Demografia- nazwa pochodzi od 2-och słów greckich: demos= lud, grapheia= opis; nauka zajmująca się jakościowym i ilościowym badaniem populacji ludzkiej, jej struktury i rozwoju w określonych warunkach historycznych tej populacji oraz wzajemnym oddziaływaniem zdarzeń dotyczących ludzkości i środowiska, w którym człowiek żyje. Jest to dziedzina wiedzy.

W dawniejszych czasach demografowie starali się dokonywać spisów ilościowych. Pojawiły się także poglądy, że należy świadomie kształtować procesy ludnościowe (szybki wzrost ludności, wyczerpywanie zapasów naturalnych, degradacja środowiska naturalnego). Istnieją bariery swobodnego wzrostu ludności.

2 grupy demografów:

- im większa liczba ludności- większy prestiż dla państwa, większe ożywienie gospodarcze, ciężar utrzymania państwa rozłożony na więcej osób.

- małe kraje (Anglia) mocarstwa, dlatego, że mała liczba ludności. Duża l.l.- większe obciążenie dla państwa.

Nie ma to znaczenia, dlatego, że występuje zjawisko globalizmu.

Eksplozja demograficzna- zjawisko przyspieszonego wzrostu liczby ludności świata, pojęcie pojawiło się w połowie XX w.

Geneza wiąże się z II wojną światową, gdzie gł w Azji w bazach amerykańskich było dużo zaraz- wynaleziono detergenty na insekty- spadła umieralność. (środek bakteriobójczy, rozwój służby zdrowa, poprawa sytuacji ekonomicznej- spowodowały wzrost liczby ludn.)

W Polsce od 3 lat jest ujemny przyrost naturalny.

Miejsce Polski w Europie pod wzgl ll:

1939r- 6

1996r- 8

2025r- 40 miejsce

Podział demografii:

- demometria- demografia matematyczna

- demografia opisowa- naukowy opis

- demogr. historyczna - doktryny demograficzne

- demogr. społeczna- dla celów politycznych i społ.

- demogr. ekonomiczna- konsekwencje procesów ekonomicznych

Demografia powiązana jest ze wszystkimi naukami, szczególnie z socjologią, psychologią, statystyką, medycyną, ekonomią.

Badamy:

- umieralność niemowląt- umieralność z przyczyn zgonu

- płodność kobiet

Zajmuje się prawidłowościami zachodzących procesów. Podstawową jednostką jest człowiek - rodzina - gospodarstwo domowe

Strukturę ludności bada się wg wieku, płci, stanu cywilnego, cech społeczeństwa- zawodowych, wykształcenia, charakteru miejsca zamieszkania.

Zmiany w stanie i strukturze są uzależnione od naturalnego(urodzenia, zgony) i wędrówkowego (zewnętrzny) stanu migracji.

Źródłem informacji o ludności są:

- spis ludności co 10 lat

- rejestracja bieżąca ruchu naturalnego, zmiany stanu cywilnego, zmiany zamieszkania

- badania ankietowe (bieda, sytuacja rodzin w Polsce)

- PESEL= Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności

Wiele koncepcji mechanizmu przyrostu ludności

Demografia 500 lat p.n.e.

- Konfucjusz (551-479r.p.n.e.)- dzieła na temat liczby ludności; postulował, że: wzrost śmiertelności, gdy niedostatek żywności; dzieci młodych rodziców częściej umierają; spadek małżeństw z powodu kosztów.

W Starożytnej Grecji:

Platon- 427-347r.p.n.e.

Arystoteles- 384-322r.p.n.e.- uczeń w/w

Rola liczby ludności w aspektach obrony państwa i rządów.

- Platon- rozprawa „Prawa” (dla dobra państwa liczba obywateli miasta - państwa: mniejsza grupa właścicieli niż niewolników) zalecał stosowanie nagród, porad, upomnień do młodych, aby chcieli zawierać związki małżeńskie; imigracja na tereny niedoludnione, kontrola urodzeń.

- Arystoteles- „Polityka”(354); liczba mieszkańców odpowiadająca rozmiarom kraju; nadmiar ludności= bieda, zmniejszenie potęgi kraju; kontrola urodzeń- przerywanie ciąży, porzucanie dzieci.

Rzym:

Juliusz Cezar

Oktawian August

Kary dla nieżonatych mężczyzn, bezdzietnych kobiet, dla wielodzietnych rodzin przywileje.

Imperium rzymskie preferowało dużą liczbę ludności, jako siłę militarną dla utrzymania imperium. Politykę prourodzeniową wprowadził Juliusz Cezar, a Oktawian August wydał prawa dyskryminujące finansowo nieżonatych mężczyzn, bezdzietne małżeństwa, a przywileje dla rodzin wielodzietnych.

XVI- XVII w.

Kolonizacja, wzrost handlu, rozkład feudalizmu- kapitalizm, merkantylizm- lepiej jak więcej ludzi, związki małżeńskie, duże rodziny, kontrola imigracji i emigracji. Siła państwa= duża liczba ludności, przewaga przemysłu nad rolnictwem.

- Botero- 1558r.- wzrost siły państwa wraz ze wzrostem ludności

Petty i Graunt- ojcowie rozwoju statystyki i demografii

- Petty- matematyka powinna być stosowana w demografii i ekonomii- ojciec statystyki

- Graunt- ojciec demografii, wiele prawidłowości demograficznych, tablica wymieralności

Teorie ludności Tomasza Malthusa- anglik, 1798r.- dzieło „Rozprawa o zarobkach ludności”.

Zbyt duży przyrost naturalny do ilości żywności= gł przyczyna nieszczęść; liczba ludności ograniczona.

Żywność niezbędna dla życia człowieka; pociąg płciowy jest czymś niezmiennym i koniecznym.

Wzrost ludności jest w postępie geometrycznym, a środki arytmetycznym. Epidemia i głód są następstwem tych dysproporcji.

Przyczyny nędzy- brak środków utrzymania dla wzrastającej liczby ludności.

Wojna wyrównuje… Zwolennik…

Zmniejszenie płodności- wstrzemięźliwość seksualna. Płace na niskim poziomie.

Maltuzjanizm- ruch-później neomaltuzjanizm; po II wojnie światowej- związany z eksplozją demograficzną w krajach kolonialnych

Zwiększenie dochodu może zostać pochłonięte przez przyrost naturalny. Ograniczenie tępa przyrostu ludności na drodze represji i prewencji (maltuzjanizm), za pomocą kontroli urodzin (neomaltuzjanizm)

Lata 90-te- problemy ekonomiczne.

W interesie krajów rozwiniętych jest pomoc krajom rozwijającym się w celu uniknięcia przeludnienia.

Minimum egzystencjalne- stosowane w pojęciu ubóstwa; żywność, dach nad głową odzież, minimum opieki lekarskiej

Minimum socjalne- poziom dochodów, który pozwala ludziom żyć na normalnym poziomi, by nie wpaść w ubóstwo.

Ubóstwo jest zawarte między min egzyst a min socjalnym. Stopa ubóstwa- jaki % ludności żyje poniżej linii ubóstwa; zakres ubóstwa jest różny.

Bezrobocie jest niekorzystnym zjawiskiem w społeczeństwie.

Migracja- z łac migrato= wędrówka; proces przemieszczania się ludności, zmian miejsca zamieszkania lub pobytu ludności.

Przyczyny migracji:

Ekonomiczne, rodzinne (łączenia), religijne, kulturowe, zdrowotne, turystyczne, polityczne

Pod wzgl org.

Żywiołowe, planowe, dobrowolne, przymusowe, legalne, nielegalne.

W Polsce dzielimy migrację na 5 okresów

a) II poł XIX w. do 1939r.- „za chlebem do Ameryki” po 1926-1930r. 3,5mln

b) czas wojny 39-44r. 5mln osób

c) 1944- 1970r.- zmiana granic Polski

56-70- repatriacja ze Związku Radzieckiego

d) 1970- 1980r.- emigracja w małym stopniu

e) 1981 do dziś; 81-90- na stałe 1mln Polaków.

STAROŚĆ

Biologiczna (60 lat- starzenie organizmu)

Psychologiczna

Społeczna

Okresy życia

Przedprodukcyjny- 0-17lat; produkcyjny- 17-64 mężczyźni, 17-60 lat kobiety; poprodukcyjny- 64; starczy; sędziwy.

Wpływ na życie człowieka mają: własne postępowanie, warunki genetyczne, czynniki środowiskowe, psychologiczne, biologiczne, fizyczne, chemiczne, naturalne, przyrodnicze, społeczne, służba zdrowia. Sztuczne- zagęszczenie populacji, mechanizacja; płeć, wiek, kondycja fiz i psych, dieta, aparat genetyczny.

ZDROWIE, CHOROBA

Zdrowie- wartość dla jednostki i grupy

Choroby zawodowe: słuch (mężczyźni) głos (kobiety).

Negatywne mierniki:

Chorobliwość, umieralność, zapadalność.

Nadumieralność mężczyzn ze wzgl na nowotwory płuc, wykształcenie i stan cywilny; z powodu marskości wątroby.

Wydarzenia demograficzne- są to urodzenia, małżeństwa, zgony.

Ruch naturalny ludności- zjawisko wpływające na przebieg biologicznej reprodukcji społeczeństwa (urodzenia, zgony, zawieranie i rozwiązywanie małżeństw)

Wzajemne zależności między natężeniem elementów ruchu naturalnego a strukturami płci i wieku.

VII 1994

Żywo urodzony- (wg Holtzera) całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który oddycha lub wykazuje jakiekolwiek czynności życia; co najmniej 500g i 25cm.

Martwo urodzony- zgon płodu- zgon, który nastąpił przed całkowitym wydaleniem lub wydobyciem niezależnie od czasu trwania ciąży.

Poród- całkowite wydobycie lub wydalenie z organizmu matki produktu poczęcia po ciąży trwającej min od 22- 28 tygodni, gdyż po tym okresie ciąży normalnie ukształtowany płód określa się jako zdolny do samodzielnego życia poza organizmem. Przed 22tyg- wydalenie= poronienie.

Zawarcie związku małżeńskiego- 2 osoby płci odmiennej, pociąga za sobą pewne prawa i obowiązki współmałżonków. Rejestracja w księgach małżeństw. (1993r- konkordat- równouprawnienie związków cywilnych i kościelnych; obowiązek zarejestrowania związku małżeńskiego zawartego w kościele w ciągu 5-ciu dni od dnia zawarcia małżeństwa)

Rozwód- rozwiązanie związku małżeńskiego przez sąd w oparciu o akty prawne;

Formalne zawiązanie, a samoistne rozwiązanie: 60% zgon męża, 21% zgon żony, 18% rozwody.

Lata 1993-97- nadwyżka małżeństw rozwiązanych nad zawartymi.

Zgon- trwałe, czyli nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych do życia a w konsekwencji ustanie czynności całego ustroju.

Umieralność- jest równoważna z poj natężenia zgonów; jest stosunkiem liczby zgonów do liczby ludności

Śmiertelność- natężenie zgonów na określoną chorobę; stosunek zmarłych osób, do osób które zachorowały na daną chorobę.

Ogólny współczynnik zgonu- element określający współczynnik przyrostu ludności

Zmniejsza się współczynnik zgonu= wydłużenie życia

Nadumieralność mężczyzn- duża liczba zgonów mężczyzn w wieku produkcyjnym przez choroby układu krążenia.

Umieralność podlega wahaniom sezonowym

Noworodki do 1 roku życia

Niemowlęta- powyżej 1 roku

Umieralność okołoporodowa- stosunek urodzeń martwych i zgonów do wszystkich urodzeń

Zgony wg przyczyn (karta zgonu do 24h- podstawowy dokument w statystyce zgonów) Stan lub proces chorobowy, uraz lub zatrucie prowadzące do śmierci.

Choroba wyjściowa- choroba lub uraz, będące bezpośrednią przyczyną śmierci

3 przyczyny: wyjściowa- początek choroby z której następuje zgon, np. żółtaczka

Wtórna- niewydolność krążenia

Bezpośrednia- krwotok z żylaków

W Polsce przyczyny zgonów: nowotwory złośliwe, wypadki, urazy, zatrucia, choroby ukł krążenia.

Zgony noworodków- stany chorobowe w okresie okołopłodowym, wrodzone wady rozwojowe, choroby ukł oddechowego.

Ogólny wzór współczynników demograficznych:

W= F/L * C (1000)

W- współczynnik demograficzny

F- ogólna liczka badanych

L- ogólna liczba ludności badanej zbiorowości

C- constans (1000)

Współczynnik płodności:

Ogólny (przypadający na 100 kobiet w wieku rozrodczym)

Cząstkowy

Stan populacji- struktura ludności wg płci, wieku, wykształcenia

Struktura ludności wg płci i wieku stanowi podstawę większości analiz demograficznych, określa ona w poważnym stopniu kształtowanie się przyszłych trendów w zakresie płodności i umieralności.

Dają podstawę do określenia wieku społ ekonomicznych konsekwencji na dziś, jutro i przyszłości np. nowe miejsca pracy, potrzeby mieszkaniowe, emerytury.

Podstawowe rodzaje piramid wiekowych:

- Progresywna

- Zastojowa

- Regresywna

Trzy grupy ludności: 0-14, 15-50, 60 i więcej

Proces demograficzny starzenia się społeczeństwa- stałe zwiększanie się udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności.

Głównymi czynnikami powodującymi takie zmiany są:

- zmniejszanie się liczby urodzeń, - przedłużanie się długości życia, - przesuwanie się coraz wyżej roczników wyżowych i niżowych.

Analiza epidemiologiczna choroby wieńcowej serca

Choroby ukł krążenia- ok. 50% wszystkich zgonów

Niedokrwione serce i zawał serca

Nadciśnienie tętnicze

To choroby przewlekłe, ograniczające zdolność do pracy

Promowanie wiedzy o istocie ukł krążenia, choroba wieńcowa- niedostateczne ukrwienie serca, ma podłoże miażdżycowe.

Chorują mężczyźni w wieku 40-50 lat. Leczenie jest objawowe.

Badania retrospektywne- Badanie oparte na zgromadzonej dokumentacji medycznej. W badaniu takim analizuje się przebytą w przeszłości ekspozycje chorych na domniemany czynnik, tak by stwierdzić czy pomiędzy występowaniem określonego punktu końcowego a działaniem tego czynnika występuje związek przyczynowo-skutkowy.

Badania prospektywne- Obserwacja określonych grup chorych: eksponowanych i nie eksponowanych na dany czynnik chorobotwórczy lub interwencję medyczną rozpoczynającą się w określonym momencie i trwającą przez ustalony przez prowadzącego badanie czas.

Retinopatia wcześniaków- spowodowana uszkodzeniem naczyń, choroba oczu, zmiany chorobowe w siatkówce; leczenie: koagulacja siatkówki, podawanie wit E.

Posocznica- ogólnoustrojowe zakażenie organizmu bakteriami

Próchnica zębów- niszczenie zębiny i szkliwa; przyczyny: bakterie, cukry, wrażliwość, kwasy, które wypłukują wapń. Struktura zęba formuje się od życia płodowego.

Występowanie: rozpowszechniona choroba jamy ustnej, w szczelinach i bruzdach zębów trzonowych i przedtrzonowych, dziewczęta wykazują większą zachorowalność, wpływ rodziny- dziedziczenie. Leczenie: początkowo obejmuje tylko szkliwo. Do mineralizacji używa się płynów, żelów, past z fluorem, dieta z redukcją słodyczy, odwiedzanie stomatologa. Na chorobę próchnicową choruje ok. 90% siedmiolatków; prowadzi do schorzeń, nieświeży oddech, brzydki uśmiech. Profilaktyka: higiena jamy ustnej, wizyty u dentysty, dieta.

Grupy etniczne gdzie wyst najmniej próchnica: Eskimosi, rasa czarna i żółta.

Rak żołądka- umiejscawia się w miejscu wpustu, odźwiernika; 90% choroby- 40-50 lat; najczęstszy rak u mężczyzn. Objawy: krwawienie, bóle w podbrzuszu, wymioty, chudnięcie. Przyczyny: może być wynikiem zakażenia bakterią Helikobacter; odżywianie( dużo soli, pokarmu wędzone, węglowodory aromatyczne- benzopiren), spożywanie zjełczałych tłuszczów, smażone potrawy, używki, azbest, nadkwaśność soku żołądkowego, przewlekłe zapalenie żołądka. Guzy- przyczyny krwotoków, azotyny znajdujące się w przenawożonych korzeniach marchwi i liściach sałaty.

Medycyna jest nauką o zdrowiu i chorobie jako część wiedzy o otaczającym świecie. Jako dziedzina społecznej działalności człowieka jest sztuką leczenia chorych i zapobiegania chorobom. Nauki med. zajmują się pozytywnymi i negatywnymi czynnikami wpływającymi na zdrowie, oraz likwidacją wynikających z nich przyczyn, skutków negatywnych.

Podział medycyny ze wzgl na zakres działań:

- profilaktyczna

- lecznicza (szpitale, ambulatoria)

- rehabilitacyjna

Wg WHO (światowej organizacji zdrowia)

zdrowie jest pełnym dobrostanem fiz, psych i społ, a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania.

Wg prof. Kostrzewskiego

Zdrowie- pełny dobrostan psych, fiz, równowaga między organizmem człowieka a otoczeniem.

Epidemiologia- badanie czynników określających częstotliwość i rozprzestrzenianie się chorób wśród ludzi. To nauka o przyczynach i prawach szerzenia się chorób populacji ludzkiej, o ich natężeniu, zapobieganiu. Termin ten pochodzi od 3 greckich słów: epi- na, nad; demos- ludność, logos- nauka. Zajmuje się badaniem czynników wywierających wpływ na stan zdrowia.

Epidemiolodzy liczą, mierzą i analizują czynniki wywierające wpływ na stan zdrowia.

Środowisko, czynniki chorobotwórcze, czyn. gospodarza(?)- nakładające się współzależności, triada epidem. warunkuje zdrowie populacji.

Czy. gospodarza- dziedziczność, wiek, płeć, odżywianie; gr krwi A- zwiększone ryzyko zachorowania na raka żołądka; gr B- na wrzody dwunastnicy.

Środowisko społeczne(wzajemne reakcje), zanieczyszczenie powietrza, wody i oddziaływanie pomiędzy jednostkami i grupami wynikające z organizacji społeczeństwa i innych aspektów życia są wynikiem stosunków międzyludzkich i kulturowych (łączących człowieka z wytworami ludzkimi w sferze materialnej i duchowej) mogą oddziaływać negatywnie( wywoływać choroby) lub pozytywnie.

Czynniki duchowe: stosunki w pracy, przydatność w grupie.

…- Chory ma miażdżycę i cukrzycę- jest podatny na zawał- sumowanie się następstw czynników jest większe.

Addystyczny- sumują się efekty; zwolniony z pracy i ktoś bliski umarł

Antagonistyczny- jeden czynnik chroni przed szkodliwością drugiego; choroba „róża” hamuje rozwój raka.

Podział epidemiologii

- ogólna- obejmuje szeroki zasięg; badanie ogólnych prawd o przyczynach rozpowszechniania się chorób

- szczegółowa- w Polsce gruźlicy; Afryka- malaria

- chorób zakaźnych i inwazyjnych

- zakażeń szpitalnych

- chorób zawodowych- podstawa dla medycyny pracy

- chorób i wypadków związanych z pracą

- wojenna- opisuje specjalne sytuacje zdrowotne, związane z katastrofami społecznymi

- środowiskowa- wpływ czynników środowiskowych

- geografia epidemiologiczna- Indie- cholera

- historyczna- ospa, dur brzuszny

- genetyczna- z postępu wiedzy, hemofilia

- psychiatryczna

- medycyny pracy

Medycyna XXI w to medycyna zapobiegawcza oparta na precyzyjnym śledzeniu zjawisk zdrowotnych populacji i zastosowaniu środków zapobiegawczych i rehabilitacji.

Badania epidemiologiczne:

- analityczne(nie kontrolowane)- dobór próby na skutek ekspozycji, badania prospektywne (kohortowe); przekrojowe(pomiar ekspozycji w trakcie badania), ocena ekspozycji poprzedzającej wystąpienie choroby. Badania retrospektywne(kliniczno- kontrolne)

- opisowe

- eksperymentalne(kontrolowane)- losowe badania kontrolowane, badania interwencyjne

Narodowy program zdrowia w Polsce od 1990r (NPZ). Wynikało to ze strategii światowej organizacji zdrowia (WHO) wg zasady zdrowie jest stanem statycznym i na każdym etapie życia należy je chronić i przywracać.

Cele:

1) Zwiększenie aktywności fizycznej

2)

3) Palenie tytoniu(?)

4) zmniejszenie i zmiana struktury picia alkoholu

5) walka z substancjami psychoaktywnymi i związanymi z nimi szkodami

6) poprawienie edukacji zdrowotnej

7) promocja zdrowia psychicznego

8) zmniejszenie narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku pracy i otoczenia

9) polepszenie stanu sanitarnego

10) zmniejszenie częstości wypadków

11) zwiększenie sprawności pomocy doraźnej

12) poprawia dostępność POZ

13) poprawa sytuacji- wcześniaki i niska masa urodzeniowa

14) wcześniejsza diagnoza choroby niedokrwienia serca, nowotworów złośliwych szyjki macicy i sutka

15) pomoc niepełnosprawnym w powrocie do normalnego życia

16) zmniejszenie ryzyka zachorowań na choroby zakaźne

17) identyfikacja próchnicy zębów i chorób przyzębia

POZ- internista- pediatra- ginekolog- pielęgniarka środowiskowa- stomatolog

Screening= badania przesiewowe- nie stawia diagnozy i nadaje kierunek dalszego leczenia, wyłapuje wczesne objawy. Pozwala wykryć chorobę, zanim wystąpią objawy; nadciśnienie może być objawem nowotworu.

- badania radiologiczne

- badania histologiczne

Warunki uzasadniające podejmowanie badań przesiewowych

1) choroba stanowi ważny problem społeczny

2) naturalna hist choroby jest znana

3) istnieją skuteczne metody leczenia choroby

4) wyst wczesne objawy choroby

5) metody diagnostyczne wczesnych stadiów choroby

6) istnieją możliwości weryfikacji diagnostycznej

7) metody badań przesiewowych są pozbawione ryzyka powikłań i będą akceptowane przez badanych

8) ustalone są zasady kogo należy zaliczyć do grupy chorych wymagających leczenia

9) wykrywanie wczesnych stadiów choroby będzie procesem ciągłym.

Demografia- nauka zajmująca się stanem liczebnym ludności, przyrostem naturalnym, migracjami oraz strukturą wieku, płci, strukturą zawodową, narodowościową i wyznaniową. Zajmuje się opisem zmian zachodzących w stanie liczebnym ludności, w jej strukturze i rozmieszczeniu na ziemi.

Zdrowie

- pełen dobrostan fizyczny, psychiczny;

- stan lub zdolność organizmu ludzkiego do wykonywania danych czynności (praca, dawanie nowego życia)

- zdolność i gotowość organizmu człowieka do podjęcia działań

- brak choroby, niedomagania, dobre samopoczucie, zdolność do jak najlepszego funkcjonowania w danym środowisku

Zapadalność- nowe zachorowania (współczynnik), które wystąpiły w danym okresie w stosunku do średniej liczby ludności narażonej na ryzyko zachorowania

Chorobowość- całkowita liczba osób, które chorowały w danym okresie w stosunku do średniej liczby ludności narażonej na ryzyko zachorowania

Śmiertelność- stosunek liczby zgonów do ogólnej liczby chorych

Umieralność- stosunek liczby zgonów do ogólnej liczby ludności

---