WITAMINY I SKŁADNIKI MINERALNE

W skrócie:
A – widzenie i różnicowanie komórek
D- przemiana wapniowa i fosforanowa
E – antyoksydant
K – bierze udział w krzepnięciu krwi

niedobór tiaminy – choroba beri beri

tabela 44-1

Witamina A

- retinol tworzy: rodopsynę (w czopkach) oraz iodopsynę (w pręcikach)

- w niedoborach wit. A, czas potrzebny na adaptację w ciemności jest wydłużony

Witamina D

wit. D₃ – cholekalcyferol
25-OH-D₃- kalcydiol

1,25-(OH)₂-D₃ - kalcytriol

ryc 44-3,ryc 44-4

Reakcje w wątrobie i nerkach wymagają NADPH, O2, magnezu

Kalcytriol, za pośrednictwem mechanizmu ujemnego sprzężenia zwrotnego hamuje własną syntezę, indukując 24-hydroksylazę i zmniejszając aktywność 1-hydroksylazy w nerkach.

Wit D₃ utrzymuje prawidłowe stężenie wapnia poprzez:
- zwiększenie wchłaniania wapnia w jelitach
- zatrzymywanie wapnia w kościach
- zmniejszenie wydalania wapnia z moczem (stymulacja wchłaniania zwrotnego Ca²⁺ przez kanaliki nerkowe dystalne).

Ponadto kalcytriol uczestniczy w sekrecji insuliny, a także syntezie i sekrecji PTH

Witamina K

- potrzebna do syntezy białkowych czynników krzepnięcia krwi
- jej agonistą jest dikumarol
- jest kofaktorem karboksylacji reszt glutaminianowych w procesie posyntetycznej modyfikacji białek, w wyniku tej reakcji powstaje niezwykły aminokwas γ-karboksyglutaminian

Witamina B₁ – tiamina
- jest koenzymem:
* dehydrogenazy pirogronianowej
* dehydrogenazy α-ketoglutaranowej
* dehydrogenazy ketokwasów o rozgałęzionym łańcuchu ( w przemianie leucyny, izoleucyny i waliny)

* transketolazy w szlaku PF

- aktywuje kanał chlorkowy w błonie nerwów, poprzez jego fosforylację

niedobór powoduje:
- beri-beri – uszkodzenie nerwów obwodowych
- zespół Korsakowa – uszkodzenie OUN
- kwasicę mleczanową

Zawartość tiaminy można ocenić przez oznaczenie aktywności transketolazy erytrocytów

Witamina B₂ - ryboflawina

- źródło FMN i FAD

Zawartość ryboflawiny w ustroju można stwierdzić na podstawie aktywności reduktazy glutationowej erytrocytów, oznaczanej po dodaniu do nich FAD

Niacyna

- może powstać w organizmie człowieka z aminokwasu egzogennego - tryptofanu

- źródło NAD i NADP
- NAD jest źródłem ADP-rybozy, niezbędnej do ADP-rybozylacji białek i poli-ADP-rybozylacji nukleoprotein uczestniczących w mechanizmach naprawy DNA
niedobór:
- pelagra (niedobór tryptofanu i niacyny) – może wystąpić w zespole Hartnupa, kiedy to tryptofan jest obecny w organizmie, ale jego transport przez błony jest upośledzony

Witamina B₆ – pirydoksal, itp.

- koenzym transaminacji i dekarboksylacji aminokwasów
- kofaktor fosforylazy glikogenowej
- rozrywa wiązanie hormon-receptor z DNA, przerywając w ten sposób działanie hormonów

Zawartość wit. B6 w ustroju można ocenić na podstawie aktywności aminotransferaz w krwinkach czerwonych

Witamina B₁₂
- występuje tylko w pokarmach pochodzenia zwierzęcego.
- jest koenzymem:
* mutazy metylomalonylo-CoA
* aminomutazy leucynowej
* syntazy metioninowej

[ metylomalonylo jest substancją pośrednią katabolizmu waliny i produktem karboksylacji proponylo-CoA, powstającego w następstwie katabolizmu izoleucuny, cholesterolu i rzadko KT zawierających nieparzystą liczbę at.węgla]

metylomalonylo-CoA pojawia się w moczu, w niedoborach wit. B12

niedobór:
- niedokrwistość złośliwa
- powoduje niedobór kwasu foliowego

Foliany

- nośniki reszt jednowęglowych

niedobór

- niedokrwistość megoblastyczna

Witamina H – biotyna

- jest koenzymem karboksylaz:
* karboksyaza acetylo-CoA
* karboksylaza pirogronianowa
* karboksylaza propionylo-CoA
* karboksylaza metylokrotonoilo-CoA

Kwas pantotenowy

- składnik CoA
- składnik białka transportującego ACP
- przenosi grupy acylowe

Witamina C

- nie może być wytwarzana bo brak oksydazy gulonolaktynowej
- jest ważna dla hydroksylaz zawierających miedź oraz zawierających żelazo
- zmiata rodniki tlenowe
- jest koenzymem:
* β-hydroksylazy dopaminowej (zawierającej miedź, uczestniczącej w syntezie katecholamin z tyrozyny)
* hydroksylazy peptydyloglicynowej (zawiera miedź)
* 7α-hydroksylazy cholesterolu

- utrzymuje wit.E wraz z różnymi metalami w formie zredukowanej

GDZIE CO ZACHODZI: