DYSPLAZJA - wrodzony niedorozwój st. biodrowego (głowy i\lub panewki). Może przejść w stan prawidłowy: podwichnięcie; zwichnięcie.
CECHY: niewykształcona panewka, głowa; zaburzenia wzrostowe jądra kostnienia; nadmierna koślawość; przodoskręcenie szyjki k. udowej; wiotkość aparatu więzadło-torebkowego.
PODWICHNIĘCIE - w\w + częściowa utrata kontaktu między pow. stawowymi; głowa - ekscentracja - góra, przód, bok
ZWICHNIĘCIE - j\w + całkowita utrata kontaktu między pow. stawowymi.
Obraz st. biodrowego: RTG po 3 m-cu życia; USG w 1 m. ż.;
Dlaczego głowa panewki nie może wrócić do panewki?
Wytwarza się cieśń torebki st., torebka się obkurcza; przesunięcie panewki, zwisający obrąbek panewki; spychanie głowy przez m. biodrowo - lędźwiowy; zarośnięcie przestrzeni zbliznowaciałą tk. łączną.
PRZYCZYNY: mechaniczne: okołoporodowe (poród pośladkowy), ciąża mnoga - zła pozycja dziecka, ↓ ilość wód płodowych, prostowanie nóg dziecka „na siłę”, pociągnięcie dziecka za nóżki (np. podczas pomiarów kk→uszkodzenie), podczas reanimacji→odruch prostowania nóżek.
Hormonalne: estrogen, relaksyna: powodują rozluźnienie aparatu więzadł. u kobiety i dziecka (do 2 dób może się u3mywać u dziecka).
ZALECENIA: szerokie pieluchowanie; poduszka Freiki (filc); szyna Koszli (ogranicza ruchomość, higienę, tylko odwodzi, brak zgięcia→wady!); pajacyk Grucy; uprząż Pawlika (szelki
z uprzężą na kostki u nóg)→zapobiegają dysplazji; zabiegi operacyjne - najlepiej wykonywać do 2 r. ż.→dziecko ma kk
w gipsie przez 6 tyg. Potem w. kamaszkowy - reh. po
6 m-cu→nauka chodu.
OBJAWY (testy): Ortolaniego - dziecko leży tyłem kkd zgięte, nacisk osiowy na st. kolanowe, jeśli głowy „wskoczą” do panewki →niestabilność =dysplazja; Barlowa: j\w „tylko że się puszcza”
Jeśli są w 6 tyg. życia tj. dysplazja.
NIEDOLECZENIE: objaw Trendelenburga (niedomoga
m pośladkowego średniego); utykanie→różnica w dł. kk→skolioza, skręcenie miednicy, brak horyzontalizacji miednicy; powiększony zarys st.; chód kaczkowaty - hiperlordoza; zaburzenia równowagi; nadmierna rotacja
k. udowej (ustawienie stóp); objaw Duchena - po zdrowej str. miednica opuszczona (objaw neurologiczny).
WADY WRODZONE STÓP
CH. KOHLERA: martwica aseptyczna II lub III głowy
k. śródstopia; mikrourazy, przeciążenia, niedokrwienia u osób pracujących na stojąco; zmiany w stawach śródstępno - palcowych (zwyrodnienia).
Wkładka z otworami na wys. Głów II lub III k. śródstopia
(w 2 stopach), fizykoterapia→przeciwbólowo, farmakologia - sterydy.
GUZEK MORTONA: zmiany zwyrodnieniowe w przebiegu nerwu podeszwowego dotyczące III i IV k. śródstopia →drażnienie nerwu→ból. Zabiegi: fizykoterapia: UD,
z. przeciwbólowe.
OSTROGA PIĘTOWA: narośl kostna w postaci dzioba kostnego w okolicy guza piętowego (górnicy, rolnicy/ u osób ciężko pracujących); ścięgno Achillesa, nerwy drażnione - ból silny bo guz piętowy jest przyczepem wielu mm.
Wkładka 0.5 - 0.8 cm z otworem na dziób kostny; UD, p/bólowe, NLPZ.
HALLUKSY: niefizjoloficzna koślawość palucha (wystająca głowa I k. śródstopia).
Stosowanie wkładek żelowych z wypustką oddzielającą I palec od drugiego (min rok) →straszny ból; UD.
Przyczyny: złe obuwie, wysokie obcasy, ch. reumatyczne; genetyczne.
Operacje: po operacji poruszanie się na w. inwalidzkim; gdy przyczyna jest genetyczna to ta koślawość powraca.
PŁASKOSTOPIE: poprzeczne - widać gołym okiem; podłużne: funkcjonalne; strukturalne; obciążenie badanej nogi, brak łuku, jeśli w trakcie utraty równowagi się nie wysklepi tj. to p. strukturalne a jeśli się wysklepi to funkcjonalne.
M piszczelowy tylny - najważniejszy: niewykształceni mm; naturalna podściółka na podeszwie stopy; koślawość nóg →obciążenie brzegów przyśrodkowych stopy.
Ćw. z dziećmi: wszystkie zabawy angażujące zginacze palców; chodzenie na palcach; siad klęczny na palcach; chodzenie na krawędziach.
Wkładki: dzieci - najlepiej do 18 r. ż.; wkładki do 2 butów; supinacyjne wkładki - płaskostopie podłużne.
Osoby starsze z nadwagą: brak amortyzacji →zwyrodnienia
st. kolanowych, biodrowych; brak aktywności fiz.
STOPA WYDRĄŻONA: łatwe przenoszenie obciążenia, rozluźnienie przepony moczowo - płciowej →nie3manie moczu.
KRĘCZ SZYI:
PODZIAŁ:
a)mięsniopochodny - przykurcz mięśnia m-s-o lub zbliznowacenie
b)kostnopochodny - sklinowacenie kręgów, zespół Klippel Feila (wrodzona krótka szyja), choroba Sprengela (wrodzone wysokie ustawienie łopatki - leczy sie operacyjnie), szczątkowe żebro szyjne- powód - asymetryczna twarz, wady zgryzu, zaburzona równowaga mięśniowa)
c)wrodzony - mała ilość wód płodowych
d)nabyty - wady wzroku, słuchu, złe noszenie dziecka, zespół Heinego-Medina, zaburzenia motoryki ruchu, porażenia wiotkie, spastyczne.
ROZPOZNANIE:
zdjęcie RTG
REHABILITACJA:
masaż,redresja, metoda E.Bobath
ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE:
kołnierz Shanza
AMPUTACJE
Palców stopy: zaburzenia krążenia - sztywne, bolesne; niepotrzebne zaopatrzenie ortopedyczne; palce bez czucia →martwica; zaopatrywane przez szewca.
Przodo/tyłostopia - niewskazane: w przypadkach urazowych; proteza niemożliwa.
Stawu skokowego: typu Lizfranka, Sacha, Syme'a →najbardziej korzystna bo kikut jest b. dobrze przystosowany do obciążeń, przeszczepienia skóry z pięty w miejsce amputacji →niepotrzebne często protezy - mało powikłań bo skóra pięty jest odporna na podrażnienia.
stopa SACHA - sztywna, możliwe zgięcie i wyprost →wkładka z gumy w okolicy pięty. Spręża się i rozpręża.
stopa SILIKONOWA - ma anatomiczne elementy stopy zdrowej, higieniczna, łatwa w użyciu, dobrze przylega do skóry, estetyczna, nie jest przystosowana do innego ułożenia, zakłada się ją na protezy typu PTB - sięga do rzepki, lej KBM - sięga do kłykci, lej francuski - sięga b. wysoko.
Goleni: rekonstrukcja osteomioplastyczna - połączenie mostkiem kostnym piszczeli i strzałki →większa płaszczyzna podparcia i stabilizacja; strzałka nie przebije skóry. Kikut jest stabilny. Protezy: konwencjonalne z szynami i gorsetami - lata 70 - te, coraz rzadsze stosowanie, w okolicy kolana są szyny stabilizujące + pasy →dół unieruchomiony, całkowity zanik mm czworogłowego/pośladkowego; krótkie z miękką wkładką - protezy krótkie typu KBM: lej otwarty a wew. Miękkie, lej pełnokontaktowy, szczelny rękaw kolanowy wykonany
z materiału silikonopodobnego, dla osób aktywnych; krótki
z pończochą silikonową - pończochy bawełniane założone
b. luźno aby wciągnąć kikut do protezy, odparzenia, odgniecenia, zraniony naskórek, dyskomfort higieniczny, zmiana pończochy, tanie, dobrze wpijają pot; pończocha silikonowa - wymiana - co m-c, można stosować kremy antybliznowe, uśmierza ból, można pogrubić kikut; protezy mieszane/kombinowane, np. krótka z pończochą.
St. kolanowego: kikut nie większy niż 6cm (goleń +strzałka), staramy się zachować st. kolanowy, b. dobry do zaprotegowania, lej + stopa + element kolanowy
Zamek kolanowy mechaniczny →hydrauliczny.
Na poziomie uda: duża masa m i tk. łącznej, obrzęk, bolesność, bóle fantomowe →założenie protezy będzie odwlekane
Lej + stopa + element kolanowy
Zagrożenie →ostra k. udowa może przebić tk, trudna nauka chodu i sterowanie protezą
Lej + pas przebiegający przez tułów + zamek kolanowy
Na poziomie st. biodrowego: nowotwory złośliwe, urazy; protezowanie rzadko, osoby poruszają się o kulach.
ZAPROTEZOWANIE U DZIECI: protezy nie przypominają zdrowej kończyny, kolorowy lej + stopa z węgla włókowego, rozwój nie może być zaburzony, umożliwia bieganie, skakanie, zabawę, reh. w procesie zabawy, można w nich pływać.
GORSETY SKOLIOTYCZNE: ograniczają ruchomość oddechową; zły wpływ na rozwój dziecka; ograniczenia ruchomości ogólnej
Cel: nawyk dobrej postawy, zatrzymanie progresji skrzywienia; ocena po 3 m-cach braku progresji lub poprawy skrzywienia;
w przypadku skoliozy progresywnej 20-25 stopni wg Kobba
Przeciwwskazanie: krótki sztywny łuk skoliozy; po okresie wzrostu
PODZIAŁ:
1. CTLSO - gdy szczyt skrzywienia jest na Th7 i wyżej, do tej grupy zaliczamy gorset Milwaukee-posiada kosz biodrowy,
3 szyny, peloty derotyzujące, pod koniec stosowania podparcie jest pod kością gnykową, ma działanie czynno-bierne.
2.TLSO- w przypadku skrzywienia na Th8 i niżej, powinno się je nosić 21-22 godziny łącznie z ćwiczeniami, kiedy gorset zdejmujemy, po okresie noszenia gorsetu konieczne są ćwiczenia, pacjenta trzeba zmobilizować i zdyscyplinować. Do tej grupy zaliczamy gorset Cheneau i Boston- w mniejszym stopniu ogranicza ruchomość, kończą się one pod pachą, są z tworzywa sztucznego, mają kosz biodrowy, peloty derotyzujące, miednica ustawiona jest w tyłopochyleniu, a tułów jest lekko zgięty, występuje lekkie rozciągnięcie mm grzbietu, zmniejsza się tonus mm grzbietu(gorset Boston), natomiast gorset Cheneau- jest z tworzywa sztucznego, dopasowany jest indywidualnie do osoby, nie wpływa na ruchomość, ma elementy derotyzujące. Wady to kwestia dermatologiczna- mogą wystąpić odparzenia, powinno się je nosić na bawełnianą podkoszulkę.
Gorsety stosujemy od momentu wykształcenia się łuków talii
u dziecka, kontrola powinna być co 3 miesiące, a co 6 powinno być wykonane zdjęcie RTG, oduczanie noszenia gorsetu trwa od 6-9m-cy
ENDOPROTEZOPLASTYKA STAWU KOLANOWEGO: endoprotezy saneczkowe- stosujemy, gdy kolano jest wydolne więzadłowo; endoprotezy częściowo związane - gdy kolano nie jest wydolne więzadłowo
RODZAJE ENDOPROTEZ:
1. niezwiązane- np. Lotus
2. częściowo związane- np. Freeman
3.kombinowane i kinematyczne (kondylarne)- np. How-medica
realloplastyka- wymiana protezy
artrodeza-usztywnienie stawu, dotyczy również kręgosłupa
REHABILITACJA:
-w 3 dniu pionizacja, ćwiczenia izometryczne m brzuchatego łydki, trójgłowego łydki, mm grzbietu- np. dociskanie łokci do łóżka- 5 sek, później przerwa- początek, stosujemy szyny prostujące (ekstensyjne)- pozwala na wyprost bierny stawu kolanowego, pływalnia- np. ćw z oporem, nauka chodu powinna się rozpocząć o kulach pachowych lub łokciowych.
ENDOPROTEZOPLASTYKA STAWU BARKOWEGO:
- częściowa; całkowita
Leczenie: artroskopia- nacinamy w kilku miejscach, USG, badanie elektrokardiograficzne
REHABILITACJA: po artroskopii- ćw. miękkie
i unieruchomienie; rozciąganie- aby torebka stawowa,
mm i więzadła wróciły na swoje miejsce; pierwsza doba- zgięcie ramienia, przedramienia, robimy to biernie, gdy występuje bolesność, natomiast gdy nie ma takiej potrzeby to od razu ćw. czynne np. w podparciu ruchy wahadłowe stawu barkowego, max supinacja, pronacja; wzmacnianie- prostowanie i zginanie w stawie barkowo-łopatkowym, następnie rotacja, np. pacjent stoi przy ścianie i pcha rękę w przód.
WADY KRĘGOSŁUPA
1. ROZSZCZEP: to częsta wada związana z łykaniem kwasu foliowego, ma wpływ również genetyka; jest to nie zamknięcie się w określonym rozwoju listewek łuku kręgu na poziomie L5-S1
a) JAWNY: uwypuklenie się struktur oponowo-rdzeniowych, następuje problem niedowładu, porażenia wiotkiego, porażenia zwieraczy pęcherza moczowego, problem nauki chodu, leczenie jest objawowe, operacyjne, zachowawcze
b) UTAJONY: może się nie objawiać dolegliwościami żadnego układu, najczęściej u górników, sportowców, skóra i mm są zmienione, np nadmierne owłosienie na poziomie, na którym występuje wada, można to miejsce wyczuć palpacyjnie, czasami może pojawić się problem z niestabilnością kręgosłupa, ale rzadko, masaż w tym przypadku może być niebezpieczny, a dolegliwości bólowe mogą pojawić się podczas właśnie masażu lub hydroterapii.
2. KRĘGOZMYK:
-jest to migracja wyrostka stawowego w kierunku najczęściej do przodu względem trzonu kręgu położonego niżej, przeważnie L5-S1, rzadziejL5-L4, najrzadziej L4-L3
- poprzedzony jest kręgoszczeliną, czyli przerwaniem ciągłości łuku kręgu, przyczyny kręgoszczeliny to: przyczyny urazowe-uraz sumowany; skośne ustawienie kości krzyżowej; skośne ustawienie kręgu
PODZIAŁ:
1. ZE WZGLĘDU NA CZAS:
a)świeży postępujący- dolegliwości bólowe na skutek rozciągania, zginania w krańcowych zakresach ruchomości, może wystąpić zespół ogona końskiego, porażenie zwieraczy
DIAGNOSTYKA ZE WZGLĘDU NA POZIOM:
S1-wspięcie na palcach; S1-S2-zgięcie kolana w tył; L2-zgięcie biodra; L3-wyprost kolana; L4-zgięcie grzbietowe stopy; L5-paluch do góry
b) zestarzały postępujący.
2. ZE WZGLĘDU NA STOPNIE:
1 stopień-krąg przesuwa się o 1/4trzonu kręgu do przodu
2 stopień- przemieszczanie się o 1/2trzonu kręgu
3 stopień- o 2/3trzonu
4 stopień- o całą szerokość.
REHABILITACJA:
należy wzmocnić mięśnie grzbietu i brzucha- wielodzielny, prostu brzucha-brzuszki ze zniesieniem lordozy lędźwiowej i unoszeniem łopatek, poprzeczny brzucha- palce na kolce biodrowe przednie górne i wciągnięcie brzucha, metoda Pilates- to gimnastyka dla baletnic- polega na wciągnięciu brzucha na 3%, oprócz tego stosuje się gorsety, sznurówki, pas bytomski, niesterydowe leki przeciwzapalne- tylko w ostrym stanie bólowym przez okres 2 dni.
3. KRĄG PRZEJŚCIOWY:
- jest to upodobnienie się kręgu leżącego niżej do kręgu leżącego wyżej, bądź odwrotnie, może wystąpić sakralizacja L5-nadmierna ruchomość powyżej i poniżej, zmiany zwyrodnieniowe, zwiotczenie aparatu więzadłowego, osłabienie mięśni brzucha, leczenie zachowawcze, ćwiczenia, sznurówki, gorsety, pas bytomski.
CHOROBA PERTHESA: Choroba ta dotyczy chrząstki nasady kości udowej. Dochodzi do zmiękczenia głowy kości udowej i zniekształcenia jej pod wpływem działania masy ciała. Występuje u dzieci pomiędzy 5 a 20rokiem życia. Zwykle zajęty jest jeden staw biodrowy. Objawami są, bóle w pachwinie promieniujące do uda i utykanie. W wyniku tej choroby może dojść do spłaszczenia nasady kości udowej, do martwicy nasady i do rozkawałkowania nasady. W wyniku długotrwałego leczenia, nasada kości udowej ulega regeneracji. Początek choroby jest powolny i pojawiają się nieznaczne ograniczenia odwodzenia, rotacji wewnętrznej
i zgięcia. Z czasem pojawia się zanik mięsni pośladkowych
i uda. Pojawia się objaw Trendelenburga, objaw kolanowy. Dochodzi do skrócenia długości względnej kończyny dolnej. Dochodzi do odwapnienia głowy kości udowej i do spłaszczenia panewki.
Wyróżnia się cztery okresy: 1. okres zagęszczania struktury kostnej, trwa 2-3 miesiące, choroba obejmuje kilka lat dziecka; 2. okres martwicy, 6-12 miesięcy, powiększenie szpary stawowej. 3. okres fragmentacji 6-18mc, odwapnienie głowy, może dojść do złamania głowy k. udowej. 4. okres odbudowy, trwa od 10mc do 3 lat.
Leczenie: Jest to długotrwałe odciążanie stawu ( 6-12 miesięcy); Wyciągi; Opatrunki gipsowe; Aparaty ortopedyczne