Każdy człowiek rozpoczyna życie jako pojedyncza komórka. Powstaje ona z połączenia jajeczka (żeńskiej komórki rozrodczej) i plemnika (męskiej komórki rozrodczej), do którego dochodzi podczas stosunku płciowego. Ponieważ komórki pochodzą od obojga rodziców, dziecko będzie miało cechy podobne do swoich rodziców.

Plemniki, które dostają się do pochwy podczas stosunku, przy pomocy swoich ogonów płyną w kierunku macicy i jajowodów. Jeśli plemnik napotka na swojej drodze jajeczko, może się z nim połączyć. Dochodzi wówczas do zapłodnienia, które daje początek nowemu życiu.

Po 12 godzinach od momentu poczęcia w zapłodnionym jaju następuje wymieszanie i połączenie genów ojca z genami matki. Powstaje komórka, zwana zygotą, zawierająca 23 pary chromosomów. W każdej parze jeden chromosom pochodzi od jednego z rodziców.

Po około 36 godzinach od momentu poczęcia pojedyncza komórka dzieli się na dwie jednakowe komórki. Dzięki mitozie zarodek po 4 dniach składa się z 60 do 70 komórek. W ciągu paru dni liczba komórek staje się na tyle duża, że tworzy okrągłą grudkę zwaną morulą, przypominającą wyglądem owoc maliny.

W miarę zwiększania się liczby komórek zarodek przesuwa się poprzez jajowód i około 3 dnia od poczęcia przedostaje się do wnętrza macicy. W tym okresie następuje przekształcenie embrionu w kuleczkę złożoną z komórek i wypełnioną wewnątrz płynem. Te właśnie komórki przekształcą się stopniowo w płód, pozostałe zaś utworzą błonę, która wraz z wodami płodowymi będzie osłaniała rozwijające się dziecko.

Między 7 a 9 dniem rozwoju zarodka, a więc w okresie kiedy składa się on z kilkuset komórek, dochodzi do zetknięcia ze ścianą macicy i zarodek zagnieżdża się w niej. Proces ten nazywa się implantacją zarodka. Naczynia krwionośne ściany macicy wypełniają się krwią. Krwawiące tkanki macicy uwalniają wielocukier, zwany glikogenem, który służy jako substancja odżywcza dla zarodka.

Gdy kobieta potwierdzi swoją ciążę przy pomocy testu ciążowego, badania krwi lub badania ginekologicznego, jest już zazwyczaj w czwartym, piątym lub szóstym tygodniu ciąży, a więc pierwszy miesiąc ma już za sobą.

W piątym tygodniu ciąży rozwija się zgrubienie nazywane smugą pierwotną. Wytacza ona główną oś ciała przyszłego dziecka, wzdłuż której rozwinie się niebawem kręgosłup.

Szóstego tygodnia ciąży rozwija się zaczątek układu nerwowego. Wzdłuż smugi pierwotnej pojawia się zagłębienie. Brzegi tego zagłębienia zbliżają się do siebie i powstaje cewa nerwowa, z której rozwinie się rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe. Kilka dni po powstaniu cewy nerwowej istnieją już zaczątki mózgu i rdzenia kręgowego dziecka. Pojawiają się również zaczątki oczu.

Na początku 6 tygodnia zarodek ma ok. 6 mm a pod koniec 7 tygodnia już ok. 12 mm długości. Dobrze widać gdzie powstanie głowa, pojawiają się zaczątki serca które ma jeszcze stosunkowo prostą budowę. Z ciała sterczą wypustki kończyn i widoczne są przez skórę ślady oczodołów.

Pod koniec siódmego tygodnia ciąży u zarodka można rozróżnić wątrobę i nerki, ale na razie nie pełnią one swych funkcji. Zaczynają się tworzyć: tarczyca, pęcherzyk żółciowy i śledziona. Formuje się klatka piersiowa zawierająca zalążek płuc.

W ósmym tygodniu ciąży serce bije już bardzo zdecydowanie, jego pracę można zaobserwować przy pomocy badania USG. Rozwija się ucho środkowe odpowiedzialne za słuch i utrzymanie równowagi. Ze względu na bardzo szybko rozwijający się mózg, głowa płodu jest na tym etapie nieproporcjonalnie duża w stosunku do innych części ciała. Zarysowuje się kształt szyi, widoczne stają się usta, zaczynają rozwijać się nozdrza. Zarodek zaczyna wykonywać pierwsze ruchy, jednak będą one jeszcze przez kilka tygodni niewyczuwalne dla matki.

W dziewiątym tygodniu dziecko osiąga długość 2 cm. Rozwój soczewki oka dobiega końcowi, dziecko zaczyna wykazywać wrażliwość na dotyk. Grzbiet prostuje się, a ogon stopniowo zanika. W dalszym ciągu kształtują się mięśnie, szczęka, żuchwa, a żebra i kręgi kostnieją. Zarasta podniebienie.

Na początku trzeciego miesiąca ciąży u płodu oczy przesuwają się z bocznych części głowy ku przodowi. Twarz coraz bardziej upodabnia się do twarzy człowieka. Kończyny rosną bardzo szybko. Szkielet intensywnie kostnieje. Wszystkie szczeliny twarzy, będące pozostałościami skrzeli, zarastają. Żołądek przesuwa się na swoje miejsce i powstają warstwy mięśniowe przełyku, żołądka i jelit. Ukształtowane są już duże naczynia krwionośne.

W czasie pierwszego trymestru ciąży uformowały się główne narządy dziecka. Na początku drugiego trymestru płód jest małą, w pełni ukształtowaną, ważącą 30 g i mierzącą 7,5 cm długości, istotą ludzką. Przez następne trzy miesiące, czyli drugi trymestr ciąży, dziecko będzie rozwijało się i doskonaliło, jego ruchy staną się wyraźnie wyczuwalne.

Na przełomie trzeciego i czwartego miesiąca ciąży występuje jedno z prawdziwie zdumiewających zjawisk rozwoju. W tym okresie narządy wewnętrzne, mięśnie i układ nerwowy ulegają zróżnicowaniu i rozpoczyna się wytwarzanie między nimi połączeń. Teraz więc, kiedy mózg wysyła sygnały, mięśnie odpowiadają na nie i płód porusza nóżkami, obraca stopy i zgina paluszki. Delikatne rączki płodu mogą zginać się w stawach łokciowych i nadgarstkach, a dłoń zaciska się w piąstkę. Duża główka osadzona na krótkiej szyi wykonuje niewielkie obroty. Oczy są jeszcze stale zamknięte zrośniętymi powiekami, twarzyczka płodu wykonuje jednak grymasy, porusza gałkami ocznymi, marszczy się, porusza wargami i otwiera usta.

W czwartym miesiącu mięsień sercowy jest już silny i jego skurcze są regularne. Serce to bije od 120 do 160 razy na minutę, to jest około dwa razy szybciej niż serce matki.

Skóra jest w tym okresie cienka, luźna i pomarszczona, jej barwa czerwona lub różowa wskutek prześwitywania naczyń krwionośnych. Na czubkach palców dłoni i stóp wytwarzają się poduszeczki dotykowe, podobne poduszeczki powstają na dłoniach i stopach. Powstają układy bruzd i listewek skórnych, które będą stanowić o kształcie unikalnych odcisków palców.

Płuca płodu są obecnie zapadnięte i nieczynne. Nie ma w nich jeszcze pęcherzyków płucnych. Zostaną całkowicie uformowane dopiero po urodzeniu, ale ogólny zarys budowy płuc jest już zakończony.

W piątym miesiącu ciąży rozwój narządów jest już tak zaawansowany, że mogło by się wydawać, że płód jest zdolny do przeżycia poza organizmem matki. Nie jest to jednak możliwe. Przed osiągnięciem szóstego miesiąca płuca, skóra i przewód pokarmowy płodu nie są przystosowane do samodzielnego życia, nie ma też żadnego zabezpieczenia regulacji temperatury ciała płodu.

Na tym etapie ciąży płód może wykonać silny chwyt dłonią, co wskazuje na daleko posunięty rozwój siły mięśni, koordynacji ich ruchów oraz istnienie wyraźnego odruchu chwytnego.

W piątym miesiącu u płodu rozpoczyna sie proces wymiany zużytych komórek na nowe. Dotyczy to przede wszystkim skóry.

W ciągu piątego miesiąca długość dziecka mierzona od czubka głowy do tyłka osiąga 19 cm, a waga około 230 g. Płód zawieszony jest w około trzech-czwartych litra płynu owodniowego. Co około 3 godziny płyn owodniowy podlega całkowitej wymianie z osoczem krwi matki. Jego rola polega nie tylko na stworzeniu osłony mechanicznej, poduszki tłumiącej ewentualne urazy, ale również i na utrzymaniu właściwej temperatury ciała płodu.

Pod koniec tego miesiąca ciąży szkielet składa się w znacznej mierze z twardej tkanki kostnej. W tym czasie powstaje owłosienie oraz wyrastają brwi. Włosy na głowie płodu osiągają taką długość, że można by je obcinać, gdyby był bezpośredni dostęp do dziecka.

Ruchy dziecka w brzuchu matki stają się wyraźne, matka wyczuwa i odróżnia obroty całego ciała oraz ruchy nóżek - kopanie. Poprzez ścianę jamy brzusznej udaje się odróżnić w pewnych momentach niektóre okolice ciała płodu - czasem łokieć, czasem główkę, nóżkę, pośladki. Od czasu do czasu płód może mieć czkawkę, która powoduje rytmiczne wstrząsy w jamie brzusznej matki co 2-4 sekundy.

W szóstym miesiącu płód szybko rośnie, odległość od czubka głowy do tyłka osiąga 25-30 cm, a waga około 700g. Płód staje się miniaturowym człowieczkiem o proporcjach ciała zbliżonych do proporcji ciała dziecka po urodzeniu.

We wcześniejszym okresie, przed szóstym miesiącem rozwoju, kiedy głowa była opuszczona na pierś, a brzuszek sterczał ku przodowi, narządy wewnętrzne płodu były ułożone ciasno. Teraz, gdy płód urósł i rozwinął się, narządy wewnętrzne uległy przesunięciu i zajęły swoje ostateczne miejsce.

W szóstym miesiącu powieki otwierają się, oczy staną się wrażliwe na światło dopiero w następnym miesiącu.

Na obecnym etapie ciąży proces kostnienia szkieletu u płodu jest już tak daleko posunięty, że można uzyskać zdjęcie rentgenowskie. Kręgosłup człowieka składa się z 33 kręgów, ma 150 stawów i 1000 wiązadeł, które go podtrzymują. Wszystkie zaczynają wytwarzać się w 6 miesiącu ciąży.

Końcowe etapy rozwoju zarodka przypadające na 7, 8 i 9 miesiąc ciąży, to trzeci trymestr. Zasadniczą cechą tego okresu jest prawdopodobieństwo przeżycia dziecka poza organizmem matki, zwiększające się z każdym dniem trwania ciąży.

W trzecim trymestrze ciąży częstsze stają się niebolesne skurcze macicy, zwane skurczami Braxtona Hicksa. Te skurcze rozszerzają macicę odpowiednio do powiększającego się płodu.

Od siódmego miesiąca ciąży dziecko może utrzymać się przy życiu. Podstawowym czynnikiem jest rozwój układu nerwowego, a szczególnie mózgu, który w tym właśnie czasie może już kierować rytmicznymi ruchami oddechowymi, kontrolować ruchy połykania i regulować temperaturę ciała.

Siedmiomiesięczny płód ma przeciętnie 30 cm w pozycji siedzącej i waży 900-1350 g. Puszysty meszek, który miesiąc wcześniej pokrywał całą skórę, jest teraz ograniczony do pleców i ramion. W dalszym ciągu rosną włosy głowy, u niektórych płodów mogą być dość długie. Podczas tego miesiąca ciąży zauważono, że płód może ssać kciuk, czasami dziecko po urodzeniu może mieć stwardnienie skóry na kciuku spowodowane wielotygodniowym jego ssaniem.

W siódmym miesiącu ciąży następuje intensywny rozwój mózgu. Rozwój inteligencji i osobowości ujawnia się stopniowo w miarę rozwoju płodu. W siódmym miesiącu istnieje już większość fizycznego podłoża osobowości, w 2 ostatnich miesiącach ciąży i w kilku pierwszych tygodniach po urodzeniu rozwijają się dodatkowe szlaki nerwowe, ale ciągle jeszcze są możliwe zmiany. Jeżeli nawet cały układ, zawierający tysiące szlaków nerwowych, jest ukształtowany, nerwy te muszą ciągle być używane, aby dziecko mogło osiągnąć pełnię możliwości odziedziczonych po rodzicach.

 W ósmym miesiącu ciąży szybkość przyrostu wagi płodu oraz matki ulega zmniejszeniu. Dziecko znajdujące się w brzuchu matki waży od 1800 do 2200 g i ma ok. 33 cm długości od szczytu głowy do tyłka.

Dziecku urodzonemu w ósmym miesiącu oddychanie sprawiało by wciąż jeszcze trudności. Przyczyną jest niedostateczny rozwój pęcherzyków płucnych. Ośmiomiesięcznym wcześniakom trzeba podawać tlen, aby zabezpieczyć przeżycie.

W dziewiątym i ostatnim miesiącu ciąży dziecko jest mniej ruchliwe niż poprzednio. Spowodowane to jest tym, że jest tak duże, iż praktycznie wypełnia całą będącą do dyspozycji przestrzeń.

Na początku dziewiątego miesiąca długość w pozycji siedzącej wynosi 35-38 cm, całkowita zaś długość 48-51 cm. Zazwyczaj waga urodzeniowa wynosi od 2,7 do 3,6 kg, zwykle chłopcy wykazują większą wagę.

Przed urodzeniem w większości przypadków płód przyjmuje pozycję "do góry nogami", główka opuszcza się do miednicy matki. Pozycja ta jest najbardziej dogodna dla dziecka i najbezpieczniejsza w czasie porodu.

W ciągu dziewiątego miesiąca płód nabiera odporności dzięki przechodzeniu do niego przeciwciał z krwi matki.

W okresie 10-14 dni przed porodem macica obniża się. Ta zmiana pozycji płodu odczuwana jest przez matkę zwykle jako ulga. Oddychanie staje się łatwiejsze dzięki zmniejszeniu ucisku na przeponę i płuca. Matka w tym okresie może odczuwać lekkie skurcze macicy. Skurcze te pomagają dziecku w przyjęciu dziecku właściwej pozycji przed porodem.

Szybkość wzrostu płodu ulega zmniejszeniu w 2-3 tygodniu przed porodem, dochodzi wtedy nawet do zahamowania wzrostu. Dzieje się tak dlatego, że zachodzą zmiany w łożysku. Częściowo zanika ono, dotąd gąbczaste i miękkie teraz staje się twarde i włókniste, komórki pokrywające łożysko częściowo degenerują się. W końcowym okresie ciąży matka traci nieco na wadze. Wszystko to wskazuje na zbliżające się zakończenie czynności łożyska i stwarza konieczność podjęcia przez płód niezależnego życia - zabezpieczenia własnymi siłami oddychania, trawienia i wydalania. Początek akcji porodowej jest bliski.

 

Embrion, zarodek składający się z 8 komórek. Dwa dni po poczęciu.

Zarodek człowieka - szósty tydzień ciąży.

Zarodek na początku 6 tygodnia ciąży.

Zarodek w 7 i 8 tygodniu życia.

Płód na początku trzeciego miesiąca ciąży. Dziecko znajduje się w pęcherzu płodowym.

Płód w trzecim miesiącu ciąży, widoczne są: pęcherzyk żółtkowy, pęcherz płodowy i łożysko.

W 12 tygodniu ciąży serce jest już ostatecznie ukształtowane. Pompuje krew do ciała płodu, a także dwiema tętnicami pępowinowymi do łożyska, które stanowi już odrębny narząd.

Prawidłowo wykształcony 12 tygodniowy płód. Można dostrzec rozwój szkieletu.

Płód w 13 tygodniu ciąży w pęcherzu płodowym wraz z łożyskiem.

Pod koniec pierwszego trymestru płód jest małą, w pełni ukształtowaną, ważącą 30 g i mierzącą 7,5 cm długości, istotą ludzką.

Wygląd płodu ma początku czwartego miesiąca ciąży ( 14 tydzień ciąży ).

Płód w czwartym miesiącu ciąży otoczony pęcherzem płodowym.

Płód w piątym miesiącu ciąży w pęcherzu płodowym, połączony pępowiną z łożyskiem.

Dziecko w szóstym miesiącu ciąży znajdujące się w worku płodowym, ułożone tyłem do łożyska.

Wygląd dziecka w siódmym miesiącu ciąży. Dziecko ssie kciuk.