprzedaży lawinowej

Czyn taki definiuje ustawa w art. 17 c. Sprzedaż taka polega na proponowaniu nabywania towarów lub usług poprzez składanie nabywcom tych towarów lub usług obietnicy uzyskania korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji, które to osoby uzyskałyby podobne korzyści materialne wskutek nakłonienia kolejnych osób do udziału w systemie.

Nie stanowi takiego czynu nieuczciwej konkurencji organizowanie systemu sprzedaży, jeśli spełnione zostaną następujące warunki:

1) korzyści materialne uzyskiwane z uczestnictwa w systemie sprzedaży pochodzą ze środków uzyskiwanych z zakupu lub ze sprzedaży dóbr i usług po cenie, której wartość nie może rażąco przekraczać rzeczywistej wartości rynkowej tych dóbr i usług,

2) osoba rezygnująca z udziału w systemie sprzedaży ma prawo do odprzedaży organizatorowi systemu za co najmniej 90% ceny zakupu wszystkich nabytych od organizatora nadających się do sprzedaży towarów, materiałów informacyjno-instruktażowych, próbek towarów lub zestawów prezentacyjnych zakupionych w przeciągu 6 miesięcy poprzedzających datę złożenia rezygnacji organizatorowi systemu sprzedaży.

Sprzedaż lawinowa stanowi odmianę tzw. piramid finansowych.

W literaturze wyrażane są różne poglądy na temat istoty sytemu lawinowego. Według niektórych autorów cechą charakterystyczną umów lawinowych jest uzyskanie zysku przez członków systemu, jeśli wprowadzą do niego nowe osoby (nowych członków). Każdy członek systemu jest zobowiązany do zapłaty określonej kwoty tytułem członkostwa. Odnosząc się do tego poglądu, należy wskazać, że ustawa milczy na temat wpłacania kwot przez nowych członków. Słusznie wskazuje się, że elementem konstrukcyjnym systemu lawinowego nie jest dokonanie wpłaty, której ewentualne wniesienie możemy uznać jedynie za jego odmianę. Inni podkreślają, że wspólną cechą sprzedaży lawinowych jest uzależnienie zysku osoby przystępującej do systemu od pozyskania nowych uczestników.

10. Działalność w systemie konsorcyjnym

O organizowaniu działalności w systemie konsorcyjnym stanowi art. 3 ust. 2. Również UPNPR za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje prowadzenie działalności w systemie konsorcyjnym. Nie jest to nowa regulacja, lecz przeniesiona z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (d. art. 17e) z racji charakteru działania, który narusza przede wszystkich interesy konsumentów (a nie przedsiębiorców). Dzięki temu konsument, który na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie mógł samodzielnie przed sądem kwestionować działalności w systemie konsorcyjnym jako czynu nieuczciwej konkurencji, zyskał obecnie możliwość występowania z powództwem przeciwko przedsiębiorcom stosującym nieuczciwe praktyki rynkowe. Konsument może dochodzić swoich roszczeń, włącznie z żądaniem zasądzenia odszkodowania i stwierdzenia nieważności umowy. Jest to niewątpliwie pozytywna zmiana jakościowa z punktu widzenia interesów konsumentów. Zwrócić należy także uwagę, iż w przypadku tej praktyki rynkowej nie wymaga się odnoszenia do klauzuli generalnej z art. 4 ust. 1 ustawy. Zarządzanie mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów, w celu finansowania zakupu produktu w systemie konsorcyjnym bądź organizowanie przedmiotowej grupy, stanowi ponadto występek, o czym mówią przepisy karne ustawy (art.16).

Definicja systemu konsorcyjnego zawarta jest w słowniczku do ustawy, tj. art. 2 pkt 10. Rozumie się przez to prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów, utworzonej w celu sfinansowania zakupu produktu na rzecz uczestników grupy. Należy wyjaśnić, że system konsorcyjny to inaczej system argentyński, czyli działalność charakterystyczna dla lat 90-tych, kiedy to funkcjonowały firmy, które organizowały grupy klientów celem zakupu samochodów czy udzielenia pożyczek finansowych. Z uwagi na fakt, iż ich działalność opierała się na zasadach, w wyniku których wiele osób zostało poszkodowanych, zdecydowano się na delegalizację systemu argentyńskiego, co dokonane zostało poprzez nowelizację ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 17 czerwca 2004 r. Zakaz działalności w systemie argentyńskim obowiązuje od dnia 3 sierpnia 2004 r.

Przykład: Firma „ABC-samochód&gotówka” oferuje konsumentom tanie, szybkie i proste pożyczki, a oferta skierowana jest szczególnie do tych, którzy mają problemy z otrzymaniem kredytu w banku. Nie wymaga się spełnienia wielu formalności, czy ustanowienia kosztownych zabezpieczeń spłaty pożyczki. Klient zobowiązany jest jedynie do wpłacenia opłaty przygotowawczej, poprzedzającej zawarcie umowy. W spodziewanym terminie otrzymania pożyczki klient uzyskuje jednak informację, iż aby uzyskać jej przydział powinien zaoferować gotowość spłaty jak największej ilości rat - ten z klientów, który zaoferuje największą liczbę rat - ma szansę uzyskać w danym miesiącu przydział pożyczki, pozostali muszą nadal czekać. Konsument zatem nie wie, czy i kiedy faktycznie uzyska pożyczkę. Idea prowadzenia działalności w systemie argentyńskim sprowadzała się zatem do finansowania przydzielanych pożyczek/produktów przez samych klientów, którzy byli organizowani w samofinansujące się grupy i zanim faktycznie otrzymywali pożyczkę/produkt, musieli ją wcześniej zacząć spłacać. Utrudnione było także wycofanie się klienta z systemu argentyńskiego. Najczęściej możliwe to było dopiero po rozliczeniu funkcjonowania całej grupy, do której klient został przyporządkowany (co odbyć się mogło nawet i po kilku latach) - przez ten czas firma przetrzymywała pieniądze wpłacone już przez klienta (bez oprocentowania), a przy ostatecznym rozliczeniu potrącała karę umowną oraz opłatę przygotowawczą.

11. Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną

Czyn taki definiuje ustawa w art. 15a. Takim czynem jest określone w art. 229 Kodeksu karnego zachowanie osoby fizycznej:

1) będącej przedsiębiorcą,

2) działającej na rzecz przedsiębiorcy w ramach uprawnienia do jego reprezentowania albo podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania nad nim kontroli,

3) działającej na rzecz przedsiębiorcy, za zgodą osoby, o której mowa w pkt 2 (chodzi o zgodę osoby działającej na rzecz przedsiębiorcy (np. prezesa zarządu) udzieloną osobie, która podejmuje działania na rzecz przedsiębiorcy polegające na udzieleniu lub obietnicy udzielenia korzyści majątkowej).

W zakresie omawianego czynu mieści się zatem nie tylko działanie samego zainteresowanego przedsiębiorcy, lecz także osób, które działają na jego rzecz lub w jego imieniu. Osoba, która przyjęła łapówkę, musi być osobą pełniącą funkcję publiczną w rozumieniu art. 115 § 19 KK Z kolei zachowanie podmiotu musi nie tylko pozostawać w związku z działalnością gospodarczą, lecz także stanowić zachowanie osoby fizycznej będącej przedsiębiorcą..

Dyspozycja wyżej wskazanego przepisu KK brzmi: „Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji(…)”.

Pomimo istnienia wyroku skazującego za przestępstwo z art. 229 KK sąd cywilny nie uwzględni powództwa, jeśli przestępstwo nie pozostaje w związku z działalnością gospodarczą. Wynika to z regulacji ustawy oraz jej zakresu.

Przedmiotem ochrony art. 229 KK, jak również art. 15a UZNK., jest prawidłowość funkcjonowania instytucji publicznych, bezinteresowność osób pełniących funkcję publiczną oraz zaufanie społeczne do rzetelności działań instytucji państwowych, samorządu terytorialnego, instytucji publicznych w państwach obcych oraz organizacji międzynarodowych.

12. Odpowiedzialność cywilna oraz karna przedsiębiorcy popełniającego czyn nieuczciwej konkurencji

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA

Zasady odpowiedzialności cywilnej określa rozdział 3 ustawy.

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1) zaniechania niedozwolonych działań,

2) usunięcia skutków niedozwolonych działań,

3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,

4) naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,

5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,

6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Sąd, na wniosek uprawnionego, może orzec również o wyrobach, ich opakowaniach, materiałach reklamowych i innych przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji. W szczególności sąd może orzec ich zniszczenie lub zaliczenie na poczet odszkodowania.

Ciężar dowodu prawdziwości oznaczeń lub informacji umieszczanych na towarach albo ich opakowaniach lub wypowiedzi zawartych w reklamie spoczywa na osobie, której zarzuca się czyn nieuczciwej konkurencji związany z wprowadzeniem w błąd.

Z roszczeniami wymienionymi wyżej w punktach 1-3 i 6 może wystąpić krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców.

Roszczenia z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie co do każdego naruszenia.

W razie wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa z tytułu nieuczciwej konkurencji, sąd, na wniosek pozwanego, może nakazać powodowi złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

Pozwany, u którego na skutek wniesienia powództwa powstała szkoda, może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

Przepisy karne określa z kolei rozdział 4. Ściganie przewidzianych w ustawie przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, a wykroczeń - na żądanie pokrzywdzonego. W odniesieniu do wykroczenia związanego z wprowadzającym w błąd oznaczeniem towarów lub usług może wystąpić z żądaniem ścigania także krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców.

Odpowiedzialności karnej podlega:

- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2),

- naśladowanie produktów (grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2),

- organizowanie systemu sprzedaży lawinowej lub kierowaniem nim (kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8),

- wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usługi (kara aresztu albo grzywny),

- czynu nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy lub sprzedaży premiowanej (kara aresztu albo grzywny),

- pomawianie lub nieuczciwe zwalczanie (kara aresztu albo grzywny).

13. Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów w Polsce

INFORMACJE OGÓLNE

Konkurencja jest to proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów. Pojęcie pochodzi z łac. concurro, tj. zbiegać się razem, zetknąć się, walczyć.

Wyróżnia się trzy podstawowe działy prawa konkurencji: (i) prawo o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji- gdy naruszenie konkurencji pochodzi od samych uczestników gry rynkowej; (ii) prawo subwencyjne- gdy konkurencja jest zniekształcana przez ingerencję państwa; (iii) prawo antymonopolowe/antytrustowe- wykształcone w XIX w. w USA, jako instrument, który chroni przed całkowitym wyeliminowaniem lub znacznym ograniczeniem obecności na rynku.

ORGANY WŁAŚCIWE W SPRAWACH OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji państwowej. Odpowiada bezpośrednio przed Prezesem Rady Ministrów. Powoływany jest przez niego spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Wykonuje zadania nałożone na państwa członkowskie przez UE w/s ochrony konkurencji.

Do kompetencji Prezesa UOKiK należy:

1) Kształtowanie polityki antymonopolowej oraz polityki ochrony konsumentów.

2) Prowadzenie postępowań antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję - nadużywania pozycji dominującej na rynku oraz niedozwolonych porozumień (karteli). Mogą się one zakończyć nakazem zaniechania kwestionowanych działań oraz nałożeniem kary pieniężnej.

3) Prawo kontroli koncentracji, w celu niedopuszczenia do sytuacji, w której w wyniku łączenia się przedsiębiorców powstanie podmiot dominujący na rynku.

! 4) Opiniowanie projektów pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom w ramach programów pomocowych oraz decyzji indywidualnych przed ich wysłaniem do Komisji Europejskiej, która jest jedynym organem władnym podejmować decyzje w sprawach zgodności wsparcia ze Wspólnym Rynkiem. Na podstawie sprawozdań podmiotów udzielających pomocy oraz jej beneficjentów Prezes Urzędu przygotowuje raporty roczne o wsparciu państwa - przede wszystkim jego skuteczności i efektywności, a także wpływie na konkurencję.

! 5) Prowadzenie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Mogą się one zakończyć nakazem zaniechania kwestionowanych działań, a także, na podstawie ustawy z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów, nałożeniem kary pieniężnej. Ochronie słabszych uczestników rynku służą również działania zmierzające do wyeliminowania z obrotu prawnego niedozwolonych postanowień umownych - to znaczy kształtujących interesy konsumentów w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Podstawowym narzędziem są kontrole wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorców.

! 6) Prowadzenie postępowania w sprawach ogólnego bezpieczeństwa. W ich wyniku Prezes UOKiK może nakazać między innymi wycofanie z rynku wyrobu stwarzającego zagrożenie oraz, zgodnie z nowelizacją ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów z 12 stycznia 2007 roku, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 100 tys. zł. Zapewnieniu, że w obrocie znajdują się wyłącznie produkty bezpieczne i spełniające zasadnicze wymagania - określone w aktach prawnych wprowadzających do prawa polskiego tzw. dyrektywy nowego podejścia - służy system nadzoru rynku monitorowany przez Prezesa Urzędu. UOKiK jest odpowiedzialny również za zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych.

7) Sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy antymonopolowej.

8) Prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców.

9) Przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej.

10) Współpraca z krajowymi i międzynarodowymi organami i organizacjami, do których zakresu działania należy ochrona konkurencji i konsumentów.

11) Opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów.

12) Opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie konkurencji i konsumentów.

13) Gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, w szczególności przez zamieszczanie decyzji Prezesa na stronie internetowej Urzędu.

14) Współpraca z szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest właściwy w sprawach uznania postanowień wzorców umownych za niedozwolone.

Inspekcja Handlowa jest wyspecjalizowanym organem kontroli państwowej powołanym do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa. Działa na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej. Do podstawowych zadań Inspekcji należą: 1) kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów odrębnych w zakresie produkcji, handlu i usług, 2) kontrola produktów wprowadzonych do obrotu w zakresie zgodności z zasadniczymi wymaganiami określonymi w przepisach odrębnych z wyłączeniem produktów podlegających nadzorowi innych właściwych organów, 3) podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów, 4) organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich, 5) współpraca z powiatowymi (miejskimi) rzecznikami konsumentów, organami administracji rządowej, samorządowej i kontroli, oraz organizacjami pozarządowymi reprezentującymi interesy konsumentów. Zadania Inspekcji wykonują Prezes Urzędu Ochrony konkurencji i Konsumentów oraz wojewodowie przy pomocy wojewódzkich inspektorów inspekcji handlowej wchodzących w skład zespolonej administracji rządowej w województwach. Działalnością PIH kieruje Prezes UOKiK przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

14. Pojęcie przedsiębiorcy według UOKIK

Legalną definicję zawiera art. 4 pkt 1. Rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu USDG, a także:

a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu USDG,

b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,

c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu art. 4 pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów USDG, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13,

d) związek przedsiębiorców- czyli izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, o których mowa wyżej, jak również związki tych organizacji - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Zdefiniowanie pojęcia przedsiębiorcy ma kluczowe znaczenie dla ustawy antymonopolowej. Wyznacza ono bowiem zakres podmiotowy tej ustawy. W ustawie wprowadzono szeroką definicję przedsiębiorcy, uznając za przedsiębiorców również podmioty niebędące przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów innych ustaw. Takie unormowanie służyć ma jak najlepszej realizacji celów ustawy antymonopolowej i umożliwieniu stosowania jej mechanizmów do niemalże wszystkich podmiotów uczestniczących w rynku. Mimo tak szerokiej definicji są jednak podmioty, których zachowania nie podlegają ocenie z punktu widzenia tej ustawy, z uwagi na brak posiadania przez nie statusu przedsiębiorcy.

W ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. definicja przedsiębiorcy została jeszcze poszerzona. W aktualnym stanie prawnym składa się ona już nie tylko z czterech, lecz pięciu "części", w ramach każdej z nich wyróżnić można odrębną kategorię podmiotu będącego przedsiębiorcą, chodzi tu jednak wyłącznie o "wyróżnienie literalne" (na wstępie wymaga bowiem zaznaczenia, iż w niektórych przypadkach status przedsiębiorcy można określonemu podmiotowi przypisać poprzez jego zakwalifikowanie jednocześnie do dwóch wspomnianych kategorii). Status przedsiębiorcy na gruncie aktualnej ustawy antymonopolowej posiada:

- po pierwsze, przedsiębiorca w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

- po drugie, osoba (jednostka) organizująca lub świadcząca usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

- po trzecie, osoba fizyczna wykonująca zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadząca działalność w ramach wykonywania takiego zawodu;

- po czwarte, osoba fizyczna - nawet w ogóle nieprowadząca działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej - o ile osoba ta posiada kontrolę nad co najmniej jednym przedsiębiorcą oraz jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13 UOKiK;

- po piąte wreszcie, związek przedsiębiorców - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Ustawa nie narusza praw przysługujących na podstawie przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej i przemysłowej, w szczególności przepisów o ochronie wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych, topografii układów scalonych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych, praw autorskich i praw pokrewnych.

Ustawę stosuje się do zawieranych między przedsiębiorcami:

1) umów, w szczególności licencji, a także innych niż umowy praktyk wykonywania praw, o których mowa w ust. 1;

2) umów dotyczących nieujawnionych do wiadomości publicznej:

a) informacji technicznych lub technologicznych,

b) zasad organizacji i zarządzania

- co do których podjęto działania zmierzające do zapobieżenia ich ujawnieniu, jeżeli skutkiem tych umów jest nieuzasadnione ograniczenie swobody działalności gospodarczej stron lub istotne ograniczenie konkurencji na rynku.

Przepisów ustawy nie stosuje się do ograniczeń konkurencji dopusz­czonych na podstawie odrębnych ustaw.

15. Pojęcie rynku właściwego według UOKIK

Legalną definicję zawiera art. 4 pkt 9. Rozumie się przez to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.

Rynek właściwy obejmuje trzy rynki
Rynek właściwy produktowo (asortymentowo)	Rynek właściwy terytorialnie (geograficznie)	Rynek właściwy czasowo (temporalnie)
Podstawowym kryterium wyróżnienia jest substytutywność (wymienialność) danych towarów z punktu widzenia przeciętnego nabywcy, którego potrzeby dobra te mają zaspokoić.	Stanowi obszar zbytu, na którym panują homogeniczne, tożsame lub podobne warunki konkurencji na ustalonym rynku produktowym.	Dotyczy to rynków, na których występuje zmienność warunków konkurowania w czasie
		Lokalny (np. rynek cmentarza), regionalny (kilku województw), krajowy, UE, światowy	Czas trwania jarmarku

16. Pojęcie przedsiębiorcy posiadającego pozycję dominującą według UOKIK

Legalną definicję zawiera art. 4 pkt 10. Przez pozycję dominującą rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%.

PRZESŁANKI POSIADANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ

Ustawa antymonopolowa nie precyzuje już pojęć składających się na przesłanki, których spełnienie przez przedsiębiorcę przesądza o posiadaniu przezeń pozycji dominującej.

Pierwsza z tych przesłanek stanowi o zdolności przedsiębiorcy do zapobiegania skutecznej konkurencji. Przez skuteczną konkurencję rozumie się konkurencję, która zapewnia konsumentom (także innym przedsiębiorcom) wystarczający wybór ofert (wystarczające zróżnicowanie podaży). Taki stan rzeczy warunkuje samodzielność podejmowania decyzji gospodarczych przez szeroko rozumianych "nabywców" (przedsiębiorców i konsumentów). Samodzielność ta jest zatem fundamentem skutecznej konkurencji.

Drugą przesłanką składającą się na pojęcie pozycji dominującej stanowi zdolność przedsiębiorcy do działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów. Wskazane jest odwołanie się do poglądów wyrażonych w judykaturze ETS. Sąd ten za przedsiębiorcę posiadającego wspomnianą wyżej zdolność uznał taki podmiot, który ze względu na swoją siłę rynkową (będącą rezultatem zwłaszcza takich czynników, jak: wysoki udział w rynku, dostęp do surowców, kapitału lub wiedzy technicznej) może wyznaczać ceny lub inne warunki umów albo kontrolować produkcję lub dystrybucję towarów bez ryzyka utraty swej pozycji rynkowej.

Żadna z wymienionych przesłanek nie jest spełniona, w razie gdy przedsiębiorca w ogóle nie prowadzi działalności gospodarczej na danym rynku, lecz jedynie dzierżawi (lub wynajmuje) grunt innym przedsiębiorcom na prowadzenie danej działalności. Przedsiębiorca taki nie ma bowiem zdolności do zapobiegania skutecznej konkurencji na rynku, na którym w ogóle nie prowadzi działalności zarobkowej.

DOMNIEMANIE POSIADANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ

Polska ustawa antymonopolowa wprowadza domniemanie posiadania pozycji dominującej przez przedsiębiorcę, w przypadku, gdy jego udział w rynku przekracza 40%. Domniemanie to opiera się na podstawowym kryterium w zakresie ustalania posiadania (lub nieposidadania) pozycji dominującej przez przedsiębiorcę, jakim jest wysokość jego udziału w rynku. Zgodnie z orzecznictwem ETS duże udziały w rynku (równe lub większe niż 50%) mogą nawet stanowić samodzielny (wystarczający) dowód istnienia pozycji dominującej na rynku.

W polskim prawie antymonopolowym ustalenie, czy dany przedsiębiorca posiada pozycję dominującą, nie może jednak być dokonane wyłącznie w oparciu wskazane kryterium (wynika to z treści art. 4 pkt 10 u.o.k.k. oraz z faktu, że zawarte w przepisie tym domniemanie jest obalalne). Nie zmienia to jednak faktu, iż wielkość udziału w rynku przedsiębiorcy (tzw. kryterium statyczne, strukturalne) stanowi jedną z istotniejszych przesłanek stwierdzenia posiadania przez danego przedsiębiorcę pozycji dominującej. Oprócz niego uwzględnić należy także inne kryterium, jakim jest istnienie barier dostępu do rynku. Przez bariery takie rozumie się czynniki, które uniemożliwiają lub utrudniają przedsiębiorcom "wejście" na określony rynek (tj. podjęcie działalności na tymże rynku). Bariery wejścia na rynek dzieli się zazwyczaj na:

- bariery prawne - mogą one polegać w szczególności na ustawowym ograniczeniu ilości uczestników danego rynku w drodze takich instrumentów, jak koncesje, licencje, zezwolenia itp.;

- bariery ekonomiczne - dotyczą one zazwyczaj samego przedsiębiorcy, mogą jednak również wynikać z charakteru rynku, na którym działa.

Udział przedsiębiorcy "w rynku" ustalany jest oczywiście w rynku właściwym.

KOLEKTYWNA POZYCJA DOMINUJĄCA

Istnienie tego "rodzaju" pozycji dominującej wynika z treści art. 9 ust. 1, który zakazuje nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. Kolektywna (wspólna) pozycja dominująca występuje głównie na rynkach oligopolistycznych; brak skutecznej konkurencji zachodzący na tego rodzaju rynkach znany jest także jako zjawisko skoordynowanych skutków lub jako zjawisko "milczącej" (dorozumianej) zmowy między przedsiębiorcami.

Celem koncepcji kolektywnej pozycji dominującej oraz przepisów mających przeciwdziałać jej nadużywaniu jest ochrona konkurencji na rynku przez wykluczenie możliwości wspólnego (skoordynowanego) działania przez dwu lub więcej przedsiębiorców o znacznej sile rynkowej.

Dla stwierdzenia kolektywnej pozycji dominującej kilku przedsiębiorców, konieczne jest spełnienie dwóch warunków:

- stwierdzenie formalnej niezależności (prawnej samodzielności) między przedsiębiorcami oraz

- istnienie między nimi więzi ekonomicznych, względnie innych czynników współzależności gospodarczej, pozwalających tym przedsiębiorcom działać wspólnie i niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów.

PRZYCZYNY UZYSKANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ

Zazwyczaj uzyskanie pozycji dominującej jest efektem działań samego przedsiębiorcy (lub kilku przedsiębiorców) oraz innych czynników natury ekonomicznej lub geograficznej. Wymienić tu można

- procesy koncentracji;

- monopole naturalne (których istnienie "fizycznie" wyklucza możliwość wejścia na dany rynek innych podmiotów);

- opuszczenie danego rynku przez innych przedsiębiorców (lub przedsiębiorcę), skutkiem czego jest niejako "automatyczne" zwiększenie udziału w rynku przedsiębiorcy, który na nim pozostał;

- skoordynowane działania formalnie niezależnych przedsiębiorców - zwłaszcza tych działających na rynkach oligopolistycznych.

17. Pojęcie przedsiębiorcy dominującego według UOKIK

Legalną definicję zawiera art. 4 pkt 3. Przedsiębiorcą dominującym jest przedsiębiorca, który posiada kontrolę nad innym przedsiębiorcą. Przejęciem kontroli są wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców; uprawnienia takie tworzą w szczególności:

a) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami,

b) uprawnienie do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami,

c) członkowie jego zarządu lub rady nadzorczej stanowią więcej niż połowę członków zarządu innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego),

d) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami,

e) prawo do całego albo do części mienia innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego),

f) umowa przewidująca zarządzanie innym przedsiębiorcą (przedsiębiorcą zależnym) lub przekazywanie zysku przez takiego przedsiębiorcę.

Stosunek dominacji jednego przedsiębiorcy wobec innego (lub większej ilości innych przedsiębiorców) zachodzi więc w każdym przypadku, kiedy ten pierwszy przedsiębiorca posiada kontrolę nad tym drugim przedsiębiorcą (przedsiębiorcami). Oznacza to, że ocena, czy dany przedsiębiorca jest dominujący, każdorazowo sprowadzać się będzie do ustalenia, czy przedsiębiorca posiada kontrolę nad innym (choćby jednym) przedsiębiorcą. Występowanie stosunku dominacji charakteryzuje grupę kapitałową. Grupę taką stanowią bowiem zarówno przedsiębiorcy, kontrolowani w sposób bezpośredni lub pośredni przez jednego przedsiębiorcę, jak i ten przedsiębiorca.

Sprecyzowanie pojęcia "przedsiębiorca dominujący" ma istotne znaczenie dla stosowania przepisów ustawy antymonopolowej. W szczególności odnosi się do przypadków unormowań dotyczących koncentracji przedsiębiorców ( i tak np. dokonanie koncentracji przez przedsiębiorcę zależnego uważa się za jej dokonanie przez przedsiębiorcę dominującego). Posiadanie statusu przedsiębiorcy dominującego może jednak również prowadzić do ograniczenia zakresu restrykcji wynikających z ustawy antymonopolowej dla przedsiębiorcy (np. z obowiązku zgłoszenia wyłączony został zamiar koncentracji przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej). Także w bardziej liberalny sposób oceniane są porozumienia antykonkurencyjne zawierane pomiędzy uczestnikami grupy kapitałowej.

Warto wskazać, że pojęcie przedsiębiorcy dominującego (lub nieco inaczej określonego podmiotu dominującego) zdefiniowane zostało także w innych ustawach - KSH, ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Definicje zawarte w tych ustawach nie odbiegają od siebie w sposób zasadniczy. Ich cechą wspólną jest to, że w każdym przypadku dany podmiot można traktować jako dominujący w stosunku do innego podmiotu, w razie gdy posiadane uprawnienia lub zaistniałe okoliczności faktyczne pozwalają dominantowi wywierać decydujący wpływ na działalność innego pomiotu zależnego.

18. Pojęcie porozumienia według UOKIK

Legalną definicję zawiera art. 4 pkt 5. Przez porozumienia rozumie się:

a) umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów (chodzi o umowy cywilnoprawne zawierane w obrocie gospodarczym; zazwyczaj będą to umowa sprzedaży i jej modyfikacje, umowa dostawy),

b) uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki (każde bezpośrednie lub pośrednie nawiązanie kontaktów),

c) uchwały lub inne akty (np. rekomendacje, okólniki, dyrektywy, a także statuty związków) związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych. Związek taki doprowadza do koordynacji - nie własnego zachowania - lecz zachowań podmiotów trzecich, czyli przedsiębiorców

Ustanowienie takiej szerokiej definicji "porozumienia" jest celowe. Zdefiniowanie tego pojęcia nastąpiło bowiem przede wszystkim na potrzeby stosowania instytucji zakazu porozumień antykonkurencyjnych, ustanowionej w art. 6-8 UOKiK. Poprzez wprowadzenie takiego szerokiego rozumienia ustawodawca objął zakresem ustawy antymonopolowej możliwie wszelkie formy skoordynowanych działań przedsiębiorców (ich związków), zmierzających lub skutkujących ograniczeniem konkurencji.

O szerokim zakresie komentowanej definicji świadczy nie tylko jej "rozciągnięcie" - w zasadzie - na wszelkie możliwe formy kooperacji, ale także szereg innych okoliczności faktycznych lub prawnych. Ich zaistnienie nie pozbawia określonego zachowania przedsiębiorcy statusu "porozumienia", a samego przedsiębiorcy statusu strony takiego porozumienia. Irrelewantne są w szczególności okoliczności takie jak: - miejsce zawarcia porozumienia, - data zawarcia porozumienia, - strony porozumienia, - liczba stron porozumienia, - forma porozumienia, - sposób realizacji porozumienia.

Szeroka definicja porozumienia nie przesądza, iż w każdym przypadku zachowanie przedsiębiorcy, które obiektywnie można by zakwalifikować jako porozumienie, podlegać będzie takiej kwalifikacji. Podkreślenia bowiem wymaga, że każdorazowo przy ocenie zachowania przedsiębiorcy w kontekście definicji porozumienia, konieczne jest uwzględnienie niejako istoty takiego zachowania, czyli wyrażonej w sposób nieskrępowany woli każdego z przedsiębiorców (przyszłych stron porozumienia) intencji jego zawarcia i realizacji. Koniecznym elementem porozumienia jest bowiem dobrowolność uczestnictwa w nim wszystkich jego stron, które w sposób niewymuszony wyrażają wolę współdziałania na rynku w określony sposób. W przypadkach, w których jeden przedsiębiorca został niejako przymuszony - za pomocą czy to środków ekonomicznych, czy też prawno-administracyjnych - do podjęcia określonych zachowań (w tym kooperacji) o charakterze antykonkurencyjnym, nie mamy więc do czynienia z porozumieniem, lecz formą tzw. jednostronnych środków oddziaływania na danego przedsiębiorcę.

W doktrynie i orzecznictwie porozumienia antykonkurencyjne powszechnie dzieli się właśnie na porozumienia horyzontalne (poziome) oraz wertykalne (pionowe).

Porozumienia horyzontalne (poziome) to takie, które zawierane są między przedsiębiorcami działającymi na tym samym szczeblu obrotu gospodarczego (np. między dwoma producentami tego samego produktu albo między dwoma hurtownikami). Porozumienia te - o ile mają charakter antykonkurencyjny - zwane także kartelami, w większym stopniu oddziałują negatywnie na konkurencję niż antykonkurencyjne porozumienia wertykalne.

Porozumienia wertykalne to takie, które zawierane są między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu gospodarczego.

19. Pojęcie porozumienia dystrybucyjnego według UOKIK

Legalną definicję zawiera art. 4 pkt 6. Rozumie się przez to porozumienia zawierane między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu, których celem jest zakup towarów dokonywany z zamiarem ich dalszej odsprzedaży.

Z przepisu tego wynika, iż porozumienia dystrybucyjne stanowią rodzaj porozumień wertykalnych (pionowych).

Treścią porozumienia dystrybucyjnego ma być zakup towarów dokonywany z zamiarem ich dalszej odsprzedaży. Przedmiotem takiego porozumienia nie jest zatem sprzedaż bezpośrednia - czyli dokonywana na rzecz odbiorców finalnych (zazwyczaj konsumentów), w tym bowiem przypadku odbiorca nie nabywa danego towaru w celu jego dalszej odsprzedaży, lecz zazwyczaj dla zaspokojenia swych własnych potrzeb. Dane porozumienie nie traci jednak statusu "porozumienia wertykalnego" tylko z uwagi na to, że jego przedmiotem jest nabycie określonej rzeczy bez zamiaru jej odsprzedaży.

Istotą porozumienia dystrybucyjnego jest zatem zamiar dalszej "odsprzedaży" nabytego towaru (np. na rzecz sprzedawcy detalicznego). Stąd też nazwa takiego porozumienia, którego celem jest znalezienie optymalnych sposobów "przekazania" czy "dystrybucji" towarów przez producentów na rzecz odbiorców finalnych, co odbywa się za pośrednictwem innych przedsiębiorców. Są nimi zawodowi handlowcy, zwani także dealerami lub dystrybutorami.

Za "dystrybutora" uznawać należy przedsiębiorcę kupującego towary objęte porozumieniem z zamiarem ich odsprzedaży na szczeblu hurtowym (dystrybutor hurtowy) lub detalicznym (dystrybutor detaliczny), a także przedsiębiorcę zawierającego z dostawcą porozumienie, na podstawie którego dokonuje sprzedaży towarów objętych porozumieniem w imieniu dostawcy. Wśród najczęściej spotykanych rodzajów porozumień dystrybucyjnych wymienić można w szczególności: porozumienie wyłącznego zakupu, porozumienie wyłącznej sprzedaży, dystrybucję selektywną oraz dystrybucję franchisingową.

Porozumienia dystrybucyjne podlegają ocenie w świetle przepisów ustawy antymonopolowej, jako że mogą one wywoływać niepożądane z punktu widzenia konkurencji skutki. Porozumienia te mogą jednak przynosić także korzyści gospodarcze, np. w postaci usprawnienia i racjonalizacji dystrybucji, zwiększenia promocji sprzedaży, poprawy obsługi klientów przez zapewnienie im fachowej obsługi. Z tej przyczyny także antykonkurencyjne porozumienia dystrybucyjne nie zawsze są zakazane i podlegają bardziej liberalnej ocenie niż inne porozumienia ograniczające konkurencję - zwłaszcza te poziome (kartele).

Ustawa antymonopolowa definiuje pojęcie "porozumienie dystrybucyjne"; jednakże w żadnym ze swych dalszych przepisów nie odnosi się już do tego rodzaju porozumienia. W związku z tym sądzić należy, iż zdefiniowanie tego pojęcia nastąpiło w szczególności na potrzeby stosowania aktów wykonawczych do ustawy, w tym rozporządzenia z dnia 19 listopada 2007 r. dotyczącego porozumień wertykalnych (w takim jednak przypadku względy poprawnej techniki legislacyjnej przemawiają za "przeniesieniem" komentowanej definicji do wspomnianego rozporządzenia).

20. Praktyki ograniczające konkurencję według UOKIK

Zapewnienie systemu “niezakłóconej” konkurencji na rynku wewnętrznym stanowi jeden z głównych celów UE.

Praktyki ograniczające konkurencję, wymierzone są zarówno w konkurentów, jak i konsumentów.

Zakaz praktyk ograniczających konkurencję może przybrać formę:

a) zakazu względnego, który dotyczy porozumień ograniczających konkurencję (art. 6);

b) zakazu bezwzględnego, który dotyczy praktyk polegających na nadużywaniu pozycji dominującej (art. 9).

W przypadkach innych praktyk niż porozumienia ograniczające konkurencję bądź nadużywanie pozycji dominującej przedsiębiorcy uważający, że konkurent narusza ich interesy, mogą dochodzić swoich praw przed sądem cywilnym na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

21. Porozumienia ograniczające konkurencję według UOKIK

Zgodnie z art. 6 zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na:

1) porozumienia cenowe- ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, np. uzgodnienie przez przedsiębiorców prowadzących szkolenia z zakresu prawa jazdy minimalnej ceny kursu, porozumienie przedsiębiorców działających na rynku usług reklamowych określające cenę za wynajem jednej tablicy reklamowej;

2) porozumienia kontyngentowe- ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji, porozumienie takie zmierza do eliminacji konkurencji wewnętrznej, tj. między jego stronami, które świadomie rezygnują ze swej swobody w zakresie ustalania wielkości produkcji lub inwestycji, a także rozwoju technicznego, np. ustalenie limitów w zakresie wielkości lub wartości sprzedaży lub produkcji;

3) porozumienia podziałowe- podziale rynków zbytu lub zakupu, polegają one na wyznaczeniu granicy i przypisaniu określonej części rynku danemu przedsiębiorcy. Podział ten może być dokonany w szczególności wg kryterium geograficznego, kryterium asortymentowego (np. wódki koszernej), czy kryterium podmiotowego;

4) porozumienia dyskryminujące- stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, np. obciążenie opłatami wyłącznie określonych podmiotów, niejednakowe warunki płatności za towar, czy też warunki gwarancyjne, tzw. rabaty za wierność;

5) porozumienia wiązane- uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy, np. innym świadczeniem może być usługa przewozu nabytych towarów;

6) bojkot- ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem, istotą jest dokonane co najmniej pomiędzy dwoma przedsiębiorcami bojkotującymi uzgodnienie, iż nie będę oni, bądź któryś z nich, zawierać umów z określonym przedsiębiorcą, względnie z określoną kategorią przedsiębiorców (czyli bojkotowanymi);

7) zmowa przetargowa- uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do prze­targu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny, np. ustalenie z góry przez przedsiębiorców zwycięzcy przetargu, wskutek złożenia przez pozostałe strony zmowy takich ofert, które spowodują wybór z góry określonego podmiotu.

Katalog ten ma jedynie charakter przykładowy. Prezes UOKiK może za antykonkurencyjne uznać także porozumienia nie wpisujące się w żaden z powyższych schematów, jeśli tylko wykaże, że jego celem lub skutkiem było ograniczenie konkurencyjności.

Porozumienia takie są w całości lub w odpowiedniej części nieważne z mocy prawa, ze skutkiem ex nunc.

Zakazu nie stosuje się do porozumień, które jednocześnie (art. 8 ustawy, tzw. klauzula rozsądku):

1) przyczyniają się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego lub gospodarczego;

2) zapewniają nabywcy lub użytkownikowi odpowiednią część wynikających z porozumień korzyści;

3) nie nakładają na zainteresowanych przedsiębiorców ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów;

4) nie stwarzają tym przedsiębiorcom możliwości wyeliminowania konkurencji na rynku właściwym w zakresie znacznej części określonych towarów.

22. Porozumienia bagatelne według UOKIK

UWAGI OGÓLNE

Jest to pierwsza z podstaw normatywnych wyłączenia spod zakazu porozumień, których zwieranie jest generalnie niedopuszczalne przez ustawę antymonopolową. Wyłączenie to opiera się na kryterium wielkości udziału w rynku przedsiębiorców-stron porozumienia. Przyjęte w art. 6 u.o.k.k. bazuje na obowiązującej w prawie wspólnotowym przesłance stosowania zakazów zawierania porozumień antykonkurencyjnych w postaci warunku "odczuwalności" takich porozumień dla struktury konkurencji na rynku relewantnym.

PRÓG POROZUMIENIA BAGATELNOŚCI

Jako kryterium decydujące o uznaniu danego porozumienia za bagatelne (nieodczuwalne dla konkurencji) przyjęto wielkość udziału w rynku jego wszystkich lub choćby jednego z uczestników - w zależności od tego, o jaki rodzaj porozumienia chodzi.

W przypadku porozumień zawieranych między konkurentami (porozumień horyzontalnych), próg bagatelności danego porozumienia wynosi 5% udziału w rynku właściwym. Nie może on zostać przekroczony przez udział w tym rynku posiadany przez wszystkich uczestników danego porozumienia; chodzi bowiem o łączny udział w rynku konkurentów (stron porozumienia).

Odnośnie do porozumień zawieranych między przedsiębiorcami, którzy nie są konkurentami (porozumień wertykalnych), próg bagatelności ustanowiono na poziomie 10%, przy czym chodzi o udział posiadany przez któregokolwiek z nich.

Wprowadzenie niższej granicy bagatelności porozumienia w przypadku porozumień horyzontalnych jest wyrazem surowszego traktowania tego typu praktyk przez prawo antymonopolowe niż porozumień wertykalnych. Te pierwsze - jako zawierane między przedsiębiorcami konkurującymi ze sobą - są zdolne w dużo większym stopniu negatywnie oddziaływać na konkurencję.

W przypadku kłopotów z określeniem, czy mamy do czynienia z porozumieniem poziomym czy też pionowym przyjąć należy, iż zastosowanie znaleźć powinien próg niższy. W takiej sytuacji w rachubę wchodzić będzie również zasada obliczenia udziału w rynku, obowiązująca dla niższego progu, czyli łączny udział w tym rynku stron porozumienia.

Brak przekroczenia przez strony porozumienia tego progu oznacza, że dane porozumienie jest co do zasady zwolnione spod zakazu ustanowionego w art. 6 ust. 1 UOKiK. Zwolnienie to następuje ex lege, nie jest konieczne wydawanie w tej materii decyzji przez Prezesa UOKiK. Zastosowanie art. 7 oznacza, iż także porozumienia, których celem lub skutkiem było ograniczenie konkurencji są dopuszczalne. W odniesieniu do nich nie znajduje zastosowania sankcja nieważności, a Prezes UOKiK nie ma podstaw do wydania decyzji uznającej dane porozumienie za praktykę ograniczającą konkurencję.

OBLICZANIE UDZIAŁU W RYNKU PRZEDSIĘBIORCY

Kryterium rozstrzygającym o zastosowaniu zwolnienia spod zakazu zawierania porozumień antykonkurencyjnych jest wielkość udziału w rynku wszystkich bądź jednego z przedsiębiorców. Ustawa określa jedynie wielkość tego udziału, nie wskazując jednak zasad jego kalkulacji.

W art. 7 ust. 1 UOKiK mowa jest o udziale w "rynku". Chodzi tu o określony rynek, na którym funkcjonują (konkurują) strony porozumienia, czyli rynek właściwy. Ustawa w art. 7 ust. 1. nie precyzuje, że chodzi o rynek właściwy towarów objętych porozumieniem. Jednak o takim właśnie rynku mowa jest w tym przepisie (nie należy więc uwzględniać udziałów, jakie przedsiębiorca - strona porozumienia - posiada na innych rynkach, na których również prowadzi działalność).

Ustawa nie określa kryteriów (czynników), które decydują o posiadaniu przez przedsiębiorcę określonego udziału w rynku. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej, za miarodajne uznać należy dane o wartości sprzedaży lub dane o wartości zakupów. Jeżeli dane na temat tych wartości nie są dostępne, można wykorzystać dane szacunkowe oparte na innych rzetelnych informacjach rynkowych, w tym dane ilościowe.

Ustawa przesądza, iż chodzi o udział w rynku w roku kalendarzowym poprzedzającym zawarcie porozumienia. Nie chodzi tu zatem to rok obrotowy, za który sporządzone zostało sprawozdanie finansowe jednostki.

W art. 7 ust. 1 pkt 1 mowa jest o łącznym udziale w rynku przedsiębiorców (stron porozumienia). Oznacza to, że konieczne jest zsumowanie wielkości udziałów (ustalonych według opisanych reguł) tych przedsiębiorców na rynku właściwym. Jako że przedsiębiorcy ci są konkurentami, działają oni zarazem na tym samym (wspólnym) rynku właściwym. Inaczej jest w przypadku przedsiębiorców niebędących konkurentami, którzy zawierają określone porozumienie antykonkurencyjne. Przedsiębiorcy ci działają na różnych szczeblach obrotu gospodarczego i tym samym - przynajmniej w ramach zawieranego porozumienia- prowadzą działalność na różnych rynkach właściwych. Stąd też oczywiście niewłaściwe byłoby sumowanie ich udziałów (posiadanych na różnych rynkach). Ustawodawca uwzględnił tę okoliczność, przesądzając, że w przypadku porozumień zawieranych między niekonkurentami, miarodajny jest udział któregokolwiek z uczestników tego porozumienia. Wystarczające jest zatem, by udział tylko jednego z nich przekroczył próg 10%.

Nieistotna jest ilość przedsiębiorców objętych porozumieniem.

Zgodnie ze stanowiskiem Komisji, dla potrzeb obliczania wielkości udziału w rynku przedsiębiorcy, będącego stroną porozumienia, uwzględnić należy także udział przedsiębiorców od niego zależnych lub pozostających wobec niego w stosunku dominacji. Komisja opiera się zatem na jednej z prawidłowości prawa konkurencji, zakładającej traktowanie przedsiębiorców powiązanych (tj. należących do jednej grupy kapitałowej) jako jednej jednostki gospodarczej (jednego przedsiębiorcy w aspekcie ekonomicznym). W polskiej doktrynie prezentuje się jednak pogląd odmienny, odrzucając dopuszczalność takiej funkcjonalnej i w efekcie zawężającej zakres zastosowania komentowanego zwolnienia wykładni art. 6 ust. 1 UOKiK, zgodnie z którą dla stwierdzenia, czy wskazane w przepisie tym progi procentowe zostały (nie zostały) przekroczone, uwzględnić należy udział nie tylko samej strony porozumienia, ale także udział w rynku wszystkich przedsiębiorców z nim powiązanych.

WYŁĄCZENIE STOSOWANIA ZWOLNIENIA

Nie w każdym przypadku, w którym wykazane zostanie, iż progi procentowe udziału w rynku stron porozumienia nie zostały przekroczone "automatycznie" oznaczać to będzie, że dane porozumienie jest dopuszczalne (bez względu na jego treść).

Wyjątek od zwolnienia spod zakazu przewidziano w art. 7 ust. 2 u.o.k.k., w którym określono cztery kategorie porozumień, w stosunku do których zwolnienie na podstawie art. 7 ust. 1 nie znajduje zastosowania. Zgodnie z tym (pierwszym) przepisem wyłączeń, o których mowa w art. 7 ust. 1, nie stosuje się w przypadku porozumień, których przedmiotem jest:

- ustalanie bezpośrednio lub pośrednio cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów (tzw. porozumienia cenowe);

- ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji (tzw. porozumienia kontyngentowe);

- podział rynków zbytu lub zakupu (tzw. porozumienia podziałowe) oraz

- uzgodnienie przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny (tzw. zmowa przetargowa).

Wskazane wyżej porozumienia należą do tzw. najcięższych ograniczeń konkurencji Już sam fakt ich zawarcia pozwala przyjąć, iż celem (zamiarem) stron było ograniczenie konkurencji.

Jeśli więc treść, względnie skutki zaistniałe na rynku właściwym, wskazywać będą na fakt zawarcia przez przedsiębiorców jednego z rodzajów porozumień wskazanych w tym pierwszym przepisie, wówczas porozumienia te będą objęte zakazem wynikającym z art. 6 ust. 1 UOKiK, także jeśli udział w tym rynku stron porozumienia będzie niższy niż progi określone w art. 7 ust. 1 UOKiK. To zaś oznacza, że porozumienia te będą dotknięte sankcją nieważności oraz zachodzić będą podstawy do wydania przez Prezesa UOKiK decyzji o zaniechaniu ich stosowania, chyba że dane porozumienie spełniać będzie przesłanki jego legalizacji w oparciu o klauzulę rozsądku (art. 8 UOKiK), co jednak w przypadku porozumień, do których odsyła art. 7 ust. 2 stanowić będzie rzadkość.

23. Postacie nadużywania pozycji dominującej według UOKIK

Rozdział 2 ustawy (zawierający tylko art. 9) wprowadza zakaz nadużywania pozycji dominującej- „Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców”.

UWAGI OGÓLNE

Artykuł 9 ust. 2 u.o.k.k. zawiera katalog typowych zachowań, które ustawa kwalifikuje jako nadużycie pozycji dominującej. Wyliczenie w nim rodzajów praktyk ma charakter wyłącznie przykładowy. Katalog ten ma jednak spore znaczenie praktyczne. Daje on możliwość orientacji, jakie rodzaje zachowań przedsiębiorcy są zakazane z uwagi na posiadaną przezeń pozycję na rynku. Jego znaczenie jest tym większe, że ustawa nie zawiera generalnej definicji pojęcia nadużywania pozycji dominującej.

Zachowania stanowiące nadużycie pozycji dominującej przez przedsiębiorcę dzieli się na:

- praktyki antykonkurencyjne (w tym wykluczające),

- praktyki eksploatacyjne oraz

- praktyki strukturalne.

Przez praktyki antykonkurencyjne dominanta rozumie się zapobieganie skutecznej konkurencji "przez ograniczanie swobody działań konkurentów"; praktyki te uderzają w aktualną bądź potencjalną konkurencję. Za rodzaj praktyk antykonkurencyjnych stanowiących nadużycie pozycji dominującej uznać należy praktyki o charakterze wykluczającym. Praktykę wykluczającą stanowi zachowanie przedsiębiorcy posiadającego pozycję dominującą, która może skutkować zamknięciem rynku albo całkowicie lub częściowo wykluczyć ekspansję działalności (zwiększenie podaży) przedsiębiorców już działających na danym rynku lub też wykluczyć wejście na ten rynek przez innych przedsiębiorców, która to praktyka jest zarazem szczególnie szkodliwa dla konsumentów.

Istotą praktyk eksploatacyjnych jest wyzyskiwanie innych uczestników rynku - partnerów rynkowych (kontrahentów) oraz/lub konsumentów, w szczególności przez narzucanie im uciążliwych warunków umów.

Żadne z zachowań wyliczonych w katalogu art. 9 ust. 2 nie stanowi praktyki strukturalnej, czyli takiego nadużycia pozycji dominującej przez przedsiębiorcę, które prowadzi do eliminacji z rynku konkurencji w drodze koncentracji. Ustawa przewiduje jednak inne środki służące zapobieganiu eliminacji konkurencji wskutek stosowania wspomnianej praktyki strukturalnej (regulacje służące kontroli koncentracji przedsiębiorców).

FORMY NADUŻYWANIA

Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na:

1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich (tzw. ceny drapieżne), odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów; ceną nadmierną jest cena pozostająca bez uzasadnionego związku z ekonomiczną wartością świadczenia; Przykładem stosowania cen nieuczciwych jest pobór przez gminę (będącą monopolistą na rynku usług składowania odpadów komunalnych i ich unieszkodliwiania) zróżnicowanych opłat za przyjmowanie odpadów na wysypisko, niższe - jeżeli sama wykonuje ich przywóz, i wyższe, gdy czynności te wykonuje inna jednostka (gmina od swego mieszkańca pobierała opłatę w wysokości 6 zł, zaś od przedsiębiorców 90 zł za rok).

2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów. Ograniczenie zbytu towarów przez przedsiębiorcę może polegać w szczególności na: (i) zakazie eksportu danego towaru, (ii) zakazie reklamy, (iii) wprowadzeniu klauzul restrykcyjnych w systemie dystrybucji selektywnej, które nie są niezbędne do należytego funkcjonowania tego systemu. Ponadto ograniczenie zbytu towarów może przejawiać się także w odmowie zawierania umów sprzedaży danego towaru z innymi przedsiębiorcami czy też w odmowie dostaw towaru (względnie zerwaniu kontynuacji jego dostawy.

3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji. W polskim orzecznictwie za przejaw komentowanej praktyki uznane zostało np.: (i) pobieranie przez gminę tylko od niektórych przewoźników opłat za korzystanie z przystanków komunikacji miejskiej i zwalnianie od ponoszenia tych opłat pozostałych przewoźników (zwolnienie to dotyczyło przewoźników prowadzących działalność na zlecenie Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego); (ii) stosowanie przez sprzedawcę wyższych marż dla podmiotów gospodarczych związanych ze sprzedawcą stosunkiem najmu w porównaniu do innych nabywców prasy; (iii) nierównomierne traktowanie kontrahentów dzierżawiących teren na tym samym placu targowym.

4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy. Na podstawie praktyki orzeczniczej polskiego sądu antymonopolowego oraz ETS przytoczyć można kilka przykładów transakcji wiązanych: (i) uzależnienie sprzedaży maszyn chronionych patentem od zawarcia umowy nabycia materiałów do tych maszyn (np. kartonu) lub od zawarcia umów, których przedmiotem jest świadczenia usług dodatkowych np. serwisowych; (ii) uzależnianie dystrybucji pistoletów do wstrzeliwania gwoździ (kołków) od zakupu nabojów strzelniczych i gwoździ (kołków); (iii) dokonywanie sprzedaży systemu operacyjnego Microsoft Windows wraz z programem do odtwarzania plików multimedialnych (Windows Media Player) instalowanym jako element domyślny.

5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji. Za takie zachowanie może uchodzić odmowa dostaw, dostępu do urządzeń kluczowych oraz udzielenia licencji. Orzecznictwo polskie uznaje za takie praktyki: (i) nieuzasadnioną odmowę przyjmowania przez administratora wysypiska śmieci odpadów przywożonych na to wysypisko przez jego konkurenta, eliminującą go z rynku usług wywozu odpadów komunalnych, na którym działa administrator wysypiska śmieci; (ii) pobieranie przez przewoźnika (będącego przedsiębiorcą posiadającym pozycję dominującą) cen poniżej obowiązującej go taryfy, na granicy opłacalności usługi przewozowej, celem wyeliminowania z rynku konkurenta; (iii) ograniczanie przez powiat na jego terytorium kręgu przewoźników świadczących usługi przewozowe.

6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści. Np. pobieranie przez kolportera pełnej zapłaty za usługi świadczone kontrahentom w czasie wyprzedzającym o ponad miesiąc te usługi i wykorzystywanie uzyskiwanych w ten sposób środków do finansowania własnej działalności gospodarczej; wymuszenie przez zakład gazownictwa, posiadający na rynku pozycję monopolistyczną, aby gmina w drodze umowy darowizny przekazała mu sieci gazownicze wybudowane jej kosztem i staraniem.

7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych. W orzecznictwie sądowym za przejaw podziału rynku według kryteriów podmiotowych uznano nakłanianie przez dominanta do stosowania (lub stosowanie przezeń) ceny dyskryminującej innych przedsiębiorców.

Czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części nieważne. Skutek zachodzi ex lege i z mocą wsteczną.

PRAKTYKI NIENAZWANE

Jak już wskazywano, powyższe wyliczenie praktyk stanowiących przejaw nadużycia pozycji dominującej ma charakter wyłącznie przykładowy. Od strony merytorycznej wymienione w tych przepisach praktyki obejmują bardzo szeroki krąg możliwych zachowań rynkowych przedsiębiorcy. Tym samym - zwłaszcza w aspekcie ekonomicznym - raczej trudne będzie wskazanie zachowań, które nie będą mogły zostać zakwalifikowane jako choćby jedna z "nazwanych" w art. 9 ust. 2 UOKiK praktyk. W praktyce działania polskich organów antymonopolowych pojawiła się stosunkowo spora ilość zachowań rynkowych przedsiębiorcy, których nie można było literalnie przypisać żadnemu z "normatywnych typów", wymienionych w ustawie, a które zarazem zostały uznane za nadużycie. Za zakazane na mocy generalnej klauzuli z art. 9 ust. 1 u.o.k.k. uznane zostało:

- nierespektowanie w obrocie z konsumentami wymogu dołączenia do umowy tej części wzorca (taryfy), do której odsyła umowa;

- pobieranie opłat za upomnienia wzywające do zapłaty zaległych należności za energię elektryczną oraz pobieranie opłat za upomnienia odbywające się bez podstawy prawnej przez przedsiębiorcę będącego faktycznie monopolistą z racji sieciowego charakteru posiadanych urządzeń;

- zachowanie przedsiębiorcy noszące znamiona groźby bezprawnej;

- podwójne obciążenie odbiorców energii cieplnej karami pieniężnymi i odsetkami ustawowymi.

SKUTKI PRAWNE STOSOWANIA PRAKTYK

Dopuszczanie się zachowań polegających na nadużyciu pozycji dominującej - podobnie jak porozumienia antykonkurencyjne - rodzi zarówno skutki cywilnoprawne, jak i administracyjnoprawne. Te pierwsze określa art. 9 ust. 3, zgodnie z którym czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części nieważne. Skutek ten zachodzi ex lege oraz z mocą wsteczną (ex tunc).

Artykuł 9 ust. 3 odnosi się do czynności prawnych; bezprzedmiotowe jest stosowanie tego przepisu do czynności faktycznych (których nie można rozpatrywać w kategoriach "ważności" z punktu widzenia prawa). Odnośnie do tych drugich zastosowanie będzie mógł mieć wyłącznie środek administracyjnoprawny. Przejawia się on w skierowanym do dominanta nakazie zaprzestania stosowania praktyki, stanowiącej przejaw nadużywania jego pozycji dominującej. Stosowanie tej praktyki może także skutkować wymierzeniem przedsiębiorcy kary pieniężnej, także w przypadku, gdy naruszenie zakazu zawartego w art. 9 nastąpiło nieumyślnie.

24. Koncentracja przedsiębiorców przewidziana w UOKIK

UWAGI OGÓLNE

Ustawodawca nie wprowadził definicji pojęcia "koncentracja". Stan taki ocenia się negatywnie w doktrynie. W regulacjach prawa wspólnotowego istnieje taka definicja- wymieniono w niej cechę konstytutywną koncentracji, określając ją jako operację skutkującą trwałą zmianą kontroli (nad przedsiębiorcą).

W art. 13 ust. 2 wymienione zostały operacje, których zamiar przeprowadzenia objęty jest obowiązkiem zgłoszenia Prezesowi UOKiK. W kontekście regulacji art. 13 można więc przyjąć, iż operacje te stanowią koncentrację. Artykuł 13 ust. 2 wymienia cztery takie operacje:

- połączenie się przedsiębiorców;

- przejęcie kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców;

- utworzenie przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy (joint venture);

- nabycie przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy, jeżeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowartość 10 000 000 euro.

Opierając się na kryterium szczebla obrotu gospodarczego, na którym funkcjonują podmioty uczestniczące w koncentracji, wyróżnia się koncentracje horyzontalne oraz wertykalne. Te pierwsze mają miejsce w przypadku, gdy koncentracja obejmuje przedsiębiorców będących konkurentami (względnie gdy konkurentami są inni uczestnicy grupy kapitałowej, w skład której wchodzą przedsiębiorcy bezpośrednio biorący udział w koncentracji). Z kolei koncentracje wertykalne zachodzą pomiędzy przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu gospodarczego (np. jeden na poziomie produkcji, inny na poziomie sprzedaży). Podobnie jak w przypadku porozumień horyzontalnych, także tego rodzaju koncentracje przedsiębiorców są groźniejsze dla wolności konkurowania niż koncentracje wertykalne. Niezależnie od rodzaju koncentracji, ustawa przewiduje ten sam mechanizm kontroli dopuszczalności ich dokonywania.

Obok koncentracji horyzontalnych i wertykalnych wyróżnia się także koncentracje konglomeratowe. Tego rodzaju koncentracje zachodzą między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność na różnych i niepowiązanych rynkach produktowych i geograficznych. Zdaniem ETS koncentracja konglomeratowa zachodzi w przypadku, gdy między uczestniczącymi w koncentracji przedsiębiorstwami nie istniał (przed tą koncentracją) stosunek konkurencji, a ich koncentracja nie powoduje połączenia horyzontalnego ani wertykalnego ich działalności, tj. przedsiębiorstwa te nie stanowiły swych bezpośrednich konkurentów, dostawców ani odbiorców.

OBOWIĄZEK ZGŁOSZENIOWY

System ochrony konkurencji przed niekorzystnymi koncentracjami ma charakter prewencyjny. Przeprowadzenie uprzedniej kontroli koncentracji ma umożliwić nałożony na przedsiębiorców obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji prezesowi UOKiK.

Obowiązek zgłoszeniowy powstaje, gdy łącznie spełnione zostaną dwie przesłanki:

Po pierwsze: przekroczone zostaną tzw. progi bagatelności koncentracji, które opierają się na wielkości obrotów przedsiębiorcy lub przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji. Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu, jeżeli: (i) łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1 mld euro lub (ii) łączny obrót na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50 mln euro.

Powyższy obowiązek dotyczy zamiaru:

1) połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców;

2) przejęcia - przez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców;

3) utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy;

4) nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa), jeżeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowartość 10 mln euro.

Po drugie: nie zaistnieją przesłanki wyliczone w art. 14, zgodnie z którym nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji:

1) jeżeli obrót przedsiębiorcy, nad którym ma nastąpić przejęcie kontroli, nie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w żadnym z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie równowartości 10 mln euro;

2) polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez instytucję finansową akcji albo udziałów w celu ich odsprzedaży, jeżeli przedmiotem działalności gospodarczej tej instytucji jest prowadzone na własny lub cudzy rachunek inwestowanie w akcje albo udziały innych przedsiębiorców, pod warunkiem, że odsprzedaż ta nastąpi przed upływem roku od dnia nabycia lub objęcia, oraz że:

a) instytucja ta nie wykonuje praw z tych akcji albo udziałów, z wyjątkiem prawa do dywidendy, lub

b) wykonuje te prawa wyłącznie w celu przygotowania odsprze­daży całości lub części przedsiębiorstwa, jego majątku lub tych akcji albo udziałów;

3) polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez przedsiębiorcę akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności, pod warunkiem że nie będzie on wykonywał praw z tych akcji lub udziałów, z wyłączeniem prawa do ich sprzedaży;

4) następującej w toku postępowania upadłościowego, z wyłączeniem przypadków, gdy zamierzający przejąć kontrolę jest konkurentem albo należy do grupy kapitałowej, do której należą konkurenci przedsiębiorcy przejmowanego;

5) przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej.

Dokonanie koncentracji przez przedsiębiorcę zależnego uważa się za jej dokonanie przez przedsiębiorcę dominującego.

Obrót, o którym mowa powyżej, obejmuje obrót zarówno przedsiębiorców bezpośrednio uczestniczących w koncentracji, jak i pozostałych przedsiębiorców należących do grup kapitałowych, do których należą przedsiębiorcy bezpośrednio uczestniczący w koncentracji. Przez grupę kapitałową rozumie się wszystkich przedsiębiorców, którzy są kontrolowani w sposób bezpośredni lub pośredni przez jednego przedsiębiorcę, w tym również tego przedsiębiorcę.

Obrót, o którym mowa w art. 14 pkt 1, obejmuje obrót zarówno przedsiębiorcy, nad którym ma zostać przejęta kontrola, jak i jego przedsiębiorców zależnych.

RODZAJE DECYZJI PREZESA UOKiK KOŃCZĄCYCH POSTĘPOWANIE WSZCZĘTE W WYNIKU ZGŁOSZENIA ZAMIARU KONCENTRACJI

1) bezwarunkowa zgoda na dokonanie koncentracji (w jej wyniku konkurencja na rynku nie zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku);

2) zgoda na dokonanie koncentracji pod warunkiem spełnienia przez przedsiębiorców zamierzających dokonać koncentracji określonych warunków (tzw. zgoda warunkowa). Prezes Urzędu może na przedsiębiorcę lub przedsiębiorców zamierzających dokonać koncentracji nałożyć obowiązek lub przyjąć ich zobowiązanie, w szczególności do:

a) zbycia całości lub części majątku jednego lub kilku przedsiębiorców,

b) wyzbycia się kontroli nad określonym przedsiębiorcą lub przedsiębiorcami, w szczególności przez zbycie określonego pakietu akcji lub udziałów, lub odwołania z funkcji członka organu zarządzającego lub nadzorczego jednego lub kilku przedsiębiorców,

c) udzielenia licencji praw wyłącznych konkurentowi;

3) bezwarunkowy zakaz dokonania koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku;

4) wyjątkowa zgoda na dokonanie koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku, w przypadku gdy odstąpienie od zakazu koncentracji jest uzasadnione, a w szczególności:

a) przyczyni się ona do rozwoju ekonomicznego lub postępu technicznego;

b) może ona wywrzeć pozytywny wpływ na gospodarkę narodową.

25. Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów według UOKIK

Dział IV ustawy wprowadza zakaz stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności:

1) stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479⁴⁵ KPC;

2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;

3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.

Ochrona zbiorowych interesów konsumentów przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przepisów ustawy nie stosuje się do spraw o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Prezes UOKiK wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazującą zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu, o którym mowa była wyżej.

W takiej decyzji Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Może również nakazać publikację decyzji w całości lub w części na koszt przedsiębiorcy. Nie wydaje się decyzji, jeżeli przedsiębiorca zaprzestał stosowania zakazanej praktyki. W takim przypadku Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania.

Ciężar udowodnienia okoliczności, że nie jest stosowana zakazana praktyka spoczywa na przedsiębiorcy.

Jeżeli w toku postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów zostanie uprawdopodobnione - na podstawie okoliczności sprawy, informacji zawartych w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 100 ust. 1, lub innych informacji będących podstawą wszczęcia postępowania - że przedsiębiorca stosuje taką zakazaną praktykę, a przedsiębiorca, któremu jest zarzucane naruszenie tego przepisu, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek wykonania tych zobowiązań (może w niej: określić termin wykonania zobowiązań oraz nakłada na przedsiębiorcę obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązań).

Prezes Urzędu może, z urzędu, uchylić taką decyzję w przypadku, gdy:

1) została ona wydana w oparciu o nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty;

2) przedsiębiorca nie wykonuje zobowiązań lub obowiązków określonych w decyzji.

Prezes Urzędu może także za zgodą przedsiębiorcy z urzędu uchylić ową decyzję w przypadku, gdy nastąpiła zmiana okoliczności, mających istotny wpływ na wydanie decyzji.

W przypadku uchylenia decyzji Prezes Urzędu orzeka co do istoty sprawy.

Zadania w dziedzinie ochrony interesów konsumentów w zakresie określonym ustawą oraz odrębnymi przepisami wykonują również: samorząd terytorialny, a także organizacje konsumenckie i inne instytucje, do których statutowych lub ustawowych zadań należy ochrona interesów konsumentów. Zadaniem samorządu terytorialnego w zakresie ochrony praw konsumentów jest prowadzenie edukacji konsumenckiej, w szczególności przez wprowadzenie elementów wiedzy konsumenckiej do programów nauczania w szkołach publicznych. Zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumentów wykonuje powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. Z rzecznikiem konsumentów stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta. Rzecznikiem konsumentów może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie, w szczególności prawnicze lub ekonomiczne, i co najmniej pięcioletnią praktykę zawodową. Rzecznik konsumentów jest bezpośrednio podporządkowany staroście (prezydentowi miasta).

26. Postępowanie antymonopolowe

Uwagi ogólne

Postępowanie przed Prezesem Urzędu jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające, postępowanie antymonopolowe lub postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszczęcie postępowania antymonopolowego lub postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Prezes Urzędu może wszcząć z urzędu, w drodze postanowienia, postępowanie wyjaśniające, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy, w sprawach dotyczących określonej gałęzi gospodarki, w sprawach dotyczących ochrony interesów konsumentów oraz w innych przypadkach, gdy ustawa tak stanowi. Postępowanie wyjaśniające może mieć na celu w szczególności: 1) wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania antymonopolowego, w tym, czy sprawa ma charakter antymonopolowy; 2) wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów; 3) badanie rynku, w tym określenie jego struktury i stopnia koncentracji; 4) wstępne ustalenie istnienia obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji; 5) ustalenie, czy miało miejsce naruszenie chronionych prawem interesów konsumentów uzasadniające podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach.

Zakończenie postępowania wyjaśniającego następuje w drodze postanowienia. Postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych - nie dłużej niż 60 dni od dnia jego wszczęcia.

Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz w sprawach nakładania kar pieniężnych wszczyna się z urzędu. Postępowanie antymonopolowe w sprawach koncentracji wszczyna się na wniosek lub z urzędu.

Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konurencję. Reguluje je rozdział 2 działu VI UOKiK.

Każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję wraz z uzasadnieniem.

Zawiadomienie takie może zawierać w szczególności:

1) wskazanie przedsiębiorcy, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję;

2) opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia;

3) wskazanie przepisu ustawy lub Traktatu WE, którego naruszenie zarzuca zgłaszający zawiadomienie;

4) uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy lub Trak­tatu WE;

5) dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie.

Do zawiadomienia dołącza się wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód naruszenia przepisów ustawy.

Prezes Urzędu nie wszczyna postępowania antymonopolowego, w przypadku gdy:

1) Komisja Europejska prowadzi postępowanie w tej samej sprawie;

2) sprawa została rozstrzygnięta przez Komisję Europejską.

Prezes Urzędu może nie wszcząć postępowania antymonopolowego (a jeśli wszczął może je zawiesić w drodze postanowienia), w przypadku gdy:

1) właściwy organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej prowadzi postępowanie w tej samej sprawie;

2) sprawa została rozstrzygnięta przez właściwy organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Prezes Urzędu wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania antymonopolowego i zawiadamia o tym strony. Stroną postępowania jest każdy, wobec kogo zostało wszczęte postępowanie w sprawie praktyk ograniczających konkurencję.

1. Jeżeli w toku postępowania antymonopolowego zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie zarzucanej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla konkurencji, Prezes Urzędu przed zakończeniem postępowania antymonopolowego może, w drodze decyzji, zobowiązać przedsiębiorcę, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki, do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia tym zagrożeniom. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. W takiej decyzji Prezes Urzędu określa czas jej obowiązywania. Decyzja ta obowiązuje nie dłużej niż do czasu wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie.

Prezes Urzędu może nadać rygor natychmiastowej wykonalności decyzji w całości lub w części, jeżeli wymaga tego ochrona konkurencji lub ważny interes konsumentów.

Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia.

Nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok.

Postępowanie antymonopolowe w sprawach koncentracji. Reguluje je rozdział 3 działu VI UOKiK.

1. Stroną postępowania jest każdy kto zgłasza zamiar koncentracji.

Zgłoszenia zamiaru koncentracji dokonują:

1) wspólnie łączący się przedsiębiorcy - w przypadku koncentracji horyzontalnej;

2) przedsiębiorca przejmujący kontrolę - w przypadku koncentracji wertykalnej;

3) wspólnie wszyscy przedsiębiorcy biorący udział w utworzeniu wspólnego przedsiębiorcy;

4) przedsiębiorca nabywający część mienia innego przedsiębiorcy.

W przypadku gdy koncentracji dokonuje przedsiębiorca dominujący za pośrednictwem co najmniej dwóch przedsiębiorców zależnych, zgłoszenia zamiaru tej koncentracji dokonuje przedsiębiorca dominujący.

Wniosek o wszczęcie postępowania antymonopolowego w sprawach koncentracji obciążony jest opłatą. Jeżeli wraz ze złożonym wnioskiem nie zostanie uiszczona opłata, Prezes Urzędu wzywa wnioskodawcę do uiszczenia opłaty w terminie 7 dni, z pouczeniem, że nieuiszczenie opłaty spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. Opłaty te stanowią dochód budżetu państwa.

Prezes Urzędu:

1) zwraca zgłoszenie zamiaru koncentracji przedsiębiorców, jeżeli zamiar koncentracji nie podlega zgłoszeniu na podstawie art. 13 w związku z art. 14;

2) może zwrócić, w terminie 14 dni, zgłoszenie zamiaru koncentracji przedsiębiorców, jeżeli nie spełnia ono warunków, jakim powinno odpowiadać;

3) może wezwać zgłaszającego zamiar koncentracji do usunięcia wskazanych braków w zgłoszeniu lub uzupełnienia w nim niezbędnych informacji w wyznaczonym terminie;

4) może zwrócić zgłoszenie zamiaru koncentracji przedsiębiorców, jeżeli pomimo wezwania na podstawie pkt 3, zgłaszający zamiar koncentracji nie usuwa wskazanych braków lub nie uzupełnia informacji w wyznaczonym terminie.

Prezes Urzędu może przedstawić przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom uczestniczącym w koncentracji warunki do uzyskania tzw. zgody wyjątkowej, wyznaczając termin na ustosunkowanie się do zgłoszonej propozycji; brak odpowiedzi lub odpowiedź negatywna powoduje wydanie decyzji odmownej.

Postępowanie antymonopolowe w sprawach koncentracji powinno być zakończone nie później niż w terminie 2 miesięcy od dnia jego wszczęcia. W przypadku przedstawienia przez przedsiębiorcę warunków do uzyskania tzw. zgody wyjątkowej ulega przedłużeniu o 14 dni.

Przedsiębiorcy, których zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu, są obowiązani do wstrzymania się od dokonania koncentracji do czasu wydania przez Prezesa Urzędu decyzji lub upływu terminu, w jakim decyzja powinna zostać wydana. Czynność prawna, na podstawie której ma nastąpić koncentracja, może być dokonana pod warunkiem wydania przez Prezesa Urzędu, w drodze decyzji, zgody na dokonanie koncentracji lub upływu odpowiednich terminów.

27. Nieuczciwe praktyki rynkowe według UPNPR

Legalną definicję zawiera art. 4. Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, jeżeli działania te spełniają wyżej określone przesłanki. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się także prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym. Do tego praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych powyżej.

Nie przewiduje się zamkniętego katalogu nieuczciwych praktyk, stanowi je każde działanie przedsiębiorców wobec konsumentów odpowiadające przytoczonej definicji.

Na podstawie przepisów ustawy można dokonać podziału nieuczciwych praktyk rynkowych na:

Czarne i szare

Klauzula generalna odgrywa zasadniczą rolę przy podziale nieuczciwych praktyk rynkowych na szare i czarne praktyki. Katalog czarnych praktyk jest zawarty w art. 7 i 9 ustawy. Posługuje się przy tym pojęciem, iż są one uznawane za nieuczciwe w każdych okolicznościach. Oznacza to, iż praktyki znajdujące się w katalogu czarnych praktyk nie muszą podlegać ocenie i wykładni pod kątem realizacji przesłanek z art. 4 ust. 1, czyli właśnie klauzuli generalnej. Zakłada się bowiem, iż te praktyki - jeżeli tylko będą stosowane przez przedsiębiorcę - zawsze są sprzeczne z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształcają lub mogą zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. To założenie odróżnia czarną listę praktyk od pozostałych, które wskazane są odpowiednio w art. 5, 6 oraz 8 ustawy. Te ostatnie określa się mianem tzw. szarej listy praktyk. Różnica polega na tym, iż oceniając dane zachowanie przedsiębiorcy i próbując je zakwalifikować jako nieuczciwą praktykę rynkową należy zawsze - oprócz zbadania realizacji przesłanek wynikających z danej, konkretnie wskazanej w ustawie praktyki - odnieść ją do klauzuli generalnej. Praktyka z szarej listy musi być zatem uznana za niedozwoloną także z punktu widzenia klauzuli generalnej. Praktyka z czarnej listy tego nie wymaga - gdyż przyjęte jest, iż w każdych okolicznościach wypełnia przesłanki wskazane w art. 4 ust. 1 ustawy. Działanie przedsiębiorcy spełniające przesłanki praktyki z szarej listy nie zawsze będzie musiało być finalnie uznane za nieuczciwą praktykę rynkową (w związku z brakiem spełnienia przesłanek określonych w klauzuli generalnej), gdy tymczasem realizacja przesłanek jednej z czarnych praktyk zawsze będzie skutkować uznaniem jej za nieuczciwą praktykę rynkową.

Praktyki wprowadzające w błąd oraz praktyki agresywne

Podział na nieuczciwe praktyki rynkowe wprowadzające w błąd oraz agresywne dotyczy zarówno szarego, jak i czarnego katalogu. Dodatkowo, w przypadku praktyk wprowadzających w błąd rozróżniamy działanie oraz zaniechanie przedsiębiorcy. Te praktyki występują bowiem w czynnej oraz biernej postaci - gdy przedsiębiorca podjął działania, których nie powinien i tym samym wprowadził/mógł wprowadzić konsumentów w błąd albo powstrzymał się od czynności, która winna być w danych okolicznościach dokonana i w związku z tym nastąpiło/mogło nastąpić wprowadzenie w błąd.

Oprócz definicji praktyki wprowadzającej w błąd, w ustawie wskazane są dodatkowe wskazówki, które mogą być pomocne przy właściwej kwalifikacji danego zachowania i powinny być także brane pod uwagę. W przypadku działania wprowadzającego w błąd, dodatkowe wskazówki zawiera art. 5 ust. 3 ustawy (zakres wprowadzenia w błąd) oraz art. 5 ust. 4 ustawy (elementy i okoliczności, które należy uwzględnić); w przypadku zaniechania wprowadzającego w błąd - art. 6 ust. 2 (informacje istotne), art. 6 ust. 5 i ust. 6 ustawy (elementy i okoliczności, które należy uwzględnić). Podobne przepisy dookreślające towarzyszą praktykom rynkowym uznawanym za agresywne. Z racji braku przykładowego katalogu szarych praktyk agresywnych, szczególnego znaczenia nabiera wyjaśnienie pojęcia niedopuszczalnego nacisku (art. 8 ust. 2) oraz wskazówki interpretacyjne uzupełniające ogólną definicję praktyki, które zawiera art. 8 ust. 3 ustawy (elementy i okoliczności, które należy uwzględnić).

Praktyki nazwane i nienazwane

Porównując katalog szarych i czarnych nieuczciwych praktyk rynkowych należy także wskazać na inne różnice. W przypadku czarnych praktyk - które zawsze pozostają zakazane - mamy do czynienia z ich zamkniętym katalogiem. Oznacza to, że za czarne praktyki możemy uznać tylko te, które są wprost wymienione w ustawie. Żadna inna praktyka, nawet zbliżona do tej określonej przepisami prawa, nie może zostać uznana za czarną - na zasadzie podobieństwa, występowania pewnych cech wspólnych, itp. - jeśli dokładnie nie spełnia okoliczności wskazanych w art. 7 czy 9 ustawy. Inaczej jest w przypadku katalogu szarych praktyk. Praktyki, o których mowa w art. 5 ust. 2, art. 6 ust. 3 oraz w art. 8 ust. 1 ustawy stanowią przykłady szarych praktyk. Oznacza to, że także inne zachowanie przedsiębiorcy - nienazwane oraz nie wymienione wprost w ustawie - można uznać za nieuczciwą praktykę rynkową. Kiedy tak się stanie i na podstawie jakich przepisów? Należy odwołać się w tym przypadku do definicji nieuczciwej praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd poprzez działanie (art. 5 ust. 1 ustawy), poprzez zaniechanie (art. 6 ust. 1 ustawy) oraz definicji nieuczciwej praktyki rynkowej uznawanej za agresywną (art. 8 ust. 1 ustawy). Znajdziemy tam przesłanki, których realizacja przez przedsiębiorcę w danej sytuacji faktycznej może prowadzić do stwierdzenia stosowania praktyki (przy jednoczesnej realizacji przesłanek z klauzuli generalnej). Oznacza to, iż przedsiębiorca, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej nie może bronić się faktem braku wyraźnego wskazania stosowanej przez niego szarej praktyki w przepisach ustawy, jeśli można ją wyprowadzić z ogólnej definicji praktyk wprowadzających w błąd czy też praktyk uznawanych za agresywne. Zwrócić należy uwagę, iż o ile w przypadku szarych praktyk wprowadzających w błąd są one przykładowo wskazane w ustawie (art. 5 ust. 2 i 6 ust. 3), o tyle w przypadku praktyk agresywnych brak jest przykładowych wyliczeń i występuje tylko ich definicja oraz towarzyszące jej wskazówki interpretacyjne.

Kodeks dobrych praktyk

Istotą kodeksów dobrych praktyk jest to, że nie są to normy narzucane w drodze ustawowej lub innych przepisów obowiązujących powszechnie, lecz ustanawiane są przez samych przedsiębiorców lub ich zrzeszenia (tzw. self-regulatory system - system samoregulacji). Kodeksy dobrych praktyk mogą być ustanowione przez członków danej branży (np. Radę Reklamy lub Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych) i obowiązują tylko tych członków danej społeczności, którzy do niej przystąpili. Weryfikowanie właściwego przestrzegania norm, określonych w takim kodeksie, należy do organów wewnętrznych organizacji, która takie normy ustanowiła.

Ustawa wielokrotnie odnosi się do kwestii kodeksów dobrych praktyk. Na szarej liście nieuczciwych praktyk rynkowych znalazły się praktyki opisane w treści art. 11 ustawy (stosowanie kodeksu dobrych praktyk, którego postanowienia są sprzeczne z prawem) oraz w art. 5 ust. 2 pkt 4 ustawy (nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił, jeżeli przedsiębiorca ten informuje w ramach praktyki rynkowej, że jest związany kodeksem dobrych praktyk). Wskazane praktyki należy dodatkowo oceniać w kontekście przesłanek wymienionych w klauzuli generalnej. Natomiast na czarnej liście znajdują się praktyki opisane w art. 7 pkt 1 ustawy (podawanie przez przedsiębiorcę informacji, że zobowiązał się on do przestrzegania kodeksu dobrych praktyk, jeżeli jest to niezgodne z prawdą) oraz w art. 7 pkt 3 ustawy (twierdzenie, że kodeks dobrych praktyk został zatwierdzony przez organ publiczny lub inny organ, jeżeli jest to niezgodne z prawdą). W tym wypadku ustawodawca uznał, iż charakterystyczną cechą wymienionych praktyk jest wprowadzenie w błąd, dlatego też zakazał ich stosowania w sposób bezwzględny.

28. Pojęcie przedsiębiorcy według UPNPR

Legalną definicję zawiera art. 2 pkt 1. Są to osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową, nawet, jeżeli działalność ta nie ma charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osoby działające w ich imieniu lub na ich rzecz.

Status przedsiębiorcy uzyskuje podmiot, który działa samodzielnie, w ramach własnej podmiotowości prawnej, czyli niezależnie. Przedsiębiorcą w rozumieniu UPNPR będzie również osoba działająca w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą lub zawodową. Wskazane osoby wykonują działalność zależną. Działalność zależną wykonuje ten, kto w trakcie jej wykonywania musi korzystać z cudzej podmiotowości prawnej i nie posiada - w ramach tych stosunków prawnych, w których uczestniczy - atrybutu samodzielnego w sensie prawnym podmiotu. Taka - wykonująca działalność zależną - osoba nie działa nigdy we własnym imieniu, lecz zawsze czyni to w imieniu cudzym, zaś jej działania (czynności) są wówczas traktowane jako działania tego, w czyim imieniu występuje. Działalność zależną wykonują przykładowo następujące kategorie osób lub jednostek: 1) przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, 2) monokratyczne lub kolegialne organy osób prawnych lub organy handlowych spółek osobowych, 3) oddziały, przedstawicielstwa, filie, agencje oraz w inny sposób nazywane jednostki organizacyjne, stanowiące strukturalną część określonej osoby prawnej, 4) wspólnicy spółek osobowych kapitałowych prawa handlowego, 5) pracownicy zatrudnieni w ramach stosunku pracy, 6) dzierżyciele.

Ustawodawca wyraźnie oddzielił pojęcie przedsiębiorcy od konieczności wykazywania prowadzenia przez niego działalności gospodarczej w sposób zorganizowany i ciągły. Oznacza to, że z punktu widzenia ustawy przedsiębiorcą będzie również podmiot prowadzący działalność gospodarczą w sposób niecharakteryzujący się ciągłością, czyli nawet ubocznie. Zakresem odpowiedzialności za stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych objęto tym samym zarówno podmioty wykonujące działalność gospodarczą lub zawodową o charakterze głównym, jak i ubocznym. Tym samym ustawodawca przez objęcie pojęciem przedsiębiorcy także podmiotów prowadzących działalność sporadyczną uniezależnił uzyskanie tego statusu do prowadzenia działalności w sposób ciągły (trwały).

Ustawodawca kategorią pojęciową przedsiębiorcy w rozumieniu UPNPR. objął także podmioty, które prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową nielegalnie, zatem te podmioty, które nie uzyskały wpisu w ewidencji działalności gospodarczej lub Krajowym Rejestrze Sądowym. Tym samym bez względu na to, czy działalność jest prowadzona legalnie, podmioty, które faktycznie uczestniczą w obrocie gospodarczym, są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy.

Przyjęcie tak szerokiej definicji przedsiębiorcy ma na celu zapewnienie ochrony konsumentów przed niekorzystnymi skutkami nieuczciwych praktyk rynkowych stosowanych przez podmioty prowadzące działalność ubocznie lub nielegalnie. Przyjęcie odmiennej regulacji oznaczałoby legalizację nieuczciwych praktyk rynkowych stosowanych przez te podmioty wobec konsumentów i z pewnością byłoby sprzeczne z intencją ustawodawcy wspólnotowego.

Z uwagi jednak na to, że UPNPR służy eliminacji nieuczciwych praktyk rynkowych istotnego znaczenia nabiera właśnie wskazana w niej definicja przedsiębiorcy. Wszczęcie i prowadzenie właściwego postępowania w sprawach ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest bowiem uzależnione od istnienia jego stron, czyli m.in. podmiotu, któremu zarzuca się jej stosowanie. Ustalenia podmiotów legitymujących się przymiotem strony w postępowaniu w sprawach nieuczciwych praktyk rynkowych, a tym samym będących przedsiębiorcami w rozumieniu art. 2 pkt 1, dokonuje sąd. Powinno ono nastąpić już na etapie wszczęcia przedmiotowego postępowania, gdyż jest ono prowadzone przeciwko określonemu przedsiębiorcy. Kluczowe znaczenie posiada zatem ustalenie nie tylko podmiotu odpowiedzialnego za dokonanie jednej z nieuczciwych praktyk rynkowych, lecz również jego zakwalifikowanie do kategorii pojęciowej przedsiębiorcy w rozumieniu art. 2 pkt 1. W komentowanym przepisie ustawodawca przesądził, że dla potrzeb UPNPR za przedsiębiorcę uznane zostaną podmioty spełniające kryteria w nim wskazane. Definicja przedsiębiorcy z art. 2 pkt 1 ustawy jest bardzo szeroka i pozwala objąć zakresem tego pojęcia szeroki krąg sprawców nieuczciwych praktyk rynkowych. Tym samym ustawodawca, poprzez wskazanie własnych kryteriów pozwalających na uznanie określonego podmiotu za przedsiębiorcę, ustanowił swoistą definicję "przedsiębiorcy sensu largo".

29. Pojęcie przeciętnego konsumenta według UPNPR

Legalną definicję zawiera art. 2 pkt 8. Rozumie się przez to konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny; oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa. Z kolei pojęcie konsumenta ustawa czerpie KC: 22¹ Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Pojęcie to zostało stworzone w ustawodawstwie wspólnotowym i w całości opiera się na orzecznictwie ETS. Stworzenie legalnej definicji tego pojęcia jest w prawie polskim novum.

Przyjęty model "przeciętnego konsumenta" stanowi punkt odniesienia dla oceny praktyk rynkowych pod kątem ich nieuczciwości. Należy w związku z tym uznać, że "przeciętny konsument" jest kluczowym pojęciem ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

We wskazanym wzorcu mieścić się będzie konsument sceptyczny wobec kierowanych do niego praktyk rynkowych, który umiejętnie korzysta ze stworzonych możliwości wyboru i samodzielnie potrafi poruszać się na wspólnym rynku europejskim.

Pomimo stworzenia przez ETS modelu konsumenta "dostatecznie dobrze poinformowanego, ostrożnego oraz przezornego" nie ma on charakteru absolutnego. Coraz powszechniej bowiem uważa się, że niemożliwe staje się przyjęcie wzorca "przeciętnego konsumenta" jako ideału odbiegającego od warunków panujących na wspólnym rynku europejskim.

W celu ochrony szczególnych kategorii konsumentów istnieje możliwość i zarazem potrzeba odstąpienia od modelu "przeciętnego konsumenta". Ze względu na szczególne cechy konsumentów niezbędne staje się wprowadzenie nie tylko przepisów, które chronią grupy szczególnie podatne na działania (praktyki) nieuczciwe. Istotne znaczenie ma przede wszystkim ocena danej praktyki rynkowej właśnie z punktu widzenia konsumenta przynależącego do szczególnej grupy (co czyni go szczególnie podatnym na pewne praktyki). Zatem konsumenci o szczególnych cechach, które czynią je szczególnie wrażliwymi na stosowane przez przedsiębiorców nieuczciwe praktyki, nie zostali "poświęceni na rzecz swobody wyboru, integracji rynkowej oraz interesów polegających na sobie samych, niezależnych konsumentów".

Zamieszczenie przez ustawodawcę w u.p.n.p.r. legalnej definicji "przeciętnego konsumenta" sprawia, że jego przyjęcie i zastosowanie zawsze jest związane z dokonaniem pewnego wyboru. Jeśli zatem przyjmiemy, iż zasadniczym punktem odniesienia przy ocenie danej praktyki rynkowej będzie model "przeciętnego konsumenta", możemy go uznać za wzór. Znajdzie on zastosowanie w postępowaniu przed właściwymi organami i nie będzie obejmował swym zakresem konsumentów zdezorientowanych i nieostrożnych. Należy zauważyć, że często "ofiarami" nieuczciwych praktyk rynkowych są bezkrytyczni i nieostrożni konsumenci. Jeśli zatem przyjmiemy pewien wzorzec konsumenta, to zawsze będzie się to odbywać kosztem konsumentów wskazanych powyżej, czyli niemieszczących się w tym modelu. Należy jednak zastanowić się nad tym, czy można pozbawić ich ochrony i przyjąć sztuczny wzorzec konsumenta, który przecież wcale nie musi przystawać do różnych warunków społecznych panujących w państwach Wspólnoty. Pomimo istnienia wspólnego rynku konsumenci nie są już jednak kategorią tak dobrze zintegrowaną, dlatego istnieje potrzeba uwzględnienia odmienności występujących w różnych państwach członkowskich. Taką możliwość stwarza uwzględnianie przy ocenie modelu przeciętnego konsumenta czynników społecznych, kulturowych i językowych. Niezbędność uwzględnienia "różnic kulturowych, językowych i społecznych" została potwierdzona w orzecznictwie ETS.

W jednym z wydanych wyroków SOKiK uznał on, że model konsumenta wspólnotowego jest odmienny od modelu konsumenta krajowego. Dokonując oceny modelu konsumenta krajowego, należy mieć na uwadze "specyfikę stosunków i zwyczajów panujących na rynkach wewnętrznych każdego kraju i takie argumenty można przytoczyć dla ochrony interesów rodzimego konsumenta na arenie międzynarodowej. Konsumenci krajowi, którzy przez kilkadziesiąt lat nie byli poddawani rozwijającym się w tym okresie w krajach zachodnich technikom reklamowym, nie są wyrobieni w dostatecznym stopniu i brak im doświadczenia”.

Należy wskazać, że polski ustawodawca przyjął wzorzec konsumenta "świadomego oraz rozważnego" z możliwością dokonania oceny danej praktyki ze względu na szczególne kategorie konsumentów, wprowadzając tym samym segmentację konsumentów. Oznacza to, że ochroną przed stosowaniem nieuczciwych praktyk rynkowych zostali objęci wyłącznie konsumenci mieszczący się we wzorcu "przeciętnego konsumenta". Jeśli zatem konsumenci nie mieszczą się w modelu konsumenta "rozważnego i świadomego" nie mogą oczekiwać uruchomienia ochrony na podstawie UPNPR.

Zakresem ochrony objęto zobiektywizowanego oraz abstrakcyjnego konsumenta jako adresata nieuczciwych praktyk rynkowych. Ustawodawca przewidział jednak możliwość odstępstwa od przyjętego normatywnego modelu przeciętnego konsumenta na rzecz szczególnych kategorii konsumentów oraz konieczności uwzględnienia "różnic językowych, kulturowych i społecznych". Zatem przy ocenie podatności konsumenta na daną praktykę rynkową brany jest pod uwagę zarówno wzorzec konsumenta, jak i sprecyzowana grupa konsumentów szczególnie podatna na daną praktykę. Jeśli praktyka rynkowa jest skierowana do określonej grupy konsumentów, to ocenie podlega przeciętny członek danej grupy konsumentów. Biorąc zatem pod uwagę specyfikę i rodzaje nieuczciwych praktyk rynkowych, możemy dokonać wyodrębnienia szczególnych grup konsumentów jako ich adresatów.

Oceny nieuczciwej praktyki rynkowej będziemy więc dokonywać nie tylko z punktu widzenia spełnienia przez nią przesłanek nieuczciwości, lecz również ze względu na jej wpływ na przeciętnego konsumenta. Przeciętny konsument stał się nie tylko adresatem stosowanych przez przedsiębiorcę praktyk rynkowych, lecz również od jego postawy (zachowania) uzależniona została ocena jej nieuczciwości. Abstrakcyjna definicja konsumenta jako punkt wyjścia przy dokonywaniu przez sąd oceny nieuczciwości praktyki rynkowej obejmuje swym zakresem konsumenta "przeciętnego, należycie ostrożnego, który uważnie odbiera informacje o produkcie". Sąd dokonujący oceny nieuczciwości praktyki rynkowej powinien jednocześnie ustalić jej wpływ na przeciętnego konsumenta. Prawnie istotne są bowiem tylko takie nieuczciwe praktyki rynkowe, które zniekształcają lub mogą zniekształcać decyzje rynkowe przeciętnego konsumenta. Predyspozycje posiadane przez konsumenta, które tworzą pewien wzorzec "przeciętności" wśród konsumentów stanowią punkt odniesienia i pozwalają tym samym na dokonanie oceny nieuczciwości praktyki rynkowej.

30. Podmioty uprawnione do wnoszenia roszczeń według UPNPR

Nowością w prawie polskim jest przyznanie konsumentowi, którego interes został zagrożony lub naruszony, możliwości realizacji ochrony przez wystąpienie z indywidualną skargą konsumencką. Ta oryginalna konstrukcja prawna jest nazywana actio popularis (skarga powszechna). Ustawodawca jednak, wprowadzając ten szczególny instrument ochrony interesów konsumentów, nie zamieścił jego legalnej definicji. Uzasadnione jest tutaj odwołanie się do definicji skargi konsumenckiej w prawie unijnym. Tam "skarga konsumenta" oznacza oświadczenie poparte wiarygodnym dowodem, że sprzedawca lub dostawca dopuścili się, lub mogli dopuścić się, naruszenia przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów. Wystąpienie przez konsumenta ze wskazanymi w UPNPR roszczeniami w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej wymaga wykazania naruszenia lub zagrożenia interesu prawnego konsumenta.

Zatem actio popularis to indywidualna skarga konsumencka wniesiona przez samego konsumenta, którego interes ekonomiczny został zagrożony lub naruszony przez nieuczciwą praktykę rynkową. Możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie indywidualnej skargi konsumenckiej znajduje podstawy dyrektywy 2005/29/WE. Pomimo ustanowienia takiej możliwości jej wykorzystanie jako jednego ze środków walki z nieuczciwymi praktykami rynkowymi i ustanowienie w ramach implementacji postanowień dyrektywy nie spotkało się z zainteresowaniem ze strony państw członkowskich. Polski ustawodawca zapewnienił konsumentom, jako głównym beneficjentom regulacji UPNPR, samodzielnego instrumentu dochodzenia roszczeń z tytułu nieuczciwych praktyk rynkowych.

Dokonanie oceny, czy w danej sprawie zaangażowany jest interes prawny (co jednocześnie uzasadnia uruchomienie postępowania w sprawie stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych) ostatecznie dokonuje sąd. W pierwszej kolejności powinien on ustalić, o jaki rodzaj interesu konsumentów w danej sprawie chodzi. Zatem, czy jest to ich interes faktyczny, czy prawny. Zauważyć tutaj należy, że pojęcie interesu konsumenta nie zostało w sposób wyczerpujący wyjaśnione zarówno w orzecznictwie, jak i piśmiennictwie. Najczęściej wszelkie próby jego zdefiniowania prowadzą do przeciwstawienia sobie interesu faktycznego i prawnego, przyznając priorytet temu ostatniemu. Nie budzi wątpliwości fakt, iż interesem, który podlega ochronie przed stosowaniem nieuczciwych praktyk rynkowych jest interes prawny konsumentów. Sąd Najwyższy wskazał, że "Interes prawny należy rozumieć jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony". Ustawodawca posłużył się kategorią interesu konsumentów w odniesieniu do tych czynów przedsiębiorców (zarówno działań, jak i zaniechań), które stanowią naruszenia tych interesów. Poddał zatem ochronie tylko interesy prawne konsumentów rozumiane jako ich potrzeby znajdujące swoje oparcie i uzasadnienie w odpowiednich regulacjach prawnych. Tylko stwierdzenie naruszenia interesu prawnego, znajdującego swoją podstawę w regulacjach UPNPR, pozwala na uruchomienie instrumentów proceduralnych w niej zawartych w celu ich ochrony.

Interes prawny konsumentów musi znaleźć wyraźne potwierdzenie w istnieniu przepisu prawnego UPNPR., który wprost odnosi się do sytuacji konsumentów. Uruchomienie środków ochrony interesów konsumentów jest możliwe wyłącznie w sytuacji zaistnienia naruszenia interesu prawnego, który jest powiązany z określoną normą prawną, będącą źródłem uprawnień dla konsumentów. Natomiast samo przekonanie konsumentów, iż doszło do naruszeń ich interesów, bez znalezienia odpowiedniej podstawy prawnej nie skutkuje uruchomieniem ochrony prawnej. Nawet jeżeli można taki interes (interes faktyczny konsumentów) racjonalnie uzasadnić i wskazać potrzebę podjęcia określonych działań na rzecz jego ochrony. Powyższe pozwala na uznanie, że zamiarem ustawodawcy było wyspecyfikowanie w UPNPR. tych praktyk przedsiębiorcy (działań i zaniechań), które są wymierzone w interesy ekonomiczne konsumentów oraz zapewnienie skutecznych i odpowiednich środków prawnych służących ich ochronie.

Możliwość zastosowania ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym jest wynikiem konstrukcji roszczenia konsumenckiego z art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Ustawa nie przewidziała teoretycznej konstrukcji "class action" w postaci możliwości wytoczenia przez konsumenta powództwa w imieniu wszystkich konsumentów zagrożonych nieuczciwą praktyką. Jednak skutkiem praktycznym wytoczenia powództwa zakończonego nakazem zaniechania nieuczciwej praktyki może być blankietowy zakaz nieuczciwych praktyk wobec wszystkich konsumentów. Nawet jeżeli sąd skonstruuje zakaz sądowy tak, aby dotyczył on tylko jednego konsumenta, to skutkiem praktycznym będzie blankietowy zakaz, gdyż zakazu takiego nie można przestrzegać wobec jednego konsumenta, nie przestrzegając wobec wszystkich innych. Możliwe zastosowanie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym jest tu o wiele szersze niż rejestru niedozwolonych klauzul umownych.

Katalog roszczeń z art. 12 ust. 1 pkt 1-5 UPNPR nie ma charakteru zamkniętego. Zawiera on: 1) zaniechania tej praktyki; 2) usunięcia skutków tej praktyki; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu; 5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.

Znajomość katalogu istotna, gdyż z roszczeniami określonymi w punktach 1, 3 i 5 mogą wystąpić także: 1) RPO; 2) Rzecznik Ubezpieczonych; 3) krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów; 4) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.

Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej. Roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej, o których mowa w punktach 1-3 i 5, ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie, co do każdego naruszenia.

31. Pojęcie i rodzaje pomocy publicznej

Ani prawo unijne (ze względu na fakt, iż konkurencja w UE jest chroniona na poziomie całego rynku europejskiego problematyka pomocy publicznej jest regulowana główne przez prawo unijne), ani prawo krajowe nie definiują pomocy publicznej. W TFUE istnieje ogólny zakaz udzielania pomocy publicznej i na podstawie tego przepisu (art. 107 ust. 1) można wskazać podstawowe cechy pomocy publicznej:

1. skierowanie pomocy do przedsiębiorców;

2. udzielanie pomocy przez państwo lub ze źródeł państwowych, gdy pomocy bezpośrednio udziela np. organ samorządu terytorialnego, agencje i inne instytucje państwowe; niezależnie od tego, czy pomoc prowadzi do uszczuplenia dochodów państwa (np. niepobranie podatku), albo bądź stanowi dodatkowy koszt (np. poprzez udzielenie dotacji);

3. naruszenie wymiany handlowej między państwami członkowskimi

4. selektywność pomocy;

5. naruszenie bądź groźba naruszenia konkurencji. W praktyce wypracowane zostało domniemanie, zgodnie z którym wzmocnienie pozycji konkurencyjnej beneficjenta w porównaniu do jego konkurentów skutkuje zakłóceniem konkurencji.

RODZAJE POMOCY PUBLICZNEJ 1
Kryterium		Cel, jaki ma osiągnąć pomoc				Podmiot, który ostatecznie udziela pomocy
Rodzaj		Ofensywna		Defensywna		Bezpośrednia		Pośrednia
Istota		Celem wsparcie rozwoju przedsiębiorstwa, dostosowania go do wymagań rynku		Celem łagodzenie skutków związanych ze starzeniem się technologii, towarów, materiałów, usług		Pomocy udziela bezpośrednio organ władzy publicznej		Pomocy udziela organizacja bądź instytucja ze środków przekazanych przez państwo
Do kogo kierowana		Do tych, których działalność sprzyja konkurencyjności całej gospodarki oraz wpływa na życie obywateli		Do tych, których w/w zmiany dotykają; często są to liczne grupy społeczne, które wymagają takiego działania ochronnego
RODZAJE POMOCY PUBLICZNEJ 2
Kryterium		Podział wg prawa unijnego
Rodzaj		Regionalna		Horyzontalna		Sektorowa
Istota		Celem zmniejszenie dysproporcji w rozwoju ekonomiczno-społecznym pomiędzy regionami UE		Cele generalne, odnoszące się do gospodarki jako całości		Wsparcie poszczególnych sektorów w postaci pomocy o charakterze ratunkowym bądź towarzyszącym
Forma		Dofinansowanie działań inwestycyjnych oraz zwiększenia zatrudnienia. Prowadzenie Wspólnotowej Polityki Regionów		Pomoc na: zatrudnienie, ochronę środowiska, szkolenia, na badania rozwój i innowacje, na rozwój „misiów”, restrukturyzację		Objęte nią sektory to m.in.: pocztowy, publicznego radia i telewizji, górnictwa węglowego, hutnictwa żelaza i stali, motoryzacyjny
Kiedy można udzielić?		Kryterium jest poziom życia mieszkańców regionu (oceniany wg PKB) oraz poziom bezrobocia				Określenie sektora jako „wrażliwego”, czyli istotnego z punktu widzenia społecznego

RODZAJE POMOCY PUBLICZNEJ 3
Rodzaj	De minimis	Indywidualna	W ramach wyłączeń grupowych
Istota	Pomoc ta nie narusza reguł konkurencji ze względu na skalę, w jakiej jest udzielana. Co do zasady jest to 100 tys. € w ciągu trzech kolejnych lat	Pomoc udzielana przedsiębiorcom, którzy spełniają określone prawem UE wymagania określone w sposób negatywny	Pomoc dotycząca całych grup czy kategorii pomocy publicznej, której nie dotyczy obowiązek notyfikacji Komisji Europejskiej
	Projekt programu przedstawia się jedynie Prezesowi UOKiK, który może zgłosić zastrzeżenia ws przejrzystości	Są to: posiadanie określonego udziału w rynku (25%) oraz wzrost udziału w rynku o 5% po pomocy	Dotyczy pomocy: de minimis, dla „misiów”, na badania i rozwój, ochronę środowiska, szkolenia, zatrudnienie

32. Pojęcie beneficjenta i pojęcie podmiotu udzielającego pomocy publicznej według ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej

Art. 2 ustawy zawiera słowniczek. W ust. 12 zdefiniowany jest podmiot udzielający pomocy publicznej jako „organ administracji publicznej lub inny podmiot, który jest uprawniony do udzielania pomocy publicznej, w tym przedsiębiorcę publicznego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 22 września 2006 r. o przejrzystości stosunków finansowych pomiędzy organami publicznymi a przedsiębiorcami publicznymi oraz o przejrzystości finansowej niektórych przedsiębiorców”.

Z kolei ust. 16 definiuje beneficjenta pomocy. Jest nim „podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w tym podmiot prowadzący działalność w zakresie rolnictwa lub rybołówstwa, bez względu na formę organizacyjno-prawną oraz sposób finansowania, który otrzymał pomoc publiczną”. Jest to więc bezpośredni odbiorca korzyści płynących z pomocy publicznej.

33. Postępowanie w sprawach dotyczących pomocy publicznej

Udzielanie pomocy publicznej musi być zgodne z czterema zasadami: proporcjonalności, przejrzystości, spójności, subsydiarności. W związku z tym, że pomoc publiczna jest w UE generalnie zakazane jedynie wyjątkowo może dojść do jej udzielenia. Wyjątki te można podzielić na dwie kategorie:

1. pomoc udzielana automatycznie- podlega obowiązkowi notyfikacji KE, Komisja zatwierdza pomoc, jeśli rzeczywiście zachodzą okoliczności uzasadniające jej udzielenie; do tej grupy zalicza się: 1) pomoc socjalną, 2) pomoc w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe, 3) pomoc dla regionów RFN szczególnie dotkniętych podziałem Niemiec.

2. Pomoc warunkowa, która udzielana jest pod warunkiem uzyskania uprzedniej zgody KE.

I. POSTĘPOWANIE PRZEDNOTYFIKACYJNE- regulowane przez rozdział 3 ustawy

Projekty programów pomocowych, w tym przewidujących udzielanie pomocy w ramach wyłączeń grupowych, oraz pomocy indy­wi­dual­nej, a także pomocy indywidualnej na restruk­turyzację, wymagają uzyskania opinii Prezesa Urzędu, a w zakresie pomocy publicznej w rol­nictwie lub rybołówstwie - ministra właści­wego do spraw rolnictwa. Opinii tych podmiotów wymaga także każda, przed dokonaniem ich notyfikacji, istotna (a więc dotyczącą zmiany wielkości pomocy, jej formy, przeznaczenia lub warunków jej udzielenia) zmiana projektów, a w odniesieniu do pomocy udzielanej w ramach wyłączeń grupowych, przed rozpoczęciem jej udzielania.

Z wnioskiem o wydanie opinii występuje w przypadku projektu: 1) programu pomocowego - organ administracji publicznej opracowujący projekt tego programu; 2) pomocy indywidualnej - podmiot udzielający tej pomocy; 3) pomocy indywidualnej na restrukturyzację - podmiot ubiegający się o tę pomoc.

Do wniosku o wydanie opinii dołącza się projekt programu pomocowego lub projekt aktu, na podstawie którego ma być udzielana pomoc indywidualna, w szczególności projekt decyzji lub umowy, oraz informacje niezbędne do wydania opinii, dotyczące w szczególności adresatów zamierzonej pomocy, jej przeznaczenia, formy, wielkości i czasu trwania. W przypadku projektu pomocy indywidualnej na restrukturyzację do wniosku o wydanie opinii dołącza się informacje, plan restrukturyzacyjny oraz opinie podmiotu lub podmiotów udzielających pomocy o możliwości jej udzielenia na zasadach określonych w tym planie.

Prezes Urzędu, a w zakresie pomocy publicznej w rolnictwie lub rybołówstwie - minister właściwy do spraw rolnictwa, przed wydaniem opinii może wystąpić do organu opracowującego projekt programu pomocowego, podmiotu udzielającego pomocy, podmiotu ubiega­jącego się o pomoc lub innych właściwych pod­miotów, o przekazanie w wyznaczonym terminie dodatkowych wyjaśnień i informacji.

Prezes Urzędu (minister właściwy do spraw rolnictwa) wydaje opinię generalnie w terminie 60 dni. Jedynie w przypadku projektu programu pomocowego ulega on skróceniu do 21 dni od dnia otrzymania wniosku wraz z dołączonymi informacjami i dokumentami.

Opinia ta zawiera w szczególności:

1) stanowisko, czy projekt przewiduje udzielanie pomocy publicznej;

2) stanowisko w sprawie zgodności pomocy publicznej ze wspólnym rynkiem;

3) propozycje zmian przedstawione w celu zapewnienia zgodności postanowień projektu ze wspólnym rynkiem;

4) stanowisko w sprawie obowiązku notyfikacji projektu.

W terminie 14 dni od dnia otrzymania opinii o niezgodności ze wspólnym rynkiem projektu pomocy indywidualnej lub projektu pomocy indywidualnej na restrukturyzację, podmiot występujący o wydanie opinii może wystąpić do Prezesa Urzędu (ministra właściwego do spraw rolnictwa) o dokonanie notyfikacji tego projektu. Podmiot udzielający pomocy publicznej może także zmienić swoją opinię w przypadku pomocy indywidualnej na restrukturyzację, zawiadamiając o tym prezesa UOKiK oraz podmiot występujący o wydanie opinii, w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania, tak aby opinia prezesa była pozytywna.

Prezes Urzędu (minister właściwy do spraw rolnictwa), nie dokonuje notyfikacji projektu:

1) pomocy indywidualnej oraz pomocy indywidualnej na restrukturyzację - w przypadku bezskutecznego upływu terminu 14 dni;

2) pomocy indywidualnej na restrukturyzację - w przypadku stwierdzenia, w zmienionej opinii, niemożności udzielenia pomocy.

W przypadku wydania przez Prezesa Urzędu (ministra właściwego do spraw rolnictwa), opinii o niezgodności ze wspólnym rynkiem projektu programu pomocowego przewidującego udzielanie pomocy w ramach wyłączeń grupowych, co do którego podmiot opracowujący taki projekt nie wystąpił o dokonanie notyfikacji, Prezes Urzędu przekazuje opinię do wiadomości Radzie Ministrów.

II.POSTĘPOWANIE NOTYFIKACYJNE- regulowane przez rozdział 3 ustawy

Zgodne z art. 2 ust. 15 ustawy przez notyfikację należy rozumieć „przekazanie Komisji, zgodnie z art. 88 Traktatu WE, projektu programu pomocowego, projektu pomocy indywidualnej lub projektu pomocy indywidualnej na restrukturyzację, wraz z informacjami niezbędnymi dla oceny zgodności pomocy publicznej ze wspólnym rynkiem”.

Organem dokonującym notyfikacji jest Prezes UOKiK, a w zakresie pomocy publicznej w rolnictwie lub rybołówstwie - minister właściwy do spraw rolnictwa. Dokonują oni notyfikacji (lub jej uzupełnienia) za pośrednictwem Stałego Przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej w Brukseli.

Prezes (minister) dokonuje notyfikacji w odniesieniu do projektu:

1) programu pomocowego - niezwłocznie po podjęciu uchwały Rady Ministrów o dokonaniu notyfikacji;

2) pomocy indywidualnej oraz pomocy indywidualnej na restrukturyzację - niezwłocznie po wydaniu opinii o zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem albo po otrzymaniu wystąpienia o dokonanie notyfikacji

Dokonanie notyfikacji projektu programu pomocowego wymaga zgody Rady Ministrów wyrażonej w formie uchwały. Uchwałę w tej sprawie RM podejmuje po zapoznaniu się z opinią Prezesa (ministra). O dokonaniu notyfikacji informowany jest przez RM Marszałek Sejmu. W przypadku wprowadzenia zmian w zakresie udzielania pomocy publicznej do projektu ustawy będącej programem pomocowym notyfikowanym Komisji, Marszałek Sejmu przekazuje Prezesowi RM projekt ze zmianami, a ten Prezesowi Urzędu (ministrowi), który przekazuje do Komisji projekt ze zmianami celem uzupełnienia notyfikacji. Uzupełnienie notyfikacji następuje także w przypadku wprowadzenia zmian do projektu programu pomocowego, w części niebędącej projektem ustawy, projektu pomocy indywidualnej lub projektu pomocy indywidualnej na restrukturyzację notyfikowanych Komisji.

W związku z postępowaniem przed Komisją organy administracji publicznej, które opracowały projekty programów pomocowych, podmioty udzielające pomocy, które opracowały projekty pomocy indywidualnej, podmioty ubiegające się o udzielenie pomocy, beneficjenci pomocy lub inne właściwe podmioty przedstawiają Prezesowi Urzędu (ministrowi), w wyznaczonym terminie, informacje niezbędne do opracowania odpowiedzi na zapytania Komisji, wyjaśnień, uwag lub stanowisk. Prezes Urzędu (minister) może konsultować z podmiotami zaangażowanymi w notyfikowany projekt treść odpowiedzi, wyjaśnień, uwag lub stanowisk jakich będzie udzielał Komisji w ramach postępowania notyfikacyjnego.

Prezes UOKiK niezwłocznie informuje o podjęciu przez Komisję decyzji w sprawie notyfikowanego projektu.

WYCOFANIE

Przed podjęciem przez Komisję decyzji notyfikacja może być wycofana w przypadku projektu:

1) programu pomocowego - na wniosek organu administracji publicznej opracowującego ten projekt;

2) pomocy indywidualnej - na wniosek podmiotu udzielającego pomocy;

3) pomocy indywidualnej na restrukturyzację - na wniosek podmiotu ubiegającego się o pomoc lub podmiotu udzielającego pomocy.

Prezes Urzędu (minister) niezwłocznie informuje Komisję o wycofaniu notyfikacji za pośrednictwem Stałego Przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej w Brukseli.

34. Monitorowanie pomocy publicznej

Ustawa w rozdziale 6 określa zasady monitorowania pomocy publicznej.

Organem monitorującym pomoc publiczną jest Prezes Urzędu, a w zakresie pomocy publicznej w rolnictwie lub rybołówstwie - minister właściwy do spraw rolnictwa. Monitorowanie pomocy publicznej obejmuje gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o udzielanej pomocy publicznej, w szczególności o jej rodzajach, formach i wielkości, oraz przestrzeganie krajowego limitu skumulowanej kwoty pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie.

Podmioty udzielające pomocy są zobowiązane do sporządzania i przedstawiania Prezesowi (ministrowi) sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, zawierających w szczególności informacje o beneficjentach pomocy oraz o rodzajach, formach, wielkości i przeznaczeniu udzielonej pomocy. Składane one są bądź na wniosek Prezesa (ministra), bądź obowiązek ich złożenia wynika z ustawy.

W przypadku, gdy beneficjent otrzymał pomoc na podstawie aktu normatywnego, do sporządzenia i przedstawienia sprawozdań zobowiązane są podmioty, które otrzymały od beneficjentów pomocy deklaracje lub inne dokumenty określające kwoty pomniejszenia świadczeń. UPwsDPP precyzyjnie wskazuje, jakie podmioty są odpowiedzialne za przygotowanie i przekazanie Prezesowi (ministrowi) sprawozdań. Dla przykładu: naczelnicy urzędów skarbowych i naczelnicy urzędów celnych oraz dyrektorzy izb skarbowych i dyrektorzy izb celnych przekazują sprawozdania za pośrednictwem ministra właściwego do spraw finansów publicznych; jednostki samorządu terytorialnego czynią to za pośrednictwem regionalnych izb obrachunkowych. Sprawozdania przekazuje się w formie elektronicznej, na formularzach udostępnionych przez Prezesa (ministra).

Prezes Urzędu, minister właściwy do spraw rolnictwa lub minister właściwy do spraw finansów publicznych mogą żądać od podmiotów udzielających pomocy informacji dotyczących udzielonej pomocy publicznej, w zakresie i terminie wskazanym w żądaniu.

Jeżeli pomoc publiczna nie podlega notyfikacji (np. pomoc udzielana w ramach wyłączeń grupowych) podmioty ją udzielające są zobowiązane niezwłocznie poinformować Prezesa (ministra) o udzieleniu tej pomocy.

Prezes Urzędu (minister) na podstawie dostarczonych sprawozdań i informacji opracowuje w porozumieniu z ministrem finansów i przedstawia Radzie Ministrów sprawozdanie zawierające wyniki monitorowania pomocy publicznej w roku poprzednim, w szczególności dane dotyczące wielkości, form i przeznaczenia pomocy publicznej, a także ocenę skutków udzielonej pomocy w sferze konkurencji. Sprawozdania to RM przedstawia Sejmowi do końca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. Oprócz tego minister właściwy do spraw finansów publicznych przedstawia RM zbiorczą, roczną informację o zaległościach przedsiębiorców we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych.

Monitoring obejmuje także ustalenie, czy określony podmiot ubiegający się o pomoc publiczną spełnia wszelkie warunki do jej uzyskania. Dlatego np. podmiot ubiegający się o pomoc de minimis wraz z wnioskiem o udzielenie pomocy musi przedstawić m.in. wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat, albo oświadczenia o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie.

Podmiot ubiegający się o pomoc inną niż pomoc de minimis jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy, wraz z wnioskiem o jej udzielenie, informacji dotyczących wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz informacji o otrzymanej pomocy publicznej, zawierających w szczególności wskazanie dnia i podstawy prawnej jej udzielenia, formy i przeznaczenia, albo oświadczenia o nieotrzymaniu pomocy. Do czasu przekazania przez podmiot ubiegający się o pomoc zaświadczeń, oświadczeń lub informacji pomoc nie może być udzielona temu podmiotowi.

Podmiot udzielający pomocy jest zobowiązany, udzielając pomocy publicznej, poinformować pisemnie beneficjenta pomocy o jej zatwierdzeniu przez Komisję bądź o braku obowiązku notyfikacji.

Beneficjent pomocy oraz podmiot ubiegający się o pomoc jest zobowiązany do przekazywania informacji o dotyczącej ich pomocy publicznej Prezesowi (ministrowi) lub podmiotowi udzielającemu pomocy - na ich żądanie, w zakresie i terminach (nie krótszym jednak niż 14 dni, chyba że o informacje dotyczące udzielonej pomocy występuje Komisja), określonych w żądaniu.

Beneficjenci pomocy są zobowiązani do składania Prezesowi (ministrowi) lub podmiotowi udzielającemu pomocy okresowych sprawozdań dotyczących otrzymywanej pomocy publicznej.

35. Specjalna strefa ekonomiczna - pojęcie, ustanowienie, łączenie i znoszenie

Specjalna strefa ekonomiczna (sse) jest jednym z ważniejszych elementów polityki gospodarczej państwa. Ustanawianie takiej strefy stanowi formę pośredniej pomocy ze strony państwa dla przedsiębiorców oraz określonych regionów. W Polsce zasady i tryb ustanawiania specjalnych stref ekonomicznych, zarządzania takimi strefami oraz szczególne zasady i warunki prowadzenia na ich terenie działalności gospodarczej określa ustawa z 20 października 1994 r. Jako podstawowe formy zachęty ustawodawca stosuje zwolnienia podatkowe oraz możliwość korzystania z pomocy publicznej.

POJĘCIE

Legalną definicję sse zawiera art. 2 USSE: jest to „wyodrębniona zgodnie z przepisami ustawy, niezamieszkała część terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na której terenie może być prowadzona działalność gospodarcza na zasadach określonych ustawą”. Za podstawowy cel ustanowienia takiej strefy przyjęto przyspieszenie rozwoju gospodarczego części terytorium kraju. Prawodawca proponuje jednocześnie metody osiągania tego celu:

1) rozwój określonych dziedzin działalności gospodarczej,

2) rozwój nowych rozwiązań technicznych i technologicznych oraz ich wykorzystanie w gospodarce narodowej,

3) rozwój eksportu,

4) zwiększenie konkurencyjności wytwarzanych wyrobów i świadczonych usług,

5) zagospodarowanie istniejącego majątku przemysłowego i infrastruktury gospodarczej,

6) tworzenie nowych miejsc pracy,

7) zagospodarowanie nie wykorzystanych zasobów naturalnych z zachowaniem zasad równowagi ekologicznej.

USTANOWIENIE

Tworzenie sse leży w kompetencji Rady Ministrów. To ona na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki, ustanawia strefę w drodze rozporządzenia. Wniosek minister przedstawia po uzyskaniu opinii zarządu województwa oraz zgody rady gminy właściwej ze względu na położenie strefy. Do wniosku minister dołącza analizę przewidywanych skutków społecznych i ekonomicznych ustanowienia strefy.

W rozporządzeniu określa się, po uwzględnieniu celu utworzenia sse:

1) nazwę, teren i granice strefy,

2) zarządzającego strefą,

3) okres, na jaki ustanawia się strefę.

W rozporządzeniu tym także określa się, po uwzględnieniu konieczności zapewnienia zgodności udzielonej pomocy z prawem Unii Europejskiej:

1) przedmioty działalności gospodarczej, na które nie będzie wydawane zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie sse (dalej: zezwolenie, o którym mowa w art. 16 ust. 1);

2) maksymalną wielkość pomocy publicznej, którą można udzielić przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą na terenie strefy na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1,

3) warunki udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą na terenie strefy na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1,

4) warunki uznawania wydatków za wydatki poniesione na inwestycję na terenie strefy, a także ich minimalną wysokość,

5) koszty inwestycji uwzględniane przy obliczaniu wielkości pomocy publicznej dla przedsiębiorców, którzy uzyskali zezwolenie, o którym mowa w art. 16 ust. 1, po dniu 31 grudnia 2000 r.,

6) sposób dyskontowania kosztów inwestycji i wielkości pomocy publicznej na dzień uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1

Ustawa określa również dokładnie, na jakich terenach może być ustanowiona sse. Co do zasady mogą to być tylko grunty stanowiące własność zarządzającego, Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, związku komunalnego lub będących w użytkowaniu wieczystym zarządzającego.

ŁĄCZENIE

Połączenie stref może nastąpić w drodze podobnej do ustanowienia sse. Za połączeniem przemawiać musi realizacja celu, dla którego ustanowiono strefę. Jedyne ograniczenie, jakie przewiduje ustawodawca ma charakter terytorialny- obszar połączonych stref nie może przekroczyć 20 tys. ha.

ZNOSZENIE

Zniesienie lub zmiana obszaru stref może nastąpić w drodze podobnej do ustanowienia sse. Za połączeniem przemawiać musi realizacja celu, dla którego ustanowiono strefę.

Prawodawca zakazuje zniesienia sse w okresie, w którym pozostaje w mocy choćby jedno zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy. Od tego wyjątku przewidziany jednak jest kolejny wyjątek- nie stosuje się tego zakazu, jeżeli obszar, na którym przedsiębiorca prowadzi działalność zostanie włączony do innej sse z zachowaniem prawa przedsiębiorcy do zwolnień podatkowych na dotychczasowych warunkach.

Zmniejszenie obszaru strefy nie może dotyczyć nieruchomości, na których prowadzona jest działalność na podstawie zezwolenia, chyba że przedsiębiorca prowadzący tam działalność na podstawie zezwolenia wyrazi na to zgodę.

36. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej

I. ZEZWOLENIE NA PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W SSE

Charakterystyczną cechą sse jest to, iż prowadzenie działalności na jej terenie, a także korzystanie z pomocy publicznej wymaga zezwolenia.

Udzielanie, cofanie i zmienianie zezwolenia należy do kompetencji ministra właściwego do spraw gospodarki, który przed wydaniem decyzji zasięga opinii zarządzającego strefą. Zezwolenie może być udzielone, jeżeli podjęcie działalności na terenie strefy przyczyni się do osiągnięcia celów określonych w planie rozwoju strefy. Do postępowania w sprawie udzielania, cofania i zmiany zezwolenia stosuje się przepisy KPA.

Minister właściwy do spraw gospodarki może, w drodze rozporządzenia, powierzyć zarządzającemu udzielanie, w jego imieniu, zezwoleń, uwzględniając potrzebę zapewnienia właściwego funkcjonowania strefy (np. potrzeba zapewnienia bezpośredniego kontaktu inwestorów z zarządzającym). Zezwolenia te zarządzający wydaje w drodze decyzji.

Ustalenie przedsiębiorców, którzy uzyskują zezwolenie, następuje w drodze przetargu lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, sposób przeprowadzenia, zasady i warunki przetargu lub rokowań, a także kryteria oceny zamierzeń co do przedsięwzięć gospodarczych, które mają być podjęte przez przedsiębiorców na terenie strefy, odrębnie w odniesieniu do każdej strefy, uwzględniając w szczególności stopień, w jakim wielkość, przedmiot i charakter ekonomiczny planowanych przez przedsiębiorcę przedsięwzięć gospodarczych na terenie strefy i warunków ich realizacji przyczynią się do osiągnięcia celów ustanowienia strefy określonych w planie rozwoju strefy.

Zezwolenie określa przedmiot działalności gospodarczej oraz warunki dotyczące w szczególności:

1) zatrudnienia przez przedsiębiorcę przy prowadzeniu działalności gospodarczej na terenie strefy przez określony czas określonej liczby pracowników;

2) dokonania przez przedsiębiorcę na terenie strefy inwestycji o wartości przewyższającej określoną kwotę;

3) terminu zakończenia inwestycji;

4) maksymalnej wysokości kosztów kwalifikowanych inwestycji i dwuletnich kosztów kwalifikowanych pracy;

5) wymagań, o których mowa w art. 5 ust. 3 i 4 USSE - w przypadku, gdy inwestycja będzie realizowana na gruntach stanowiących własność lub użytkowanie wieczyste podmiotów innych niż wymienione w art. 5 ust. 1 USSE.

Minister właściwy do spraw gospodarki wykonuje kontrolę działalności gospodarczej podmiotu, który uzyskał zezwolenie, w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o koncesjonowaniu działalności gospodarczej. Ustawa nie narusza określonych przepisami uprawnień właściwych organów państwa do kontroli działalności przedsiębiorców. Do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

Ustawa określa też zasady wygaśnięcia, cofania bądź zmian zezwolenia. I tak zezwolenie wygasa z upływem okresu, na jaki została ustanowiona strefa albo minister właściwy do spraw gospodarki stwierdza wygaśnięcie zezwolenia, w drodze decyzji, na wniosek przedsiębiorcy.

Cofnięcie albo ograniczenie zakresu lub przedmiotu działalności określonych w zezwoleniu może nastąpić, jeżeli przedsiębiorca:

1) zaprzestał na terenie strefy prowadzenia działalności gospodarczej, na którą posiadał zezwolenie,

2) rażąco uchybił warunkom określonym w zezwoleniu,

3) nie usunął uchybień stwierdzonych w toku kontroli, w terminie do ich usunięcia wyznaczonym w wezwaniu ministra właściwego do spraw gospodarki.

Możliwa jest także zmiana zezwolenia na wniosek przedsiębiorcy. Dokonuje tego minister właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii zarządzającego strefą, przy czym zmiana nie może:

1) dotyczyć obniżenia poziomu zatrudnienia, określonego w zezwoleniu w dniu jego udzielenia, o więcej niż 20%;

2) skutkować zwiększeniem pomocy publicznej;

3) dotyczyć spełnienia wymagań odnoszących się do inwestycji realizowanej na gruntach stanowiących własność lub użytkowanie wieczyste podmiotów innych niż wymienione w art. 5 ust. 1.

II. PRZYWIEJE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW DZIAŁAJĄCYCH NA TERENIE SSE

Ideą powołania sse jest zachęcenie przedsiębiorców do działania na danym terenie poprzez stwarzanie im korzystnych warunków.

Dochody uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy w ramach zezwolenia przez osoby prawne lub osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są zwolnione od podatku dochodowego, odpowiednio na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych lub w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Istnieje ponadto możliwość korzystania z pomocy publicznej. Podstawą do korzystania z pomocy publicznej, udzielanej zgodnie z ustawą, jest zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie danej strefy, uprawniające do korzystania z pomocy publicznej. Pomoc taka nazywana jest pomocą regionalną. Udzielana jest ona zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z 13 X 2006 r. w sprawie ustalania mapy pomocy regionalnej. Rozporządzenie to określa obszary kraju, na których dopuszczalne jest udzielanie pomocy regionalnej, maksymalne wielkości pomocy dla tych obszarów, a także rodzaje działalności gospodarczej, dla których udzielanie pomocy nie jest dozwolone.

37. Zarządzanie specjalną strefą ekonomiczną oraz prowadzenie działalności na terenie specjalnej strefy ekonomicznej

USSE szczegółowo określa, kto może być zarządzającym sse- i tak zgodnie z art. 6 zarządzającym może być wyłącznie (i) spółka akcyjna lub (ii) spółka z ograniczoną odpowie­dzialnością, w której Skarb Państwa albo samo­rząd województwa posiada większość głosów, które mogą być oddane na walnym zgroma­dzeniu lub zgromadzeniu wspólników.

Równie precyzyjnie określony jest skład rady nadzorczej zarządzającego. Generalną zasadą jest 5-osobowy skład, który reprezentuje Skarb Państwa oraz samorząd, na terenie którego sse się znajduje (szczegóły: patrz art. 7 USSE).

Do zadań zarządzającego należy prowadzenie - zgodnie z planem rozwoju strefy, regulaminem strefy oraz przepisami prawa - działań zmierzających do rozwoju działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy. W szczególności zadania te powinny obejmować:

1) umożliwianie, na podstawie umowy, przedsiębiorcom prowadzącym działalność na terenie strefy używania i korzystania ze składników mienia położonych na obszarze strefy, których zarządzający jest właścicielem lub posiadaczem zależnym,

2) gospodarowanie w sposób ułatwiający prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy urządzeniami infrastruktury gospodarczej i technicznej oraz innymi składnikami mienia, których zarządzający jest właścicielem lub posiadaczem zależnym,

3) świadczenie, na podstawie umowy, przedsiębiorcom prowadzącym działalność na obszarze strefy usług oraz tworzenie warunków do świadczenia usług przez osoby trzecie,

4) prowadzenie działań promujących podejmowanie działalności gospodarczej w strefie.

PLAN ROZWOJU STREFY

Plan ten ustala w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw gospodarki, przy uwzględnieniu analizy przewidywanych skutków społecznych i ekono­micz­nych ustanowienia strefy.
Plan rozwoju strefy określa w szczególności (i) cele ustanowienia strefy, (ii) działania służące osiągnięciu tych celów oraz (iii) obowiązki zarządzającego dotyczące działań zmierza­jących do osiągnięcia celów ustano­wienia strefy i terminy wykonania tych obowiązków.

REGULAMIN STREFY

Regulamin określa sposób wykonywania zarządu strefą przez zarządzającego. Wydawany jest przez zarządzającego po zatwierdzeniu przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Taki sam tryb wymagany jest do zmiany regulaminu. Zarządzający doręcza regulamin strefy przedsiębiorcom prowadzącym działalność na terenie strefy, a także podaje regulamin do wiadomości publicznej.

RADA STREFY

Przedsiębiorcy prowadzący działalność na terenie strefy mogą powołać radę strefy, która może przedstawiać opinie i wnioski w sprawach dotyczących prowadzenia działalności na terenie strefy i jej rozwoju.

Organizację i tryb działania rady strefy określa opracowany i uchwalony przez radę regulamin.

---