Statyka ciała jest uwarunkowana jego budową i jest wypadkową sił grawitacyjnych oraz antygrawitacyjnych. Siłom ciężkości przeciwstawiają się siły czynne mięśni tułowia i kończyn. Statyka zmienia się wraz z pozycją ciała. W symetrycznej pozycji stojąc na obu nogach, punkt ciężkości ciała pada na czworobok podparcia.

Środek ciężkości jest to punkt przecięcia się trzech płaszczyzn: czołowej, strzałkowej
i poprzecznej, z których każda dzieli ciało na dwie równe części. U dorosłego człowieka znajduje się on na wysokości S2, u noworodka na wysokości pępka.

Czworobok podparcia jest to powierzchnia podłoża, na której stoimy, ograniczona
z przodu przez linie łączące palce stóp, z tyłu pięty oraz linie boczne stóp. Wszystkie pozycje zwiększające czworobok podparcia zwiększają stabilność stania. Niektóre stany patologiczne mogą doprowadzić do zwężenia czworoboku podparcia lub trwałego przesunięcia środka ciężkości np. amputacja, porażenie połowicze.

„Sposób trzymania się” – jest to indywidualne ukształtowanie ciała, położenie poszczególnych jego części (głowy, tułowia, kkg, kkd) w pozycji stojącej względem linii środkowej ciała i względem siebie.

Postawa poprawna jest pojęciem umownym. Wpływ na postawę mają zarówno czynniki wewnątrzpochodne jak i zewnątrz pochodne. Zmienia się ona wraz z wiekiem
i może być różna dla różnych szerokości geograficznych, stref klimatycznych, a nawet zawodów. Postawa ciała to nawyk ruchowy.

Postawa baczna to czynnie poprawiona postawa (w odróżnieniu od swobodnej - nawykowej); jest układem wymuszonym. Postawa nawykowa to rzeczywista postawa człowieka.POSTAWA PRAWIDŁOWA

Jest to postawa która występuje w odpowiednio dużym odsetku, aby można ją było uznać za charakterystyczną dla danej grupy wiekowej.

Wada postawy Odchylenie od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej właściwych danej kategorii wieku, płci i budowy somatycznej np. nieprawidłowe ustawienie głowy, łopatek, barków.Wady postawy to zmiany utrwalone w układzie kostnym, błędy „trzymania się”, to także zaburzenia przestrzennego ukształtowania ciała.

Wady postawy to odchylenie od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej danej kategorii wieku, płci i typu budowy. Wady postawy można podzielić na proste i złożone. Proste wady postawy określamy niekiedy jako błędy postawy. Zmiany strukturalne oraz różnorodne deformacje w obrębie narządu ruchu nazywamy wadami budowy (np. wady klatki piersiowej, koślawość kolan, skoliozy.

Postawa wadliwaPostawa, w której na wskutek wystąpienia wad doszło do deformacji w ukształtowaniu kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy, kkd czy stóp.

Postawa wadliwa jest wtedy, gdy pewne elementy odbiegają od wzorca postawy poprawnej. Odchylenia te są odwracalne (Przybylski 1985).

Dobra postawa zależy od:

• prawidłowego ukształtowania układu kostno-więzadłowego

• dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego,

• sprawnie działającego układu nerwowego.

Cechy prawidłowej postawy:

1. proste ustawienie głowy,

2. prosty kręgosłup w płaszczyźnie czołowej i fizjologiczne wygięcia kręgosłupa
   w płaszczyźnie strzałkowej

3. prawidłowo ukształtowana i wysklepiona klatka piersiowa; przednia ściana klatki piersiowej jest częścią ciała najdalej wysuniętą ku przodowi,

4. dobrze podparta miednica na głowach kości udowych,

5. proste kończyny dolne oraz prawidłowo wysklepione stopy.

Okresy rozwoju wady.

I okres – zmian czynnościowych.

Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich skrócenie. Czas trwania tego okresu może być różny w zależności od czynników, które powodują powstawanie wady, i może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.

II okres - powstawania przykurczy (więzadeł, ścięgien, mięśni).

W tym okresie interwencja ćwiczeniami korekcyjnymi może być jeszcze całkowicie skuteczna. Okres ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy a nawet lat.

III okres – zmian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczy.

Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne. Ćwiczenia korekcyjne pozwalają zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednakże całkowita jej likwidacja jest już niemożliwa i często wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego (w tym zabiegu chirurgicznego).

OCENA POSTAWY OPIERA SIĘ NA ANALIZIE WZROKOWEJ POSTAWY WZGLĘDEM TZW. PIONÓW UMOWNYCH

PION PRZEDNI

Spuszczony z czoła między łukami brwiowymi przebiega przez:

• nasadę nosa

• środek ust

• szczyt bródki

• linię mostka

• pępek

• środek spojenia łonowego

• w równej odległości od kolan i kostek przyśrodkowych

• pada na przednią ścianę czworoboku podparcia

PION TYLNY

Spuszczony z guzowatości potylicznej zew. przebiega przez:

• wyrostki kolczyste

• w równej odległości od brzegów przyśrodkowych łopatek

• wzdłuż szpary pośladkowej

• w równej odległości od kolan i kostek przyśrodkowych

• pada na tylną krawędź czworoboku podparcia

ION BOCZNY

Spuszczony z wysokości otworu słuchowego zewnętrznego przebiega przez:

środek stawu ramienno-barkowego

szczyt grzebienia talerza biodrowego

nieznacznie ku tyłowi od osi obrotu stawu kolanowego

kostkę zewnętrzną

pada na zewnętrzną krawędź czworoboku podparcia.

OGLĄDAJĄC PACJENTA Z PRZODU I TYŁU W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ ZWRACAMY UWAGĘ NA:

ustawienie głowy i szyi

przebieg linii wyrostków kolczystych

ustawienie barków

ustawienie łopatek względem kręgosłupa

trójkąty talii

linie bioder - wysokość grzebieni biodrowych

położenie krętarzy większych

ustawienie kolan (szpotawość, koślawość)

ustawienie stóp

Typy budowy wg. KRETSCHMERA:

typ asteniczny- char. się wątłą budową ciała, wąskimi barkami, długą, wąską i płaską klp,

typ atletyczny- odznacza się grubymi kośćmi, szerokimi barkami, dobrze rozwiniętą klp,

typ pikniczny- ma budowę tęgą, krótkie kończyny i krótki kark,

Typy budowy wg. SCHELDONA

typ mezomorficzny = atletyczny

typ endomorficzny = pikniczny

typ ektomorficzny = asteniczny

Dla celów diagnostycznych czucie dzieli się na eksterocepcję i propriocepcję.

Eksterocepcja – czucie powierzchowne obejmuje dotyk, ból i temperaturę. Badanie czucia powierzchownego przeprowadzamy na całym ciele. Badanie czucia dotyku dokonujemy kładąc na ciele kłaczek waty. Czucie bólu badamy za pomocą szpilki, aby zobiektywizować czucie bólu, skórę dotykamy na przemian palcem i szpilka
i polecamy pacjentowi przy zamkniętych oczach odróżnić ukłucie od dotknięcia. Czucie temperatury badamy dotykając skórę próbkami z gorącą lub zimną wodą.

Propriocepcja – czucie głębokie mięśni i stawów, obejmujące czucie ułożenia, ruchu (czucie kinestetyczne), rozpoznania kształtów i wielkości przedmiotów (czucie stereognostyczne), rodzaju materiału, stopnia ucisku i oporu oraz ciężaru. Czucie ułożenia i ruchu, badamy w kkg i kkd wykonując ruchy bierne kończyną. Badany
z zamkniętymi oczami ma określić kierunek ruchu oraz ułożenie kończyny.

Podczas rutynowego badania neurologicznego kg wywołujemy:

Odruch z kości łokciowej – nawrócenie a czasem zgięcie przedramienia przez styczne uderzenie w okolicę wyrostka rylcowatego kości łokciowej;

Odruch z kości promieniowej – skurcz mięśni dwugłowego ramienia, ramiennego i ramienno-promieniowego oraz nagłe zgięcie kończyny w stawie łokciowym pod wpływem uderzenia w środkowy odcinek kości promieniowej;

Odruch z mięśnia dwugłowego ramienia – zgięcie kg w stawie łokciowym spowodowane skurczem mięśnia dwugłowego pod wpływem uderzenia w jego ścięgno;

Odruch z mięśnia trójgłowego ramienia – ruch pod wpływem wyprostu przedramienia wywołany skurczem mięśnia trójgłowego pod wpływem uderzenia w ten mięsień tuż powyżej wyrostka łokciowego.

Badając kończynę dolną wywołujemy:

Odruch kolanowy (rzepkowy) – wyprostowanie goleni przez uderzenie
w ścięgno mięśnia czworogłowego;

Odruch ze ścięgna Achillesa (skokowy) – zgięcie podeszwowe stopy przy uderzeniu w ścięgno Achillesa;

Odruch podeszwowy (skórny) – zgięcie palców przy pocieraniu podeszwowej powierzchni stopy;

Objaw Babińskiego, objaw palucha – zgięcie grzbietowe palucha
z wachlarzowatym rozstawieniem pozostałych palców powstające pod wpływem drażnienia podeszwowej powierzchni stopy;

Objaw Rossolimo – zgięcie podeszwowe i rozstawienie palców przy szybkim uderzeniu w ich opuszki, świadczące o uszkodzeniu dróg piramidowych.

Chód fizjologiczny jest rytmicznym gubieniem i odzyskiwaniem równowagi w mieniających się fazach podporu i wykroku.

Fazy chodu:

1. faza podporu – zaczyna się dla każdej kkd w momencie zetknięcia pięty z podłożem
   a kończy w chwili oderwania palucha. Jest podzielona na składowe:

   • kontakt pięty z podłożem;

   • stopa płasko przyłożona do podłoża;

   • pełne obciążenia;

   • propulsja ( przetaczanie) jest to różnica czasu pomiędzy oderwaniem
     od podłoża pięty obciążonej kończyny dolnej i palców tej samej kończyny.

2. faza przenoszenia – zaczyna się w momencie oderwania od podłoża palucha a kończy w chwili zetknięcia się pięty tej samej kończyny z podłożem. Jest ona podzielona na składowe;

1. przyspieszenie – jest to moment w którym kd znajduje się z tyłu w stosunku
   do tułowia,

2. przenoszenie właściwe – jest to moment, w którym oś poprzeczna stawu skokowo-goleniowego znajduje się w płaszczyźnie czołowej głównej ciała,

3. hamowanie – moment kiedy kd jest z przodu w stosunku do tułowia.

1. faza podwójnego podparcia – jest to moment, w którym kończyna zakroczna jeszcze ma kontakt z podłożem poprze przodostopie i paluch a kończyna wykroczna już nawiązała kontakt z podłożem. Faz podwójnego podparcia przeplata się z fazą podparcia na jednej nodze.

Rodzaje chodu patologicznego:

1. chód koszący – w niedowładzie połowiczym,

2. chód spastyczny lub nożycowy – w niedowładzie spastycznym kkd,

3. chód paretyczny – w niedowładzie wiotkim,

4. chód ataktyczny – w ataksji móżdżkowej,

5. chód tylnopowrózkowy – w zaburzeniach czucia głębokiego,

6. chód parkinsonowski – drobnymi krokami, bez współruchów kkg,

7. chód defiladowy – w uszkodzeniu układu pozapiramidowego,

8. chód histeryczny – zaburzony czynnościowo, dziwaczny z elementami różnych nieprawidłowości,

9. chód szczudłowy – w porażeniu zginaczy podeszwowych stopy,

10. chód zapadający – w przykurczu zgięciowym stawów biodrowych i kolanowych,

11. chód kłaniający – w przykurczu lub sztywności stawu biodrowego przy jednoczesnym ograniczeniu ruchów kręgosłupa lędźwiowego,

12. chód brodzący – w obustronnej niewydolności mięśni zginaczy grzbietowych stopy,

13. chód kaczkowaty – w przypadku dysplazji lub zwichnięcia obu stawów biodrowych,

14. chód koszący – przy koślawości i szpotawości kolan i podudzi,

15. chód antalgiczny (przeciwbólowy) – w przypadku ostrogi piętowej, stanów zapalnych kości, więzadeł oraz stawów,

16. chód na szerokiej podstawie podparcia (niestabilny) – przy zaburzeniach czucia powierzchownego i głębokiego, uszkodzeniu więzadeł pobocznych piszczelowych
    i strzałkowych, zerwania łąkotek kolanowych.