wstep do psych transportu

Wstęp do psychologii transportu

by dr Wontorczyk

Początki psychologii transportu sięgają lat 30-40-tych XX wieku. Psychologia transportu jest gałęzią psychologii stosowanej, co w praktyce oznacza, że jej zagadnienia są rozwijane w zależności od aktualnego zapotrzebowania (np. lata 70-te to problematyka widoczności na drodze, później inne zagadnienia).

(tutaj prognozy co do przyszłości) Europa 2030 :

Obszary analiz psychologicznych (czyli plan wykładu)

  1. Prędkość

Każdy z nas ma różny próg reakcji, ale trzeba wyznaczyć jakieś normy. Drobna różnica czasu reakcji sprawia, że droga którą przebędzie się nieświadomie może wynosić kilkanaście metrów. Odległość jaką powinno się zachować od pojazdu przed nami, przy prędkości ok 50 km/h = 12m. Należy też pamiętać, że do czynnika zwanego czasem reakcji trzeba dodać jakość drogi (czy jest zaśnieżona, oblodzona, przyczepność podłoża, etc.).

Ze statystyk wynika, że obniżenie prędkości o zaledwie 3km/h może przyczynić się do zmniejszenia liczby zabitych rocznie o 500 ofiar.

30 km/h – szanse na przeżycie przechodnia
50 km/h – 50% szans, że przeżyje
60 km/h – 0 % szans, że przeżyje

Jak widać, obniżenie prędkości ma sens z w punktu widzenia bezpieczeństwa, jak jednak przekonać kierowców aby zmniejszali prędkość.

- Redukcja prędkości – kaskadowo-
zamiast od razu stawiać ograniczenie prędkości z 90 do 50 km/h, można robić to stopniowo 90 – 70 – 80 – 60 - 50 km/h. W ten sposób angażuje się procesy poznawcze, co z kolei sprawi, że większość kierowców na tym odcinku zwolni.

  1. Alkohol

W walce z alkoholem można wyróżnić „dwie tradycje”: Amerykańską i Europejską.

Amerykańska – walka z alkoholem – wychodzi się z założenia, że im wcześniej zacznie się spożywać alkohol, tym wcześniej można popaść w problem alkoholowy, zakazuje do 21 roku życia spożywania alkoholu (planuje się przesunąć tą granicę do 23 lat). Nie stosuje się zbytnio restrykcyjnych norm co do ilości ilości promili we krwi.

Europejska – ustalanie jaki wskaźnik jest dobry - zakłada się, że ludzie nie piją jak prowadzą,

Alcohol ralated traffic fatalities – prognozy:

1982 – 60%
2002 – 41%

Niestety nie udało się osiągnąć prognozowanych wyników.

BAC – blood alcohol concentration

Powyżej 1,5‰ szansa na uczestniczenie w wypadku drogowym zwiększa się 200 krotnie!

W różnych krajach, w odmienny sposób weryfikuje się poziom spożytego alkoholu u kierowców, np. w Japonii o tym czy ktoś prowadzi w stanie nietrzeźwym wnioskuje się na podstawie „obserwacji”. W Rosji – policjant decyduje, czy osoba jest „upojona” alkoholem. Natomiast w Szwecji obowiązują najbardziej restrykcyjne normy 0,1‰ i 0,2‰. W USA 0,8‰, ale w przypadku kierowców ciężarówek -0,6‰.

BAC vs BrAC (breath alcohol control)

BrAC < BAC

* są pomysły aby badać BAC na podstawie próbki potu

Różne grupy spożywające alkohol:

Różnie należy zawracać się do każdej z grup

W Amerykańskiej tradycji (walka z alkoholem):

Ci którzy wcześniej zaczęli eksperymentować z alkoholem, częściej mają wypadki

10 – 35% wypadków powodowali uzależnieni

Wzorce picia:

Normy:

DSM 4 mówi o dopuszczalnej dziennej dawce alkoholu = 60g. W przypadku spożywania ok 5 drinków dziennie, można mówić o alkoholizmie, zdaniem dr Wontorczyka, 3 piwa dziennie to już alkoholizm.

Wypadki spowodowane spożyciem alkoholu, generują olbrzymie koszty społeczne.

Czas potrzebny na eliminację alkoholu z ustroju (BAC):

0,05 = 3,5h
0,07 = 5h
1 = 7h
1,5 = 10h

Alkohol powoduje znaczące pogorszenie sprawności wykonywanych czynności – są jednak badania, które nie do końca potwierdzają to stwierdzenie. Aczkolwiek tam gdzie obniżono prób sprzedaży i spożycia alkoholu, tam występuje więcej wypadków. (MLDA – minimal legal drinking age).

Alkohol jako deinhibitor zachowań:

ALE: Po wypiciu pewnej dawki alkoholu:

Zatem tradycja Europejska (wyznaczeni norm) jest bez sensu i lepiej byłoby ograniczać wiek spożycia alkoholu. Wtedy może się spodziewać mniej problemów na drodze, a także w innych sferach życia, np. w społecznych.

Najbardziej podatna na alkohol rasa – biała

Grupa najwięcej pijąca: Hiszpanie

Prewencja (od 2000r w 11 stanach USA w barach i restauracjach):

--- FILM – eksperyment – jazda pod wpływem alkoholu ---

Linköping – ośrodek badań kierowców w Szwecji, można tam przejść dodatkowe, albo karne szkolenie.

Szkolenia dotyczą wpływu alkoholu na zdolność od prowadzenia pojazdu:

Jedna porcja standardowa (10g czystego alkoholu etylowego)
200g piwa (5%) = 100g wina (10%) = 25g wódki (40%)

3-4‰ – śpiączka, zanik funkcji oddechowych

2-3‰ – zaburzenia mowy, wzmożenie senności, zaburzenia kontroli zachowania

1-2‰ – zaburzenia koordynacji i równowagi, osłabienie sprawności intelektualnej i pamięci, brawura, opóźnienie czasu reakcji, wahania nastroju (powyżej 1,5‰ o wypadek łatwiej o 120 razy)

Mity związane z piciem

Jak można rozpoznać osobę prowadzącą pod wpływem alkoholu lub środków psychoaktywnych

Leki psychoaktywne i narkotyki (badanie może nakazać policja, jeśli uzna, że trzeba zbadać)

  1. Agresja

Instytut Gallup (2002) – badania dotyczące agresji w ruchu drogowym (USA - 66%, Europa - 48%, Japan - 25%)

Predykatory agresji:

Zazwyczaj osoba : młoda, źle wykształcona, karana, nadużywająca alkoholu i narkotyków, traktuje innych jako rywali, nie zapina pasów, manifestuje wyższość nad innymi, drogę traktuje jako swoją własność (+czytanie pracy oglądanie tv w trakcie jazdy)

Style agresywne

Relacje rodzice-dzieci, a agresywne zachowania

Niebezpieczne zachowania 120 pytań (4 skale, etc… ) – agresywne zachowania, przestępstwa

W relacji ojciec-syn oraz matka-syn, bardzo szybko synowie przejmowali błędy i zachowanie na drodze. Natomiast przestępstwa drogowe, są bardzo często kopiowane w relacjach ojciec-córka. Najsilniej kopiowane są błędy.

Na szczęście Europa (w odróżnieniu od USA) jest wolna od agresji instrumentalne (tj. strzelanie z auta), wyróżnia się natomiast:

Przyczyny agresji drogowej:

Czynniki osobowe:

Czynniki kontekstowe:

David Shiner – model agresji – (nie wiem, ale albo mam nie takie nazwisko, albo Wontorczyk cos źle powiedział, nie potrafię tego zweryfikować w google). Mam nadzieje, że to mało ważne ;)

I jakiś inny model

  1. Ergonomia - psychologii

Psychologowie do lat 80-tych nie byli dopuszczani do projektowania systemu ruchu drogowego. Później jednak sytuacja ta uległa zmianie.

Co ciekawe, samochodów nie konstruuje dla osób starszych, tylko dla młodych i sprawnych. Pewien stereotyp młodego konsumenta.

Zagadnienia dotyczące pojazdów:

Wskaźniki prędkości- inaczej robione skale (szeroka dla niższych prędkości, dla bardzo dużych wąska przedziałka)

------ DRUGI DZIEŃ WYKŁADU -----

Przestrzeń ruchu dla kierowcy i pasażerów

Pole widzenia (powinno wynosić 360 stopni)

Instruktorzy jazdy powinni uczyć jak korzystać z siedzeń i lusterek - ergonomia jazdy

Komfort jazdy – drgania wstrząsy, mają bardzo negatywny wpływ na układ kostny, mięśniowy, układ krążenia u funkcjonowanie narządów wewnętrznych człowieka

W małych pojazdach odczucie szybkości, w dużych natomiast powolności

Drgania i wibracje silnie oddziaływają na układ nerwowy:
ciałka Paciniego 60 -90 Hz
ciałka Meissnera 5 – 60Hz
płytki Merkela Golgi-Mazzoniego

Objawy napadowe: zaburzenia przepływu krwi, mrowienie, drętwienie, u motocyklistów ekspozycja na zimno. CO prowadzi do: bólów głowy, zawrotów, bezsenności, drażliwości, upośledzenia czucia i dotyku, piekącego bólu w obrębie kończyn.

W układzie kostno-szkieletowym (kręgosłup) powstanie pseudotorbieli.

Zagrożenia toksyczne

Nawet same odświeżacze powietrza mogą na nas negatywnie oddziaływać, mogą wystąpić:

Najbardziej pożądane zapachy:

  1. Intelligent Transportation System

Niektóre kraje wycofały z obiegu pojazdy sprzed roku 2003 jako niezgodne ze standardami. (ABS, Antisleeper, nowoczesne oświetlenie i reflektory, alkokey)

  1. Zaawansowane systemy zarządzania ruchem (Advanced Traffic Management System –ATMS), monitorowanie wszystkiego, inteligentny system, który panuje jazdę i ogranicza prędkość

  2. Nowoczesny system kontroli pojazdu (Advanced Vehicle Control System – AVCS) – systemy, które same hamują i kontrolują położenie pojazdu, nawigacja, blokady prędkości, etc

  3. Nowoczesny system informowania podróżnych (Advanced Traveler Information System - AVIS) - system podaje informacje o położeniu, warunkach ruchu, optymalnej drodze, zagrożeniach, etc.

  4. System wspomagający przewozy podróżnych – system dla kierowców autobusów, ma eliminować puste i niekorzystne finansowo przebiegi (te bez pasażerów)

GREENBOX

Zielona skrzynka (In Vehicle Data Recorder – IVDR), przeprowadza elektroniczne zapisy, wszystkich niepożądanych zdarzeń, czyli:

Z badań wynika, że kierowcy najwięcej błędów popełniają kilka minut po rozpoczęciu jazdy oraz kilka minut przed jej zakończeniem. Najwięcej popełnianych błędów przypada na godziny: 2 AM- 5 AM. Mężczyźni popełniają więcej błędów niż kobiety, zwłaszcza nocą. Kobiety natomiast są bardziej uważne nocą.

  1. Dystraktory

Billboardy jako reklama

10 m od drogi – teren zabudowany
25 m – poza terenem zabudowanym
40 m – poza terenem zabudowanym (na drogach ekspresowych)

Reklama jest niebezpieczna gdy jest to:

Oko ludzkie automatycznie podąża za strzałką, albo palcem, dlatego też, ruchome reklamy są bardziej skuteczne, zwłaszcza jeśli doda się do nich kontekst erotyczny.

Nagość w reklamach:

U obu płci występuje rozproszenie uwagi, pogorszenie odbioru i zdolności do przetwarzania napływających informacji

Telefony komórkowe

Rozmawianie przez telefon w trakcie prowadzenia pojazdu jest w Polsce wykroczeniem i podlega karze mandatu do 200 PLN.

Z badań statystycznych: rozmowa telefoniczna w trakcie jazdy jest bardziej niebezpieczna niż prowadzenie z 0,5 promila alkoholu we krwi :)

CB radio także nie jest legalne jeśli wymaga od kierowcy używanie ręcznej słuchawki. „Nie wolno korzystać z telefonu i CB w sposób który angażuje używanie ręki”.

Radio samochodowe

Nastawione na głośność powyżej 80 dB drażni i przeszkadza, przekłada się to na pogorszenie zdolności poznawczych. Różna muzyka może na nas w różny sposób wpływać (klasyczna zbytnio relaksuje, metal zbytnio pobudza –diabeł, zło, wypadek ;)). Jeśli mamy już słuchać radia w trakcie jazdy samochodem to najkorzystniej będzie słuchać czegoś przeplatanego informacjami.

Radio poza tym sprawia, że możemy nie słyszeć dźwięków z zewnątrz samochodu.

Myśli za kierownicą

Główne myśli to zazwyczaj: praca i seks, a także rodzina :). Najczęściej inspirują nas do tego typu myśli reklamy i billboardy.

Istnieją także systemy elektroniczne zainstalowane w samochodach, które mają za zadanie odłączać nam radio, GPS i inne dystraktory po zbyt długim czasie użytkowania.

Ogólna konkluzja: Nie powinno się robić zbyt wielu rzeczy na raz.

  1. ADHD (Attention deficit hyperactivity disorder)

Wcześniej zwane:

ADD – Attention Deficit Disorder
AADD – Adult Attention Deficit Disorder
AADHD – Adult Attention deficit hyperactivity disorder

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi zaburzenie hiperkinetyczne. Występuje głównie u chłopców (70%) ale także u dziewcząt (30%) we wczesnym dzieciństwie. Brak wytrzymałości w realizacji zadań zaangażowanie poznawczego. Tendencja do przechodzenia z jednej czynności w drugą, nie kończenie żadnej. Występuje również w wieku dojrzałym (80% dzieci z ADHD).

3 zespoły zaburzeń:

Niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki

Niemożność pozostawiania w bezruchu nawet przez krótki czas

Zwiększona szybkość i częsta zmienność ruchów (wrażenie ciągłego pośpiechu)

Przymusowe wymachiwanie rękami

Wzmożone drobne ruchy kończyn (machanie nogami, tupanie, palcami, huśtanie się na krześle, zabawa przedmiotami, które znajdują się w zasięgu ręki)

Sfera poznawcza

Sfera emocjonalna

Leczenie i terapia:

Stymulanty:

Efekty uboczne:

(oddziaływają na obszary, gdzie dopamina się uwalnia i gdzie dociera) – mniej efektów ubocznych

Niestymulanty (non stimulants)

Atomoxetyna (oddziaływają tylko na miejsca, gdzie ma dotrzeć dopamina) – pomaga tylko w objawowo

Efekty uboczne:

Etiologia zaburzenia – genetyczna, ADHD jest spowodowane zaburzeniem działania receptorów transportera dopaminy DRD4, DRD5 (są one związane także z alkoholizmem) odnoszące się do allelu 10 i 11.

Efekt: Prawa przestrzeń jest słabo lub w ogóle nie zauważana, można to wykryć na stereometrze

gorsze czasy reakcji

więcej przejechanych zwierząt

Więcej popełnianych błędów

Chorym na ADHD warto podawać stymulanty (Ritalin 40mg). W karajach takich jak: USA, Canada, UK, Niemcy, Francja, Holandia: ustawowo nakazuje się zażywane leków osobom, u których stwierdzono ADHD.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Postawy i Taktyki manipulacyjne, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstep do psych spolecznej 1rok
ZAGADN. KOLOKW. NR1 WSTEP DO PSYCH.OGOLgggg, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstęp do psych ogólnej
dolinski II SEM pyt na truskawke, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstep do psych spolecznej 1rok
WSTEP DO PSYCH, Wstęp do psychologii
spol, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstęp do psych ogólnej
wyklady-psychologia, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstęp do psych ogólnej
Pytania 1, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstęp do psych ogólnej
wstęp do psych społ I, Psychologia, Psychologia Społeczna
pojecia, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstęp do psych ogólnej
Pytania 1, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstęp do psych ogólnej
psychologia ogolna sem 1, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, wstęp do psych ogólnej
Wstęp teoretyczny i wnioski do pom k, Transport Polsl Katowice, 3 semestr, Rok2 TR
Wstęp do psychopatologii zaburzenia osobowosci materiały
Tajemnica ludzkiej psychiki wstep do psychologii
Wstęp do Kulturoznawstwa 6 7
Wstęp do informatyki z architekturą systemów kompuerowych, Wstęp

więcej podobnych podstron