Socjoterapia-forma pomocy psychologicznej dzieciom i młodzieży
Czas na pozytywne zmiany
Ewa Wojciszke – Orska
Studia Podyplomowe –Elbląg 2011
SOCJOTERAPIA to SPOTKANIE
„Nasze drogi pełne bezpowrotnie
mijanych są ludzi
Lecz czasem jedno słowo w oczach
naszych budzi
błysk tak jasny co rozświetla nagle
ciemność mroku
Szybki ruch rzęs, poznania ciekawość…,
że przystajesz wpół kroku…”
Anonim
Program prezentacji:
Definicja socjoterapii
Cele socjoterapii
Miejsce socjoterapii wśród metod pomocy psychologicznej
Podstawy teoretyczne:
- psychologia rozwoju człowieka ( etapy rozwoju psychofizycznego i moralnego )
- teorie behawioralne
- koncepcja poszukiwania aprobaty społ.
- podejście emotywno - poznawcze- behawioralne
Socjoterapia
S.Kratochvil: lata 70-te: organizowanie środowiska społecznego wspierającego aktywność pacjentów; forma terapii środowiskowej
Słownik psychologiczny 1979: takie organizowanie środowiska społecznego, które będzie sprzyjało wyzdrowieniu i utrzymaniu zdrowia psychicznego (chory – środowisko rodzinne i szpitalne)
Słownik pedagogiczny 1984: jeden ze sposobów łagodzenia lub eliminowania negatywnych norm i obyczajów w zachowaniach społecznych
J.Strzemieczny ORUW, 1988: celowe stwarzanie dzieciom doświadczeń społ., które umożliwiają zajście procesu socjoterapeutycznego w trakcie zajęć grupowych
Socjoterapia
Forma pomocy psychologicznej korygowania doświadczeń urazowych, eliminowania zaburzeń zachowania i niektórych zaburzeń emocjonalnych u dzieci i młodzieży realizowana poprzez zajęcia grupowe (K. Sawicka)
Specjalistyczna procedura psychokorekcyjna o charakterze leczniczym polegająca na korzystaniu z psychologicznych środków wpływu podczas zajęć grupowych w celu niesienia ulgi psychicznej, sprzyjaniu rozwoju osobistemu i społecznemu ich młodym uczestnikom (K. Sawicka, G. Kalinowska)
Zasady pracy socjoterapeutycznej
Zasada afirmacji umożliwiająca przewartościowanie sądów poznawczych dziecka na swój temat wyrażająca się w wysyłaniu do niego wyrazów sympatii, doceniania, akceptacji jako osoby.
Zasada bliskiego kontaktu wyrażana przez ciepłe, bezpośrednie relacje, takie, w których dorosły jest opiekunem i sojusznikiem dziecka w pokonywaniu trudności, jest ciekawy jego zamiłowań, interesuje się jego życiem, troskami.
Zasada otwartości polegająca na przyjmowaniu i przekazywaniu informacji, dzieleniu się doświadczeniami i wyrażaniu emocji. Na zapewnieniu dziecku możliwości ujawniania ważnych dla niego spraw, słuchania i okazywania
szacunku dla jego doświadczeń i przeżyć.
Zasada istnienia norm realizowana przez wprowadzenie i przestrzeganie przez dorosłego reguł porządkujących to, co ma dziać się w grupie. Normy uzgadniane z wychowankami powinny umożliwiać przeżywanie dobrych doświadczeń społecznych, zabezpieczać ich terytorium psychologiczne.
Pomoc psychologiczna
Pomoc psychologiczna: świadome, profesjonalne działanie poprzez operowanie środkami psychologicznymi w celu udzielenia pomocy osobie cierpiącej psychicznie lub poszukującej własnej drogi rozwoju, w atmosferze bezpieczeństwa, zaufania i więzi pomiędzy terapeutą i klientem
Formy pomocy psychologicznej: psychoterapia indywidualna i grupowa, trening interpersonalny, trening psychoedukacyjny
Miejsce: psychoterapia – socjoterapia – treningi interpersonalny i psychoedukacyjny
Pomoc psychologiczna - Cele:
Psychoterapia: korekcyjne; eliminowanie zaburzeń o charakterze psychicznym na poziomie głębszych warstw osobowości, poprzez wgląd i odreagowanie emocjonalne lęku, gniewu, poczucia krzywdy towarzyszących urazowym doświadczeniom osoby
Trening interpersonalny: korekcyjno-kreacyjne: eksploracja problemów intrapsychicznych i interpersonalnych występujących u większości ludzi zdrowych; rozwój empatii, otwartości na innych, autentyczność, umiejętność wyrażania emocji i uczuć, przyjmowanie i udzielanie informacji zwrot-nych, stymulowanie i wzmacnianie tych właściwości oraz osobistych mocnych stron
Trening psychoedukacyjny: kreacyjne na poziomie poznaw-czym, uczenie się określonych umiejętności, poszerzanie wiedzy psychologicznej poprzez ustrukturowane zajęcia i ćwiczenia
Socjoterapia - Cele:
- terapeutyczne: dostarczenie dziecku odpowiednio zorganizowanych doświadczeń społecznych, które mają zaspokoić jego ważne emocjonalne potrzeby i zmienić jego szkodliwe schematy zachowań;
- edukacyjne: organizowanie sytuacji, w których dziecko zdobywa wiedzę o sobie samym i innych ludziach , nabywa umiejętności porozumiewania;
- rozwojowe: stwarzanie warunków do odkrywania i rozwijania pozytywnego potencjału dziecka.
Podstawy teoretyczne –prawidłowości rozwojowe
ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA - czynniki
II ) AKTYWNOŚĆ WŁASNA JEDNOSTKI
III ) ŚRODOWISKO
IV ) WYCHOWANIE I NAUCZANIE
V ) WSPÓŁZALEŻNOŚĆ CZYNNIKÓW ROZWOJU PSYCHICZNEGO
Spiralna droga rozwoju w pierwszych 16-tu latach życia:
- etapy równowagi – nierównowagi
- cykle zachowań
SCHEMAT PRZEMIAN
2 LATA 5 LAT 10 LAT SPOKÓJ, PEWNOŚĆ
2 ½ 5 ½-6 11 ZAŁAMANIE
3 6 1/2 12 HARMONIA, RÓWNOWAGA
3 ½ 7 13 UWEWNĘTRZNIENI
4 8 14 ŻYWIOŁOWOŚĆ, EKSPANSYWNOŚĆ
4 ½ 9 15 UWEWNĘTRZNIENIE-UZEWNĘTRZNIENIE,
NIEPOKÓJ, NADWRAŻLIWOŚĆ
5 10 16 SPOKÓJ I PEWNOŚĆ
FAZY ROZWOJOWE OKREŚLANE SĄ WG KRYTERIÓW:
SPOSÓB I POZIOM POZNAWANIA I UŚWIADAMIANIA SOBIE OTACZAJĄCEJ RZECZYWISTOŚCI.
2.DOMINUJĄCY RODZAJ DZIAŁALNOŚCI DZIECKA
3.SPECYFICZNE FORMY I METODY ODZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH.
NIEMOWLĘCTWO 1 r.ż.
WIEK PONIEMOWLĘCY 1 – 3 r.ż.
WIEK PRZEDSZKOLNY 3 – 7 r.ż.
MŁ. WIEK SZKOLNY 7 – 11 /12 r.ż.
W. DORASTANIA 11 /12 – 17 /18 r.ż.
W. MŁODZIEŃCZY 18 – 24 r.ż
Osobowość jako funkcja budowy ciała
- tendencje do pewnych zachowań są wrodzone następnie są wzmacniane lub modyfikowane przez otoczenie
- typy: - endomorficzny
- mezomorficzny
- ektomorficzny
Cechy układu nerwowego wyrażające się w
- zdolność do koncentracji, skupienia uwagi
- zogniskowanie ( skupiające się na celu )
- peryferyjność ( wszechstronne, wszędzie ich pełno, przerzucające uwagę )
- zdolność / niezdolność do przejścia od jednej sprawy do drugiej, jednego rodzaju zachowań do innego; dzieci te wymagają pomocy z zewnątrz w przejściu
- dominacja lewej lub prawej półkuli mózgowej:
lewa / praworęczni – rozwinięta strefa językowa, werbalna, poczucie czasu
prawa / leworęczni - sprawność manualna, precyzyjne spostrzeganie stosunków przestrzennych
Fazy rozwoju moralnego wg. L.Kohlberga
Moralność przedkonwencjonalna (przedoperacyjne stadium myślenia u Piageta); W przybliżeniu pomiędzy 2 a 7 rokiem życia
1. Orientacja na karę i posłuszeństwo. Dzieci nie mają prawdziwego poczucia moralności, lecz ich zachowanie można kształtować przez proste wzmacnianie.
2. Indywidualizm, cel instrumentalny i wymiana. "Właściwe" działanie jest tym jedynym, która działa na osobowość dziecka. Dziecko może wydawać się zdolne do sprostania wymaganiom innych, lecz jest tak tylko dlatego, że rezultat jest dla niego bezpośrednio korzystny.
Moralność konwencjonalna(stadium operacji konkretnych u Piageta). Mniej więcej pomiędzy 7 a 11 rokiem życia; wartością jest zbieżność z oczekiwaniami ważnych grup odniesienia
3. Wzajemne oczekiwania interpersonalne, relacje i zgodność interpersonalna. Dzieci próbują sprostać oczekiwaniom swoich rodziców, początkowo tylko w specyficznych sytuacjach, ale później w bardziej j ogólnych - gdy zaczynają przyswajać pojęcie "dobrego" dziecka.
4. System społeczny i sumienie (prawo i porządek). Moralne idee generalizują się nawet bardziej i dzieci próbują sprostać im nie tylko dla własnych korzyści, lecz dlatego, że teraz rozwijają poczucie obowiązku wobec władzy i potrzebę podtrzymywania istniejącego porządku społecznego. Prawa są przestrzegane, z wyjątkiem skrajnych okoliczności.
Moralność postkonwencjonalna (Stadium operacji formalnych u Piageta). Mniej więcej od 12 roku życia; definiowanie wartości i zasad moralnych staje się niezależne od autorytetów i presji grup odniesienia
5. Kontrakt społeczny lub użyteczność i prawa indywidualne.
Poczucie obowiązku jest wciąż silne, lecz poczucie uczciwości i legalności staje się nawet jeszcze silniejsze od zwykłego podtrzymywania status quo. Zasady są w coraz większym stopniu postrzegane jako przedmiot możliwych i często pożądanych zmian.6. Uniwersalne zasady etyczne.
Idee moralne stają się integralnym składnikiem stałej i koherentnej filozofii. Moralne decyzje uwzględniają wszystkie istotne zmienne i jednostka może teraz wybiec spojrzeniem poza czy sto zewnętrzny wymiar uczciwości i legalności.
Potrzeby dziecka wg P.Galvina
Uczeń potrzebuje mieć poczucie bezpieczeństwa
Uczeń potrzebuje być doceniany i zauważanym
Uczeń potrzebuje mieć kontrolę, lub czuć, że ktoś sprawuje nad nim kontrolę
Uczeń potrzebuje mieć poczucie, że uczy się czegoś nowego, robi postępy,
Uczeń potrzebuje rozumieć sens zagmatwanego świata,
Uczeń potrzebuje mieć trochę zabawy i rozrywki,
Dlaczego zajmujemy się potrzebami dziecka
Zaspokojenie potrzeb jest celem aktywności ludzkiej. Niemożność ich realizacji rodzi frustrację. Pojawiają się negatywne stany emocjonalne jak złość, gniew. Głębiej skrywane mogą być: strach, smutek, wstyd, poczucie krzywdy.
Podejście humanistyczne wg K. Rogersa
Warunki, które muszą zostać spełnione ze strony pracowników (wychowawców), aby społeczność taka jak szkoła dawała szansę na optymalizację oddziaływań wychowawczych:
szczerość, autentyczność, wewnętrzna spójność,
bezwarunkowe poszanowanie ucznia, troska o niego (unconditional positive regard – co tłumaczy się niekiedy jako „bezwarunkową akceptację” osoby, niezależnie od jej zachowania),
adekwatne (nieprzesadne), empatyczne zrozumienie.
Rogers podkreślał, że spełnienie tych warunków wystarcza, aby uczniowie mogli się w sposób naturalny rozwijać i samodzielnie rozwiązywać swoje problemy.
Rogers C., Sposób bycia. Poznań, Dom Wydawniczy Rebis, 2002, s. 128–131.
Koncepcja poszukiwania aprobaty społecznej wg A. Adlera
Dla prawidłowego rozwoju społecznego dziecka , niezbędne jest zaspokojenie potrzeby aprobaty ze strony ważnych osób i grup odniesienia. Aprobata społeczna buduje jego poczucie własnej wartości.
Co buduje nasze poczucie wartości?
Przynależność + siła + kompetencja + szlachetność
Przynależność – świadomość bezpieczeństwa w relacji z innymi, miłości ze strony bliskich, sympatii ze strony rówieśników i innych dorosłych, bycia ważna osobą dla innych.
Siła - poczucie sprawczości, kontroli i odpowiedzialności za swoje życie czy
wybory; przekonanie, że można wypowiadać swoje potrzeby, opinie i będą one co najmniej wysłuchane z szacunkiem i uwagą.
Kompetencja – przekonanie, że posiada się umiejętności dobre-go porozumiewania się z innymi; słuchania, argumentowania, współdziałania, odmawiania, przekonywania itp., ale też talenty i zdolnosci.
Szlachetność – poczucie, że jest się OK, że można popełniać błędy poszukując dobrych rozwiązań, jest się wrażliwym na potrzeby innych, umie się pomagać.
Gdy dziecku brakuje aprobaty społecznej w dłuższej perspektywie czasowej, to może pojawić się
Cykl zniechęcenia
Niskie poczucie wartości
(przewaga porażek nad sukcesami w relacjach społecznych)
Sankcje, kary Trudne zachowania
w tym agresja
Błędne cele zniechęconych uczniów:
uwaga – „ czuję się OK i akceptowany, gdy zwracam na siebie uwagę”
typowe przejawy: drobne zaczepki, zadawanie pytań, popisywanie się, krzyczenie, ciągłe proszenie o pomoc, pochwałę, stukanie, dokuczanie, itp.
władza - „ czuję się OK i akceptowany, gdy wygrywam, kontroluję sytuacje, dominuję”
typowe przejawy: ignorowanie, łamanie zasad, odmawianie wykonywania poleceń, kłamstwa, niegrzeczność, agresja psychiczna i fizyczna
chęć odwetu/zemsty - „ czuję się OK i akceptowany, gdy pokazuję swoją siłę”, „ nie zależy mi na waszej sympatii”; celem nie jest już aprobata lecz
wciągnięcie drugiej strony w walkę i ukaranie jej za swoje krzywdy, nawet przegrana daje punkt ponieważ niesie uwagę;
typowe przejawy: zachowania przemocowe, upokarzanie, zastraszanie, kradzieże, wandalizm
niewiara w siebie/rezygnacja – „nie jestem OK i nie zasługuję na aprobatę”
typowe przejawy: bierność, apatia, wycofanie z relacji, rezygnacja z dążeń, obniżenie aspiracji
Podejście behawioralne
Założenie podstawowe: zaburzone zachowanie jest nabywane zgodnie z regułami uczenia się.
Warunkowanie klasyczne:
- źródłem jest lęk skojarzony z pewnymi bodźcami lub sytuacjami związanymi z najistotniejszymi potrzebami osoby
- źródłem jest gniew, osoba uczy się kiedy go wyrażać lub nie
- pierwotne bodźce wzmacniające: pozytywne-pożywienie, woda, kontakt seksualny, uśmiech, pieszczoty; negatywne-silne gorąco lub zimno, b. jasne światło, skurcze, ból
- wtórne bodźce wzmacniające: przede wszystkim wzmocnienia społeczne pozytywne i negatywne
Warunkowanie instrumentalne:
- jednostka otrzymuje wzmocnienie tylko wtedy, gdy wykona określoną czynność, a więc gdy jest aktywna
- generalizacja bodźca: przenoszenie wyuczonego zachowania na sytuacje mniej lub bardziej podobne do pierwotnej
- generalizacja reakcji: dodatkowe wzmocnienie określonej reakcji
Podejście behawioralne- teoria społecznego uczenia się A. Bandury
Naśladowanie - wierne odwzorowanie danego zachowania. Modelowanie - przejęcie zachowań stanowiących symboliczne (nastrój i jakość) równoważniki zachowań modela
Mechanizmy uczenia się społecznego:
A Uczenia się na podstawie konsekwencji własnych działań. Jest to proces świadomego tworzenia przez osobę hipotez dotyczących tego, jakie zachowania, w jakich warunkach prowadzą do uzyskiwania pożądanych przez nią rezultatów. Uświadamiana wiedza o pożądanych i niepożądanych skutkach własnych działań ułatwia zmianę zachowania i jest u większości ludzi niezbędnym warunkiem jej wystąpienia.
B Modelowania, czyli uczenia się na podstawie obserwacji cudzych działań i konsekwencji, jakie „modelowi” te działania poniosły.
Obserwacje te mogą nieść następujące skutki: a) obserwując innych, osoba uczy się nowych, dotąd sobie nieznanych wzorców zachowań; b) obserwowanie skutków cudzych zachowań, osłabia zahamowanie tych zachowań, które osoba wyuczyła się wcześniej; c) cudze zachowanie ułatwia wykonywanie podobnych reakcji przez obserwatora, wzbudzając w nim podobne jak u „modela” emocje i motywacje; d) jeśli obserwowane zachowanie zostaje w jakiś sposób nagrodzone lub nie ukarane, to szansa na powtórzenie tegoż u obserwatora rośnie; jeśli zostanie w jakiś sposób ukarane – szansa na powtórzenie maleje
Cechy skutecznego modela:
Starci modelują młodszych
Wyżsi pozycją modelują niższych pozycją społeczną
Inteligentniejsi modelują mniej bystrych
- Sprawniejsi technicznie – mniej sprawnych
Cechy obserwatora: szacunek, podziw, zazdrość, uległość, ufność, sympatia dla modela
Wniosek: o przejęciu określonego zachowania od modela decyduje to, jak, gdzie i w jakich okolicznościach obserwator rozumie i ocenia konsekwencje, jakie spotkały modela za jego zachowanie.
Podejście emotywno – poznawcze wg A. Ellisa
Schemat: Myśl – emocja/uczucie – zachowanie
Składowe zachowania:
Np. w sytuacji, gdy ktoś chce mnie o coś zapytać:
myśli: „Może lepiej się nie wychylać, po co zwracać na siebie uwagę” lub „Nie rozumiem tego, muszę to wyjaśnić”
emocje: zdenerwowanie, irytacja, niepokój ciekawość
reakcje organizmu: ucisk w gardle, wzmożone bicie serca, drżenie rąk, rumienienie się, uczucie zimna, gorąca, przyśpieszony oddech
czynność, działanie: rezygnacja lub podniesienie ręki, wstanie, zadanie pytania.
Portret psychologiczny dziecka
Imię, wiek, jak wygląda, chodzi, mówi Mocne strony dziecka
rysunek
Co na niego działa?
Trudne sytuacje /
zachowania dziecka
Co nie działa?
Dlaczego tak się zachowuje?
Co myśli o sobie, innych, o świecie
Co czuje?
Czego potrzebuje?
Jak możemy mu pomóc - pomysły działań
Ustalenia – co, kto, kiedy, w jaki sposób?
autor: Aleksandra Karassowska
instrukcja wypełniania arkusza: w opisie zachowań trzymamy się faktów;
- rozpoczynamy od lewej strony. Po określeniu trudnych sytuacji, zachowań, przyczyn, hipotetycznych myśli – opinii dziecka o sobie, innych, świecie ( korzystamy tu z materiałów opisujących zaburzone zachowanie) przechodzimy do strony prawej:
- określamy mocne strony, co działa na dziecko, a co nie
- następnie określamy potrzeby dziecka na podstawie dokonanej diagnozy,
- by przejść ku planowaniu pozytywnych zmian: określeniu jak możemy mu pomóc i dokonaniu ustaleń z harmonogramem.
Zaburzenia zachowania – analiza
Cechy charakterystyczne:
- nieadekwatność reakcji - mówimy o nich, gdy dziecko przez dłuższy czas nie jest w stanie przyswoić sobie umiejętności koniecznych do dobrego funkcjonowania społecznego.
- sztywność reakcji – niemożność elastycznego dostosowania zachowania do sytuacji
- szkodliwość reakcji dla siebie i otoczenia – działania dziecka przynoszą straty jemu, rodzinie, otoczeniu, np. szkolnemu, rówieśniczemu
- obecność negatywnych emocji ( strach, smutek, złość, wstyd, bezradność)
Przyczyny zaburzeń zachowania
Powstają na skutek przeżytych przez dziecko urazów, będących trudnymi dla niego doświadczeniami. Ich siła przekracza możliwość dziecka do poradzenia sobie z nimi:
- traumy: nagłe, niespodziewane, dramatyczne doświadczenia, których dziecko jest uczestnikiem lub świadkiem,
- długotrwałe deprywacje podstawowych potrzeb dziecka ( fizjologicznych, bezpieczeństwa, bliskości miłości, szacunku, autonomii),
- szkodliwe postawy osób ważnych ( rodziny, rówieśników, nauczycieli, …)
- przemoc fizyczna i psychiczna naruszająca strukturę „Ja”; poczucie wartości, godności, tożsamości
Towarzyszące uczucia: intensywny strach, złość, gniew, wstyd, bezradność
Model urazowy
Reakcje dziecka na urazowe doświadczenie:
fizjologiczne
koncentracja na chwili bieżącej
określone, natrętne negatywne myśli
zmiany w percepcji sytuacji, siebie i innych
Konsekwencje:
zachowania przystosowawcze, także zaburzone
usztywnione sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami (np. zaprzeczanie, impulsywność)
- zmiana myślenia o sobie, schematy myślowe chroniące siebie
Obszary zaburzeń
relacje z rówieśnikami (uległość-agresja, empatia-obojętność, aktywność-bierność, otwartość-wycofanie)
Relacje z dorosłymi ( w zakresie sposobu komunikowania się, zgłaszania swoich przeżyć i potrzeb, korzystania z pomocy, uwzględniania uwag i wskazówek; modyfikacja zachowań, uleganie presji, agresja)
relacje z zadaniami, które niesie życie (w zakresie planowania, pamiętania o obowiązkach i zadaniach, doprowadzania działań do celu, reakcji na sukces i niepowodzenie, gotowości do naprawienia błędów)
stosunek do samego siebie ( rozpoznawanie i wyrażanie uczuć oraz potrzeb, dostrzeganie swoich wad i mocnych stron, samokontrola)
Trwałe skutki urazów dotyczą:
Sadów poznawczych, czyli opinii dziecka na temat siebie otaczającego świata, negatywnych przeżyć emocjonalnych oraz zachowań, które nabierają cech nawyków, a w ostateczności sztywnych schematów,
Zaburzenia kontaktu: trudności w komunikowaniu się, w wyrażaniu uczuć, zgłaszaniu potrzeb,
Braku zaufania: ukrywanie uczuć, zachowania prowokacyjne, manipulacje,
w relacjach z rówieśnikami: używaniu przemocy, rywalizacji, odrzucaniu, izolowaniu się, poniżaniu innych
Przykład 1:
Uraz: niepowodzenia szkolne, będące powodem ośmieszania dziecka
Sąd poznawczy: „ Sam nic nie wymyślę. Wszystko co robię i tak kończy się porażką”
Negatywne emocje: lęk, wstyd, bezradność
Zaburzenia zachowania: wagary, unikanie wysiłku umysłowego,
Przykład 2:
Uraz: bycie częstym obiektem przemocy psychicznej lub/i fizycznej lub bycie jej świadkiem
Sąd o rzeczywistości: „ Aby nie być bezsilnym i poniżonym trzeba atakować innych. Świat oparty jest na walce.”
Emocje: lęk przed ludźmi, przed okazaniem słabości, obawa przed atakiem, gniew
Zaburzenia zachowania: nieufność, konfrontacje, agresywność, uległość wobec silniejszych
Proces socjoterapeutyczny
Elementy procesu socjoterapeutycznego:
Zmiana sądów o rzeczywistości u dziecka
Zmiana sposobów zachowania
Odreagowanie emocjonalne
Działania socjoterapeuty:
1. Diagnoza na podstawie wywiadu i obserwacji celem
rozpoznania trudności dziecka w relacjach z rówieśnikami, dorosłymi, zadaniami i stosunku do samego siebie
2. Sformułowanie hipotetycznych szkodliwych sądów poznawczych , które dziecko nabyło wskutek urazów.
3. Analiza uzyskanych informacji , która umożliwi sformułowanie przekonań korygujących oraz zaprogramowanie doświadczeń terapeutycznych , dostosowanych do typu zaburzeń prezentowanych przez dziecko.
4. Grupowe zajęcia socjoterapeutyczne nastawione na realizację indywidualnych potrzeb uczestników.
Cechy i umiejętności socjoterapeuty
Umiejętność uważnej obserwacji, wychwytywania pozytywnych przejawów zachowania dziecka.
Postawa akceptująca wobec dziecka niezależnie od jego zachowania ( osoba nie równa się jej zachowanie).
Cierpliwość w oczekiwaniu na pożądane zmiany
Zdolności mediacyjne
Budowanie osobistego, bliskiego kontaktu
Otwartość w przyjmowaniu i przekazywaniu informacji, wyrażania i nazywania uczuć
Umiejętność formułowaniu norm grupy i konsekwencja w ich stosowaniu
Etyczność, samoświadomość i wiedza o mechanizmach zachowań i dynamice grupy