Średniowiecze i jej chronologia

Nazwa "średniowiecze" pochodzi z wieku XV, kiedy to myśliciele renesansowi postanowili nazwać okres oddzielający ich od kultury starożytnej. Jeszcze w wieku XVI za sprawą przedstawicieli reformacji określenie media aetas, od którego pochodzi polskie słowo "średniowiecze", nabrało negatywnego wydźwięku. Wieki średnie były od XVI stulecia uznawane za okres degeneracji kultury i obyczajów. Tymczasem wystarczy sobie uświadomić, że nazwą tą określamy epokę trwającą od V wieku do wieku XV, a zatem obejmującą 1000 lat! Tak długi czas wymyka się wszelkim klasyfikacjom. W efekcie, parafrazując : słowa Ryszarda Kapuścińskiego, można powiedzieć, że tylko w wielkim;troszczeniu, dla wygody, mówimy średniowiecze. W rzeczywistości, za nazwą, średniowiecze nie istnieje". Granica pomiędzy starożytnością a średniowieczem jest trudna i ustalenia. Wiąże się ona z powolnym upadkiem Cesarstwa Zachodniego, zatem za najbardziej naturalną datę przełomową można znać detronizację ostatniego cesarza Cesarstwa Zachodniego Romulusa Augustulusa w roku 476. Data ta stanowi rzeczywiście gratce, ale nie tak jednoznaczną jakby się mogło wydawać. Proces upadku Rzymu był długotrwały i rozpoczął się już w wieku IV, a nawet III. Powoli zmieniała się również mentalność mieszkańców Cesarza, co wiązało się głównie z pojawieniem się chrześcijaństwa.
(M. Hanczakowski, M. Kuziak, A. Zawadzki, B. Żynis, Epoki literackie, Bielsko Biała 2001, s. 41)